|
1-) Sosyal Medya Nedir?
Sosyal medya, kullanıcıların dijital platformlar aracılığıyla içerik oluşturma, paylaşma ve etkileşimde bulunma imkânı buldukları bir iletişim araçları grubudur. İnternetin yaygınlaşması ve mobil teknolojilerin gelişmesiyle birlikte sosyal medya, günümüz toplumlarının vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Sosyal medyanın temel özellikleri ve işlevleri şunlardır:
İçerik Paylaşımı ve Üretimi: Kullanıcılar metin, fotoğraf, video, ses kaydı ve diğer multimedya içeriklerini paylaşabilirler. Bu içerikler kişisel deneyimler, haberler, eğitim materyalleri, eğlence içerikleri ve daha pek çok konuda olabilir.
Etkileşim ve İletişim: Sosyal medya, kullanıcıların birbirleriyle doğrudan iletişim kurmalarını sağlar. Yorumlar, beğeniler, mesajlar ve paylaşımlar aracılığıyla insanlar birbirleriyle etkileşimde bulunabilir.
Topluluk Oluşturma: Sosyal medya platformları, ortak ilgi alanlarına sahip bireylerin bir araya gelerek gruplar, sayfalar veya forumlar oluşturmasına imkan tanır. Bu topluluklar, belirli konular etrafında bilgi ve deneyim paylaşımı yaparlar.
Gerçek Zamanlı Güncellemeler: Sosyal medya, kullanıcıların anlık olarak güncellemeler ve haberler almasını sağlar. Bu hem bireyler hem de kurumlar için önemli bir iletişim aracıdır.
Kişisel ve Kurumsal Markalaşma: Bireyler ve işletmeler, sosyal medya aracılığıyla kendilerini tanıtabilir, bir marka oluşturabilir ve geniş kitlelere ulaşabilirler. Bu, pazarlama stratejileri ve halkla ilişkiler faaliyetleri için önemli bir araçtır.
Eğitim ve Bilgilendirme: Eğitim kurumları ve uzmanlar, sosyal medya platformlarını eğitim materyalleri paylaşmak ve geniş kitlelere bilgi sunmak için kullanırlar. Bu, e-öğrenme ve uzaktan eğitim gibi uygulamaları destekler.
Sosyal medya platformlarına örnekler:
LinkedIn: Profesyonel ağ oluşturma, iş ilanları ve kariyer odaklı içerik paylaşımı.
Instagram: Fotoğraf ve video paylaşımı, hikayeler ve IGTV aracılığıyla görsel içerik odaklı etkileşim.
Facebook: Kişisel profiller, gruplar ve sayfalar aracılığıyla içerik paylaşımı ve etkileşim.
Twitter: Kısa mesajlar (tweet) ile haber paylaşımı ve gerçek zamanlı tartışmalar.
TikTok: Kısa video içerikleri ve eğlence odaklı paylaşımlar.
Sosyal medyanın sunduğu bu imkânlar, bireylerin ve kurumların bilgi alışverişi yapmasını, kendilerini ifade etmelerini ve çeşitli konularda etkileşimde bulunmalarını sağlar. Bununla birlikte, sosyal medyanın bilinçli ve sorumlu bir şekilde kullanılması, bilgi güvenliği ve etik konularında dikkatli olunması önemlidir.
2-) Düşünceyi Açıklama ve Yayma Hürriyeti ile Basın Hürriyeti Nedir?
Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyeti: Anayasamızın 26. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre; “Herkes, düşünce ve kanaatlerini söz, yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet Resmî makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini de kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir. Bu hürriyetlerin kullanılması, millî güvenlik, kamu düzeni, kamu güvenliği, Cumhuriyetin temel nitelikleri ve Devletin ülkesi ve milleti ile bölünmez bütünlüğünün korunması, suçların önlenmesi, suçluların cezalandırılması, Devlet sırrı olarak usulünce belirtilmiş bilgilerin açıklanmaması, başkalarının şöhret veya haklarının, özel ve aile hayatlarının yahut kanunun öngördüğü meslek sırlarının korunması veya yargılama görevinin gereğine uygun olarak yerine getirilmesi amaçlarıyla sınırlanabilir. Haber ve düşünceleri yayma araçlarının kullanılmasına ilişkin düzenleyici hükümler, bunların yayımını engellememek kaydıyla, düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin sınırlanması sayılmaz. Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetinin kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunla düzenlenir” şeklinde hükme bağlanmıştır.
