|
1. PATENT:
Bir buluşa, patent verilir. Buluşun patent olması için 3 şart vardır.
• Dünya çapında yeni olması gerekir.
• Tekniğin bilinen sınırlarının aşılmış olması gerekir (daha önce
dünyanın hiçbir yerinde böyle bir teknik bilgi kullanılmamış olması gerekir).
• Sanayiye uygulanabilir olması gerekir.
Bu 3 şart varsa buluşa patent verilir.
Patentin iki çeşidi vardır:
İncelemeli patent: İncelemeli patentte dünyaca meşhur laboratuvarlarda yüksek bedellerle inceleniyor ve belge ondan sonra veriliyor. Bu, en güçlü patenttir.
İncelemesiz patent: Bunda da, daha çok Türkiye’deki laboratuvarlarda yani çok büyük alt yapıya sahip olmayan laboratuvarlarda bu araştırma yapılmaktadır. Bu
Belge incelemeli patente göre daha zayıftır. İncelemeli patentin koruma süresi 20 yıl, incelemesiz patentin koruma süresi 7 yıldır. Süre bitiminde ilgili buluş, toplumun malı haline gelir; yani, bu süreden sonra herkes bu ürünü üretebilir ve satabilir.
2. FAYDALI MODEL:
Mevcut teknik bilgilerden yararlanılarak bir şey bulunuyorsa buna faydalı model denir.
Patent için aranan 3 şarttan 2’si aranır burada:
• Dünya çapında yeni olması gerekir.
• Sanayiye uygulanabilir olması gerekir.
Koruma süresi 10 yıldır. Süre bitiminde toplumun malıdır. Gerek patent gerek faydalı model teknik anlamdaki buluşları değerlendirir. İstisnası: Kimyasal ilaçlarla ilgili bir patent de olabilir.
3. MARKA:
Bir işletmeye ait mal ya da hizmetleri diğer işletmeye ait mal ya da hizmetlerden ayırt etmeye yarar.
Örneğin, Lassa, Adidas, Coca Colla, Mc Donalds, General
Elektrics gibi.
Koruma süresi 10 yıllık dönemler halindedir. Yenilenme mümkündür. Her 10 yıllık süre biterken yenilenebilir.
4. ENDÜSTRİYEL TASARIM:
Görsel olarak bir ürünün görünümünü korumaya yarayan belgedir. Ürünün tasarımını (modelini) korur. Örneğin, takım elbisenin duruşu, ayakkabının modeli, kazağın şekli vb. koruma süresi 5 yıldır. 5’er yıllık sürelerle uzatılabilir. En fazla 25
yıl korunabilir.
5. TİCARET UNVANI:
Taciri, diğer tacirlerden ayırt etmeye yarayan addır. Örneğin, Lassa Lastik Sanayi Anonim Şirketi veya Eyüp Sabri Tuncer.
6. İŞLETME ADI:
İşletmeleri birbirinden ayırt etmeye yarar. Aynı tacire ait birden fazla işletme olabilir. Onları birbirinden ayırmaya yarar. Örneğin, Ülker’in İstanbul Fabrikası ile Ankara Fabrikası.
7. COĞRAFİ İŞARET:
Bir yöreye, bir bölgeye has özelikler taşıması itibariyle belirginleşen işaretlerdir. Bu özellikler bazen sadece o bölgede olur, bazen de o özellikleri belirleyen o yörede olur ama o yöre dışında da aynı ürün üretilmesi mümkündür. Örneğin etli ekmek, çiğ köfte, lahmacun,
lületaşı gibi. Örneğin, Anzer balı sadece o yörede (Anzer’de) üretilir. Başka yerde üretilemez.
Bazen de o yöreye has özellikleri belirlenir ve başka yörelerde de bunlar yapılabilir, üretilebilir. Örneğin, etli ekmek.
8. BİTKİ HAKLARI:
Bitkilerin genleriyle oynanarak, çekirdeksiz domates, vb. gibi bitkiler ortaya çıkarılabiliyor. Bu da bir buluş hakkıdır. Buna da belge verilir.
9. ENTEGRE DEVRE TOPOĞRAFYALARI:
Bilgisayarın içinde kartlar vardır, kartların arkasında bir coğrafi şekle benzeyen
topografyalar vardır. Bu da bir buluştur. Örneğin Intel 2, Asus,vb. (Hepsinin ayrı bir
topoğrafyası vardır).
10. MEVZUATTAN KAYNAKLANAN HAKLAR:
Telif hakları, sinema eserleri üzerindeki haklar, müzik eserleri üzerindeki haklar, gibi.
