|
YENİ HAL YASASINA GÖRE “SEMT PAZARI”Av.M.Lamih ÇELİKŞanlıurfa Belediyesi Hukuk işleri MüdürüÖZETYeni hal yasası olarak bilinen 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanuna göre semt ve üretici pazarlarının kurulması,yasak eylemlerin neler olduğu ve bunlara belediye encümenince verilecek para cezalarının neler olduğu bu makalenin konusunu oluşturmaktadır. Ayrıca pazardaki satış yerinin hangi hallerde tahsisinin iptal edilerek geri alınacağı konusu anlatılmıştır.ANAHTAR KELİMELERYeni hal yasası,tahsis,pazarcı,semt pazarı,üretici pazarı,belediye encümeni,para cezası1.GİRİŞYaş sebze ve meyvenin insan sağlığına uygun olarak tüketiciye sunulması, üretiminden tüketimine kadar tüm aşamalarda kayıt altına alınıp kalite ve standart açısından yeterli denetim ve kontrol sürecinden geçirilmesini gerektirir. Üreticilerin ve üretimin gelişmiş ülkelerdeki standartlara entegrasyonu, yaş sebze ve meyvenin hem iç, hem de dış piyasaların talep ettiği çeşit, kalite ve standartlara ulaşması, üreticiden tüketiciye ulaşan zincirdeki kayıt dışılığın ortadan kaldırılarak bu alanda oluşan vergi kaybının ve sektördeki kayıt dışılığın neden olduğu haksız rekabetin engellenmesi, bu süreçte gerekli kontrol ve denetimlerin yapılmasıyla mümkün olabilecektir. Bu amaçla çıkarılan ve yeni Hal yasası olarak bilinen 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun resmi gazetenin 26 Mart 2010 tarih ve 27533 sayısında yayınlanmış ve yürürlüğe girmiştir.Yeni hal yasasında semt pazarlarına ilişkin hükümleri incelenecektir. 2.SEMT VE ÜRETİCİ PAZARLARININ KURULMASI VE TAHSİS EDİLMESİ5957 sayılı yasanın 7.maddesinin 1.fıkrasına göre,semt pazarlarını 3.fıkrasına göre de üretici pazarlarını belediye kuracaktır.Belediye semt pazarının kurulacağı yeri ve gününü tespit ederken o yerde ihtiyacın olup olmadığı ,ulaşım imkânlarını, semt pazarı sayısı ve bunların birbirlerine yakınlığı ile semt pazarının çevreye ve trafiğe getireceği yükler ile can ve mal güvenliği riski göz önünde bulundurması gerekir.(m.7/1) Bu nedenle bir birine yakın mesafe olacak ve o yerdeki tüketici nüfus yeterli değilse semt pazarı kurulması önerilerini dikkate almamalıdır.Semt ve üretici pazarların kurulacak yeri ve gününü belediye tespit edecektir.(m.2/1-j) Belediye mevcut Pazar yerini başka bir yere taşıyacak ise eski pazarcılara yeri yerde öncelik tanıması gerekir. (m.11/1)Semt pazarında satılabilecek mallar ise sebze ve meyveler ile belirlenecek bazı et ve et ürünleri, süt ve süt ürünleri, su ve su ürünleri, bal ve yumurta, gibi diğer gıda maddeleri ile kesme çiçek ve süs bitkileridir.(m.2/1-ğ)Semt pazarında bulunan toplam satış yeri sayısının en az %20 si özel satış yeri olarak üreticilere ayrılır. Ayrılan satış yerlerine üreticilerden yeteri kadar talep olmaması veya boşalan satış yerlerinin doldurulamaması hâlinde diğer talep sahiplerine de tahsis yapılabilir.(m.7/2) Üretici pazarı, Üreticilerin kendi ürettikleri malları perakende olarak doğrudan tüketicilere sattıkları açık veya kapalı pazar yerlerine denir.(m.2/1-ş) Üretici pazarları, yörede yetiştirilen mal miktarı ve çeşidi, üretim sezonu ile üretici ve tüketici talepleri dikkate alınarak semt pazarlarının kurulduğu günlerle aynı olmamak şartıyla belediyelerce kurulur. (m.7/3) Aynı bölgede olan semt pazarları ile üretici pazarlarının aynı günde kurulmasına ilişkin bir karar yasaya aykırı olacağından iptal olacaktır. Üreticiler gerek üretici pazarında gerekse semt pazarında kendilerine ayrılan en az %20 oranında özel satış yerinde kendi ürettikleri mallar dışındaki bir malı satmak isterlerse buna ilişkin bir kota uygulaması bulunmaktadır.Yasaya göre satış yapacakları malın miktarını belediye belirleyecektir. Ancak belediye üreticiler için getireceği sınırlama hiçbir şekilde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen toptan satış mal miktarının(m.2/1- ö) iki katından az olamaz.