Bu yazı dışarıdan bakınca kapalı bir kutu gibi görünen Çin Halk Cumhuriyeti hukuku ile ilgili olarak hazırlamaya karar verdiğim bir dizi hukuk yazısının ilki olarak planlanmıştır. Böylece Çin Halk Cumhuriyeti ile ticaret yapmanın, orada bir yatırım yapmanın ana hatlarını, Çin ile yürütülen çeşitli ekonomik ilişkilerin içinde yer alan bir hukukçu olarak okuyucuya vermeye çalışacağım.
Çin Halk Cumhuriyeti hızla dünya ekonomisinin devi haline gelmeye başlamıştır. Sosyalist Çin’in dışa açılma politikaları çerçevesinde yabancı ülkelerden gelen yatırımcılara da Çin’de iş yapma imkanı tanınmıştır.
Çin’de yabancı sermayeli şirketlere, 12 Nisan 1986 yılında yapılan 6. Ulusal Halk Kongresi’nin 4. Oturumunda kabul edilen ve 31 Ekim 2000 tarihinde toplanan 19. Ulusal Halk Kongresi Daimi Komitesi’nin 18. Oturumunda değiştirilen “Yabancı Sermayeli Şirketler Hakkında Çin Halk Cumhuriyeti Yasası” hükümleri uygulanmaktadır.
II – YASANIN GENEL HÜKÜMLERİ
Yasa’nın 1. maddesinde Çin’in ulusal ekonomisini geliştirme ve yabancı ülkelerle olan ve hızla gelişmekte olan ekonomik ilişkiler ve teknolojik gelişmeler karşısında, Çin Halk Cumhuriyeti’nin, Çin’de yabancı sermayeli şirketlerin kuruluşuna izin verdiği ve bu şirketlerin hak ve menfaatlerinin Çin Halk Cumhuriyeti tarafından korunduğu belirtilerek yasanın amacı ortaya konulmuş olmaktadır.
Yasa ile sadece, “bir yabancı yatırımcı tarafından münhasıran yabancı sermaye ile Çin’de Çin hukukuna göre kurulan şirketlerin” bu yasanın kapsamına dahil olduğu, diğer yabancı şirketlerin veya ekonomik kuruluşların şubelerinin bu yasa kapsamında yabancı sermayeli şirket olarak kabul edilmediği belirtilmektedir.
Yasanın 3. maddesi ile bu şekildeki şirketlerin ancak Çin ulusal ekonomisinin gelişimine katkıda bulunması halinde kurulacağı belirtilmiştir. Aynı maddenin son maddesi ile, Devlet Konseyi’nin bazı iş kollarında yabancı sermayeli şirketlerin kuruluşuna bazı kısıtlamalar getirebileceği düzenlenmiştir.
4. maddenin 1. fıkrası ile şirketlerin hak ve menfaatlerinin Çin hukuku tarafından korunduğu bir kez daha vurgulanmış, 2.fıkrası ile ise bu şirketlerin Çin hukukuna uymaları gerekliliği ve Çin’in kamu menfaatlerine zarar verecek faaliyetlerde bulunamayacakları düzenlenmiştir.
Yasa’nın 5. maddesinde yabancı sermayeli şirketlerin kamulaştırılmayacağı belirtilmekte ancak devamındaki cümlede kamu yararının gerektirdiği durumlarda kamulaştırma için gerekli hukuki prosedürler uygulanmak suretiyle ve uygun bir tazminat karşılığında kamulaştırmanın yapılabileceği hüküm altına alınmaktadır.
III – BAŞVURU PROSEDÜRÜNE İLİŞKİN HÜKÜMLER
Yabancı sermayeli şirket kuruluş başvurusu inceleme ve onay için Devlet Konseyi’nin dış ekonomik ilişkiler ve ticaretle görevlendirdiği departmana veya Devlet Konseyi tarafından görevlendirilen diğer bir kuruma yapılacaktır. Başvuruyu alan yetkili otorite, başvurunun kendisine ulaşmasından itibaren 90 gün içerisinde başvurunun kabul edilip edilmediği konusunda bir karar verecektir (6. madde).
Yabancı sermayeli şirketin kuruluş başvurusunun kabul edilmesi halinde şirket, onay sertifikasını almasından itibaren 30 gün içerisinde, faaliyet belgesi almak amacıyla kayıt edilmesi için Sanayi ve Ticaret İdari Departmanı’na başvurmak zorundadır. Faaliyet belgesinin çıkarıldığı gün şirketin kurulduğu tarih olarak kabul edilmiştir (7. madde)
Tüzel kişilik için gerekli şartları yerine getiren yabancı sermayeli şirket Çin hukukuna göre tüzel kişi statüsünü kazanacaktır (8. madde)
IV – İŞİN YÜRÜTÜMÜNE İLİŞKİN HÜKÜMLER
Yabancı sermayeli şirket, denetim ve onay için yetkili olan otoritelere tarafından belirlenecek süre içerisinde yatırım yapmak zorundadır. Eğer belirlenen süre içerisinde yatırım yapmazsa ilgili otorite şirketin faaliyet belgesini iptal edecektir (9. madde 1.fıkra).
