Ana Sayfa
Kavram Arama : THS Google   |   Forum İçi Arama  

Üye İsmi
Şifre

Aktif Makale Mesafeli Sözleşmelerin Elektonik (E-Sözleşme) Sözleşmelerle İlişkisi

Yazan : Ayşe Dimdik [Yazarla İletişim]
AVUKAT

Makale Özeti
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun md/48 ‘satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu an da dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmelerdir.’ Tanımdan da anlaşılacağı üzere evleviyetle belirtilmelidir ki,mesafeli sözleşmelerin tarafları açısından da kanun koyucu tarafından bir belirleme yapılmış ve anılan sözleşmelerin tüketici ve girişimci arasında yapılması gerekli olmakla birlikte mesafeli sözleşmeler isimli sözleşmeler kapsamında olup belli olumlu unsurları içermesi halinde yapılan isimli sözleşmelerdir. TKHK md. 48’de mesafeli sözleşmeler başlığı altında mesafeli sözleşmelere ilişkin birtakım unsurlara yer vermiş ve mesafeli sözleşmeleri madde içerisinde tanımlama yoluna başvurmuştur. Bu doğrultuda, TKHK md./48’de mesafeli sözleşmelerin kanun koyucu tarafından aranan unsurlarının genel olarak sözleşmenin kuruluşuna ilişkin olduğu görülmektedir. Bir sözleşmenin mesafeli sözleşme olarak nitelendirilebilmesi için çeşitli unsurları bünyesinde bulundurması gerekmektedir.

MESAFELİ SÖZLEŞMELERİN ELEKTONİK (E-SÖZLEŞME) SÖZLEŞMELERLE İLİŞKİSİ

Av.AYŞE DİMDİK

I-)GİRİŞ

Mesafeli Sözleşmelerin elektronik sözleşmesiyle ilişkisini inceleyebilmemiz için öncelikle Mesafeli Sözleşmelerin tanımını, unsurlarının neler olduğunu açıklamamız oldukça önemlidir.

Mesafeli sözleşme kavramı, pozitif hukuk bakımından kaynağını 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun md/48 den alır.

6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun md/48 ‘satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu an da dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmelerdir.’
Tanımdan da anlaşılacağı üzere evleviyetle belirtilmelidir ki,mesafeli sözleşmelerin tarafları açısından da kanun koyucu tarafından bir belirleme yapılmış ve anılan sözleşmelerin tüketici ve girişimci arasında yapılması gerekli olmakla birlikte mesafeli sözleşmeler isimli sözleşmeler kapsamında olup belli olumlu unsurları içermesi halinde yapılan isimli sözleşmelerdir.

TKHK md. 48’de mesafeli sözleşmeler başlığı altında mesafeli sözleşmelere ilişkin birtakım unsurlara yer vermiş ve mesafeli sözleşmeleri madde içerisinde tanımlama yoluna başvurmuştur. Bu doğrultuda, TKHK md./48’de mesafeli sözleşmelerin kanun koyucu tarafından aranan unsurlarının genel olarak sözleşmenin kuruluşuna ilişkin olduğu görülmektedir. Bir sözleşmenin mesafeli sözleşme olarak nitelendirilebilmesi için çeşitli unsurları bünyesinde bulundurması gerekmektedir.

Mesafeli sözleşmelerin unsurlarının olumlu ve olumsuz unsurlar olarak ikiye ayrılarak incelenmesi, bilimsel açıdan olduğu kadar pratikte de büyük önem arz etmektedir.

Olumlu ve olumsuz unsur ayrımı, sözleşmelerin mesafeli sözleşmeler olarak tespit edilmesini kolaylaştırmaktadır.

Mesafeli sözleşmeler, TKHK md. 48’de belirtildiği üzere tüketiciye mal ve hizmet sağlanmasını amaçlayan bir üst kavram olup, satış sözleşmeleri haricinde başka sözleşmeleri de niteliklerine uygun düştükleri ölçüde bünyesinde barındırmaktadır.