(m.7/4)Eğer belediye bu konuda hiçbir karar almazsa üreticilerin toptan satış miktarının iki katı kadar olan bir malı satmaya yetkisi olduğunu söyleyebiliriz. Eğer üretici belirlenen miktarın üzerinde kendi üretmediği malı sattığı tespit edilir ve bir takvim yılında üç kez bu eylem tespit edilir ise encümen kararıyla tahsis iptal edilir.(m.11/6-h) Gerek üretici pazarında gerekse semt pazarındaki satış yerleri tahsis yoluyla işletilir. Tahsis, satış yeri bulunmayanlara öncelik verilmek suretiyle belediye encümeni tarafından yapılır ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 18. maddesinin birinci fıkrasının (f) bendine göre belediye meclisince her yıl belirlenecek tarifeye göre ücret tahsil edilir. (m.11-3) Pazarcı kendisine tahsis edilen yeri başkasına devredemez veya kullandıramaz aksi halde tahsis işlemi encümen kararıyla iptal edilir(m.11/6-i) Bir Pazar yerinde bir pazarcı en fazla iki satış yerini kullanabilir.Belediye Encümeni bir pazarcıya ikiden fazla satış yerini tahsis edemez.(m.11/6-k) Kişi bir başkasıyla anlaşarak üçüncü satış yerini kullanır ise yerini kullandıran kişinin tahsisi (m.11/6-i) ile ikiden fazla satış yerini kullandığı için kullanan kişinin de tahsis işlemi encümen kararıyla iptal edilir.(m.11/6-k) Tahsis işlemi iptal edilen kişi iptal kararından itibaren 1 yıl boyunca Pazar yerinde yeni yer alamaz.(m.11/8)Tahsisin iptaline ilişkin Encümen kararı kendilerine tebliğinden itibaren, pazar yerlerindeki tahsis sahipleri satış yerlerini yedi gün içinde tahliye etmeye mecburdur. Bu süre sonunda tahliye edilmeyen yerler, belediye zabıtası tarafından tahliye ettirilir. (m.11/7) Kişiler tahsis işleminin iptaline ilişkin encümen kararı aleyhine 60 gün içerisinde idare mahkemesinde iptal davası açabilirler. 552 sayılı KHK daki belediyenin tahliye yetkisinin anayasaya aykırı olduğu iddia edilmişse de Anayasa mahkemesi böyle bir düzenlemenin anayasaya aykırı olmadığına karar vermiştir.(Anayasa Mahkemesinin E: 2007/65 K: 2010/43 T: 25.2.2010-RG:22.06.2010-: 27619)3.TAHSİS İŞLEMİNİN İPTAL EDİLECEĞİ DURUMLARPazar yerindeki satış yerine ait tahsis kararının iptal edilerek pazarcının elinden geri alınacağı durumlar; (m.11-6)a) Tahsis ücretini belediyenin yazılı uyarısına rağmen ödemediği takdirde (belediyenin yazılı bir tebligat yapması şart)b) Pazar yerlerindeki satış yerinde, toptancı halinden satın alınmayan veya toptancı haline bildirilmeyen malları bir takvim yılı içinde 5 defa sattığı tespit edilmesi halinde c) Hukuken geçerli bir mazereti olmadığı halde pazar yerlerindeki satış yerini üst üste 3 kez veya bir takvim yılında 8 kez kullanmaz ise e) Piyasada darlık yaratmak, fiyatların yükselmesine sebebiyet vermek veya fiyatların düşmesine engel olmak için malların belirli ellerde toplanması, satışından kaçınılması, stoklanması, yok edilmesi, bu amaçla propaganda yapılması veya benzeri davranışlarda bulunulduğu tespit edilirse(karaborsacılık faaliyeti) (m.13/a) f)- Malların, gıda güvenilirliğine, kalite ve standardına, teknik ve hijyenik şartlara aykırı olarak satışa sunulduğu(m.13/b) -Aynı kap veya ambalaj içine