|
A) SÖZLEŞMENİN HUKUKİ NİTELİĞİ:
Telekomünikasyon hizmeti veren şirketlere, para kullanmaksızın, karşılıklı hizmet alış-verişi yapma imkânı veren bir sözleşme türü, yürürlükteki Borçlar Kanunu ve yeni Borçlar Kanunu’nda tanımlanmamıştır. Bunun sonucu olarak, uygulanabilecek sözleşme türü, atipik bir sözleşme olacaktır.
Türk İsviçre Borçlar Hukuku Sistemi’nde benimsenen “sözleşme özgürlüğü” gereğince; taraflar, hukuk düzeninin belirlediği sınırların içinde kalmak kaydıyla, kanunda yer almayan bir sözleşme yapabilirler. Bu ilkeden hareketle, kanunda belirtilmemekle birlikte, uygulamada taraflara hizmet takası imkânı sağlayan, yaygın bir sözleşme türü olarak barter sözleşmesi, uygulanabilecek sözleşme türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Barter sözleşmesi, yürürlükteki Borçlar Kanunu'nun, Akdin Muhtelif Nevileri bölümünde sayılan sözleşme tiplerinden ayrılan bir sözleşme türüdür.
Barter sözleşmesi bir “trampa benzeri” sözleşmedir. Uygulamada genellikle, mal ve hizmetlerin temini için başvurulan sözleşme türü, trampa sözleşmesidir. Lâkin, trampa sözleşmelerinde paranın para ile değiştirilmesi, ya da bir malın bir hizmetle değiştirilmesi söz konusu olduğunda, sözleşmenin niteliği Akdin Muhtelif Nevileri’nde tanımlanan halinden farklılaşacağı üzere, değişmiş olacaktır. Nitekim yeni Borçlar Kanunu’nda trampa sözleşmesi, mal değişim sözleşmesi adıyla yer almıştır. Dolayısıyla, karşılıklı hizmet takasının meydana geldiği bir durumda, trampa sözleşmesi uygulama alanını yitirecek ve pratikte yaygın, atipik ve karma nitelikte bir sözleşme olan barter sözleşmesi uygulama alanı bulacaktır.
Barter sözleşmelerinde, mübadele konuları arasında değer olarak eşitliğin sağlanmasına gerek yoktur. Bununla birlikte, trampa sözleşmelerinde, mülkiyetin devrinin taahhüdünün yanı sıra, arta kalan bir değerin verilmesi taahhüdü yer almamaktadır. Benzer bir mekanizma olan takas kurumunda da, maldan arta kalan değerin verilmesi hususu söz konusudur. Barter sistemi ise bu iki kurumu da aşmaktadır.
B) SÖZLEŞMEYE UYGULANABİLECEK HÜKÜMLER:
Belirtildiği üzere, barter sözleşmesi henüz kanun tarafından düzenlenmemiş ve kendine özgü yapısı olan bir sözleşmedir. Doktrinde bu tip sözleşmelere isimsiz (adsız) sözleşmeler denilmektedir. Kendisine özgü yapısı olan sözleşmeleri oluşturan unsurlar, kısmen veya tamamen kanunun öngördüğü sözleşme tiplerinin hiçbirinde mevcut değildir. Barter sözleşmesine uygulanacak hükümleri belirlerken, niteliği müsaade ettiği oranda benzediği sözleşme tiplerine uygulanan kanun hükümleri uygulanır. Barter sözleşmeleri içlerinde, trampa ve takası barındırmaktadır. Uygulamada barter ilişkisi, barter işi konusunda uzmanlaşan barter şirketleri eliyle yürütülmektedir. Barter şirketinin de taraf olduğu bir barter ilişkisinde; kefalet, alacağın temliki, cari hesap sözleşmesi ve tellallık gibi kavramlar da devreye girmektedir. Sonuç olarak, Akdin Muhtelif Nevileri’nde tanımlanan benzer sözleşmelere ilişkin hükümler, özellikle trampa sözleşmelerine ilişkin olan hükümler, izin verildiği ölçüde, barter sözleşmesine de uygulanabilir.