Bununla birlikte, mesafeli sözleşmeler bir üst kavram olup, uygulama alanı satış sözleşmelerinden çok daha geniştir. Mesafeli sözleşmelerin bir kavram olması bu sözleşme tipine farklı tipolojilerden doğan hüküm ve sonuçların uygulanmasını dışlamadığı gibi farklı tipolojilerin de bu üst kavrama dahil edilmesinde herhangi bir engel teşkil etmez. Bu doğrultuda, bir hukuki işlem her iki sözleşmeye ait şartları da sağladığı takdirde hem mesafeli sözleşme hem de beğenme yoluyla satış olarak nitelendirilmekte ve böylece beğenme yoluyla satış tüketici hukuku alanına dahil olmaktadır.

[b]II-)UNSURLARI

A-)OLUMLU UNSURLARI

1-)TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ OLMASI


Mal veya hizmet ifadelerinin anlamı hususunda kanun koyucu tanımlama yoluna başvurmayı tercih etmiş ve bu doğrultuda 6502 sayılı Tüketici Hakların Korunması Kanunu md/3’te hizmet ve mal ifadelerinin anlamlarını belirtmiştir.

Tüketici sözleşmelerinde, tüketiciye sağlanan edim mal veya hizmettir.

Bu ölçüt sözleşme konusuna ilişkin olup, sözleşmelerin tüketici sözleşmeleri
olarak nitelendirilmesinde önem arz etmekte ise de edimin niteliğine bağlı olarak
şekillenen sözleşme tipleri bu ölçüt açısından fark yaratmamaktadır

Nitelik açısından da mesafeli sözleşmeler öncelikle tüketici
sözleşmesi niteliğini haiz sözleşmeler olup, bir sözleşmenin mesafeli sözleşme olarak adlandırılabilmesi için anılan sözleşmenin öncelikle tüketici sözleşmelerine ilişkin unsurları bünyesinde bulundurması gerekmektedir.

Sözleşme tipi ne olursa olsun tüketici sözleşmelerine ilişkin diğer
unsurları bünyesinde barındıran mal veya hizmet teminine ilişkin sözleşmeler tüketici sözleşmeleridir Herhangi bir mal türünün anılan düzenlemeler kapsamına girip
girmediğinin tespiti için kullanılması gereken ilk ölçüt, TKHK’da ifade edilen şekliyle alışveriş ölçütüdür. Alışveriş ifadesi, yalnızca bir mala karşılık para verilmesi şeklinde anlaşılmamalı ve menfaat hukukçuluğu çerçevesinde herhangi
bir menfaat karşılığı tüketiciye mal veya hak devrinin söz konusu olduğu hallerde de bu devir işleminin tüketici hukukuna özgü ek korumaları da gündeme getirmesi isabetli olarak değerlendirilmelidir.

Anılan düzenlemelerdeki mal tanımının kapsamına öncelikle taşınırlar girmektedir. Taşınırlar ise hareket edebilen ve hareketin fiziki olarak yapılarında herhangi bir değişikliğe yol açmadığı eşyalardır. Kanun koyucu, kapsama giren ikinci türü de taşınmaz mallar olarak ifade etmiş, bununla birlikte her taşınmaz malı doğrudan tüketici hukuku kapsamına almayarak taşınmaz malların kullanım amacını da tüketici hukukunun kapsamına giren taşınmaz malların tespitine ilişkin bir ölçüt olarak TKHK md. 3/1/h’de belirtmiştir. Bu doğrultuda, anılan madde uyarınca işyeri niteliğindeki taşınmazlara ilişkin işlemlerin tüketici sözleşmelerinin kapsamı dışında kaldığı ifade edilebilir

