|
GİRİŞ
Halka açık anonim şirket, hisse senetleri halka arz olunan veya arzolunmuş sayılan anonim şirketlerdir (Ser. PK. mad. 3 f. g). Pay sahibi sayısının 100'den fazla olduğu herhangi bir şekilde tespit olunan AŞ'lerin hisse senetleri halka arzolunmuş sayılır ve bu ortaklıklar HAAŞ hükümlerine tabi olurlar (Ser. PK. mad. 11 f. 2).
Esas mukavele, iki veya daha çok kişinin, kazanç sağlamak ve bunu paylaşmak amacıyla, iktisadi ve mali yarar sağlayan ve bu amacın gerçekleştirilmesine yeterli edimlerini bir araya getirip bir amaca tahsis ederek kurdukları çok taraflı akdin yazılı metnidir, anayasasıdır. Çünkü esas sözleşme ortaklığın yapısını, hak ehliyetinin sınırlarını, sermayeyi, ortaklar arası ilişkiyi, ortakların haklarını ve yükümlülüklerini düzenlemektedir.
Esas mukavele yazılı olarak yapılır ve esas mukaveleyi, AŞ'lerde en az beş kurucu imza eder. İmzalar noterlikçe tasdik olunur (T.T.K. mad. 279). Danıştay, kurucuların vekaleten imza atabileceklerini kabul etmiştir (Danıştay 1. H.D. 19.6.1991 t., E. 1991/77, K. 1991/1051).
Esas sözleşmede yapılan her türlü değişiklik T.T.K. anlamında esas sözleşme değişikliğidir. Çeşitli sebepler esas sözleşmenin değiştirilmesini zorunlu kılabilir. Örnek verilecek olursa: esas sermayenin artırılması, indirilmesi, merkezin taşınması, iştigal konusuna ek yapılması ve bir kurulun yetkilerinin yasaya aykırı düşmeyecek şekilde genişletilmesi, bir kısım pay sahiplerine ayrıcalıklı haklar tanınması yahut ayrıcalıkların kaldırılması, yeni bir örgütlenmeye gidilmesi, bir yasa emrinin yerine getirilmesi2 gibi... Değişiklikleri genel ve özel değişiklikler olarak ikiye ayırarak inceleyebiliriz. Ancak inceleme konumuzun esas sözleşmedeki genel değişiklikler olması sebebiyle esas sermayenin artırılması veya azaltılması olarak da adlandırılan esas sözleşmedeki özel değişiklikler incelememiz dışında kalıyor.
Kısaca değinecek olursak, esas sermayenin artırılması, yasada öngörülen usul takip edilerek bilançodaki esas sermaye veya çıkarılmış sermaye kaleminin yükseltilmesidir. Kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesi sermaye artırımı değildir. Esas sermayenin azaltılması ise, bilançodaki esas sermaye kaleminin nominal olarak indirilmesi sonucunu doğuran işlemdir. Esas sermayenin ödenmiş olup olmaması önemli değildir. Her azaltma olgusunda birbiri içine girmiş iki işlem vardır. Bunlar, indirilecek miktarın serbest hale getirilmesi ve serbest kısmın bir kullanma işlemine tabi tutulmasıdır.
I. GENEL OLARAK
Esas mukavelede bulunması gereken hususlar T.T.K. mad. 279' da gösterilmiştir. Tescil ve ilan olunacak hususlar şunlardır:
1. Şirketin ticaret ünvanı ile merkezinin bulunduğu yer
2. Şirketin maksadı ve konusu
3. Şirketin esas sermayesi, her payın itibari değeri, ödeme suret ve şartları
4. Y.K. üyelerinin ve denetçilerin seçiliş biçimi, hak ve vazifeleri, imza yetkisine sahip olanlar
5. Genel kurulların nasıl toplantıya çağrılacağı, zamanı, oy, müzakere, karar yöntemleri
6. Şirkete ait ilanların ne şekilde yapılacağı
7. Ani kuruluşta, her ortağın taahhüt ettiği sermayenin (katılma payı olacak) nev'i ve pay miktarı
Önceleri esas sözleşmede bir değişiklik ancak bütün pay sahiplerinin, bu akdin âkitleri sıfatıyla değişikliği kabul etmeleriyle mümkün olabiliyordu. Özellikle ilk esas sözleşmenin müktesep hak oluşturduğu, bu sebeple değiştirilemeyeceği şeklindeki eski öğreti bugün terk edilmiştir. Bu çerçevede T.T.K. mad. 385 f. 1 uyarınca, genel kurulun, esas sözleşmeyi değiştirme yetkisinin sınırları, vazgeçilmez ve müktesep haklar ile iptal sebepleridir. Bu da esas sözleşmeye yeni hüküm konulması; var olan hükmün kısmen ya da tamamen çıkarılması yahut içeriğinin ya da ifadesinin değiştirilmesi şeklinde görülür. Kısaca esas sözleşmedeki mevcut hükümlerin "değiştirilmesi", "kaldırılması" veya "yeni hükümler getirilmesi" esas sözleşme değişikliği manasına gelir. Maddi hataların ve imla yanlışlarının düzeltilmesi esas sözleşme değişikliği değildir3.
