|
RUSSELL MAHKEMESİNİN TARİHÇESİ
Savaşan devletlerin, savaş esnasında savaş hukuku kuralları çerçevesinde hareket ettikleri müddetçe bu fiillerinden dolayı yargılanamayacakları ancak bu kurallara aykırı faaliyetlerinden ötürü yargılanıp cezalandırılabilecekleri uluslararası hukukta tartışma konusu olmayan ilkelerden biridir. Savaş hukuku prensipleri uluslar arası örgütler tarafından tespit edilir ve ya uluslar arası anlaşmalar ile belirlenip ilkeler şeklinde kabul edilir.
Russell Mahkemeleri; 12 Aralık 1950’de BM Genel kurulunca kabul edilen raporda herhangi bir kimsenin devletler hukukunu ihlal eden fiilinden ötürü cezalandırılabileceği, bu fiilin iç hukuka göre cezalandırılmasının kişiyi sorumluluktan kurtaramayacağı, aynı zamanda uluslararası savaş suçunu işleyen kimsenin devlet başkanı ve ya yüksek rütbeli memur olması yahut işlemiş olduğu suçu üstlerinin emrine binaen işlemiş olmasının da cezalandırılabilirliğinin önüne geçmeyeceği sorumluluğunu kaldırmayacağı kabul edilmiştir.
Bu ve buna benzer ilkelerin kabul edildiği bir uluslar arası hukuk düzleminde Bertrand Russell'ın önderliğinde, ABD’nin Vietnam savaş suçlularını yargılamak amacıyla kurulan ve çeşitli ülkelere ait aydınlardan oluşan gayrı resmi çalışan bir mahkemedir. Fahri başkanı Russell olup, idari başkanı Fransız düşünürü Jean Paul Sartre’dır.
Mahkeme, 1966'da kurulmuş, oturumları ise 1967 yılında Stockholm ve Kopenhag'da yapılmıştır. Fransa hükümeti mahkemenin Paris'te toplanmasına izin vermemiştir. Bu mahkeme iktidarların tepkisini çekmiştir.
İlk duruşma her şeye rağmen 2 Mayıs l967 tarihinde Stockholm'de başlamış ve bir hafta devam etmiştir. Sanık olarak belirlenen L. B. JOHNSON duruşmaya çağrılmışsa da duruşmaya gelmediğinden gıyabında yargılanmış ve suçlu kabul edilmiştir.
Amerika Birleşik Devletleri'nin saldırı savaşı yaptığını da belirleyen bu mahkeme, ABD ' nin kınanmasına karar vermiştir. J.P.Sartre tarafından açıklanan bu kararda mahkeme olayları yürürlükte olan devletler hukuku ve genel hukuk ilkeleri açısından ele almıştır.
*RUSSELL MAHKEME HEYETİ:
• Bertrand Russell (Onursal Başkan) - Filozof ve matematikçi
• Jean-Paul Sartre (İdari Başkan) - Filozof
• Mehmet Ali Aybar - Uluslararası avukat ve milletvekili, Türkiye İşçi Partisi başkanı
• Vladimir Dedijer (Mahkeme ve oturum başkanı)- Hukuk doktoru ve tarihçi (Yugoslavya)
• Gunther Anders - Yazar ve filozof (Almanya)
• Simone de Beauvoir - Yazar ve filozof (Fransa)
• Lelio Basso - Uluslararası avukat, İtalya Parlamentosu milletvekili ve Uluslararası İlişkiler Komisyonu üyesi, Roma Üniversitesi'nde profesör, PSIUP (İtalyan Sosyalist Proleter Birlik Partisi) başkanı (İtalya)
• Dave Dellinger- Amerikalı pasifist, Liberation' ın editörü, 5. Cadde Gösteri Komitesi başkanı
• Melba Hernandez- Küba, Vietnam'la Dayanışma Komitesi başkanı
• Kinju Morikawa - Avukat, Japonya Medeni Haklar Birliği başkan yardımcısı
• Carl Oglesby - Demokratik Toplum İçin Öğrenci Girişimi eski başkanı, oyun yazarı
