Aile Sorunlarında Çözüm Olarak Boşanmaya Alternatif : TMK m.195
Serkan KARABOSTAN
GİRİŞ
Topluma değinen her birey sözlerinde mutlaka aileye yer verecek, ailenin toplumun yapı taşı olduğundan bahsedecektir. Aile içindeki ilişkilerden toplumun olumlu veya olumsuz olarak etkileneceğini kabul edecektir.
Ailenin toplumsal sağlık ve refahta oynadığı rol ise ailenin kurulmasında en yaygın ve makbul yol olan evliliğin toplumsal yanını ortaya koyacaktır. Evlilik, bu toplumsal yanı sebebiyle başlangıcından tutun bitişine kadar devletin düzenleme ve müdahale ihtiyacını yoğun olarak duyduğu alanlardan biri olmuştur.
İletişimin ve insanlar arası etkileşimin olduğu yerde uyuşmazlık kaçınılmazdır. Uyuşmazlık neticesinde ilişki ya bitecek ya da onarılarak daha ileri bir noktaya taşınacaktır. Evlilik birliğinde de eşler arasında sorunlar yaşanmakta bu sorunlar boşanmayla sonuçlanabilmektedir. Bununla beraber çözüme kavuşturulmayan çatışmalar şiddet vb. istenmeyen olgular da meydana getirebilmektedir.
Ülkemizin ve hatta insanlığın mücadele ettiği konulardan biri de aile içinde meydana gelen sorunların aile bireylerine ve topluma zarar vermesidir. Ailenin yıkılmasından önce meydana gelen uyuşmazlık eşler tarafından farklı şekillerde çözüme kavuşturulmaya çalışılmaktadır. Elinizde bulunan bu çalışma sözü edilen mücadeleye hukuk sistemimizde öngörülen evlilik birliğinin korunmasında genel tedbirler yolunun işletilmesiyle bir katkı sunulabileceğini anlatmaktadır. Bunun için öncelikle evlilik birliği tanımlanmış ve eşlerin yükümlülüklerine değinilmiş, bu yükümlülüklerin ihlali veya önemli bir uyuşmazlık halinde başvurulabilecek olan TMK m.195 çeşitli kaynaklardan toplanan aile ilişkilerine dair veriler doğrultusunda açıklanmıştır.
EVLİLİK BİRLİĞİ VE EVLİLİK BİRLİĞİNİN TARAFLARA YÜKLEDİĞİ YÜKÜMLÜLÜKLER
TMK m.185 “Evlenmeyle eşler arasında evlilik birliği kurulmuş olur...” diyerek evlilik birliğinin farklı iki cins arasındaki evlenme işlemiyle kurulacağını dile getirmiştir. Kurulan bu evlilik birliği eşlere haklar ve yükümlülükler yükleyecektir. Bu yükümlülükleri TMK m.185 “ ...Eşler bu birliğin mutluluğunu elbirliğiyle sağlamak ve çocukların bakımına, eğitim ve gözetimine beraberce özen göstermekle yükümlüdürler. Eşler birlikte yaşamak, birbirine sadık kalmak ve yardımcı olmak zorundadırlar.” diyerek belirlemiştir. 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu çoğu hükmünde olduğu gibi bu hükmünde de eşlere evlilik birliğinin doğurduğu yükümlülükleri “birlikte” ve “beraberce” gibi kelimeler kullanarak eşit olarak yüklemiştir.
Evlilikten eşlerin beklentileri özetle sevinçte ve kederde ortaklığı sağlamaktır. Tarafların zikredilen yükümlülüklerini yerine getirmemesi sonucunda aile içinde huzursuzluk doğmaktadır. Toplumsal yaşamda bireyler arasında sorunların çıkması ve uyuşmazlıkların yaşanması gayet doğaldır. Toplumsal yaşamı düzenleyen hukuk kuralları da bu uyuşmazlık ve sorun olgusunu göz ardı etmemiş bunların çözümüne yönelik düzenlemeler yapmıştır. Bu düzenlemelerden birisi de 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m. 195 teki genel tedbirlerdir.
BOŞANMA SEBEPLERİ VE AİLE İÇİNDE YAŞANAN SORUNLARA ÇÖZÜM OLARAK TMK M.195
TÜİK'in 2017 yılında yapmış olduğu araştırmalar sonucunda kumar, içki, evin geçimini sağlayamama ve “sorumsuz ve ilgisiz davranma” boşanma nedenleri arasında başı çeken nedenler olarak gözükmektedir.(1) Boşanmaların temelinde yatan asıl sorun evlilik birliğinden maddi ve manevi olarak beklenenin karşılanamamasıdır. Evlilik birliğinden maddi ve manevi olarak beklenenlerin karşılanamaması ise eşlerin yükümlülüklerini yerine getirmemesi neticesinde gerçekleşmektedir.(2)
Türkiye'de Aile Yapısı Araştırması'nda evli bireylere yöneltilmiş olan “eşinizle önemli bir sorun yaşadığınızda öncelikli olarak kimden veya nereden destek almayı düşünürsünüz ?” sorusuna bu kişilerin %62 ‘si kimseden yardım almam derken %22 ‘si aile büyüklerinden yardım aldığını sadece %2,7 ‘si ise uzman kişi ya da kurumlardan yardım aldığını dile getirmiştir. Verilerden anlaşıldığı üzere insanlarımızın pratik yaşamında kanunlarımızın öngördüğü uyuşmazlık çözüm yöntemlerine yer verilmemektedir.