C) FATURALANDIRMA VE VERGİLENDİRME:
Vergi Usul Kanunu’nun ilgili 232. maddesine göre; birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, serbest meslek erbapları, kazançları basit usule göre tespit edilen tüccarlar... sattıkları emtia veya yaptıkları işler için fatura vermek, aksi durumda da fatura istemek ve almak mecburiyetindedirler. Sözleşmenin tarafları birbirlerinden hizmet aldıklarında, bunu bilançolarına yansıtmaları gerekecektir. Bu durum, tacirin defter tutma yükümlülüğünün bir sonucudur. Karşılıklı ve eşit değerde bir hizmet takası gerçekleştiğinde, pratikte bir gelir elde edilmemiş gibi görünmesine rağmen, faaliyetin bilançolara işlenmesiyle, bu girdiler iki taraf için de parasal bir değer ifade edecektir. Tüzel kişi tacir sıfatına haiz olan sermaye şirketleri kendi aralarında bir hizmet takası ihtiva eden bir sözleşme ilişkisi kurdukları durumda, ilgili kanun hükümleri ışığında, fatura düzenlemekten imtina edemeyecekleri anlaşılmaktadır.
Kurumlar Vergisi Kanunu 1. maddesine göre; hizmet takasını gerçekleştiren tüzel kişilerin, sermaye şirketi niteliğinde olmalarından ötürü, bilançolarına giren, elde ettikleri kazanç, kurumlar vergisine tabidir. Ayrıca Katma Değer Vergisi Kanunu 1. maddesine göre; bu kazanç aynı zamanda katma değer vergisine tabi olacaktır. Buna ek olarak sunulan hizmetin, telekomünikasyon hizmeti niteliği taşıdığından hareketle, elde edilen gelir özel iletişim vergisine de tabi olur.
Tarafların barter sözleşmesini imza etmesi, damga vergisi mükellefiyetinin oluşması için gerekli ve yeterlidir. Barter sözleşmesinde yazılı bir değerin var olup olmadığı hususu ise, vergilendirme ölçüsünü belirlerken önem arz eder. Düzenlenen sözleşmede miktar bulunup bulunmamasına göre damga vergisi nispi veya maktu olarak alınacaktır.Telekomünikasyon hizmeti, tarifelere göre belirlenir ve tarifeler Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından regüle edilir. Dolayısıyla, edimlerin belirli bir parasal değer taşımalarından ötürü, damga vergisinin nispi olarak ödenmesi gerekecektir.
D) HUKUKA UYGUNLUK:
Sözleşme serbestisi prensiplerinin bir uzantısı olarak, kural olarak, taraflar ifanın ne şekilde yapılacağı konusunda anlaşabilirler. Nitekim, barter sözleşmesinde kararlaştırıldığı takdirde, hizmet alan taraf, bu hizmetin karşılığında bir hizmet vererek edimini ifa edebilir. Diğer yandan, verilen hizmetin niteliğinin telekomünikasyon hizmeti oluşundan ötürü, bu hizmetlerin takası halinde hukuka aykırılık oluşmaktadır.
Telekomünikasyon hizmetlerinin bedelleri tarifelerle belirlenir ve bu tarifelerin denetimini yapan kurum Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’dur. Regülâsyonla belirlenen bir tarifeye tabi bir hizmetin varlığı, somut olayda sözleşme özgürlüğünü sınırlayan bir etken olacaktır. Zira, telekomünikasyon hizmeti alan gerçek veya tüzel kişi, karşı edimini yalnızca tarifeyle belirlenmiş ücreti ödemek suretiyle ifa edebilir. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından onaylanan veya düzeltilen tarifelere aykırı bir satış yapıldığı takdirde, Elektronik Haberleşme Kanunu bağlamında, satışı yapanlar hakkında para cezası uygulanması gündeme gelir. Telekomünikasyon hizmetinin niteliği, hizmet takası şeklindeki barter sözleşmesini hukuka aykırı kılmaktadır. Taraflar, karşılıklı telekomünikasyon hizmeti sunarken, hizmetlerin ilgili tarifelerdeki parasal değerlerini, birbirlerine ödemeleri konusunda mutabakata varmaları durumunda hukuka uygun bir sözleşme ilişkisi kurulmuş olacaktır. Sonuç olarak, telekomünikasyon hizmeti takası sözleşmesi, hukuka aykırı bir sözleşme türü olarak karşımıza çıkmıştır.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Telekomünikasyon Hizmeti Takası Konulu Sözleşmenin Hukuki Niteliği, Edimlerin Değerinin Eşit Olması Durumunda Faturalandırma/vergilendirme Ve Hukuka Uygunluk" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Bintuğ Esen'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Telekomünikasyon Hizmeti Takası Konulu Sözleşmenin Hukuki Niteliği, Edimlerin Değerinin Eşit Olması Durumunda Faturalandırma/vergilendirme Ve Hukuka Uygunluk
