|
YENİ HAL YASASINA GÖRE “HAL RÜSUMU”
Avukat Mikdad Lamih ÇELİK
Şanlıurfa Belediyesi Hukuk İşleri Müdürü
• Bu makalemiz Mahalli İdareler Dergisi, Yıl: 20. Sayı: 191 (Temmuz 2010), Sayfa: 29-31 yayınlanmıştır.
Yaş sebze ve meyvenin insan sağlığına uygun olarak tüketiciye sunulması, üretiminden tüketimine kadar tüm aşamalarda kayıt altına alınıp kalite ve standart açısından yeterli denetim ve kontrol sürecinden geçirilmesini gerektirir. Üreticilerin ve üretimin gelişmiş ülkelerdeki standartlara entegrasyonu, yaş sebze ve meyvenin hem iç, hem de dış piyasaların talep ettiği çeşit, kalite ve standartlara ulaşması, üreticiden tüketiciye ulaşan zincirdeki kayıt dışılığın ortadan kaldırılarak bu alanda oluşan vergi kaybının ve sektördeki kayıt dışılığın neden olduğu haksız rekabetin engellenmesi, bu süreçte gerekli kontrol ve denetimlerin yapılmasıyla mümkün olabilecektir. Bu amaçla çıkarılan ve yeni Hal yasası olarak bilinen 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun resmi gazetenin 26 Mart 2010 tarih ve 27533 sayısında yayınlanmış ancak 26.03.2011 tarihinde yürürlüğe girecektir.kanun isminin uzunluğundan dolayı uygulamada " yeni hal yasası" olarak kullanılmakta ve öylece bilinmektedir.Sistem değişikliği getiren bu yeni yasanın ele alınacak birçok yönü bulunmaktadır.Bu çalışmamızda Yeni hal yasasında hal rüsumuna ilişkin hükümlerini ele alıp inceleyeceğiz.Amacımız uygulayıcılara yol göstermektir.
5957 sayılı yasanın 8.inci maddesinde hal rüsumu düzenlenmiştir. Rüsum; kamu kurumlarında görülen hizmet ve giderlerin karşılığı olarak yalnız o işle ilgisi bulunan kişilerden alınan gelirdir. Kanuna göre Hal rüsumu: Malları satın alanlarca toptan satış bedeli üzerinden ödenen meblağdır.(madde 2/d)
552 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamemnin nın 17.inci maddesine göre yüzde 2 olan oran yeni yasayla Toptancı halinde satılan mallardan yüzde 1, toptancı hali dışında satılan mallardan yüzde 2 oranında hal rüsumu tahsil edilecektir.(madde 8/1) haline gelmiştir.Komisyon raporunda hal rüsum oranlarının düşürülerek tüketicilerin daha ucuza mal temin edebilmesi ve kayıt dışılığın azaltılması hedeflendiği belirtilmiştir.Bunun işe yarayıp yaramadığı uygulama sonucunda oartaya çıkacaktır.
Yasaya göre hal rüsumu alınmayacak mallar;
Üretici örgütlerince toptancı halinde satılan mallar ile toptancı haline bildirimde bulunmak şartıyla, sınaî üretimde kullanılmak üzere satın alınan mallar, ihraç edilmek üzere satın alınan mallar, organik tarım kanununa göre üretilen sertifikalı organik ürünler,
Üretici örgütlerince toptancı hali dışında satılan mallardan (madde 4/5 göre hal dışında satış yetkisi var)
Üreticilerden perakende olarak doğrudan tüketicilere satılan mallardan alınmayacaktır. Ancak, sınaî üretimde kullanılmayan ve ihraç edilmek üzere satın alındığı halde ihraç edilmeyen malla için duruma göre yüzde 1 veya yüzde 2 oranında hal rüsumu alınacaktır.
Gıda güvenilirliği ve kalitesi analizleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yetkilen-dirilmiş kamu laboratuarlarında veya özel laboratuarlarda yapıldığı belgelenen mallarda yarısı oranında hal rüsumu alınacaktır.
Hal rüsumu, malın üretildiği yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi adına açılacak banka hesabına 5 iş günü içinde yatırılır. Bu hesapta toplanan tutarın yüzde 75 i, malın tüketime sunulduğu yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi adına açılacak hesaba aylık olarak izleyen ayın beşinci gününe kadar aktarılır. Özel toptancı hali işletmecisi hesabında biriken tutarların yarısı aylık olarak izleyen ayın 5.gününe kadar ilgili belediyeye ödenecektir. Aynı şekilde belediye toptancı halinin bağlı olduğu belediye hesabında biriken tutarlar, ilgili belediyeye gelir olarak kaydedilir ve bu şekilde gelir olarak kaydedilen tutarların en az yüzde onu toptancı halinin temizlik, güvenlik, aydınlatma, bakım ve onarım ihtiyaçlarının karşılanması ve kapasitesinin arttırılması, ihtiyaç duyulan bilgi işlem sisteminin kurulması ve lüzumlu diğer teknik donanımın sağlanması, soğuk hava deposu, laboratuar, tasnif ve ambalajlama ile diğer ortak tesislerin kurulması ve işletilmesi için harcanmak üzere, izleyen yıl belediye bütçesine ödenek olarak konulur. Bu şekilde ayrılan ödenekler amacı dışında kullanılamaz.
