|
YENİ BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ YASA TASARISINA GÖRE YEREL SEÇİMLERE KADAR YAPILMASI GEREKENLER
Şanlıurfa Belediyesi Hukuk işleri Müdürü
Belediye kelimesi, şehir,memleket manalarına gelen Arapça “beled” veya belde kelimelerinden gelirÜlkemizde İl Özel İdaresi, belediye ve köy olmak üzere 3 çeşit yerel yönetim birimi bulunmaktadır.Belediyeler Büyükşehir, il, Büyükşehir ilçe, ilçe ve belde olarak 5 farklı statüye ayrılmıştır.
Nüfusumuzun % 83’ü belediye sınırları içerisinde,%17 ‘si belediye sınırları dışında yaşamaktadır. Belediye sınırları içerisinde yaşayanların %55’i Büyükşehir belediyesi, %45’i diğer belediye sınırları içerisinde bulunmaktadır. Bu tasarıya göre 56 milyon kişi Büyükşehir belediye sınırlarında yaşamaya başlayacaktır.
ülkemizdeki köylerin %47‘si ,belediyelerin %54‘ü kapanmış olacaktır.
Anayasa’nın 127.maddesinin 3.fıkrasında yer alan “büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirilebilir” şeklindeki düzenlemeye dayanarak Büyükşehir yasası çıkarılmıştır.
1984 yılında İstanbul, Ankara ve İzmir’de uygulanan Büyükşehir modeli bugün 29 ile yayılmaktadır.
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa göre; “en az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasında koordinasyonu sağlayan; kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; idarî ve malî özerkliğe sahip ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisini” ifade eder
Belediye sınırları içindeki ve bu sınırlara en fazla 10.000 metre uzaklıktaki yerleşim birimlerinin son nüfus sayımına göre toplam nüfusu 750.000'den fazla olan il belediyeleri, fizikî yerleşim durumları ve ekonomik gelişmişlik düzeyleri de dikkate alınarak, kanunla büyükşehir belediyesine dönüştürülebilir.
Büyükşehir belediyelerinin sınırları, adını aldıkları büyükşehirlerin belediye sınırlarıdır. İlçe belediyelerinin sınırları, bu ilçelerin, büyükşehir belediyesi içinde kalan kısımlarının sınırlarıdır.
Büyükşehir belediyesinin sınırları çevresinde ve aynı il sınırları içinde bulunan belediye ve köylerin, büyükşehir belediyesine katılması konusunda Belediye Kanunu hükümleri uygulanır.Bu durumda katılma kararı, ilgili ilçe belediye meclisinin talebi üzerine, büyükşehir belediye meclisi tarafından alınır.
Büyükşehir belediyesi yasa tasarısının meclise sevki ile 13 ilde tatlı bir telaş başladı. Ancak tasarıyı okuduğumuzda çoğu hükümlerin özellikle yeni kurulacak Büyükşehirler için seçim sonrasında yürürlüğe gireceğini gördük. Ancak detaylı bir okuma sonrasında bazı hükümlerin yasanın yayımı tarihinde yürürlüğe gireceğini tespit ettik.
Avrupa Konseyi, Türkiye ile ilgili aldığı 1997 Tarihli 29 Nolu Tavsiye Kararı’nda “Türk Anayasasının 127. maddesinin reformunu telkin etmek düşünülmelidir. Türkiye'nin üniter devlet olarak kalmayı istediği açık olsa da eğer mümkünse Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'na gönderme yaparak yerel yönetimin ilkeleri ile hizmetlerin yerelleşmesi (subsidiarity) ilkesine açık bir gönderme yapılabilir. Bu, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın 2. maddesi ile uyuşabilir.” demektedir.[1] Görüldüğü gibi, bu Raporda istenen yerellik ilkesinin Türk Anayasasında açıkça yer almasıdır.