Örnek: Siemens marka bir cep telefonu için şunlar söylenebilir: Bu telefonun teknik bölümü patentle ilgilidir. Örneğin, Nokia’dan farklı çalışıyor.
Eskiden kamera ve telefon ayrı cihazlardı, birisi bunu birleştirdi. Yani tekniğin bilinen
Sınırları içerisinde yani bir buluş geliştirdi. Bu, faydalı modeldir.
Telefonun üzerinde “Siemens” yazıyor. Bu, markadır.
Telefonun görünümü endüstriyel tasarımdır.
Telefonun arkasını açtığımız zaman, içinde Siemens’in hangi fabrikasında üretilmiş
Olduğunu yazar. Örneğin, Çekoslovakya Fabrikası. Bu işletme adıdır.
Telefonun içinde entegre devre topoğrafyaları
vardır.
En önemlisi de bu telefonlardaki melodiler meselesidir. Bu
melodilerin parası kime ödenecek tartışması vardır. Şarkıcılar bize ödenmeli diyor.
TİCARET UNVANI
Ticaret unvanı TK. m. 41’de düzenlenmiştir. Ticaret unvanı işletme sahibini (taciri), diğer tacirlerden ayırt etmeye yarayan addır. Bir sınai mülkiyet hakkıdır. Daha bir üst kavram altında ifade edecek olursak, bir fikri mülkiyet hakkıdır. Kanuna göre her tacir, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline ticaret unvanını işletmenin açıldığı tarihten itibaren 15 gün içerisinde tescil etmek zorundadır (m.42). Tacir olmanın sonuçlarından bir tanesi, ticaret unvanı seçmek ve kullanmak zorunluluğudur. Kanunun 41. maddesine göre tacir unvan altına atacağı imzayı noterde onaylatmalı ve bunu da ticaret sicil memuruna vermelidir. Tacir, ticari işletmesine ilişkin tüm işlemleri, bu unvan altında yapmalı, işletmeye ait tüm belgeleri de yine bu unvan altında imzalamalıdır. Tacir bu ticaret unvanını işletmesinin giriş cephesine, herkesin görebileceği şekilde ve okunaklı bir tarzda yazmalıdır. Bütün bunları kanun, m.41 ve
42 ile tüm tacirlere yüklemiştir. Ticaret Unvanı Sistemleri: Ticaret unvanını kullanmaya yönelik 3 sistemimiz vardır:
1. Serbestlik sistemi: Bu sistemde herkes dilediği şekilde unvan seçebilir ve kullanabilir. Unvanın seçilmesi hususunda kişi tamamen serbest bırakılmıştır. Kanun koyucu bu konuda herhangi bir dayatmada bulunmamaktadır.
2. Gerçeklik sistemi: Bu sistemde ise unvanın gerçeği yansıtması zorunludur. Gerçeği yansıtmayacak şekilde unvan seçilemez ve kullanılamaz.
3. Karma sistem: Unvanın başlangıçta gerçeği yansıtması zorunludur. Fakat daha sonra çeşitli sebeplerle bu sistemden ayrılabilinir. Unvanının devamlılığı uğruna gerçeklik sisteminden feragat edilebilir ve unvan bu şekliyle kullanılmaya devam edilir.
Örnek: Kerim adındaki biri, serbestlik sistemi geçerli ise, unvan olarak, Kerim Konyalı diye bir unvan seçebilir. Kendisi Konyalı olmasa, ya da soyadı Konyalı olmasa dahi bu
unvanı seçebilir. Fakat gerçeklik sistemi söz konusu ise istediği bir unvanı seçemez. Tacir, ticaret unvanı sayesinde diğerlerinden ayrıldığı için unvan olarak asını ve soyadını kullanmak
orundadır. Ad ve soyadı dışında bir kelime kullanılmasına izin verilemez. Gerçeklik sistemi katı manada kullanıldığı sürece bu sistem dışına çıkılamaz. Karma sistemde ise bir menfaatler çatışması vardır. Aslında gerçeklik sistemi benimsenmiştir, unvan işletmenin tescil edildiği, işletmenin açıldığı anda geçeği yansıtır. Fakat örneğin 3 yıl sonra satıp devrettik veya çocuklara intikal etti; işletmenin devamlılığı uğruna gerçeklik sisteminden feragat edilir. Örneğin işletmenin adı Kerim Konyalı olsun. İşletme devredildi bize işletmenin devamlılığı uğruna işletmenin adını değiştirmedik, yine Kerim Konyalı olarak kalsın istedik. Bu durumda gerçeklik isteminden feragat etmiş oluruz. Zira işletmenin sahibi rtık Kerim Konyalı değildir. Dolayısıyla urada karma sistem iki menfaati birbirine uyumlu hale getiriyor.
