SEKTÖREL DIŞ TİCARET ŞİRKETLERİ ve DTM İHRACAT 2004/4 TEBLİĞİ
Bilindiği gibi ülkemiz ihracatının geliştirilebilmesi için 1980'li yıllardan itibaren pek çok model ve organizasyon uygulamaya konulmuştur.
Bu anlamda ilk olarak özellikle uzak doğuda başarılı uygulamaları görülmüş olan Dış Ticaret Sermaye Şirketleri'nin işleyişine ilişkin düzenlemeler yapılmış 1 daha sonra da Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine (SDŞ) ilişkin düzenlemeler yürürlüğe girmiştir.
Dış Ticaret Sermaye Şirketleri ile güdülen amaç ihraç ürünlerimizin tanıtılması, çeşitlendirilmesi, pazar paylarının artırılması iken SDŞ'ler prensip olarak aynı sektörde yer alan KOBİ'lerin ihracat amacı ile bir araya geldikleri bir ihracat organizasyonu olarak öngörülmüşlerdir.
SDŞ ile finansman sıkıntısı, bilgi eksikliği gibi nedenlerle dış pazara açılmada güçlük çeken-aslında iç pazarda birbiri ile rekabet halinde olan - KOBİ'lerin bir araya gelerek belirli bir sermaye yapısına sahip bir Anonim Şirket kurmaları ve ihracatlarını bu şirket aracılığı ile gerçekleştirerek dış pazara karşı güç birliği oluşturmaları öngörülmüştür.
SDŞ'lere ilişkin düzenlemede SDŞ statüsü verilmesi, geri alınması ve sorumluluklar belirlenirken kalkınmada öncelikli yörelere pek çok istisna tanınmıştır. Yazımızda kalkınmada öncelikli yöreler dışında kalan (Mevzuattaki tanımıyla "Normal Yöreler") yörelere ilişkin düzenlemeler esas alınmıştır.
Bu çerçevede SDŞ'lerin temel yapısını maddeler halinde şu şekilde özetlemek mümkündür :
1-SDŞ bir Anonim Şirket'tir.
2-SDŞ'nin ortakları aynı sektörde faaliyet gösteren en az 10 KOBİ'dir.
3- Sektörel Dış Ticaret statüsü Dış Ticaret Müsteşarlığı'nca verilir.
4-SDŞ'nin temel amaç ve konusu ortaklarının ve sektörünün ihracatının artırılması, ürünlerinin dış pazarlarda tanıtılmasıdır.
Dolayısıyla tebliğdeki koşulları yerine getiren işletmeler bir araya gelip Dış Ticaret Müsteşarlığından SDŞ statüsü alabilecekleri gibi halen faaliyette olanlara ortak olarak da SDŞ'nin ortaklarına sağladığı imkanlardan yararlanma imkanına sahiptirler.2
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Statüsüne İlişkin
İhracat 2004/4 Tebliği ve Getirdikleri
Temel olarak KOBİ'lerin dış pazarlara açılmada yaşadıkları üretim miktarının yetersizliği, finansman sıkıntıları ve dış pazarlar konusundaki bilgi eksikliklerinin giderilmesi amacı ile aynı sektördeki KOBİ'lerin ihracat amacı ile bir araya gelip Sektörel Dış Ticaret Şirketi çatısı altında güçlerini birleştirerek ihracatta yaşanan bu sıkıntıların aşılması amacıyla öngörülmüş bir model olan SDŞ'lerle ilgili ilk düzenleme 1994 yılında yapılmış bu düzenlemeyi 1995 yılında bir ve 1996 yılında ise 3 tebliğ izlemiştir.3
Bilindiği üzere Sektörel Dış Ticaret Şirketlerine (SDŞ) ilişkin mevzuat, son olarak Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın 02.07.2004 Tarih, 25510 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İhracat 2004/4 sayılı tebliği ile yeniden düzenlenmiş bulunmaktadır. Bu yeni tebliğ ile SDŞ'lerin Statüsüne İlişkin İhracat 96/39 Sayılı tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.4
Yazımızda bu değişikliğin kalkınmada öncelikli yöre kapsamı dışında bulunan "Normal Yöre" lerdeki SDŞ'ler üzerinde etkileri ele alınmaya ve bu çerçevede İhracat 96/39 tebliği ile İhracat 2000/4 tebliğinin Normal Yörelerdeki SDŞ'ler açısından karşılaştırması yapılmaya çalışılmıştır.