Esas sözleşmeyi değiştirmeye yetkili organ GK'dur. Bu, GK'un münhasır nitelikteki yetkilerindendir. Onun için yetki başka bir organa veya kişiye devredilemez; devredilmiş gibi sonuç doğuracak işlemlerde bulunulamaz4.
GK'un yetkisi, çeşitli genel ilkelerle ve başka yetkililer ile sınırlandırılmıştır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:
-Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nın izni
-Vazgeçilmez ve müktesep haklar
-Emredici yasa ve esas sözleşme hükümleri ile dürüstlük kuralları ve AŞ'i temellendiren ilkeler
-İmtiyazlı paysahiplerinin hakları
Esas sözleşmede değişiklik yapmak, önemli bir işlem olduğu için, bu GK'un yetkisine verildiği gibi, GK'un bu yolda yapacağı toplantı ve alacağı kararlar, ağırlaştırılmış yetersayılara tabi tutulmuştur. Hatta bazen yukarıda sayılanlar kapsamında tüm ortakların oybirliği aranmıştır. Yukarıda sayılan sınırların aşılması halinde, GK'ca alınan sözleşme değişikliği kararı, bir GK kararı olmak nedeniyle T.T.K. mad. 381 gereğince iptal davasına konu olur5.
II. DEĞİŞİKLİK METNİNİN HAZIRLANMASI
AŞ'lerde sözleşme değişikliği yapabilmek için öncelikle değişiklik metninin hazırlanması gerekir6. Değişiklik metnini YK hazırlamakla beraber GK sözleşme değişikliğine karar vermeye yetkilidir. Burada bir tezat var gibi gözükebilir, ancak T.T.K. mad. 386 GK'un esas sözleşmenin değiştirilmesi için toplantıya davet edilmesinden önce değişik metin için STB'ndan izin alınmasını öngördüğünden değişik metni YK hazırlayacaktır. Çünkü AŞ'i temsile yetkili organ YK'dur (T.T.K. mad. 317). Burada, GK'da oy kullanacak kişilerin yani pay sahiplerinin GK öncesinde değişiklikten haberdar olamama sonucu doğmaktadır. Ancak GK'un önceden karar alıp direktif vermesi de mümkündür.
AŞ'lerde esas sözleşme değişikliği için YK tarafından T.T.K.nda ve esas sözleşmede belirtilen usul ve esaslara uygun olarak karar alınması ve değiştirilecek madde veya maddelerin eski ve yeni şekillerinin hazırlanması gerekir. Hazırlanan altı adet tadil tasarısı metni notere tasdik ettirilir.
III. STB'DAN İZİN ALINMASI
Hazırlanan değişiklik önerisi YK tarafından karara bağlanıp STB'na (şirket merkezinin bulunduğu yerin İl Sanayi ve Ticaret Müdürlüklerine) izin için başvurulur. Başvuru dilekçesi AŞ'yi temsile yetkili kişilerce yani YK tarafından imzalanmalıdır. Değiştirilmesi öngörülen maddeler ve eski halleri karşılıklı olarak yazılmış tadil tasarısı, değişiklik kararının verildiği YK kararının noter tasdikli sureti, değiştirilmek istenen madde ya da maddelerin eski şeklinin yayınlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ve ilgili şirket Ser. PK'ya tabi ise SPK'nın uygunluk yazısı başvuru dilekçesine eklenir. STB kuruluş safhasında olduğu gibi gerekli incelemeleri yapar ve izin verir7 veya değişiklik talebini reddeder. Ret kararına karşı idari yargıya başvurulabilir.
IV. DEĞİŞİKLİĞİN G.K.'DA KARARA BAĞLANMASI
STB'ndan izin alındıktan sonra değişikliğin GK'da karara bağlanması gerekir. Karar için GK, usulüne uygun olarak YK tarafından toplantıya çağrılır (T.T.K. mad. 365) veya çağrısız olarak (T.T.K. mad. 370) toplanır. Eğer GK zaten toplanıyorsa, gündeme bir madde konularak esas sözleşme değişikliği de konuşulup karara bağlanabilir. Yani karar, adi GK toplantısında da alınabilir, olağanüstü toplantıya gerek yoktur (T.T.K. mad. 369 f. 5).