Bizim Ticaret Kanunumuz karma sistemi benimsemiştir. Ticaret Unvanının Yapısı:
Çekirdek
Zorunlu Ek
İhtiyari Ek
Ticaret unvanı çekirdek ve eklerden oluşur. Çekirdek; unvanda bulunması gereken, kanunla belirlenmiş, asgari unsurları ifade eder. Ekler ise bazen zorunluluktan, bazen de
Kişinin isteğinden kaynaklanan sebeplerle kullanılmaktadır. Bir Unvanın Tescili İçin Aranan Şartlar: Yenilik: Bir unvanın tescili için yeni olması gerekir. Buyenilik mutlak yenilik midir, nispi yenilik midir, konusu tartışmalıdır. Mutlak – Nispi tartışmasının temelinde yatan husus şudur: Bir kelime bir unvana yerleştirilecekse, o kelime daha önce hiçbir unvanda bulunmaması mı gerekir (ki eğer bunu kabul edersek, mutlak yenilik görüşünü kabul etmiş oluruz), yoksa o kelime sadece o işletmenin faaliyet göstereceği alandaki işletmeler unvanında mıkullanılmamış olmalıdır (böyle olmalıdır dersek nispi yeniliği kabul etmiş
oluruz). İlkine göre bu kelime hiçbir işletme unvanında kullanılmamış olmalıdır.
Örneğin, “Selin” kelimesini bir unvanda kullanmaya niyetlendik:
Selin İnşaat Malzemeleri Anonim Şirketi. Sicil memuruna tescil etmeye gittik ama sicil memuru, “Selin” kelimesinin“Selin Nakliyat Ltd. Ti.” unvanında kullanıldığını söyleyip izin vermiyor. Budurumda mutlak yenilik görüşünün benimsendiği söylenir. Fakat izin verirse; yani daha önce “Selin” unvanını taşıyan bir inşaat malzemeleri şirketi yoksa ve
De “Selin Nakliyat Ltd. Ti.” unvanını önemsememişse, bu durumda nispi yenilik (sektör bazında yenilik) görüşünü benimsemiş olur. Yani nispi yenilikte önemli olan, “Selin” unvanını taşıyan başka bir inşaat malzemeleri şirketinin olmamasıdır. Nakliyat işletmesinin bu unvanı taşıması önemli değildir. Biz nispi yenilik taraftarıyız. Kanun koyucunun engellemeyi düşündüğü şey haksız rekabettir. Dolayısıyla birbirinden farklı iştigal konularına sahip, farklı alanlarda faaliyet gösteren işletmelerin arasında haksız rekabet olamaz. Bir yemek şirketi ile inşaat şirketi arasında; bir yapı şirketi ile petrol şirketi arasında haksız rekabet olmaz. Bir haksız rekabetten söz edebilmek için müşteri çevrelerinin birbiriyle çatışması lazımdır. Yani iltibasın gerçekleşmesi gerekir(iltibası ilerde göreceğiz). İltibas bir işletmenin müşteri çevresinden, diğer işletmelerin karışıklığa meydan vererek yararlanmaları demektir. Örneğin, A inşaat şirketinin müşteri çevresini, bir başka inşaat şirketi öyle formüller uygulayacak ki, A şirketinin müşterilerini çalıp mal satacak. Bu takdirde iltibas vardır, haksız rekabet vardır. Dolayısıyla “Selin İnşaat Malzemeleri AŞ.”için başvurduğumuz zaman daha önce “Selin Matbaacılık”, “Selin Turizm” olması bizim unvan tescilimize mani olmamalıdır. Zira iştigal konularımız farklıdır. Örneğin “Global”kelimesi 600 civarında şirketin unvanında
Vardır. Bunlardan kimisi menkul kıymetleri alım satımını, kimisi gıda işi, kimisi mali
Müşavirliği işini yapmaktadır. Global kelimesini kullanan işletmelerden hiçbiri aynı alanda faaliyet göstermemektedirler. Yargıtay’ın kararlarına bakıldığında da nispi yeniliği (sektör
Bazında yeniliği) tercih ettiği görülür. Kullanma Amacı: Unvan tescil ettirmek isteyen kişi bu