KOBİ :
İhracat 96/39 tebliğinde KOBİ tanımında 1-200 arası işçi istihdam eden ibaresi kullanılırken yeni tebliğde bu tanım 1 ila 250 arasında işçi istihdam eden olarak değiştirilmiştir.5
Sermaye :
Yürürlükten kaldırılmış bulunan İhracat 96/39 Tebliğinde SDŞ'lerin en az 10 milyar TL ödenmiş sermaye ile kurulmaları öngörülmüşken yeni tebliğ ile en az sermaye miktarı 500 milyar olarak öngörülmüştür.6 7
Ortaklık Yapısı :
İhracat 96/39 tebliği, SDŞ'deki hiçbir ortağın sermaye payının, toplam şirket sermayesinin %20'sinden fazla olamayacağı sınırlamasını getirmişken yeni tebliğ ile bu sınırlama sadece KOBİ ortaklara hasredilmiş ve %10'a indirilmiştir.8
Temel kural yine KOBİ'lerin SDŞ ortağı olmasıdır ancak yeni tebliğde de -eskisinde olduğu gibi- buna bazı istisnalar getirilmiştir. Bu çerçevede ;
a-aynı üretim dalında faaliyet gösteren ancak 250'den fazla sayıda işçi istihdam eden şirketler,
d-SDŞ'ye ve9 ortaklarına mal, ekipman ve hizmet sağlayan kuruluşlar,
SDŞ'nin kuruluşu ve gelişmesine yardımcı olmak amacı ile ve bu 4 sınıfta sayılanların SDŞ içindeki ortaklık payları toplamda %40'ı aşmamak kaydıyla SDŞ ortağı olabilirler. Gerçek kişi ortağın ortaklık payı her halükarda %10'u aşmamak gerekir.10
Yürürlükten kaldırılmış olan İhracat 96/39 Tebliğinde ise SDŞ ortağı olunması konusunda yine bu 4 sınıfa istisna tanınmış ancak her bir ortağın SDŞ içindeki ortaklık payının en fazla %10 olabileceği ve SDŞ içinde bu 4 sınıf istisnadan ancak en fazla ikisine yer verilebileceği öngörülmüştü.
SDŞ'nin Ortak Olması :
İhracat 96/39 tebliğinde SDŞ'lerin sadece yurt dışında ve normal yörelerde ve sadece hizmet sektöründe faaliyet gösteren şirketlere ortak olabilecekleri öngörülmüş iken yeni düzenleme ile bu anlamda yurt dışı ve normal yöre sınırlaması kaldırılmış ve ortaklarının üretimine katkıda bulunmak veya faaliyette bulundukları sektörle ilgili işlemlerinde kolaylık sağlamak amacı ile Yönetim Kurulunca oybirliği ile karar almak ve Müsteşarlığın iznini almak koşulu ile SDŞ'lerin hizmet sektörüne ek olarak artık imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunan şirketlere de ortak olmaları mümkün kılınmıştır.11
SDŞ'nin Denetlemesi :
İhracat 2004/4 tebliği ile daha önce düzenlemede yer almayan SDŞ'lere KOBİ'lerin ihracatına aracılık ettiği süre içinde gerekli denetimleri yapma yükümlülüğü getirilmiştir.12
İhracat :
Yürürlükten kaldırılan tebliğ ile SDŞ'lerin kuruldukları yıl hariç, izleyen yıllarda ait oldukları üretim dalında her yıl en az 5 milyon ABD Doları ihracat gerçekleştirmeleri zorunluluğu getirilmişken yeni düzenlemede bu zorunluluk, SDŞ'nin kuruluşu izleyen takvim yılı içinde en az 1 milyon ABD doları ihracat yapması ve bunu izleyen her bir takvim yılı içinde de yine 1 Milyon Doların altında kalmamak üzere SDŞ'nin faaliyette bulunduğu üretim dalının o yıl içinde gerçekleştirdiği toplam ihracat miktarının ABD Doları cinsinden en az %0,1'i olması gerektiği şeklinde değiştirilmiştir.