Her devirde ailenin toplumsal olarak öneminin farkında olan birey, eşleri sorunlarla kaynayan bir girdaba hapsetmek yerine aileye ölçülü boyutta müdahale ederek sorunu çözüme kavuşturmayı amaçlamış, kavuşturabilmiştir. İslam Hukukunda ve tarihimizde de bu sorunlara esas olarak Nisa suresinin 35. Ayeti doğrultusunda iki tarafın ailesinden hakem tayin etmek suretiyle çözüm getirme yolu öngörülmüştür.
1982 Anayasası m.41/2 “Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlanmasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır teşkilatı kurar.” Diyerek ailenin korunmasını devlete bir ödev olarak yüklemiştir.
Günümüzde Medeni Kanunun hükümleri doğrultusunda hakemlik bağımsız mahkemelere tanınmıştır.(Dural Mustafa,2019;s.10) Aile hukuku Türk Medeni Kanunun çeşitli hükümleriyle evlilik birliğinin korunması için düzenlemeler getirmiştir. Bu korumalardan biri de “genel tedbirler” kenar başlıklı TMK m.195 tir.
TMK m.195/1 “ Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi halinde, eşler ayrı ayrı veya birlikte hakimin müdahalesini isteyebilirler.” Demektedir. Madde metninden de anlaşılacağı üzere hakimin müdahalesi için eşlerden birinin veya her ikisinin talebi ve “...evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi...” gerekmektedir.
Evlilik birliğinin korunmasına yönelik önlemlerde yetkili mahkeme eşlerden herhangi birinin yerleşim yeri mahkemesidir. Eşler aynı anda önlem alınması isteğinde bulunursa yetkili mahkeme ilk istemde bulunan eşin yerleşim yeri mahkemesi olacaktır.4787 Sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş Görev Ve Yargılama Usullerine Dair Kanunun 4. Maddesinde Türk Medeni Kanunun üçüncü kısmı hariç ikinci kitabından doğan davaların bu kanun kapsamında olduğu belirtilmiş aynı kanunun birinci maddesi de “Bu kanun ...aile mahkemelerine dair hükümleri kapsar.” Demiştir. Bahsedilen hükümler doğrultusunda görevli mahkeme aile mahkemeleridir. 4787 Sayılı Kanunun ikinci maddesi ise aile mahkemesi kurulamayan yerlerde bu kanun kapsamına giren dava ve işlere HSK tarafından belirlenen Asliye Hukuk Mahkemesinin bakacağını belirtmiştir.
Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin hiç veya gereği gibi yerine getirilmemesine diğer eşin hasta olan eşle ilgilenmemesi , eşin birlik giderlerine katılmaktan kaçınması , eşlerin yersiz ve aşırı kıskançlıkları ,sürekli olarak eve alkollü ve geç gelinmesi ve çocuklara karşı gerekli ilginin gösterilmemesi gibi ihlaller örnek olarak verilebilir ( Kaynak Ayşe, 2018; s.80).
Evlilik birliğinde ortaya çıkması muhtemel uyuşmazlıklara ise aile konutunun seçiminde uyuşmazlığa düşülmesi örnek olarak verilebilecektir.
Evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerin yerine getirilmemesi veya evlilik birliğine ilişkin önemli bir konuda uyuşmazlığa düşülmesi ve eşlerden birinin veya her ikisinin talebi olması halinde TMK m. 195/2 uyarınca hakim eşleri yükümlülükleri konusunda uyaracak, onları uzlaştırmaya çalışacaktır. Burada hakim eşleri bağlayan bir karar veremeyecektir. Hem zorlayıcı karar alınamaması hem de sorunun mahkemeye götürülmesinin zaten bozuk olan aile ilişkisini daha da sarsacağı fikri mevcuttur. Ancak günümüzde bireylerin yargıya taşınan olaylara farklı bir gözle baktığı ve sorunu ciddi olarak ele almaya başladığı mevcut tedbir sistemini eleştiren makalelerde dahi kabul olunmuştur. Eşler arasındaki sorunun mahkemeye götürülmesi eşler arasında daha ileri sorunlar yaratabilir iddiası eşlerin sürece ilişkin bilgilerinin olmaması sebebiyle doğrudur. Süreç başlatıldıktan sonra kendisine gerekli bilgi verilen eş bunun çözüm için yapıldığını anlayınca elbette ki tutumunu değiştirecektir. Eşlerin birlikte başvurması ihtimalinde ise bu iddianın bahsettiği sorunun yaşanması imkanı bulunmamaktadır.Eşinin ailesi tarafından uyarılan bir eşin sergileyeceği tutum ile hakim tarafından kendisine yükümlülükleri hatırlatılan ve uyarılan bir eşin tutumu elbette ki farklılık gösterecektir. Dolayısıyla sorunun çözümü yolunda hakimin uyarısı önemli bir kilometre taşı teşkil edecektir. Uyuşmazlık çözmek hususunda muhakeme yeteneği ; aldığı eğitim ve karşılaştığı olaylarla keskinleşen hakimin uyuşmazlığın çözümünde etkili olacağı da kuşkusuzdur.