Unvanı kullanmak amacına sahip olmalıdır. Kişi kullanmayı düşünmediği, sırf başkalarının kullanmasını engellemek amacıyla unvan veya unvanlar tescil ettiremez. Bunlara koruma unvanları denmektedir. Örneğin, “Selin İnşaat Malzemeleri AŞ.” için “Selin” kelimesini tescil ettirdik. Birileri bunun benzerini yapabilir düşüncesiyle benzer isimleride tescil ettirmeyi düşünüyoruz. Akselin, Selim, gibi. Bunları kullanmak için değil, koruma duvarı örmek için tescil ettirmeyi düşünüyoruz. İşte buna izin verilemez, sadece tek bir unvan kullanılır. Bu iki şartı taşıyan unvan tescil edilir. Unvan Çeşitleri: Kanun m.43 vd.’nda çeşitli gerçek ve tüzel kişiler bakımından farklı unvan şekilleri öngörmüştür.1. Gerçek Kişiler: m.43’e göre hakiki şahıs olan tacirin unvanı adından ve soyadından teşekkül eder. Yani adının aynısı olur. Örneğin işletmenin sahibi Ahmet Gündüz olsun. Bu durumda ticaret unvanı Ahmet Gündüz olur. Ahmet Gündüz, unvanın çekirdeğidir. Yani kanuna göre burada çekirdek adın
Aynısıdır. Ama bazen çekirdek yetmez. Örneğin, daha önce başkası Ahmet Gündüz ismini tescil ettirmiş olabilir. İltibası önlemek için, daha öndeki Ahmet Gündüz’den ayırt etmeyi sağlayacak ekler getirilmesi gerekir. İşte iltibası önlemeye yönelik bu eklere zorunlu ekler denir. Önceki Ahmet Gündüz diyelim ki tamircidir. Bu durumda yeni Ahmet Gündüz için, “Ahmet Gündüz Tuhafiye”,”Ahmet Gündüz ve oğulları”, “Patır nalı Ahmet Gündüz” gibi unvanlar öngörülebilir. Eğer böyle bir zorunluluk yoksa yani daha önce tescil ettirilmiş bir Ahmet Gündüz unvanı yoksa bu unvanlardaki çeşitli ekler isteğe bağlı (ihtiyari) olarak
Kullanılabilir. Dolayısıyla hakiki şahıs olan tacirin unvanına zorunlu veya ihtiyari ekler takılabilmektedir. Sektörel yeniliğin (nispi yeniliğin), istisnası davardır. Yani nispi yeniliğin değil, mutlak yeniliğin kullanıldığı durumlar davardır. Örneğin bir kelime bir sektörde öyle
Tanınmış hale gelmiştir ki, artık müşteriler o kelimenin başka bir sektörde kullanılması halinde, önceki işletme sahibine bunu mal ediyorlarsa, bu takdirde diğer sektörler üzerindeki kullanımı da yasaklanır. Yani burada mutlak yenilik geçerli olur. Örneğin, “Ülker” gıda işi yapar. Fakat
“Ülker” ile alakası olmayan sıradan bir kişi, Ülker Otomotiv işletmesi açmışsa, haliyle herkesin aklına gıda işi yapan Ülker, otomotiv işine degirmiş düşüncesi gelir. Dolayısıyla bu tür özel kelimelere Sektörel bazda yenilik değil, mutlak yenilik şartı konulur.
Not: Ülker Gıda Sanayi AŞ. Unvan.
Ülker Ankara
İşletme adı.
Ülker Marka.
Unvana ilişkin korumanın şartları, tescil şartları, tecavüz şartları, tamamen farklı ve Ticaret Kanununa tabidir. Unvanın ayrı bir sistemi var, işletme adının ayrı bir sistemi var, markanın da hem tescil hem de koruma açısından farklı bir sistemi vardır. Dolayısıyla unvana ilişkin tecavüzler, unvana ilişkin hükümlerle; işletme adına yapılan tecavüzler, işletme adına ilişkin hükümlerle; markaya ilişkin hükümler, markaya ilişkin hükümlerle korunur. Gerçek kişilerin ticaret unvanı tescil edildiği sicil bölgesi içinde korunur. Sicil bölgesi dışında gerçek kişinin unvanı korunmaz. Dolayısıyla aynı sicil bölgesi içinde daha önce örneğin, Ahmet Gündüz unvanı tescil edilmiş ise, o Ahmet Gündüz’den ayırt etmeyi sağlayacak zorunlu ekler takılır. Fakat daha önce Ahmet Gündüz adında bir unvan tescil edilmemişse unvana ek takma zorunluluğu olmaz; ama isterse bu eki takabilir. Diyelim ki Muğla ticaret sicilinde bir Ahmet Gündüz tespit edildi. Konya’daki sicil ile Muğla’daki sicil arasında gerçek kişiler arasında hiçbir bağlantı olmaz. Dolayısıyla Ahmet Gündüz’ün zorunlu ek takma mecburiyeti olmaz.