değişik kalitede ve/veya üzerinde yazılı olan miktardan az mal konulduğu, (m.13/h)-Ölçü ve tartı aletlerinin hileli bir şekilde kullanılması ya da hileli olarak karışık veya standartlara aykırı mal satıldığı,(m.13/ı) bir takvim yılı içinde 3 kez ihlal edildiği tespit edilirseh) Semt veya üretici pazarlarında, kendi ürettiği malların dışında belirlenen miktarın üzerinde bir takvim yılında üç kez satış yapan üreticilerin, i)Tahsis edilen satış yerlerini başkasına devredenlerin veya herhangi bir şekilde kullandıranların,k) Aynı pazar yerinde ikiden fazla satış yeri tahsis edildiği anlaşılanların,Tahsislerinin iptaline belediye encümenince karar verilir.Tahsisin iptaline ilişkin kararın kendilerine tebliğinden itibaren, pazar yerlerindeki tahsis sahipleri ise satış yerlerini yedi gün içinde tahliye etmeye mecburdur. Bu süre sonunda tahliye edilmeyen yerler, belediye zabıtası tarafından tahliye ettirilir. 4.BELEDİYE ENCÜMENİ TARAFINDAN VERİLECEK PARA CEZALARI (m.13/1)Cezayı gerektiren fiiller;a)Piyasada darlık yaratmak, fiyatların yükselmesine sebebiyet vermek veya fiyatların düşmesine engel olmak için malların belirli ellerde toplanması, satışından kaçınılması, stoklanması, yok edilmesi, bu amaçla propaganda yapılması veya benzeri davranışlarda bulunulması, yasak olup buna aykırı davrananların tahsis işlemi iptal edilir(m.11/6-e) ve m.14/f göre 10.000 TL idari para cezası verilir.b)Malların, gıda güvenilirliğine, kalite ve standardına, teknik ve hijyenik şartlara aykırı olarak satışa sunulması, yasak olup buna aykırı davrananlara her eylemi için 200 TL idari para cezası verilir.(m.14/1-ğ)Bir takvim yılı içinde 3 kez bu nedenle ceza alırsa tahsis işlemi iptal edilir.(m.11/6-f) c) Malın kalitesine, standardına veya gıda güvenilirliğine ilişkin belgelerde ya da künyesinde bilerek değişiklik yapılması, bunların tahrif veya taklit edilmesi ya da bunlarda üçüncü şahısları yanıltıcı ifadelere yer verilmesi, halinde 5.000 TL idari para cezası(m.14/1-e) ç)Bu Kanun hükümlerine aykırı olarak üretici, üretici örgütleri veya tüccarların komisyonculuk faaliyetinde bulunması, halinde 2.000 TL para cezası verilir(m.14/1-c)d) Malın miktarının, satış değerinin, komisyon oranı veya ücretinin ya da kanunî kesintilerin üreticiye gerçeğe uygun olmayarak intikal ettirilmesi, halinde 3.000 TL para cezası(m.14/1-d)ğ) Satış yeri bulunmaksızın pazar yerinde satış yapılması, halinde 500 TL idari para cezasını (m.14/1-b)Tarım ve Köy işleri Bakanlığın ilgili genel müdürlüğü verecektir.(m.14/3)h) Aynı kap veya ambalaj içine değişik kalitede ve/veya üzerinde yazılı olan miktardan az mal konulması, halinde 200 TL para cezası verilir.(m.14/1-c) ı) Ölçü ve tartı aletlerinin hileli bir şekilde kullanılması ya da hileli olarak karışık veya standartlara aykırı mal satılması, halinde 200 TL para cezası verilir(m.14/1-c) i)Pazar yerindeki satış yeri dışında ya da buralardaki geçiş yollarında mal teşhir edilmesi, satılması, mal veya boş kap bulundurulması, halinde 50 TL para cezası verilir. Ayrıca bu yasağa bir takvim yılı içinde 2 kez aykırı davrandıkları için ceza alanlar aynı zamanda belediye encümeni kararıyla bir aya kadar faaliyetten men edilecektir.(m.14/5)j)Pazar yerinde, çevreyi rahatsız edecek şekilde satış yapılması, alıcı veya tüketiciye karşı sözlü veya fiilî kötü muamelede bulunulması, halinde 50 TL para cezası verilir . Ayrıca bu yasağa bir takvim yılı içinde 2 kez aykırı davrandıkları için ceza alanlar aynı zamanda belediye encümeni kararıyla bir aya kadar faaliyetten men edilecektir.