A. İlan
İznin alınmasından sonra değişik metin ile eski metin T.T.K. mad. 368'e göre ilan edilecektir. Buna göre esas sözleşmede gösterilen şekil ve surette ve her halde T.T.K. mad. 37 gereğince Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde toplantı ve ilan günleri dışında toplantıdan en az iki hafta önce8, önerilen değişikliğin ve eski metnin ilan edilmesi gerekir9.
Bu noktada varolan tartışma, izin alındıktan sonra yapılan ilk GK toplantısı gündeminde değişiklik tasarısı yer almazsa, ortaklık değişiklik yapılmasından vazgeçmiş ve dolayısıyla verilen izin geçersiz sayılmalı mıdır? İmregün, böyle bir durumda ortaklığın değişiklikten vazgeçtiğine ve STB tarafından verilmiş iznin geçersizliğine hükmetmektedir10. Tekinalp ise aksi görüşü savunarak, bu gerekçeyle STB izninin geçersizliğine karar verilmemesini ifade etmektedir11. Kanaatimce somut duruma bakılarak GK'un değişiklikten vazgeçtiğine veya vazgeçmediğine karar verilmelidir.
B. Nisap
T.T.K. mad. 388, esas sözleşmede yapılacak değişiklikleri, değişikliğin niteliğine göre farklı toplantı karar yetersayılarına bağlamıştır12. Buna göre şirketin tabiiyetini değiştirmek13 veya pay sahiplerinin taahhütlerini artırmak hususundaki kararlar için oybirliği şarttır (T.T.K. mad. 388 f. 1). Böylece toplantı yetersayısı da belirlenecek olursa tüm pay sahiplerinin ya da yetkili temsilcilerinin toplantıda hazır bulunmaları gerekmektedir.
Şirketin nev'inin veya iştigal mevzuunun değiştirilmesine ilişkin GK toplantılarında şirket sermayesinin en az üçte ikisine malik olan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin hazır bulunması şarttır. İlk toplantıda bu sayı elde edilemezse sonraki toplantıda esas sermayenin yarısının temsil edilmesi gerekir. Eğer ikinci toplantıda da bu yetersayı elde edilemiyorsa değişiklik reddedilmiş sayılmalıdır. Çünkü T.T.K. mad. 388 f. 2'de, YK'nun GK'u ancak ikinci toplantıya çağırma ihtiyarının bulunduğu anlaşılmaktadır.
Yukarıda zikredilenlerin dışındaki değişiklikler için yapılacak GK toplantılarında şirket sermayesinin en az yarısına sahip olan pay sahiplerinin veya yasal temsilcilerinin hazır bulunması gerekir. İlk toplantıda bu nisap sağlanamazsa ikinci toplantıdaki nisap miktarı şirket sermayesinin üçte ikisine sahip olan pay sahiplerinin veya yasal temsilcilerinin hazır bulunmasıdır.
Karar yetersayısı ise GK toplantısındaki mevcut oyların ekseriyetidir. Kanun bu konuda emredici bir hüküm getirmiştir ve aksi kararlaştırılamaz.
Ayrıca GK'ca esas sözleşmenin değiştirilmesine ilişkin verilen karar imtiyazlı pay sahiplerinin haklarını ihlal ediyorsa, bu pay sahipleri GK kararını kendi yapacakları toplantıda karara bağlamalıdırlar. Aksi takdirde T.T.K. mad. 389 gereğince GK'ca verilmiş karar infaz edilemez. İmtiyazlı pay sahiplerini toplantıya YK veya denetçiler çağırmak zorundadırlar. Toplantı ve karar yetersayıları içinse T.T.K. mad. 388 f. 3 ve 4 uygulanır.
B. Uygulanacak Hükümler
Esas sözleşme değişikliği de bir GK kararı olması hasebiyle GK kararlarının alınması, hükümsüzlük ve iptali hükümlerine tabidir.
V. DEĞİŞİKLİĞİN TESCİLİ VE İLANI
GK, STB'nın izin verdiği metne riayet ederek sözleşme değişikliği kararını verdikten sonra, 15 gün içinde bu değişiklik YK tarafından şirket merkezinin bulunduğu yerin Ticaret Siciline tescil ve Türkiye Sicil Gazetesinde ilan ettirilir. Eğer GK kararını STB'nın izin verdiği metinde değişiklik yaparak vermişse yeniden izin almak gerekir. Ancak tekrar GK'u toplamaya gerek yoktur, direkt olarak tescil ve ilan ettirilir14.