Bunun bir istisnası vardır. Eğer Muğla’daki Ahmet Gündüz, Türkiye çapında meşhur hale gelmişse, yani o sicil bölgesi dışında da tanınır hale gelmişse, bu durumda Konya’daki Ahmet Gündüz, zorunlu ektakmak zorundadır. Sicil memuru bu konuda araştırma yapar. Eğer sicil memuru gözden kaçırırsa, Muğla’daki Ahmet Gündüz, dava açar ve mahkeme kararıyla durumu düzeltir. Diyelim ki Muğla’daki Ahmet Gündüz’ün bir işletmesi var, Konya’da da başka bir Ahmet Gündüz’ün işletmesi var. Muğla’daki Ahmet Gündüz, daha sonra Türkiye çapında tanınır hale geldi. Bu durumda Konya’daki Ahmet Gündüz’ün unvanını değiştirmesi zorunluluğu olmaz. Bukonuda kazanılmış hakkı vardır. Türkiye çapında tanınmış unvanlara örnek: Eyüp Sabri Tun cer, Hacı Muhittin Ali Bekir, gibi
2. Tüzel Kişiler:
Kolektif Şirketler: Kanuna göre, Kolektif şirketin ticaret unvanı, ortaklardan asgari birinin (en az birisinin)adı ve soyadı ile şirketi ve nevini gösteren ibareden oluşur.
Örnek: Kerim Kadırga Kolektif Şirketi ( Koll.
Ti.)
Ad ve soyadı şirketin nevi
Şirketi
Buna zorunlu veya ihtiyari ekler takılabilir.
Örnek: Kerim Kadırga ve Ortakları Koll. Ti.
Kerim Kadırga Unlu Mamulleri Koll. Ti.
Kerim Kadırga Konyalı Koll. Ti.
Faaliyet alanı (iştigal konusu) Kollektif Şirketlerin
Ticaret unvanında bir ek niteliği taşır. “Kerim
Kadırga Unlu Mamûlleri Koll. Ti.”de “Unlu Mamûlleri”
ibaresi iştigal konusunu belirtir ve bunlar da ektir.
Not: Tüzel kişilerin ticaret unvanları tüm Türkiye çapında korunur. Dolayısıyla gerçek kişilerdeki gibi sadece sicil bölgesinde korunmaz. Örneğin, Iğdır’da “Kerim Kadırga Koll. Ti.” tescil edilmişse, Konya’daki biri Konya ticaret siciline bu unvana zorunlu ek takarak tescil ettirir.
Komandit Şirketler: kanuna göre komandit şirketlerin ticaret unvanı, ortaklardan asgari birinin adı vesoyadı ile şirketi ve nevini gösteren ibareden oluşur.
Örnek: Makbule Maral Adi Komandit Şirketi (A. Kom. Ti.)
Arzu Güvenç Paylı Komandit Şirketi (P. K.
Ti.)
Unvana zorunlu veya ihtiyari ekler takılabilir.
Örnek: Makbule Maral ve Ortakları A. Kom. Ti.
Kerim Kadırga Unlu Mamuller P. Kom. Ti.
Unvanın Kollektif şirketten farkı, sadece nevi farkıdır. Ortaklardan en az birisinin ad ve soyadının olması, şahıs şirketi olmasındandır. Şahıs işletmelerinin ve şahıs şirketlerinin unvanında, mutlaka şahıs ismi olmalıdır. Komandit şirketlerin ticaret unvanlarında, komanditer ortakların ad ve soyadının bulunması yasaktır (TK. m. 44/2). Yasağa rağmen komanditer ortağın adı ve soyadı şirket unvanında yer alırsa, o komanditer ortak artık komandite ortak gibi sorumlu olur (TK. m.259).
Anonim Şirketler: Ayırıcı
(tanıtıcı) ek işletme konusu ve anonim şirket ibaresinden oluşur. Kanun sadece “işletme konusu ve anonim şirket ibaresinden oluşur” demiş. Ayırıcı ekten bahsetmemiş. Ama
diğerlerinden ayırt edilmesi için Ayırıcı ek mutlaka olmalıdır. Zira sadece “İnşaat
AŞ.” veya “Gıda Aş.” gibi bir unvan olmaz. Çünkü binlerce “İnşaat AŞ.”, “Gıda AŞ.”