İhracat 2004/4 Tebliği Madde 9 :
9.madde SDŞ'ler açısından oldukça önemli bir takım düzenleme ve zorunluluklar getirmiştir. Maddeye göre ;
1-Kuruluşundan itibaren her bir takvim yılı içerisinde ;
a- Ortakları adına bir fuar katılımı gerçekleştirmek,
b- Ortakları adına yurt dışında düzenlenen KOBİ'ler arası işbirliği organizasyonlarına iştirak etmek veya ortaklarının katılımı ile yurt dışında KOBİ'ler arası işbirliği organizasyonu gerçekleştirmek,
c- Faaliyette bulunduğu sektörle ilgili yurt dışı pazar araştırması projesi yürütmek,
d- Ortakları adına ve/veya ortakları ile Müsteşarlığın koordinasyonunda organize edilen ticaret heyeti programlarına katılım sağlamak,
e- SDŞ ve/veya ortağı KOBİ yöneticilerini ve/veya personelini dış ticaret, kambiyo, gümrük, teşvik mevzuatı vb. konularda bilgilendirmek üzere seminer/eğitim programı düzenlemek ve/veya düzenlenen seminer/eğitim programlarına iştirakini sağlamak,
faaliyetlerinden en az ikisini gerçekleştirmeyen veya;
Kuruluşundan itibaren 5 takvim yılı içinde ortakları adına pazarlama faaliyeti yürütmek üzere yurt dışında ofis/mağaza/şube/temsilcilik vb. açmayan SDŞ'nin Sektörel Dış Ticaret Şirketi statüsü geri alınır.
Değerlendirme :
Temelde KOBİ'lerin dış pazarlara açılmasında yaşadıkları üretim, finansman yetersizliği, bilgi eksikliği gibi zorlukların aynı sektörde faaliyet gösteren şirketlerin bir araya gelip güçlerini birleştirerek dış pazarda daha emin ve kendine güvenle yer alabilmelerini sağlamak amacıyla öngörülmüş bir model olan SDŞ'lerin zaman içinde yeterli etkinliği gösteremedikleri bir gerçektir.13
Bu nedenle 2000/4 ihracat tebliği 4.maddesi ile herşeyden önce ortaklık yapısı eskiye kıyasla daha esnek bir hale getirilmiştir.
Bununla birlikte temelde ihracat yaparken finansman sıkıntısı yaşanmamasının SDŞ için öngörülmüş bulunan temel bir yapı taşı olduğu düşünüldüğünde SDŞ'lerin en az sermaye miktarının 10 Milyar'dan 500 Milyara çıkartılması çok isabetli olmuştur.
Yine aynı şekilde tebliğin 7.maddesi ile sadece hizmet değil, imalat sanayi sektöründe faaliyette bulunan şirkete ortak olabilme ya da bu alanda faaliyet gösteren şirket kurmalarının mümkün kılınmasının da SDŞ'nin hareket alanını genişlettiği açıktır.
Yeni düzenleme ile SDŞ statüsünün devamı için SDŞ'nin yurt içinde ve yurt dışında eskiye kıyasla çok daha aktif olması bir zorunluluk halini almıştır.
Yıllık ihracat miktarının 1 milyon doların altında kalmamak kaydıyla, faaliyet gösterilen üretim dalının toplam ihracat miktarının en az %0,1'ini gerçekleştirme zorunluluğunun getirilmesinin SDŞ'yi, bünyesine yeni ortaklar katmaya ve en önemlisi ortak olsun olmasın kendi sektöründeki KOBİ'leri ihracat yapmaya dolayısıyla kendi sektörünü yurt içinde aktif hale getirmek için çalışmaya teşvik edeceği açıktır.
Ortakları adına fuar katılımları gerçekleştirmek, yurt dışı organizasyonlarında yer almak, yurt dışı pazar araştırması faaliyetlerinde bulunmak, eğitimler düzenlemek ve hatta yurt dışında ofis, mağaza, temsilcilik açmak artık SDŞ için düzenli olarak yerine getirmek zorunda olduğu faaliyetler olarak öngörülmüştür . Düzenlemenin yer aldığı 9.madde ile bundan sonra SDŞ'lerin işleyişinin değişmek zorunda olduğu, varlığını sürdürebilmek için dış pazarlara açılmanın ve en önemlisi bu anlamda sektöründeki kuruluşları eğitmenin, motive etmenin ve yönlendirmenin SDŞ'nin temel amacı olduğu vurgulanmıştır.
Bu anlamda yapılan değişiklerin olumlu katkıları olacağı açıktır.