• Wolfgang Abendroth - Hukuk doktoru ve siyaset bilimi profesörü
• James Baldwin - Roman ve deneme yazarı
• Lazaro Cardenas - Meksika eski devlet başkanı
• Stokely Carmichael - Barışçıl Öğrenci Koordinasyon Komitesi başkanı
• Lawrence Daly - Büyük Britanya Ulusal Madenciler Sendikası genel sekreteri, sosyalist
• Isaac Deutscher – Tarihçi
• Haika Grossman - Hukukçu, Yahudi özgürlük savaşçısı
• Gisele Halimi - Paris Barosu avukatı, Djamila Bouhired'in müdafii, Cezayir'deki Fransız baskısına dair eserlerin yazarı
• Amado V. Hernandez - Filipinler'in saray şairi, Demokratik İşçi Partisi Başkanı, Ulusal Filipinli Yazarlar Örgütü fiili başkanı
• Mahmud Ali Kasuri- Pakistan Ulusal Meclisi'nde milletvekili, Pakistan Yüksek Mahkemesi'nde avukat
• Sara Lidman- Yazar
• Shoichi Sakata - Fizik profesörü
• Laurent Schwartz - Matematik profesörü
• Peter Weiss - Oyun yaza
YARGILAMA AŞAMASI
*DAVANIN KONUSU
ABD Hükümeti (ve Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Kore Hükümeti) tarafından Devletler Hukuku uyarınca saldırı fiilleri işlenmiş midir?
Tamamen sivil nitelikteki hedefler (hastaneler, sanatoryumlar, barajlar vb) bombardıman etkisinde kalmış mıdır?
*ABD’YE GETİRİLEN SUÇLAMALAR
Bu temel açıklamalardan sonra mahkeme değerlendirmesini biraz açmak gerekirse ABD hükümeti Vietnam halkının temel haklarını ihlal etmiştir. Yargılanan diğer devletlerse ihlal edici eylemlerinde ABD’ye yardım ederek suç ortaklığı yapmışlar ve sonucunda sorumlu tutulmuşlardır. Sivil hedeflere ilişkin havadan, karadan ve denizden yoğun sistemli ve kasıtlı bir saldırı söz konusu olmuştur. Bu saldırının delilleri ise Vietnam mağduru olan kişilerin dinlenmesi ve ABD raporlarından oluşmaktadır. Ayrıca Vietnam’da halk arasında anılan adıyla bilyeli bomba (C.B.U) kullanılması dolayısıyla bu silahın niteliği gereği özellikle sivil halk zarar görmüş, iç yaralanmalara maruz kalmıştır. Bu silah askeri birliklere çok fazla zarar vermemiş, kullandıkları askeri teçhizatlarla kolaylıkla korunmuşlardır. Sivil halka yönelik bu acı verici silah mahkeme tarafından gereksiz (amacına hizmet etmeyen) nitelikte silah kategorisine sokulmuş ve bundan dolayı da ABD La Hayye ’yi ihlal ile suçlanmıştır.
*SANIK ÜLKELERİN SAVUNMALARININ ALINMASI
Mahkeme hükmünü vermeden önce Vietnam demokratik cumhuriyetinin yetkililerini dinlemiştir. Kendisine yapılan çağrılara rağmen ABD’nin görüş bildirmeyi reddetmesi ve bunun resmileşmesi üzerine ABD’yi dinlemeden hükmünü kurmuştur. Bunun yanında mahkeme; bir çok raportörü, uzmanları ve aralarından bizzat Vietnam’a gidenleri dinlemiş; fotografik, sinemografik belgeler ve birçok kanıtlarla da bilgi edinmiştir. Sol görüşlü barışseverlerden oluşan bu mahkemede Vietnamlıların yanı sıra Amerikalı askerlerin de ifadelerinden yararlanılmış ve İtalyan Ceza avukatı Lelio Basso’nun özetleyici raporunu da değerlendirdikten sonra hüküm kurmuştur.
*HÜKMÜN AÇIKLANMASI
1) ABD hükümeti uluslararası hukuka göre Vietnam'a karşı saldırı suçu işlemiştir.