Basın hürriyeti: Anayasamızın 28. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre; “Basın hürdür, sansür edilemez. Basımevi kurmak izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamaz. Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerini sağlayacak tedbirleri alır. Basın hürriyetinin sınırlanmasında, Anayasanın 26 ve 27 nci maddeleri hükümleri uygulanır. Devletin iç ve dış güvenliğini, ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünü tehdit eden veya suç işlemeye ya da ayaklanma veya isyana teşvik eder nitelikte olan veya Devlete ait gizli bilgilere ilişkin bulunan her türlü haber veya yazıyı, yazanlar veya bastıranlar veya aynı amaçla, basanlar, başkasına verenler, bu suçlara ait kanun hükümleri uyarınca sorumlu olurlar. Tedbir yolu ile dağıtım hâkim kararıyla; gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle önlenebilir. Dağıtımı önleyen yetkili merci, bu kararını en geç yirmidört saat içinde yetkili hâkime bildirir. Yetkili hâkim bu kararı en geç kırksekiz saat içinde onaylamazsa, dağıtımı önleme kararı hükümsüz sayılır. Yargılama görevinin amacına uygun olarak yerine getirilmesi için, kanunla belirtilecek sınırlar içinde, hâkim tarafından verilen kararlar saklı kalmak üzere, olaylar hakkında yayım yasağı konamaz. Süreli veya süresiz yayınlar, kanunun gösterdiği suçların soruşturma veya kovuşturmasına geçilmiş olması hallerinde hâkim kararıyla; Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğünün, milli güvenliğin, kamu düzeninin, genel ahlakın korunması ve suçların önlenmesi bakımından gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunun açıkça yetkili kıldığı merciin emriyle toplatılabilir. Toplatma kararı veren yetkili merci, bu kararını en geç yirmidört saat içinde yetkili hâkime bildirir; hâkim bu kararı en geç kırksekiz saat içinde onaylamazsa, toplatma kararı hükümsüz sayılır. Süreli veya süresiz yayınların suç soruşturma veya kovuşturması sebebiyle zapt ve müsaderesinde genel hükümler uygulanır. Türkiye'de yayımlanan süreli yayınlar, Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğüne, Cumhuriyetin temel ilkelerine, milli güvenliğe ve genel ahlaka aykırı yayımlardan mahkûm olma halinde, mahkeme kararıyla geçici olarak kapatılabilir. Kapatılan süreli yayının açıkça devamı niteliğini taşıyan her türlü yayın yasaktır; bunlar hâkim kararıyla toplatılır” şeklinde hüküm altına alınmıştır.
3-) Sosyal Medyaya Erişim Engeli Getirilmesinin Hukuki Dayanağı Nedir?
Bu kapsamda, yukarıda arz edilen, Anayasa kuralları uyarınca sosyal medyaya erişim engeli getirilmesi Anayasa’nın 26. maddesinde yer alan düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetine ve Anayasa’nın 28. Maddesinde yer alan basın hürriyetine yönelik bir müdahale olduğu açıktır.
Erişim Engellenmesi yaptırımı, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’da düzenlenmektedir.
İstisnai durumlar dışında Erişim Engellemesi yaptırımı hâkim kararıyla uygulanması esastır. Bu husus 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un “İçeriğin çıkarılması ve erişimin engellenmesi kararları ile yerine getirilmesi” başlıklı 8. maddesinde “(1) İnternet ortamında yapılan ve içeriği aşağıdaki suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilir: a) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan; 1) İntihara yönlendirme (madde 84), 2) Çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra), 3) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190), 4) Sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194), 5) Müstehcenlik (madde 226), 6) Fuhuş (madde 227), 7) Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228), suçları. b) 25/7/1951 tarihli ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlar. c) (Ek:25/3/2020-7226/32 md.) 29/4/1959 tarihli ve 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda yer alan suçlar. ç) (Ek:13/10/2022-7418/32 md.) 1/11/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununun 27 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında yer alan suçlar. (2) İçeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı, soruşturma evresinde hâkim, kovuşturma evresinde ise mahkeme tarafından verilir. Soruşturma evresinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhuriyet savcısı tarafından da içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilebilir. Bu durumda Cumhuriyet savcısı kararını yirmidört saat içinde hâkimin onayına sunar ve hâkim, kararını en geç yirmidört saat içinde verir. Bu süre içinde kararın onaylanmaması halinde tedbir, Cumhuriyet savcısı tarafından derhal kaldırılır. (Ek cümle: 6/2/2014-6518/92 md.) Erişimin engellenmesi kararı, amacı gerçekleştirecek nitelikte görülürse belirli bir süreyle sınırlı olarak da verilebilir. Koruma tedbiri olarak verilen içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine ilişkin karara 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre itiraz edilebilir. (3) Hâkim, mahkeme veya Cumhuriyet savcısı tarafından verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının birer örneği, gereği yapılmak üzere Kuruma gönderilir. (4) İçeriği birinci fıkrada belirtilen suçları oluşturan yayınlara ilişkin olarak içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı re’sen Başkan tarafından verilir. (Değişik cümle:29/7/2020-7253/4 md.) Bu karar, ilgili içerik ve yer sağlayıcılar ile erişim sağlayıcısına bildirilerek gereğinin yerine getirilmesi istenir. (5) İçeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereği, derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren dört saat içinde yerine getirilir.26 (6) Başkan tarafından verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının konusunu oluşturan yayını yapanların kimliklerinin belirlenmesi halinde, Başkan tarafından, Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. (7) Soruşturma sonucunda kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilmesi halinde, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı kendiliğinden hükümsüz kalır.