Vardır. Anonim şirket unvanını, Kollektif veya Komandit şirketlerdeki unvanlardan ayran önemli özellik, anonim şirketlerde işletme konusunun gösterilmesidir. Bu yüzden bu unvanlara konu unvanları denir. Kollektif ve Komandit şirket unvanları gibi unvanlara da şahıs
Unvanları denir. Örnek: “Selin Gıda Sanayi AŞ.”, “Afra Alışveriş Merkezleri AŞ.”, “Lassa Lastik Sanayive Tic. AŞ”, Çukurova Holding AŞ.”, “Asya Katılım Bankası AŞ.”, “Global Menkul Değerler AŞ.”, anonim şirket unvanların örnektir. Not: Anadolu Finans Bankası AŞ. Asya Finans Bankası AŞ. Gibi şirketlerdeki “Finans” ibaresi, yeni kanunla artık “Katılım” olarak değişti. Katılım ibaresi zorunlu hale getirildi. Kanuna göre eğer gerçek kişinin ad ve soyadı anonim şirketin unvanında yer alıyorsa şirketi venevini gösteren ibareler, kısaltılarak yazılamaz. Örnek: Kazım Kuru Lokantacılık Anonim Şirkti, Zekeriya Beyaz Tavukçuluk Sanayi ve Tic. Anonim Şirketi. Gerçek kişinin adı ve soyadı, unvanda yer aldığı için, karıştırılma, başka anlamalara gelme ihtimalini önlemek şirket olup olmadığı noktasında tereddüde mahal bırakmamak için Anonim Şirket ibaresi kısaltılarak yazılmaz. Anonim şirketler en çok rastlanılan şirketlerden biridir. Bu anlamda kanun koyucu bazı işletme konuları için zorunlu ibare getirmiştir. Örneğin yatırım ortaklığına girmiş bir şirket, unvanda yatırım ortaklığı anlamına gelecek başka bir ibare kullanamaz; yatırım ortaklığı ibaresini kullanmalıdır. Eğer Çukurova yatırım ortaklığı işine girmişse, “Çukurova Yatırım Ortaklıkları AŞ.”unvanını kullanmalıdır. EğerGayrımenkul yatırım ortaklığı ise,“Çukurova Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı AŞ.” unvanını kullanır. Eğer bir finans ortaklığı ise “Çukurova Finans
Ortaklığı AŞ.” unvanını kullanmalıdır. Veya holding mahiyetini haiz anonim
Şirketlerde holding ibaresine yer verilmelidir. Bunların büyük bir bölümü sermaye piyasası kavramına tabi olan şirketlerdir. Bu şirketlerle ilgili özel unvanlar aranmıştır. Bu yüzden bir şirket kurarken, özel mevzuatı varsa, o mevzuatta unvanla ilgili özel bir düzenleme var mı yok mu, ona bakmak gerekir Unvanla ilgili kanunda, tüzükte, yönetmelikte, tebliğde vb. yazmayan, nacak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından uygulanan bir durum vardır. Bir anonim şirketin veya Limitet şirketin unvanında, azami 3işletme konusuna yer verilir. Örneğin, “Lassa Lastik,
Turizm ve Petrol AŞ.” veya “Zekeriya Beyaz Tavukçuluk, Mandıracılık, Turizm Anonim Şirketi” gibi. Dördüncü işletme konusuna yer verilmemektedir. Limitet Şirketler: Ayırıcı ek, işletme konusu ve Limitet Şirketi (Ltd. Ti.) ibaresinden oluşur. Örnek: Onlar Turizm Ltd Ti. (Ltd. O.)Gerçek kişinin ad ve soyadı unvanda yer alıyorsa şirketi ve nevini gösteren ibareler kısaltılarak yazılamaz. Örneğin, “Sinem Kalkan Otomotiv San. Ve Tic.Limited Şirketi”.Uygulamaya bakıldığında unvanların bazen buşekilde kullanılmadığı görülür.
Örneğin “Selin Turizm AŞ.” yerine “Selin AŞ.” olarak kullanılmaktadır. İşletme konusu
Kullanılmayabiliyor. Sadece unvanı seçmek değil, kullanmak da bir yükümlülüktür. Dolayısıyla bir unvan tescil edildiği gibi kullanılmazsa hukuki ve cezai hükümleri vardır. Kanuna göre unvan tescil edildiği gibi kullanılmazsa Cumhuriyet savcılığına suç duyurusunda bulunulur. Fakat bu hiç uygulanmıyor. Yeni tasarıda da aynı hüküm vardır. Not: Yeni TK. Tasarısında, gerçek kişi unvanlarının da, tüzel kişi unvanları gibi Türkiye çapında korunması öngörülüyor.