(m.14/5)k)Pazar yerinde, atık malzemelerin belirlenen şekilde veya alanlarda toplanmaması ya da satış yeri veya işyerinin temiz tutulmaması, halinde 50 TL para cezası verilir . Ayrıca bu yasağa bir takvim yılı içinde 2 kez aykırı davrandıkları için ceza alanlar aynı zamanda belediye encümeni kararıyla bir aya kadar faaliyetten men edilecektir.(m.14/5)l) Malların etiketlenmesine, pazar yerine mal getirilmesine, bu yerlerde araç bulundurulmasına, satış yeri numarasını gösterir levhaya, tahsis sahiplerince kullanılacak kimlik kartlarına ve bunlarca giyilecek kıyafetlere ilişkin olarak bu Kanun uyarınca çıkarılan yönetmeliklerdeki usul ve esaslara aykırı hareket edilmesi, halinde 100 TL(m.14/1-a) Ayrıca bu yasağa bir takvim yılı içinde 2 kez aykırı davrandıkları için ceza alanlar aynı zamanda belediye encümeni kararıyla bir aya kadar faaliyetten men edilecektir.(m.14/5)İdarî para cezalarının verilmesini gerektiren fiillerin bir takvim yılı içinde tekrarı hâlinde, idarî para cezaları her tekrar için iki katı olarak uygulanır. (m.14/3) Cezayı gerektiren fiilin 2.kez tekrar edilmesi halinde 2 kat,3.kez tekrar edilmesi halinde verilecek olan ceza ilk cezanın 4 katı,4.kez tekrar edilmesi halinde 8 kat idari para cezası verilecektir.Para cezasının katlanarak verilebilmesi için ihlal edilen fiillerin tekrarı şeklinde olması gerekir.Tekrarın aynı takvim yılı içinde olması gerekir yani 1 ocak ile 31 aralık tarihleri arasında olması gerekir.Eğer ihlallerden biri eylül 2011 yılında diğeri ocak 2012 yılında olursa tekerrür nedeniyle iki kat para cezası verilemez çünkü aynı takvim yılı içinde gerçekleşmemiştir.5.PARA CEZALARINA İTİRAZFaaliyetten men,nitelik itibariyle kabahatlere uygulanan bir yaptırım değildir; bir idari işlemdir. Bu nedenle encümen kararında idari para cezasıyla birlikte faaliyetin menine karar verilmiş ise, bu karara karşı 60 gün içerisinde idare mahkemesinde iptal davası açılmalıdır. Ancak encümen kararıyla sadece idari para cezası verilmiş ise bu karara karşı 15 gün içinde Sulh ceza mahkemesine itiraz edilmesi gerekir. 6.PARA CEZALARININ TAHSİLİİdari para cezaları ödenmediği takdirde 6183 sayılı yasaya göre tahsil edilecektir.5326 sayılı Kabahatler kanununa göre tebliğden itibaren 15 gün içinde defaten ödenmesi halinde %25 oranında indirim yapılması gerekir ayrıca belediyenin kabul etmesi halinde biri peşin olmak üzere 4 eşit taksitte ödenmesi de mümkündür.Cezaların şahsiliği ilkesi gereğince para cezası verilen kişinin ölümü halinde borç terkin edilir,mirasçılarından talep edilemez. Para cezalarının tahsilinde zamanaşımı süresi Kabahatler kanunun 21.maddesine göre tespit edilecektir. Buna göre zaman aşımı süresi 10.000 TL veya daha fazla İdari Para Cezasında; 4 yıl -10.000 TL sından az İdari Para Cezasında; 3 yıldır. 7.SONUÇBelediyelere bir çok yeni yükümlülük,sorumluluk ve haklar getiren kanunun daha iyi anlaşılması için pazarlara ilişkin kısım mercek altına alınarak incelenmiştir.Bu kanunda para cezasını ve faaliyetten men kararını ve tahsis işleminin iptal kararını vermeye belediye encümeni yetkili kılınmıştır.Bu nedenle belediye başkanı veya zabıtanın ceza vermesi halinde yetkili olmadıklarından dolayı işlem mahkemece iptal edilecektir.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Yeni Hal Yasasına Göre Semt Pazarı" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.M.Lamih Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Yeni Hal Yasasına Göre Semt Pazarı