Tekstil, orman ürünleri, tarım ürünleri, petrol ürünleri, uluslararası taşımacılık
10
03.02.2001
24307
(Karar)
BİRGİ BİRLEŞİK GİYİM İHRACATÇILARI
Dış Ticaret A.Ş.
Köyaltı Mevkii Basın Ekspres Yolu Kavak Sokak Ser Plaza No: 3/2 Yenibosna-Bahçelievler İstanbul
0.212-452 99 10
0.212-452 99 20
55
Tekstil ve Konfeksiyon
Sıra
No
Resmi Gazete
Tarih ve Sayısı
FİRMA
ADRES
TEL/FAKS
ORTAK SAYISI
SEKTÖR
11
25.04.2001
24383
(Karar)
BİG
Birleşik Gıda Sanayicileri İç ve Dış Ticaret A.Ş.
Cumhuriyet Bulvarı No:82/502
Pasaport/İzmiR
0.232-441 08 08
0.232-446 88 58
48
Gıda
12
27.04.2001
24385
(Karar)
MALATYA
Dış Ticaret A.Ş.
*Kalkınmada Öncelikli Yöre
İsmetiye Mah. Bölükemini Sok. No: 7/4 Malatya
0.422-326 30 12
0.422-324 91 06
0.422-323 68 76
13
İnşaat, Turizm, Gıda, Mimari, Petrol, Mobilya, Nakliye v.b.
13
18.08.2001
24497
(Karar)
DFT
Diyarbakır Dış Ticaret A.Ş.
*Kalkınmada Öncelikli Yöre
Aliemiri Cd. Mina Ap. 28/2.
Diyarbakır
0.412 223 66 59
0.412 224 95 50
0.412 224 49 72
0.412 224 05 80
6
Mermer, mutfak ekipman imal., pvc boru, mak. halısı, hazır giyim, çelik apı, inş. ve
san.boyaları
14
24.11.2001
24593
(Karar)
KONSAD
Dış Ticaret ve Pazarlama A.Ş.
Cihangir Mahallesi Defne Sok. No:2 Avcılar/İstanbul
0.212.694 04 14-15-17
0.212.694 04 16
54
Tekstil ve Konfeksiyon
15
06.09.2002
24868
(Karar)
İSTANBUL
Dış Ticaret Hizmetleri A.Ş.
Merter Meridyen İş Merkezi Ali Rıza Gürcan Cad. Çırpıcı Yolu No.1 Kat 5 34010 Merter/İstanbul
0.212-481 68 00
0.212-481 55 54
19
Tekstil ve Konfeksiyon
16
01.03.2003
25035
(Karar)
BGS Boğaziçi Giyim Sanayicileri
Dış Ticaret A.Ş.
Şirinevler Mah. Mithatpaşa Cad. Aker Plaza No:1 Kat:4 Bahçeli. İSTANBUL
0.212.452 00 70
0.212.452 0093
0.212.452 00 61
25
Tekstil ve Konfeksiyon
17
16.07.2003
25170
(Karar)
Cenk Tekstil Dış Ticaret A.Ş.
Sanayi Cad. Selvi Sok. No: 5 Yenibosna
İstanbul
0.212.653 46 11
0.212.451 33 99
19
Tekstil ve Konfeksiyon
18
14.08.2003
25199
(Karar)
Etik Dış Ticaret ve Pazarlama A.Ş.
Bağlar İçi Cad. No: 72 Firüzköy Avcılar/istanbul
0.212.502 31 44
0.212.502 31 45
12
Tekstil ve Konfeksiyon
19
9.10.2003
25254
(Karar)
KOBİSAD Dış Ticaret ve Pazarlama A.Ş.
Emirgazi Cad. Elmas İş Merkezi A Blok K/4 D: 11 Okmeydanı/İstanbul
0.212.220 52 02
0.212.220 54 14
14
Tekstil ve Konfeksiyon
20
23.12.2003
23325
(Karar)
Evtekssan Dış Ticaret A.Ş.
Evren Mahallesi Koçman Cad. Polat İş Merkezi C Blok Kat:1/3 34540 Güneşli-İstanbul
0.212-489 11 44
0.212.-489 09 87
51
Tekstil ve Konfeksiyon
21
14.02.2004
25373
(Karar)
Bisad-Sarko Birleşik Sanayiciler Tekstil Dış Ticaret A.Ş.