Kooperatif Şirket: Ayırıcı ek
(tanıtıcı ibare), işletme konusu ve kooperatif
(Koop.) ibaresinden oluşur. Örnek: Sema Yapı Kooperatifi.
SS. Kervan Tüketim Kooperatifi
Not: SS. İbaresi sınırlı sorumlu anlamına gelir. Bunu yazmaya gerek yoktur. Kooperatifler zaten sınırlı sorumludurlar. Şirketin adı kooperatif şirket olmasına rağmen unvanda sadece “kooperatif” ibaresi vardır. Şirket ibaresi yoktur. Ama yeni kanun tasarısı şirket ibaresini de öngörmüştür. Ticari İşletme İşleten Tüzel Kişi veDernekler: Bunların ticaret unvanları, adlarının aynıdır. Örnek : “Kızılay”, “Makine Kimya Endüstrisi Kurumu”, “Galatasaray Spor Kulübü”. Donatma İştiraki: Donatma iştiraki bir tacir değildir. Ama tacire ilişkin hükümler uygulanır. Dolayısıyla Donatma İştirakinin de bir ticaret unvanı seçmesi ve kullanması gerekir. Müşterek donatanlardan en az birisinin adı ve soyadı veya deniz ticaretinde kullanılan geminin adı ile donatma iştiraki ibaresinden oluşur. Örnek: Barbaros Donatma
İştiraki (Barbaros, geminin adıdır.) Nurgül Taze Donatma İştiraki (Nurgül Taze,
donatanlardan birinin adı ve soyadıdır.) Şubeler: Merkezin ticaret unvanına, şube ibaresi
eklenerek oluşturulur.Örnek: T.C. Ziraat Bankası AŞ. Konya Şubesi.Merkezin unvanı şube
Mercek Mağazacılık AŞ. Nalçacı Şubesi.
Adi Şirket: Adi şirkette tartışma vardır.
Şu anki uygulamamızda Adi Şirkete Ticaret Unvanının verilmesi ve tescili söz konusu değildir. Ticaret Unvanının Kullanılması: Ticaret unvanının kullanılması konusunda
Bazı sistemlerin olduğunu ifade etmiştik. Bunlar gerçeklik, serbestlik ve karma sistem idi. Türk hukukunda karma sistem kabul edilmiştir. Karma sisteme göre başlangıçta ticaret unvanı gerçeğe uygun olarak oluşturulmalı, daha sonra kanunda sayılan bazı istisnalar gerçekleştiği zaman bu gerçeklik ilkesinden taviz verilir. Bu istisnalar kanunda sayılmıştır. Örneğin, eğer bir ticaret unvanında birisinin ismi geçiyorsa, bu kişinin ölümü halinde devralan kişi, ticari işletmenin devamı uğruna bu unvanı devam ettirebilir. Veya evlendikten sonra soyadı değişen bir bayan, ticari işletmesinin unvanındaki eski soyadını değiştirilmeyebilir. Veya Komandit yada Kollektif şirketlerde unvan, ortaklarından en az birinin veya tamamının ad ve soyadından oluşur. Eğer tamamının ad ve soyadı unvanda yer alıyorsa veşirkete yeni bir ortak dâhil olursa bu yeni ortağında ve soyadı olmaksızın eski unvan devam ettirilebilir. Veya bir ortağın ölümü halinde, eğer onun mirasçılarıyla devamı kararı alınmışsa veya sözleşmede ortaklarla
Devamına yönelik hüküm varsa yine aynı ticaret unvanı kullanılabilir. Veya ticaret unvanının ticari işletmeyle birlikte devri söz konusu olduğu zaman, unvan değiştirilmeyebilir; zaten unvan o şekliyle devredilmiştir. Bunların hepsi gerçeklik sisteminin istisnalarını kabul etmiştir. İşte bu istisnalar sebebiyle Türk Hukuku karma sistemi kabul etmiştir diyoruz. Ticaret unvanı tek başına devredilemez. “Ticari işletmem bende kalsın, ben sadece ticaret unvanımı satacağım.” diyemeyiz. Fakat ticari işletmenin devrine rağmen ticaret unvanı devredilmeyebilir. Ticari işletmenin devri sözleşmesinde ticaret unvanının devrinden bahsedilmese dahi, unvan dakarşı tarafa geçer. Devre kural olarak maddi gayri maddi bütün unsurlar dâhildir. Ama kişi burada ticaret unvanını devirden ayrı tutarak devretmeyeceğini
Söyleyebilir. Bir ticari işletmenin iflası halinde, o işletmeye ait bütün unsurlar iflas masasının içine girer ve bunlar satılır. Bunlar satılırken, unvanın yine işletmeyle birlikte satılması gerekir. Yani cebri icra durumunda da bu ilkeye uyulur. Ticaret unvanı işletmeden ayrı satılamaz.