Bununla birlikte Türkiye'de Aile Yapısı Araştırması'nda evli bireylere yöneltilmiş olan “eşinizle önemli bir sorun yaşadığınızda öncelikli olarak kimden veya nereden destek almayı düşünürsünüz ?” sorusuna katılımcıların %62 ‘si kimseden yardım almam demiştir. Uzman yardımı konusunda teşvik ihtiyacı hissedildiği bu veriden okunabilmektedir. TMK m.195 eşlerin ortak rızası ile hakimin uzman kişilerin yardımını isteyebileceğini belirtmiştir. Hakim gerektiğinde eşlerden birinin istemi üzerine kanunda öngörülen ailenin geçimine yapılacak parasal katkıyı belirleme, birlikte yaşama ara verme, borçlulara yönelik ödemeyi diğer eşe yapma talimatı, tasarruf yetkisinin sınırlanması gibi kanunda zikredilen tedbirlere de hükmedebilecektir.
SONUÇ
Bireyin hayatının çok büyük bir kısmını içinde geçirdiği aile muhtemel uyuşmazlıkların yaşanma ihtimalinin en fazla olduğu alanlardan biridir. Eşler arasındaki uyuşmazlıklar çoğu zaman boşanmaya kadar çözüm amacıyla herhangi bir girişimde bulunulmadığı için aile bireylerine ve topluma onarılması zor zararlar verebilmektedir. Kimi eşler aile bireylerine ve yakın çevresine yardım konusunda başvursa da günümüzde karşı karşıya kalınan sorunlar bir uzman tarafından incelenme gerekliliği arz etmektedir.
Her hukuk düzeni uyuşmazlığın doğal bir olgu olduğunun farkında olarak bünyesinde uyuşmazlık çözüm yolları öngörmüştür. Bu yollardan birisi de TMK m.195 ‘te öngörülmüş olan genel tedbirlerdir. Eşlerden birinin veya her ikisinin talebi halinde hakim tarafından uyarılan evlilik birliğinden doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyen eş yükümlülüklerinin farkına varacaktır. Eşler arasındaki huzursuz ortamdan daha sağlıklı bir ortamda tartışılacak sorun eşler tarafından alınan kararla sağlıklı bir şekilde çözüme kavuşturulabilecektir. Bununla birlikte eşlerin her ikisinin de talebinin varlığı halinde uzman yardımı da alınabilecektir.
Evlilik birliğinin boşanma yoluyla sona erdirilmesinde başı çeken nedenler göz önünde bulundurulduğunda yükümlülüklerinin hakim tarafından kendisine hatırlatılmasıyla çözüme kavuşturulan sorunlar neticesinde boşanma sayısında elle tutulur bir azalma meydana gelecek, tüm bunlara rağmen gerçekleşen boşanmalarda ise tarafların maddi ve manevi olarak yıpranmalarının önüne geçilmesi sağlanmış olacaktır.
KAYNAKÇA
-Dural Mustafa, Türk Özel Hukuku Cilt III Aile Hukuku, İstanbul 2019
-Kaynak Ayşe,Evlilik Birliğinin Korunması,Mart2018
-Kumru Kılıçoğlu Yılmaz,Evlilik Birliğinin Korunması, TBB Dergisi, 2015
- Kaya Alim, İnsan İlişkileri ve İletişim, Ekim 2018
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Aile Sorunlarında Çözüm Olarak Boşanmaya Alternatif : Tmk M.195" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Serkan Karabostan'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Şu ana dek 3 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi :
3 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken,
0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
2289
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :
* Son okunma 1 gün 6 saat 50 dakika 18 saniye
önce.
* Ortalama Günde 1,72 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 11733, Kelime Sayısı : 1504,
Boyut : 11,46 Kb.
*
2 kez yazdırıldı.
*
3 kez indirildi.
*
Henüz yazarla iletişime geçen okuyucu yok.
* Makale No : 2129
Aile Sorunlarında Çözüm Olarak Boşanmaya Alternatif : Tmk M.195