Şenlikköy Mah. Çatal Sok. No: 9/2 34810 Florya/Bakırköy İstanbul
0.212-426 26 66
0.212-624 40 60
12
Tekstil ve Konfeksiyon
1 Resmi Gazete 06.01.1996/22515
2 Dış Ticaret Müsteşarlığı'nın 17.02.2004 verilerine göre halen faaliyette olan SDŞ listesi ektedir.
3 SDŞ'lerin amacı,yapılanması ve düzenlemenin tarihsel kaynakları için bkz.Bedir GÖVDERE "SDŞ Yapısı Üzerine Bir Araştırma"
4 96/39 Sayılı tebliğde 08.07.1998 Trh ve 23396 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan İhracat 98/13 ve 26.10.2000 Trh. Ve 24212 Sayılı Resmi Gazetede Yayımlanan İhracat 2000/17 Sayılı tebliğler ile çeşitli değişiklikler yapılmıştı.
5 KOBİ için ülkemiz mevzuatında pek çok farklı tanım bulunmakta bu da ciddi karışıklık ve sıkıntılara neden olmaktadır. Örneğin Eximbank'ın KOBİ olarak kabul ettiği bir işletmeyi KOSGEB kabul etmeyebilmektedir.Bu anlamda yeknesaklığın sağlanabilmesi için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından hazırlanan "KOBİ Tanımına İlişkin Kanun Tasarısı" 14.01.2004 Tarihinde Başbakanlığa iletilmiştir.
6 Aslen 19.01.2002 Tarihli 24645 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren 2001/3500 S.Bakanlar Kurulu kararı ile T.Ticaret Yasasının Anonim Şirket Sermaye Miktarının düzenlendiği 272.maddesinin Bakanlar Kurulu'na verdiği yetki ile bu maddede değişiklik yapılmış, Anonim Şirketlerin en az 50 Milyar TL sermaye ile kurulabilecekleri hükme bağlanmışken bir tebliğin Yasa hükmüne aykırı olamayacağı düşünülerek 96/39 Tebliğinde geçen 10 milyar Tl sermayeyi 19.01.2002 tarihi itibari ile 50 milyar olarak değerlendirmek gerekir.
7 Sermayesi 500 Milyar TL'nin altında bulunan SDŞ'ler 2004/4 tebliğinin Geçici 1. maddesi gereğince 6 ay içinde gerekli sermaye artırımını yapmakla yükümlüdürler.
8 Bu durumda 96/39 tebliğinin izin verdiği sınırlar daha geniş olduğundan halen eski tebliğe uygun olarak ama %10'un üzerinde pay sahibi olan SDŞ ortağı KOBİ'lerin durumlarını 2004/4 tebliğine uygun hale getirebilmek için 2004/4 tebliğinin Geçici 1.maddesi gereğince 6 ay içinde gerekli pay devirlerini yapmaları bir zorunluluktur.
9 Yasa tekniği açısından bunu " veya" olarak değerlendirmek gerekir.
10 İlk bakışta sadece profesyonel yönetici " gerçek kişi ortak " olabilir gibi gözüküyorsa da maddenin (a) ve (d) bentlerinde sayılanların tüzel kişiliğe sahip olmayan adi şirket olmaları mümkündür.
11 Bu çerçevede SDŞ'nin kendi ortağı olan firmalara ortak olması teorik olarak mümkün gözükmektedir ki SDŞ için öngörülen model gereği bu duruma izin verilmemesi gerekirdi.
12 "Yükümlülük" ün denetleme "yetkisi" ni de kapsadığı tartışmasız olmak gerekir.
13 SDŞ'lerin sayısının zaman içinde azalması dahi bunun temel bir göstergesidir.28.11.2001 tarihi itibari ile 31 olan SDŞ sayısı 17.02.2004 tarihi itibari ile 21'e düşmüştür. Kaynak www.foreigntrade.gov.tr
9
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Ve Dtm 2004/4 İhracat Tebliği" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Çağatay Yılmaz'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Şu ana dek 132 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi :
88 okuyucu (67%) makaleyi yararlı bulurken,
44 okuyucu (33%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
28926
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :
* Son okunma 19 dakika 31 saniye
önce.
* Ortalama Günde 4,03 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 18143, Kelime Sayısı : 2109,
Boyut : 17,72 Kb.
*
150 kez yazdırıldı.
*
146 kez indirildi.
*
24 okur yazarla iletişim kurdu.
* Makale No : 152
Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Ve Dtm 2004/4 İhracat Tebliği