Malın üretildiği veya tüketildiği yerde toptancı hali bulunmaması veya birden fazla toptancı halinin bulunması durumunda hal rüsumu, Bakanlıkça belirlenecek toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi adına açılacak hesaba yatırılır veya aktarılır.
CEZALI HAL RÜSUMU
) Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak;
a) Toptancı haline bildirilmeden toptancı hali dışında toptan alınıp satılan,
b) Sınaî üretimde kullanılmak veya ihraç edilmek üzere satın alınıp bu maddenin ikinci fıkrasına aykırı olarak iç piyasada satışa sunulan,
c) Toptancı halinden satın alınmadan veya toptancı haline bildirilmeden perakende satılan,
ç) Miktarına, değerine, üretim şekline veya künyesinde belirtilen diğer hususlara ilişkin gerçeğe aykırı beyanda bulunulan,
Mallar için hal rüsumu, tespitin yapıldığı yerdeki toptancı halinde bir önceki gün o mallar için oluşan birim fiyatların en yükseği esas alınarak belirlenen toptan satış bedelinin yüzde yirmi beşi oranında cezalı olarak alınır. Hal rüsumunun cezalı olarak alınmasına belediye encümenince karar verilir. Yetki açıkça encümen verildiğinden belediye başkanı veya hal müdürü buna karar veremez. Cezalı hal rüsumu tahsil edilen mallar için önceden ödenen hal rüsumu varsa cezalı tahsil edilecek hal rüsumundan mahsup edilir.
(9) Cezalı hal rüsumundan, malları taşıyan nakliyeciler ya da depolayanlar mal sahibiyle birlikte müteselsilen sorumludur.
(10) Cezalı tahsil edilen hal rüsumları belediyece ayrı bir hesapta tutulur. Bu hesapta toplanan tutarın yarısı her ayın sonunda tespit ve/veya yakalama eylemine bizzat ve fiilen katılan kamu görevlilerine ikramiye olarak ödenir.
Ancak, kamu görevlisine ödenen ikramiyenin tutarı olay başına (2.000) ve yılda (90.000) gösterge rakamının memur aylık katsayısı ile çarpımı sonucunda bulunacak tutarı geçemez. Buna göre olay başına verilecek en fazla 114 TL ve bir yıl boyunca bir görevli en fazla 5.164 TL tutarında bir ikramiye alabilecektir. Bu rakamlar her yıl değişecektir. Lütfen içinde bulunduğunuz yılın verilerini dikkate alarak yeniden hesaplama yapınız. Hesapta kalan kısım ise belediyeye gelir olarak kaydedilir.
Yasa koyucu ikramiye ile bu işlerde görevli olan personeli denetimde daha verimli olmasını hedeflemektedir.
Dipnotlar:
Benzer hüküm 552 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 17.inci maddesinde Üretildiği il veya ilçe dışına sevkedilen mallar satışa sunulacağı yer haline girer ve bunlardan alınacak belediye payı, malın satışa sunulduğu yer belediyesince tahsil edilir. “şeklindedir.
Benzer hüküm 552 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamnein 17.inci maddesinde “Gerçek ve tüzel kişilerce kurulacak özel toptancı hallerde malların satış bedelinin yüzde 2'sini geçmemek üzere…. belediye payı, işletme payı olarak hal işletmecisi tarafından tahsil olunur ve bunun yarısı belediye payı olarak ilgili belediyeye ödenir” şeklindedir.
Benzer hüküm 552 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 17.inci maddesinde “tahsil edilen paylardan en az yüzde 10’u, izleyen yıl belediye bütçesine toptancı hal ihtiyaçları için harcanmak üzere ödenek olarak konur ve yalnız bu amaçla harcanır.” Şeklinde vardı.
552 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 17inci maddesinde cezalı rüsum oranı satış bedelinin yüzde 25 şeklinde düzenlenmiştir
Kaynakça:
Av. M. Lamih ÇELİK, Yeni Hal Yasasına Göre “Hal Hakem Heyeti”, Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi Haziran 2010 Cilt: 15 Sayı: 6 sayfa.29-32
Av. M. Lamih ÇELİK, Yeni Hal Yasasına Göre Belediye Encümenin uygulayacağı yaptırımlar ,Yerel Yönetim ve Denetim Dergisi Ekim 2010 Cilt: 15 Sayı: 10 sayfa.22-26
Av. M. Lamih ÇELİK, Yeni Hal Yasasına Göre Hal Rüsumu Beklenen Mahalli İdareler Dergisi Temmuz 2010
Av. M. Lamih ÇELİK, Yeni Hal Yasasına Göre Toptancı halinin kurulması ve işletilmesi,Dergiden sayı 49
Av. M. Lamih ÇELİK,Yeni hal yasasına göre semt pazarı,Güncel Mevzuat dergisi
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Yeni Hal Yasasına Göre “hal Rüsumu”" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.M.Lamih Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (https://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Yeni Hal Yasasına Göre “hal Rüsumu”