Tüketicilerin ihtiyaç duydukları mal dışındaki diğer gereksinimler de hizmet çerçeve tanımı içerisinde tüketici sözleşmeleri kapsamına alınmış ve tüketicilere ilgili kapsamda koruma sağlanmıştır. TKHK md. 3/1/d’de hizmete tanımına ilişkin iki unsur ifade edilmiş olup, bu doğrultuda bir edimin hizmet olarak TKHK kapsamında nitelendirilebilmesi için mal olarak nitelendirilememesi ve ayrıca ivazlı olması gerekmektedir

Tüketiciye sağlanan edimlerin hizmet ve mal olarak ikiye ayrılarak sınıflandırılması teoride olduğu kadar pratikte de önem arz etmektedir.
Yapılan bu sınıflandırma neticesinde girişimcinin ediminin hizmet veya mal olması sözleşme ilişkisine uygulanacak hüküm ve sonuçları da belirlemekte, örneğin mesafeli sözleşmelere ilişkin düzenlemelerde yer verilen cayma hakkının süresinin başlangıç anı tüketiciye sağlanan edimin mal veya hizmet olmasına göre değişmektedir.
Konu kapsamında önemle ifade etmek gerekir ki, mesafeli sözleşmelere ilişkin olumsuz unsurların bulunması durumunda, tüketici sözleşmesi konusu olabilen bir mal veya hizmet mesafeli sözleşmeler kapsamında korunan bir edim olarak yer alamamaktadır.

2-)İVAZLI OLMASI

TKHK md. 48/II’nin lafzı karşısında,ivazsız bu tür sözleşmelerin mesafeli sözleşmelerin kuruluş usulüyle akdedilmeleri halinde dahi kanunda öngörülen unsurların tamamını barındıran bir mesafeli sözleşme söz konusu olmamaktadır

3-)MADDİ UZAKLIK ÖLÇÜTÜ VE MESAFELİ İLETİŞİM ARAÇLARININ KULLANILMAMASI

Mesafeli sözleşmeler terimindeki mesafe ifadesinin karşılığı olan maddi yani “fiziki”uzaklık unsuru, tarafların maddi dünyadaki varlıklarının bir arada bulunmaksızın sözleşme kuruluş süreçlerini yürütmelerini belirtmektedir.
TKHK md. 48’de ifade edilen bu husus, sözleşmenin kuruluş süreçlerinde tarafların arasında maddi bir uzaklığın bulunmasını bir sözleşmenin mesafeli sözleşme olarak nitelendirilmesi için gerekli görmektedir.

Mesafeli sözleşmelere ilişkin maddi uzaklık unsurunda tarafların hazır olup olmaması olgusu önem taşımadığından, tarafların iletişiminin kesintisiz ve karşılıklı olduğu, bu nedenle hazırlar arasında olarak nitelendirilen görüşmeler neticesinde akdedilen sözleşmeler mesafeli sözleşmelere ilişkin diğer unsurları da bünyelerinde bulundurmak kaydıyla mesafeli sözleşmeler olarak nitelendirilebilmektedir. Böylece, hazırlar arasında kurulmuş bir mesafeli sözleşme söz konusu olmaktadır. Öte yandan, zaman açısından araya belirli bir kesitin girdiği hazır olmayanlar arasındaki görüşmelerin de sözleşme akdedilmesi ile sonuçlanmasıyla hazır olmayanlar arasındaki mesafeli sözleşmelerden bahsedilebilecektir.
Bir sözleşmenin mesafeli sözleşme olarak nitelendirilmesi için, sözleşme görüşmelerinde ve sözleşme kuruluşunda aynı iletişim aracının kullanılması nitelendirme açısından önem taşımamaktadır.

4. MESAFELİ PAZARLAMA SİSTEMİ VE MEVCUDİYETİ

Bir sözleşmenin mesafeli sözleşme olarak nitelendirilebilmesi için kanun koyucu tarafından aranan bir diğer unsur ise sözleşme süreçlerinin mesafeli pazarlama sistemi çerçevesinde gerçekleşmesidir

Mesafeli sözleşmeler nitelik itibarıyla taahhüt işlemleri olmaları nedeniyle anılan pazarlama siteminin sözleşme süreçlerinde aranması yeterli olup, sözleşmenin ifasının ve ifa aşamasının akabinde doğabilecek çeşitli yükümlülüklerin bu sistem üzerinden gerçekleştirilmemesi, bir sözleşmenin
mesafeli sözleşmeli olarak nitelendirilmesinde engel teşkil etmemektedir.