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Poroy / Tekinalp / Çamoğlu Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, Güncelleştirilmiş 7. Bası, İstanbul 1997
İmregün, Oğuz Kara Ticareti Hukuku Dersleri, 11. Bası, İstanbul 1996
Moroğlu, Erdoğan / Moroğlu, Nazan Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat, 5. Bası, İstanbul 1997
Bozer, Ali / Göle, Celal Ticaret Hukuku Bilgisi, 14. Bası, Ankara 1994
Domaniç, Hayri Anonim Şirket Ana Mukavelelerine Yazılması Gerekli ve Mümkün Unsurlar, İstanbul 1978
Bahtiyar, Mehmet Anonim Ortaklıklarda Kayıtlı Sermaye Sistemi ve Sermaye
Artırımı, İstanbul 1996
"Anonim ve Limited Şirketlerin Kuruluş ve Anasözleşme Değişikliği İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ", İçticaret:1995/1 sayılı tebliği,
Resmi Gazete 13.08.1995 tarih, 22373 sayısı
1 Moroğlu, Erdoğan / Moroğlu, Nazan Türk Ticaret Kanunu ve İlgili Mevzuat, 5. Bası, İstanbul 1997, s.169
2 "Anasözleşmeler yasa ile doğrudan değiştirilemezler, ancak anasözleşmede belirlenen koşullarla, ortaklık genel kurullarında alınan kararlarla değiştirilebilirler." Yargıtay 11. H.D. 95/4655 E., 95/7789 K. sayılı ve 20.10.1995 tarihli karar (Yargımatik 3.0).
3 Poroy / Tekinalp / Çamoğlu, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, Güncelleştirilmiş 7. Bası, İstanbul 1997, s.656
4 Poroy / Tekinalp / Çamoğlu, s.656-657
5 İmregün, Oğuz Kara Ticareti Hukuku Dersleri, 11. Bası, İstanbul 1996, s.451
"Bir genel kurul kararından sözedilebilmesi için öncelikle pay sahiplerinin anasözleşmenin veya yasaların öngördüğü biçimde toplanmış ve karar almış olmaları gerekir. Eğer anasözleşmede öngörülen sayıda toplanılmamış ve karar alınmamışsa alınan karar hukuken geçerli bir karar olarak kabul edilemez. Diğer bir anlatımla; böyle bir karar yoklukla maluldür. "Yokluk"la (batıl) sakatlanmış bir kararın iptali veya yokluğunun tespiti davası TTK.nun 299 ve 381. maddelerindeki sürelere tabi olmadığı gibi, hakimin bu hususu nazara alması tarafların ileri sürmüş olma ve davaya dayanak yapılması koşuluna da bağlı değildir." Yargıtay 1992/5419 E., 1993/5826 K. sayılı ve 24.09.1993 tarihli karar (Yargımatik 3.0).
6 Şirket merkezi esas sözleşmede il ve ilçe olarak gösterilecek ve ayrıca açık adres de belirtilecektir. Aynı merkezde olmak kaydıyla adres değişikliği için esas sözleşme değişikliğine gerek bulunmamaktadır.
7AŞ'lerin esas sözleşme değişikliklerinde, Bakanlıkça verilen izin süresi 6 aydır. Bu sürede değişiklik gerçekleştirilmezse yeniden izin alınması gerekmektedir.
8 "YK'nun GK'u ne kadar zaman içinde toplantıya çağıracağı yasada belirtilmemiştir. Çağrı makul bir süre içinde yapılmalıdır." Poroy / Tekinalp / Çamoğlu, s. 659
9 İmregün, s. 453
10 İmregün, s. 455
11 Poroy / Tekinalp / Çamoğlu, s.659
12 "Anasözleşme değişikliğinde toplantı ve karar yeter sayısı için T.T.K. 388. maddesi hükmü uygulanır." Yargıtay 11. H.D. 92/5419 E., 93/5826 K. sayılı ve 24.09.1993 tarihli karar (Yargımatik 3.0).
13 "Ortaklık merkezinin yurt dışına çıkarılması tabiiyetin değiştirilmesi manasına geleceğinden, bu karar da ancak pay sahiplerinin oy birliğiyle alınabilir." İmregün, s. 454
14 İmregün, s. 455
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Halka Açık Anonim Şirketlerde Esas Sözleşme Değişiklikleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Ömer Elmas'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (https://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Halka Açık Anonim Şirketlerde Esas Sözleşme Değişiklikleri