Bu tavsiyede sorun, idarenin bütünlüğü ilkesinin, idarede merkeziyetçilik ilkesine, siyasal düzeyde üniter devlet tercihine temel oluşturmasıdır; “yerellik” ilkesi, üniter yapı ile değil asıl olarak federal siyasal yapı ile uyumludur. Bu nedenle Anayasada yapılacak değişiklik Türk Kamu Yönetiminin kökten değişmesi anlamına gelecektir. Öte yandan, ülkenin henüz AB üyesi olmaması nedeniyle, AB üyesi ülkelerden farklı olarak, merkezi yönetimin vazgeçeceği yetkilerin bir kısmının Brüksel’e devri de söz konusu değildir. Dolayısıyla, “yerellik” ilkesi çerçevesinde Türkiye'den talep edilen düzenlemelerin sonucu, AB üyesi ülkelerde uygulandığında yaratacağı sonuçlardan farklıdır.[2] Bu nedenle, kurumsal bir boşluk ve muhatap bulamama gibi bir sorunla karşılaşmak olasıdır.
Bu çalışmamızda özellikle yeni kurulacak 13 il açısından seçime kadar yapılması gerekenler hakkında bilgi vereceğiz.
Yasa tasarısının gerekçesinde en son 12 yıl önce Büyükşehir belediyesi kurulduğu, İl sınırlarının belediye sınırları uygulamasının İstanbul ve Kocaeli ilinde başarılı olması üzerine genel hale getirildiği belirtilmiştir.
Geçici Madde 1- (1) Bu Kanundaki devir, tasfiye ve paylaştırma işlemlerini yürütmek üzere vali tarafından, bir vali yardımcısının başkanlığında, valilin uygun göreceği kurum ve kuruluş temsilcilerinin ve ilgili belediye başkanlarının katılımıyla devir, tasfiye ve paylaştırma komisyonu kurulur. Bu komisyona yardımcı olmak üzere valinin görevlendirmesi ile alt komisyonlar da kurabilir.
Bu maddeye göre tüzel kişiliği sona erecek olan İl özel idaresi,köy ve belde belediyelerinin devir,tasfiye ve paylaştırma işlemlerini komisyon yapacaktır.Belediye birlikleri kendisini tüzüğe göre seçime kadar tasfiye etmesi gerekiyor ancak tasfiye konusunda tüzüklerinde bir hüküm yoksa bu komisyon birliği tasfiye edecektir. Komisyona Vali yardımcısı başkanlık edecektir. Tüzel kişiliği sona erenler ile devri yapılacak belediye başkanlarının katılımıyla toplanacaktır.Belediye başkanı komisyona katılma görevini belediye kanunun 42.maddesine göre bir başkan yardımcısına devredebilir.
Bu hüküm yayımı tarihinde yürürlüğe girecek ve komisyon üyeleri seçimlere kadar bu süreci tamamlamaya çalışacaklardır. Burada komisyonun tek sayıdan oluşması gerektiği ve özel düzenleme olmadığından katılanların salt çoğunluğu ile komisyonun karar alabileceği söylenebilir. Komisyon kararına katılmayan üyeler gerekçesiyle birlikte karara muhalefet şerhi koyabilir ve kanaatimizce kesin ve icrai bir işlem olduğundan komisyon kararının iptali için Valilik aleyhine 60 gün içinde İdare Mahkemesinde iptal davası açılabilir.
Geçici madde 1-
(2) Bu Kanuna göre tüzel kişilikleri kaldırılan belediye ve köyler, mevcut personelini, taşınır ve taşınmazlarını, iş makineleri ve diğer taşıtları ile kamu kurum ve kuruluşlarına olan alacak ve borçlarını katılacakları ilçe belediyesine bu Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren bir ay içinde bildirir. Bu belediye ve köylerin taşınmazlarının tahsisi ve kiralanması, iş ve toplu iş sözleşmesinin yapılması, yeni nazım ve uygulama imar planının yapılması, imar planı değişikliği ve revizyonu ile her türlü imar uygulaması (inşaat ruhsatı hariç), iş makineleri ve diğer taşıtların satışı ile borçlanmaları katılacakları ilçe belediyesinin onayına bağlıdır. Henüz ilçe belediyesi oluşmamış yerlerde bildirimler il belediyesine yapılır ve onaylar il belediyesince verilir. Bu fıkranın yürürlüğe girdiği tarihten önce ilanı yapılmış memur alımları hariç olmak kaydıyla, yine bu Kanun ile tüzel kişilikleri kaldırılan belediye ve köyler tarafından sona ereceği tarihi geçecek şekilde veya mevcut hizmet alımlarının kapsamını ve personel sayısını genişletecek şekilde hizmet alımı sözleşmesi düzenlenemez.