B. MESAFELİ SÖZLEŞMELERİN OLUMSUZ UNSURLARI

Mesafeli sözleşmeler olarak kabul edilmeyen sözleşme türleri, içerdikleri edimler nedeniyle kapsam dışı kalabilmektedir. Bununla birlikte, edim mesafeli sözleşmelere konu olabilmesine karşılık, sözleşme sürecine ilişkin Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği Md/2’de belirtilen kapsam dışı tekniğin kullanılması halinde de kurulan sözleşme diğer unsurları taşısa da mesafeli sözleşme olarak nitelendiril-memektedir İlgili yönetmelik kapsamında kapsam dışı edimler aşağıda belirtilmiştir.

Kapsam Dışı Edimler
1. Taşınmazlar ve Konut Kiralama
2. Mallara İlişkin Montaj, Bakım ve Onarım Hizmetleri
3. Tatil Amaçlı Hizmetler ve Değişimleri
4. Operatörlerle Umumi Telefon Kullanmak İçin Umumi Telefonlar Aracılığıyla Talep Edilen Telekomünikasyon Hizmeti

Nitekim istisna kapsamında olan edim, umumi telefonların kullanımı için operatörlerden o an alınan telekomünikasyon hizmetidir. Ayrıca ifade edilmelidir ki, mesafeli sözleşmelerin tüketiciler tarafından bu telefonlar aracılığıyla girişimcilerden mal veya hizmet temin etmek amacıyla kullanılması mümkün olup, bu telefonlar mesafeli sözleşmelerin mesafeli iletişim aracı olumlu unsurunu karşılamaya elverişli niteliğe sahiptir.

5. Günlük Tüketim Maddelerinin Sağlanması
Günlük kullanım veya tüketim amacıyla düzenli edinilen gıda gibi malların mesafeli sözleşme konusu olamadığına ilişkin istisna MSY md. 2/2/ğ’de düzenlenmiştir. İstisnanın gündeme gelebilmesi için iki unsurun kümülatif olarak sağlanması gerekmektedir. İlk unsur malların maddi niteliği ve amacı ile ilgili olup, malların hemen tüketilebilir olması gerekmekte olup, bu kapsamda başta yiyecek ve içecek olmak üzere fiziken tüketilebilen her türlü mal bu unsuru karşılayabilmektedir.

İstisnanın gerçekleşmesi için aranan ikinci unsur ise edimin süre ile ilişkisiyle ilgilidir. Satıcının belirli aralıklarla edimi ifa etmesi olup teslimatların tüketicinin konutuna yapılma zorunluluğu bulunmamaktadır.

6. Şans Oyunları
Sayılan şans oyunları arasında
hukuki sonuç açısından kural olarak bir fark bulunmamaktadır349 Çeşitli şans oyunlarının tam borç doğurması söz
konusu olabilse de MSY istisnası nedeniyle tüketiciler mesafeli sözleşmelere
ilişkin sağlanan ek korumalardan bu kapsamda yararlanamamaktadır.

7. Yolcu Taşıma
8. Bakımevi ve Destekleyici Sosyal Hizmetler

III. MESAFELİ SÖZLEŞMELERİN ELEKTRONİK SÖZLEŞMELERLE İLİŞKİSİ

Elektronik sözleşme kavramı geniş anlamda ve dar anlamda olmak üzere doktrinde ikiye ayrılmaktadır. Dar anlamda elektronik sözleşme internet ortamında elektronik araçlarla kurulan sözleşmeleri kapsamaktadır. Geniş anlamda elektronik sözleşme ise elektronik ortamın açık veya kapalı olması önem taşımaksızın elektronik araçlarla kurulan sözleşmeler anlamında kullanılmaktadır.