Bu durumda Cumhuriyet savcısı, hükümsüz kalan içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararına konu internet adresini belirtmek suretiyle, kovuşturmaya yer olmadığı kararının bir örneğini Kuruma gönderir. (8) Kovuşturma evresinde beraat kararı verilmesi halinde, içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı kendiliğinden hükümsüz kalır. Bu durumda mahkemece hükümsüz kalan içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararına konu internet adresini belirtmek suretiyle, beraat kararının bir örneği Kuruma gönderilir. (9) Konusu birinci fıkrada sayılan suçları oluşturan içeriğin yayından çıkarılması halinde; erişimin engellenmesi kararı, soruşturma evresinde Cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından kaldırılır. (10) Koruma tedbiri olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının gereğini yerine getirmeyen içerik, yer veya erişim sağlayıcılarının sorumluları, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, beş yüz günden üç bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.27 (11) İdarî tedbir olarak verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmemesi halinde, Başkan tarafından ilgili içerik, yer ve erişim sağlayıcısına, onbin Yeni Türk Lirasından yüzbin Yeni Türk Lirasına kadar idarî para cezası verilir. İdarî para cezasının verildiği andan itibaren yirmidört saat içinde erişim sağlayıcı tarafından kararın yerine getirilmemesi halinde (…)19 Kurum tarafından yetkilendirmenin iptaline karar verilebilir. (12) Bu Kanunda tanımlanan kabahatler dolayısıyla (…)19 Kurum tarafından verilen idarî para cezalarına ilişkin kararlara karşı, 6/1/1982 tarihli ve 2577 sayılı İdarî Yargılama Usulü Kanunu hükümlerine göre kanun yoluna başvurulabilir. (13) (Ek: 5/11/2008-5809/67 md.) İşlemlerin yürütülmesi için Kuruma gönderilen hâkim ve mahkeme kararlarına 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre Kurum tarafından itiraz edilebilir. (14) (Ek: 12/7/2013-6495/47 md.) 14/3/2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 3’üncü maddesinin birinci fıkrasının (ç) bendinde tanımlanan kurum ve kuruluşlar, kendi görev alanına giren suçların internet ortamında işlendiğini tespit etmeleri hâlinde, bu yayınlarla ilgili olarak erişimin engellenmesi kararı alabilirler. Erişimin engellenmesi kararları uygulanmak üzere Kuruma gönderilir.29 (15) (Ek: 26/2/2014-6527/17 md.) Bu maddeye göre soruşturma aşamasında verilen hâkim kararı ile 9 uncu ve 9/A maddesine göre verilen hâkim kararı birden fazla sulh ceza mahkemesi bulunan yerlerde Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından belirlenen sulh ceza mahkemeleri tarafından verilir. (16) (Ek: 10/9/2014-6552/127 md.; İptal: Anayasa Mahkemesinin 2/10/2014 tarihli ve E.: 2014/149, K.: 2014/151 sayılı Kararı ile.) (17) (Ek:17/10/2019-7188/36 md.) Bu maddenin ikinci, dördüncü ve ondördüncü fıkraları kapsamında verilen erişimin engellenmesi kararları, ihlalin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak (URL vb. şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle verilir. Ancak, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı veya ilgili içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla ihlalin önlenemediği durumlarda, internet sitesinin tümüne yönelik olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilir” şeklinde hüküm altına alınmıştır.