Ticaret unvanını kullanma hem bir yükümlülüktür, hem debir haktır. Zaten böyle bir yükümlülük olmasa dahi pek çok kişi yine ticaret unvanı kullanacaktır. Çünkü ticaret unvanı, marka, işletme adı ayırt edici işaretlerdir. Ticaret unvanı çeşitli şekillerde korunmuştur. Bu korumadan bahsedilirken öncelikli çıkış noktamız şudur: Tescil edilmek istenen ticaret unvanı, daha önce tescil edilmiş mi, edilmemiş mi?Diğer bir durum da, gerçek kişiye ait bir ticaret
Unvanı mı, yoksa tüzel kişiye mi ait?Gerçek kişi ticaret unvanları, sadece tescil edildikleri
Ticaret sicil bölgesi içerisinde korunur. Örneğin, Konya’da bize ait tescil edilmiş bir unvanımız varsa, bu unvan Konya içinde korunur. Karaman’da aynı unvan tescil edilirse, unvanı koruyan hükümlerden yararlanamayız. Ama haksız rekabet hükümlerinden yararlanabiliriz. Fakat haksız rekabet nedeniyle dava açabilmek için ya bir zararın olması ya dabir zarar tehlikesinin olması gerekir. Ayrıca bunun ispat edilmesi gerekir. Ama ticaret unvanını koruyan hükümlerden yararlanmak için bir zararın olması gerekmez. Ticaret unvanını koruyan hükümlerden yararlanabilmek için, hem gerçek kişi açısından, hem tüzel kişi açısından, unvanın tescil edilmiş olması gerekir. Gerçek kişi ticaret unvanı tescilli değilse
artık sicil bölgesi içinde de, dışında da sadece haksız rekabet hükümlerine göre korunur.
Gerçek kişi ticaret unvanının sadece sicil bölgesi içerisinde korunmasının iki istisnası vardır.
Birincisi “Eyüp Sabri Tuncer” gibi Türkiye çapında meşhur olan gerçek kişi ticaret unvanları sicil bölgesi dışında da korunur. Ama bir ticaret unvanının Türkiye çapında tanınmış olduğunu ispat etmek zordur. Markalar için bu durumun ispatı çok zor değildir. Örneğin, “Ülker”, “Sony”gibi meşhur markalar da nispi (sektörel bazda) yenilik değil, mutlak yenilik söz konusudur. İkincisi ise, iştigal konusu seyahatajantalığı ve turizm olanların, gerçek kişi ticaret unvanları Türkiye çapında korunur. Tüzel kişilerin ticaret unvanları tescil edildiği zaman tüm Türkiye çapında korunur. Ticaret unvanını koruyan hükümlerin dışında değişik yollarla
da korunabilir. Eğer ticaret unvanında isim varsa, MK.’daki adın korunmasına ilişkin hükümlerden deyararlanılabilir. Ticaret unvanını kullanmak zorunludur. Bu tacir için bir
Yükümlülüktür. Ama işletme adını kullanmak ihtiyaridir (isteğe bağlıdır). Fakat eğer
Kullanılacaksa tescil edilmesi zorunludur. Ticaret unvanını sadece tacirler kullanabilir.
İşletme adını ise hem tacirler, hem de esnaflar kullanabilir. İşetme adı tescilli ise, ticaret unvanının korunmasına ilişkin hükümlere atıf yapıldığı için, ticaret unvanını
Korunmasına ilişkin hükümlere göre korunur. Tescilli değilse haksız rekabet hükümlerine göre korunur. Ticaret unvanı sadece ticari işletmenin devriyle birlikte devredilebilir. Fakat işletme adı işletmeden ayrı olarak devredilebilir.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Fikri Mülkiyet Hakları;ticaret Ünvanı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Serdar Cihan'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (https://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Fikri Mülkiyet Hakları;ticaret Ünvanı