2) ABD hükümeti ve silahlı kuvvetleri Sivil hedeflere karşı yoğun ve sistemli bombardıman yaptığı için suçlu bulunmuştur.
3) Tayland hükümeti, ABD'nin işlediği saldırı suçuna ortaklık ettiği için suçlu bulunmuştur.
4) Filipinler hükümeti, ABD'nin işlediği saldırı suçuna ortaklık ettiği için suçlu bulunmuştur.
5) Japonya hükümeti, ABD'nin işlediği saldırı suçuna ortaklık ettiği için oy çokluğu ile suçlu bulunmuştur. Kararın aleyhine oy kullanan üyeler Japonya'nın ABD'ye hatırı sayılır yardımı dokunduğunu ancak saldırı suçuna iştirak ettiğini düşünmediklerini belirtmişlerdir.
6) ABD hükümeti uluslararası hukuka göre Laos'a karşı saldırı suçu işlemiştir.
7) ABD silahlı kuvvetleri savaş hukukunca yasaklanan silahlar kullanmıştır.
8) ABD silahlı kuvvetleri savaş esirlerine savaş hukukunca yasaklanan muamelelerde bulunmuştur.
9) ABD silahlı kuvvetleri sivillere uluslararası hukukça yasaklanan insanlık dışı muamelelerde bulunmuştur.
10) ABD hükümeti Vietnam halkına karşı soykırım yapmaktan suçlu bulunmuştur
Mahkeme ABD’nin kendisinin de yapımında önemli rol oynadığı Briand Kellog paktını, BM anlaşmasını (m2/4), La Hayye sözleşmesini (m22)ihlal ettiği sonucuna da ulaşmıştır. Russell Mahkemelerinde ABD’li kişiler olsa da ne ABD’nin ne de Vietnam’ın temsilcileri bu mahkemede yer almamıştır. ABD bu mahkemeyi yanlı olarak suçlamış ve hükümlerini kabul etmeyeceğini açıklamıştır. Ancak bu mahkeme ve vermiş olduğu hükümler uluslar arası camiada büyük sesler getirmiş, açıklamış olduğu hükümler devletler hukukunun ilkelerinin gelişiminde rol oynamıştır.
*HÜKMÜN HUKUKİ GEÇERLİLİĞİ
Russell mahkemesinin aldığı kararların hukuki bir geçerliliği olmasa da ABD'nin vicdanlarda mahkûm edilmesi ve ABD'nin Vietnam'daki savaş suçlarının uzmanlarca enine-boyuna araştırılmasını sağladı. Daha önemlisi Vietnam için kurulan Russell Mahkemesi, insanlığın ortak vicdanının ilk somut eylemi olarak tarihe geçmiştir.
*SON TAHLİL
Hukuki açıdan her hangi bir yaptırım etkisi ve yetkisi olmayan bu mahkemelerin yalnızca insanların vicdanlarında ve tarih önünde güç sahibi olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Russell Mahkemelerinin uygulama örneğine bakıldığında, karar verirken yargılamış oldukları devletlerin belirli pozisyonlarında çalışmış kişileri de bünyesinde bulundurmuştur. Bu mahkemeler yargısız infaz kurumları değildir. Savunma hakkının kutsallığına saygı göstermişlerdir. Dolayısı ile yaşanılanları tek taraflı bir bakış açısı ile yorumlayarak bahse konu devletler hakkında karar vermekten kaçınılmış, söz konusu devletlerden de savunma istenmiştir. Verilen kararlar yargılama yöntemi ve mahiyeti yönünden incelendiğinde karşıt görüşlerin karar metninde yer alması sebebi ile tarafsız bir yargılama yönetiminin benimsendiği kabul edilmiştir.
Russell Mahkemesi son olarak İstanbul’ da toplanan Irak Dünya Mahkemesine de esin kaynağı olmuştur.
STJ. AV.PELİN ATIGAN
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Russel Mahkemeleri Ve Kısa Tarihçesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Pelin Atıgan'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Russel Mahkemeleri Ve Kısa Tarihçesi