Özetle içerik çıkarmaya ve/veya erişim engeline zemin oluşturacak katalog suçlar yer almaktadır. Kanun’un 8/a maddesinde yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebepleriyle, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi düzenlenmiştir.
Bu konuda yani sosyal medyaya erişim engeli getirilmesi yaptırımı ile ilgili bakanlık Ulaştırma Bakanlığı’dır. Yukarıda arz edilen kanunun 8. Maddesinde adı geçen “kurum” teriminden kastedilen Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunu ifade eder. Yine aynı maddede “başkan” teriminden kastedilen ise Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanını ifade etmektedir.
Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun kuruluş, işleyiş ve görevleri, 2813 sayılı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun Kuruluşuna İlişkin Kanun’da düzenlenmiştir.
Sosyal Medyaya ilişkin ilgili mevzuat; 2813 sayılı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun Kuruluşuna İlişkin Kanun, 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu, 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun, 6475 sayılı Posta Hizmetleri Kanunu, 655 sayılı Ulaştırma ve Altyapı Alanına İlişkin Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu 115. Madde, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 5. Bölüm, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1525’inci maddesi gibi mevzuatta düzenlenmiştir.
4-) Sosyal Medyaya Erişim Engeli Getirilmesi Hukuka Uygun mudur?
Yukarıda arz ve izah edilen Anayasa hükümleri, ilgili mevzuat ve içerikleri birlikte değerlendirildiğinde; sosyal medya mecralarında bu ilgili mevzuata aykırı paylaşımlar yapıldığında, yalnızca kanuna aykırılık oluşturan paylaşımın engellenmesinin esas alınması gerektiği tartışmaya mahal vermeyecek kadar açıktır. Bir sosyal medya platformundaki bazı paylaşımların gerekçe gösterilerek, topyekûn bir engellenmeye gidilmesi kanunun ruhuna ve lafzına uygun olmadığı gibi, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihadında da çok kez ihlal sonucu doğurmaktadır. Bu minvalde Anayasa Mahkemesi, İletişim Başkanlığı’na basın ve ifade özgürlüğüne müdahale yetkisi veren kararnameyi iptal etmiştir. Anayasa Mahkemesi, İletişim Başkanlığı’na basın ve ifade özgürlüğüne müdahale yetkisi veren Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi’ni iptal etmiş ve bu karar Resmî Gazetede yayımlanmıştır. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı bünyesinde “manipülasyon ve dezenformasyonla mücadele” için kurulan Stratejik İletişim ve Kriz Yönetimi Dairesi Başkanlığı’yla ilgili Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile yapılan düzenlemeyi “basın ve ifade özgürlüğüne müdahalede bulunduğu” gerekçesiyle iptal etmiştir.
Sosyal medyaya erişim engeli getirilmesi, belirli durumlarda hukuka uygun olabilir, ancak bu, çeşitli yasal ve anayasal standartlara bağlıdır. Genel olarak, bir erişim engeli şu durumlarda hukuka uygun sayılabilir: 1.Meşru Amaçlar: Kamu güvenliği, milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi veya çocukların korunması gibi meşru amaçlar için getirilmişse. 2.Kanuni Dayanak: Erişim engeli, yasal bir dayanağa sahip olmalı ve yasal prosedürlere uygun bir şekilde uygulanmalıdır. 3.Ölçülülük: Uygulanan tedbir, ulaşılmak istenen amaçla orantılı olmalıdır. Yani, yapılan kısıtlama amaca uygun ve gereğinden fazla olmamalıdır. 4.Mahkeme Kararı: Genellikle erişim engeli kararları, yetkili mahkemeler tarafından verilmelidir.
Ancak, sosyal medyaya geniş çaplı ve süresiz erişim engelleri, ifade özgürlüğü, haberleşme özgürlüğü ve bilgiye erişim hakkı gibi temel hak ve özgürlükleri ihlal edebilir. Bu tür kısıtlamalar, hukuka uygunluk açısından sıkı bir denetime tabidir ve genellikle sınırlı süreli, belirli içerik veya hesaplarla ilgili olmalıdır. Bütün bu nedenlerle bugün yaşadığımız ve gündemimize oturan sosyal medya mecralarından biri olan Instagram’a topyekûn erişim engeli getirilmesi hukuka açıkça aykırıdır.
Saygılarımla…
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Sosyal Medyaya Erişim Engeli Getirilmesinin Hukuki Değerlendirilmesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av. Erdinç Laflı'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (https://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Sosyal Medyaya Erişim Engeli Getirilmesinin Hukuki Değerlendirilmesi