Bölünme, birleşme gibi önemli değişiklikler halinde şirket bu durumu, denetim ve onayla görevli otoriteye bildirecek ve bu değişikliğe onay verilmesini talep edecek ve değişikliği Sanayi ve Ticaret İdari Departmanı nezdinde tescil ettirecektir (10. madde).
Yabancı sermayeli şirketin bir Çin vatandaşını işe almak istemesi durumunda şirket bu kişiyle işe alım, iş akdinin feshi, maaş, yan sosyal haklar, iş güvenliği ve çalışma sigortası gibi konuları da açıkça düzenleyen Çin hukukuna uygun bir sözleşme imzalamak zorundadır (12.madde).
12. maddeye uygun olarak işe alınan işçilerin sendika kurma hakkı ve sendika aracılığıyla hak taleplerinde bulunabilmeleri 13. madde ile garanti altına alınmıştır. Ayrıca 2. fıkraya göre, şirketler sendika faaliyetlerinin yürütülebilmesi için gerekli koşulları da sağlamakla yükümlüdür.
Yabancı sermayeli şirketler, eşitlik ve rasyonalite prensipleri içerisinde, Çin piyasalarından veya dünya piyasalarından onaylanan faaliyet alanı dahilinde ihtiyaç duyduğu hammadde veya yarı işlenmiş madde, yakıt veya diğer materyalleri satın alabilir (15.madde)
V – VERGİ VE KAZANÇLAR İLE İLGİLİ HÜKÜMLER
Yabancı sermayeli şirketler Çin hukukuna göre ticari defterler tutmak, vergi raporları ve beyannamelerini yetkili vergi ve finans otoritelerine sunmak zorundadırlar (14.madde)
Eğer yabancı sermayeli bir şirket defter tutmazsa, yetkili vergi ve finans otoriteleri şirkete para cezası verebilir ve Sanayi ve Ticaret İdari Departmanı şirketin faaliyet belgesini askıya aabilir veya geri alabilir (14. madde 2. fıkra)
Şirketler ilgili eyaletin vergi hukuku uygulamaları kapsamında vergisini ödeyecek ve ilgili eyaletin vergiden muafiyet veya vergi indirimi konularındaki ayrıcalıklı muamelesinden faydalanabilecektir (17. madde).
Eğer bir şirket yaptığı yatırımdan elde ettiği karı tekrar yatırım yapmak için kullanırsa, ilgili eyaletin hukukuna uygun olarak, gelir vergisini ödedikten sonra ödemiş olduğu gelir vergisinin belli bir kısmının kendisine geri ödenmesi için başvuruda bulunabilir (17. madde 2. fıkra).
Yabancı yatırımcı, Çin’de hukuka uygun olarak elde etmiş olduğu karı ve diğer kazançları ve şirketin tasfiyesi halinde tasfiyeden arta kalan miktarı Çin dışına aktarabilir (19. madde).
Çin vatandaşı olmayan bir kişinin Çin’de yabancı sermayeli bir şirkette yaptığı çalışmalar sonucu elde ettiği gelir, bireysel gelir vergisi hukuka uygun şekilde ödendikten sonra yurtdışına çıkarılabilir (19. madde 2.fıkra).
VI – FAALİYET SÜRESİNİN UZATILMASI VE FAALİYETE SON VERİLMESİNE İLİŞKİN HÜKÜMLER
Şirketin faaliyet süresinin uzatılmak istenmesi halinde, sürenin dolmasından en az 180 gün önce denetim ve onay için yetkili olan otoritelere başvuruda bulunulmak zorundadır. İlgili otoriteler başvuruyu almalarından itibaren 30 gün içerisinde sürenin uzatılıp uzatılmayacağı konusunda karar verecektir (20. madde).
Faaliyetlerine son veren şirket bir ilanla bunu kamuya duyuracak ve yasalara uygun olarak tasfiye sürecine girecektir (21. madde 1.fıkra). 2. fıkrada ise şirketin tasfiye süreci içerisinde, malvarlığını tasfiye amaçları dışında elinden çıkaramayacağı hüküm altına alınmıştır.
Faaliyetlerine son veren şirketin tescili silinecek ve faaliyet belgesi iptal edilecektir (22. madde).
Av. Ali Osman Özdilek
14/02/2007
Gayrettepe/İstanbul
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Çin Halk Cumhuriyeti Hukukunda Yabancı Sermayeli Şirketler" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Ali Osman Özdilek'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Şu ana dek 3 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi :
3 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken,
0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
7729
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :
* Son okunma 13 saat 1 dakika 57 saniye
önce.
* Ortalama Günde 1,23 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 12822, Kelime Sayısı : 1083,
Boyut : 12,52 Kb.
*
6 kez yazdırıldı.
*
4 kez indirildi.
*
3 okur yazarla iletişim kurdu.
* Makale No : 502
Çin Halk Cumhuriyeti Hukukunda Yabancı Sermayeli Şirketler