Elektronik sözleşme, bir sözleşme tipini değil; sözleşmenin kuruluş biçimini ifade eder.4 Bir sözleşmeyi elektronik sözleşme yapan, sözleşmenin içeriği ya da tarafların edimleri değil; kuruluş biçimidir. Elektronik iletişim araçlarıyla, elektronik ortamda kurulabilen tüm sözleşme türleri, elektronik sözleşme tanımına uygun olarak kurulmuşsa, elektronik sözleşme olarak nitelendirilebilir.

Elektronik sözleşme, elektronik ortamda, genellikle internet üzerinden kurulan bir sözleşmedir. Elektronik sözleşmede taraflar iradelerini elektronik ortamda açıklamaktadır.

Elektronik sözleşmeler, mal, hizmet veya dijital hizmetleri konu alan sözleşmelerin elektronik ortamda, tarafların fiziksel varlığı olmaksızın akdedilmesiyle meydana geldiğinden, bazı elektronik sözleşmelerin aynı zamanda mesafeli sözleşme olarak nitelendirilmesi mümkündür. Bir elektronik sözleşmenin aynı zamanda mesafeli sözleşme olarak nitelendirilebilmesi için ilk koşul, tarafların sözleşmenin kurulmasından önce veya kurulması sırasında bir araya gelmemesidir.23 Nitekim elektronik sözleşmelerde, tarafların sözleşmenin kurulmasından önce bir araya gelmesi, sözleşmenin elektronik sözleşme olarak nitelendirilmesini engellememektedir. Her ne kadar, genellikle elektronik sözleşmelerde de tarafların daha önceden bir araya gelmesi söz konusu olmasa da, elektronik sözleşmenin kurulmasından önce tarafların bir araya gelerek sözleşme görüşmelerini gerçekleştirmiş olması mümkündür. Bir elektronik sözleşmenin aynı zamanda mesafeli sözleşme olarak kabul edilebilmesi için ikinci koşul, sözleşmenin bir tarafında tüketicinin var olmasıdır. Nitekim 6502 sayılı Kanun, tüketici işlemlerini konu alan bir kanundur. TKHK Md/3 uyarınca, ticarî veya meslekî olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişiler tüketicidir. Sözleşmenin diğer tarafında ise satıcı veya sağlayıcı bulunur.
Dikkat edilmesi gereken husus, elektronik sözleşmelerin, sözleşmelerin içerdiği edimleri tanımlamaması ve yalnızca sözleşmenin kurulduğu zemini belirtmesidir. Elektronik olarak akdedilmiş sözleşmelerin içeriğinin mutlaka elektronik araçların alım satımına veya dijital ürünlerin teminine ilişkin olması zorunluluğu bulunmamakta ve edimlerin sözleşmenin elektronik olarak nitelendirilmesinde herhangi bir önemi bulunmamaktadır.
Bununla birlikte, elektronik araçların alım satımına ilişkin satış sözleşmeleri için de kural olarak herhangi bir şekil şartı öngörülmediğinden bu sözleşmelerin elektronik olarak akdedilmesi de gerekli değildir. Elektronik sözleşmeler ve mesafeli sözleşmeler arasında birtakım farklılıklar bulunmaktadır. Şöyle ki, elektronik sözleşmeler yazılı veya sözlü sözleşmeler gibi yalnızca sözleşmenin yer aldığı zemini belirtmekte olup, mesafeli sözleşmeler ise özel tüketici sözleşmeleri içerisinde yer almaktadır.
Mesafeli sözleşmelerin elektronik ortamda kurulmaları mümkündür.
Mesafeli sözleşmelerin unsurlarına uygun düşen ve elektronik ortamda elektronik iletişim araçlarıyla kurulan bir sözleşme hem mesafeli hem de elektronik olarak nitelendirildiğinden, bu anlamda mesafeli sözleşme ve elektronik sözleşme müesseseleri çelişmemektedir. Bununla birlikte, her elektronik sözleşmeyi, mesafeli sözleşme olarak nitelendirmek mümkün değildir.
Mesafeli sözleşmelerin bir takım olumlu ve olumsuz unsurları bulunmakta olup, bu unsurlara aykırı elektronik sözleşmeler mesafeli sözleşme olarak nitelendirilemez. Örneğin, tarafların sözleşme görüşmelerini aynı fiziki ortamda yerine getirip daha sonra elektronik olarak sözleşmeyi oluşturmalarıdır. Bu durumda elektronik ortamda ve araçlarla kurulan bir elektronik sözleşme söz konusu olduğu halde, söz konusu sözleşmenin mesafeli sözleşmelerin ilgili olumlu unsurundan yoksun olması nedeniyle, anılan sözleşme TKHK Md/48 kapsamında mesafeli sözleşme olarak nitelendirilemez.

