|
I-GİRİŞ
Kıyı Bankacılığının (offshore bankacılığı) yapıldığı yerler olarak bilinen ada ülkeleri, vergiden kaçınma veya paravan şirketler vasıtasıyla kara para aklamak amacıyla kullanılan başlıca yerlerdir.
Kıyı Bankacılığı için yaptıkları işlemler ve kurulu oldukları yerler baz alınarak çeşitli tanımlar yapılmaktadır. Bunlar özetle;
- Ülke dışından sağlanan fonların yine ülke dışında kullandırılmasını amaçlayan ve ülke bankacılık sektörü için düzenlenmiş her türlü yasa ve yönetmeliklerin dışında kalan bir bankacılık.
- Dıştan dışa bankacılık
- Bir tür serbest bölge bankacılığı
olarak belirtilebilir.
Kapsamlı bir tanım yapmak gerekirse kıyı bankacılığı “ ülke dışından sağlanan fonların ülke dışında veya koşullara göre ülke içinde kullanılması, uluslararası devletsiz paraların fon fazlası bulunan merkezlerden fon açığı bulunan merkezlere transfer edilmesi gibi finansal hizmetler yürüten, genellikle serbest bölgelerde kurulan merkezlerde faaliyet gösteren ve ülke içindeki bankacılık sisteminin tabi olduğu yasal düzenlemelerin dışında tutularak, getirilen mali hukuksal avantajlar sayesinde cazip çalışma koşullarının sağlandığı bankacılık türüdür.”
Kıyı bankaları özel bir banka olmayıp temel olarak diğer bankalar gibi mevduat toplamakta, kredi vermekte ve güvene dayalı işlemler yapmaktadır.1
İletişim olanaklarının ve internetin tüm dünyada yaygınlaşması ile birçok şirket ve kişi kendi ülkelerinde daha fazla vergi ödemek yerine gözde vergi cennetlerine ( offshore bankalara) yönelme eğilimi içine girmişlerdir. Sözgelimi 300.000 nüfuslu Bahama Adasındaki offshore bankalarında biriken mevduat tutarı 350 milyar doları bulmuştur.2
Kıyı bankacılığı dolayısıyla uğranılan vergi kayıp ve kaçağı ülkemizi değil tüm dünyayı ilgilendiren bir sorundur ve boyutlarını ortaya çıkaracak global bazda bir istatistiksel çalışma mevcut değildir. Bu konu 8 Nisan 2002 tarihinde Newsweek Dergisinde yayınlanan Robert J. Samuelson’a ait bir makalede ele alınmıştır. Makaleden yapmış olduğumuz alıntılar aşağıda yer almaktadır.
II – OFFSHORE HESAPLARINA İLİŞKİN OLARAK AMERİKAN VERGİ İDARESİ(IRS) ‘NİN TAHMİNLERİ VE MÜCADELESİ
Amerikan Vergi İdaresi ‘ne (The Internal Revenue Servıse (IRS)) göre, sadece Amerikan vatandaşlarının denizaşırı ülkelerde 1-2 milyon arasında hesap açtırdıkları iddia edilmiştir. Başka bir anlatımla, offshore hesap sahipleri, ülke dışına yönelerek Amerikan Vergi İdaresinin denetiminden kurtulmak amacındadırlar. IRS açıklamalarına göre, hesap sahiplerinin çoğu, üst düzey yöneticiler , doktorlar, avukatlar ve iş sahipleridir. Bunlar söz konusu paraları yurt dışında saklamak hatta daha ileri giderek orada harcamak veya servet edinmek amacındadırlar.
Fakat IRS tarafından yapılan tahminlerin bir nebze abartılmış olduğunu kabul etmek gerekir. Master Card ‘tan sağlanan bilgilere göre Antigua , Barbuda, Bahama ve Cayman adalarında sadece Amerikan vatandaşlarına ait 230.000 hesap tespit edilmiştir. Tabii bunlara ek olarak düzinelerce vergi cenneti bulunduğunu da unutmamak gerekir mesela Liechtenstein, Hong Kong ve Latvia gibi . Şu oranlamayı yaptığımız vakit bazı somut verilere ulaşabiliriz. Şöyle ki Amerika’da Master Card’ın payı %37 iken, Visa’nın payı %51 dir. Bu durumda Visa’nın payını da dikkate almak ve tahminleri bu çerçevede yapmak yararlı olacaktır.
Şüpheli bir yaklaşımla, Amerika’da 1999 yılında yaklaşık 2.4 milyon beyanname düzeltildi. Söz konusu beyannamelerde brüt gelir ortalama olarak 200.000 $ arttırıldı. Bunu yukarıda yer alan verilere uygularsak çok çarpıcı rakamlar ortaya çıkmaktadır. Şöyle ki, ortalama bir hesapla denizaşırı ülkelerde 2 milyon offshore hesabı olduğunu düşünelim bunların yarısının yani 1 milyon adedinin vergi kaçırdığını veya vergiden kaçındığını varsayarsak Amerika için çok büyük miktarlarda vergi kaybı ortaya çıkmaktadır.
Fakat tüm denizaşırı hesaplar yasadışı olarak görmemek gerekir. IRS tarafından Cayman adalarında bulunan 1500 Amerikalıya ait olan hesaplar üzerinde yapılan vergi incelemeleri sonucunda bunların sadece 63 adedi için ilgili yerlere suç duyurusunda bulunulmuştur.
Vergi kaybı konusunda yapılan tahminler arasında bazı çelişkiler mevcuttur. Mahkeme verilerine göre Amerika da yıllık 70 milyar dolar dolayında vergi kayıp ve kaçağı olmaktadır. Bu tutar Federal Gelir Vergisinin %7’sine tekabül etmektedir.