Tüzel kişiliği sona erecek olan belediyeler ve köyler
1-Personel sayısı ve bilgilerini
2-Taşınır ve taşınmazlarını
3-İş makineleri ve diğer taşıtları
4-Alacak ve borçlarını katılacakları ilçe belediyesine eğer henüz ilçe belediyesi kurulmamış ise il belediyesine bir ay içinde bildirirler.
Bu bilgi ve belgeler ilgili belediyeler kurulduğunda devredileceğinden ayrı bir yerde muhafaza edilmelidir.
Bütün bu köy ve belediyeler taşınmaz tahsisi ve kiralanması, toplu iş sözleşmesi yapması,her türlü imar uygulaması(inşaat ruhsat hariç),iş makinesi ve diğer taşıtların satışı için katılacağı ilçe belediyesinden izin alacak eğer ilçe kurulmamış ise il belediyesinden izin alacaktır. Bunlar gayrimenkullerini satmak ve borçlanma/kredi alma için içişleri bakanlığından izin almak zorunda kalacaklar.
Personel kısıtlamasına gelince;
1-Kaldırılan belde belediyeleri yasanın resmi gazete yayınlanmasıyla birlikte hiçbir şekilde yeni personel alımı yapamayacaklar.
2-Kaldırılan belediyeler mevcut hizmet alımlarının kapsamını ve personel sayısını genişletemezler.
3-Bu belediyeler yeni ihale yaparlarsa ihale süresi yerel seçim tarihini geçmeyecek şekilde belirleme ve buna dikkat edilerek ihaleye çıkılmalıdır.
Belediye birlikleri kapatılıyor!
Yasa tasarısı bu haliyle yasalaşması halinde yerel seçimlerin yapılacağı tarihe kadar kaldırılan belediyelerden oluşan birlikler ile amacı ortadan kalkan birlik kendisini tasfiye etmesi gerekiyor. Tüzüğünde tasfiyeye ilişkin bir hüküm varsa ona göre eğer yoksa valilik bünyesinde kurulacak komisyon birliği tasfiye edecektir.
Resmi gazete yayınlandığı tarihte artık bu birlikler;
1-Yeni personel alamayacak
2-Taşınır ve taşınmaz alamayacak ve satamayacak
3-Hizmet alımı yapamayacak
4-Borçlanma/kredi alma yapamayacak
Değerlendirme
Yeni tasarıdan süper Belediye Başkanı çıkması beklenirken süper Vali modelinin çıktığı görülmektedir. Özellikle 4.madde ile kurulan Yatırım izleme ve koordinasyon merkezi ile yerel yönetimler üzerindeki vesayet yetkisi artırılmıştır.Bu merkezde belediyelere üyelik verilmeyişi ve bakanlıklardan artık belediyelere doğrudan kaynak aktarılmayacak olması eleştiriye açık noktalardır.
Belediyenin görevini yapmadığında Vali’nin başkanlığındaki bu merkezin görevi yapıp belediyenin gelirinden keserek tahsil edeceğine dair 4.maddenin 10.fıkrası belediyenin görev ve yetkilerine müdahale niteliğindedir.
Büyükşehirle birlikte Aykome ve Ukome merkezleri ve Sular idaresi kurulacaktır. Bunların alt yapısı oluşturulmalıdır.
[1] Ahmet Apan, Avrupa Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi ve Yerel Yönetimlerimiz, Hukuk ve Adalet (Eleştirel Hukuk Dergisi), Yıl 1, Sayı 2, Nisan-Haziran 2004, s. 220
[2] Birgül Ayman Güler, http://www.zmo.org.tr/odamiz/devlette_reform.php,
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Yeni Büyükşehir Belediyesi Yasa Tasarısına Göre Yerel Seçimlere Kadar Yapılması Gerekenler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.M.Lamih Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Yeni Büyükşehir Belediyesi Yasa Tasarısına Göre Yerel Seçimlere Kadar Yapılması Gerekenler