Son olarak belirtmem gerekir ki,

6563 Sayılı Elektronik Ticaret Kanu Md/3-3 ve 5. fıkralarında bilgi verme yükümlülüğüne iki önemli istisna getirilmiştir: İlk istisna, Kanunu Md/ 3-3. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre, tarafların tüketici olmadığı hâllerde taraflar, birinci ve ikinci fıkralarda yer alan bilgi sunmaya ilişkin düzenlemelerin aksini kararlaştırabilirler. Yani, tarafların ikisinin de Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun anlamında tüketici olmaması hâlinde, taraflar anlaşarak bilgi verme yükümlülüğünü kaldırabilirler. Ancak taraflardan birinin bile tüketici olması hâlinde, tarafların anlaşarak bilgi verme yükümlülüğünü kaldırması mümkün değildir.
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :

"Mesafeli Sözleşmelerin Elektonik (E-Sözleşme) Sözleşmelerle İlişkisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Ayşe Dimdik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.

Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.


[Yazıcıya Gönderin] [Bilgisayarınıza İndirin][Arkadaşa Gönderin] [Yazarla İletişim]
» Makale Bilgileri
Tarih
22-08-2021 - 13:22
(939 gün önce)
Yeni Makale Gönderin!
Değerlendirme
Şu ana dek 3 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi : 3 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken, 0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
1524
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :  
* Son okunma 20 saat 6 saniye önce.
* Ortalama Günde 1,62 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 15924, Kelime Sayısı : 1809, Boyut : 15,55 Kb.
* 2 kez yazdırıldı.
* 1 kez arkadaşa gönderildi.
* 4 kez indirildi.
* Henüz yazarla iletişime geçen okuyucu yok.
* Makale No : 2172
Yorumlar : 1
Çok güzel çalışma kaleminize sağlık Yazmaya devam(...)
Makalelerde Arayın
» Çok Tartışılan Makaleler
» En Beğenilen Makaleler
» Çok Okunan Makaleler
» En Yeni Makaleler
THS Sunucusu bu sayfayı 0,05086899 saniyede 14 sorgu ile oluşturdu.

Türk Hukuk Sitesi (1997 - 2016) © Sitenin Tüm Hakları Saklıdır. Kurallar, yararlanma şartları, site sözleşmesi ve çekinceler için buraya tıklayınız. Site içeriği izinsiz başka site ya da medyalarda yayınlanamaz. Türk Hukuk Sitesi, ağır çalışma şartları içinde büyük bir mesleki mücadele veren ve en zor koşullar altında dahi "Adalet" savaşından yılmayan Türk Hukukçuları ile Hukukun üstünlüğü ilkesine inanan tüm Hukukseverlere adanmıştır. Sitemiz ticari kaygılardan uzak, ücretsiz bir sitedir ve her meslekten hukukçular tarafından hazırlanmakta ve yönetilmektedir.