Bir tahmine göre yurt dışında saklanan para tutarı 2 Trilyon dolardır. Bu rakam oldukça fazla gözükmektedir. Fakat gerçek şudur ki, Amerika bu konuda, ne bilmediğini bilmiyor bir durumdadır.
Rakamlar tahmini olsa da, vergiden kaçınma rahatsız edici ve büyüyen oranlarda gerçek bir olgudur. Vergi cennetleri artık milyarderlerin sığındığı bir mekan olmaktan çıkmıştır , yukarıda da bahsedildiği üzere kendi emeği ile geçinen orta düzeydeki zenginleri de kendine çeker hale gelmiştir.
Vergi cennetinin iki özelliği ön plandadır. Birincisi açılan hesapların sırdaş hesap olması. İkincisi de düşük yada sıfır vergi oranlarıdır.
Amerikan Hükümetinin yurt dışında yer alan hesaplara vergi hukuku açısından yaklaşım tarzı bu hesap sahibinin şirket ya da kişi olmasına göre değişmektedir. Şöyle ki, istisnalar bir yana bırakılırsa, Amerikan şirketleri gelirlerini Amerika ya transfer edinceye kadar yurt dışı gelirlerinden vergi ödemek zorunda değildirler.Amerikan yasalarına göre şirketler Amerika dışında bir hesap açtırırken herhangi bir yasal engelle karşılaşmazlar. Ama buna zıt olarak, şahıslar nerede kazanıldığına bakılmaksızın tüm gelirleri üzerinden vergi ödemek zorundadırlar. Bu çerçevede şahıslarda şirketler gibi yurt dışı hesap açtırmakta özgürdürler. Ancak bunu verecekleri vergi beyannamelerinde bildirmek zorundadırlar. Nitekim 1999 yılında 117.000 Amerikalı yurt dışı hesaplarını vergi beyannamelerinde bildirmişlerdir.
Offshore hesapların tercih edilmesinin tek nedeni vergiden kaçınma değildir. Bunun yanında bazı ailevi ve kişisel sebeplerde kişileri offshore hesaplara yönlendirebilmektedir. Bunlar iş ortağından, eski karısından, avukattan yada kredi verenlerden kaçınmak gibi sıralanabilir.
Web siteleri vergi cennetlerine büyük bir avantaj sağlamıştır. Bir Amerikan vatandaşı offshore hesabı kanalıyla Amerikan Borsasından hisse senedi alabilir, bu parasını ve gelirini vergi idaresinden gizli tutabilir. Bir şahıs internetteki web sitelerinde offshore bankalarının hangi oranda vergi aldıklarını ve ne kadar faiz verdiklerini kolaylıkla ve aracısız öğrenebilir. Mesela 100.000 $ için %15 faiz getirisi (vergisiz) sağlayan off-shore hesabında 5 yıl sonra paranın ulaşacağı değer 201.136$ olmaktadır ve bu da oldukça çekici bir rakamdır.
Başarılı bir vergi sistemi güvene dayalı olmalıdır. Mükellef kendisi dışındakilerin de kurallara uyduğunu ve vergisini ödediğini bilmelidir. Eğer mükellef, çoğunluğun vergi kaçırma veya vergiden kaçınma eğiliminde olduğu şüphesi içinde ise, kendiside buna meyledecek sonuçta vergi kaybı daha da büyüyecektir. Vergi cennetlerinin diğer bir mahsuru da toplum gözünde vergiden kaçınmayı popüler hale getirmesi ve vergi idaresine olan güveni azaltmasıdır. Vergi cennetlerine olan talebin diğer bir sebebi ise gelir idarelerinin offshore hesaplarının bulunduğu ülkelerden bilgi alamaması ve inceleme yapamamasıdır.
III - SONUÇ
Offshore hesaplarının Amerikan Vatandaşlarınca tercih edilmesinin esas nedeni yukarıda da ifade edildiği gibi Vergi İdaresinin sıkı denetiminden kurtulmaktır. Amerikan Mahkemeleri verilerine göre Amerika’da beyana dayalı vergilerde %7 ‘lik bir kaçak mevcuttur. Bunun anlamı, %7 dışında kalan tutarın kayıt altına alındığıdır. Ülkemizde ise, kayıt dışı ekonomi %50’ler civarında olduğu tahmin edilmektedir. Bu çerçevede, offshore bankacılık sistemi ülkemiz vatandaşları tarafından daha ziyade, vergi kaçırma veya vergiden kaçınma yerine paravan şirketler vasıtasıyla kara para aklamak amacıyla kullanılan başlıca yöntemlerden biridir.
Bu arada offshore bankalarının bulunduğu ada ülkelerinin çoğunun da gelişmiş ülkelerin kontrolü altında bulunduğu unutulmamalıdır. Örneğin Hong Kong 4 yıl öncesine kadar İngiltere’nin hükümranlık alanında idi. Caribbean Adaları olarak bilinen Bahama,Barbuda, Antiqua, Barbados ve Dominica gibi adalar “the Commonwealth” olarak adlandırılan İngiliz Milletler Topluluğu içinde yer almaktadır ve Amerika’nın Florida sahillerine uzaklığı sadece 70 kilometredir.
1 Kuntay ÇELİK, “Kara Para Aklama” (Ankara ,2000) s.76
2 Newsweek Magazine Nisan 22,2002 s. 34
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Globalleşen Vergi Cennetleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Muzaffer Demir'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Globalleşen Vergi Cennetleri
