|
İŞTİRAK NAFAKASI
Tanımı ve Kapsamı:
İştirak nafakası; çocuğun velayet ayrıcalığı üzerinde olmayan anne/babanın, çocuğun yiyecek, barınma, giyecek, sağlık, eğitim, dinlenme, ulaşım, harçlık gibi giderlerine kendi sosyo-ekonomik gücü oranında katılması sonucu, velayetin kullanılması üzerinde olana prensipte aylık olarak yaptığı ödemedir.
Tedbir- İştirak Nafakası Farkı:
Türk Medeni Kanunu’nun 182/II. maddesine göre; velayet ayrıcalığı kendisine verilmeyen eş, çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılmak zorundadır. Eşler arasında görülen boşanma davası devam ederken, velayet hakkının, görevinin kullanması hakkına sahip olan tarafa çocuğun ihtiyaçları için verilen nafaka tedbir nafakası olacaktır. Boşanmanın kesinleşmesi ile talep edilen bu nafaka iştirak nafakasına dönüşecektir.
Hakimin Nafakanın Belirlenmesinde Takdir Yetkisi:
Hakim, iştirak nafakasını belirlerken çocuğun üstün menfaatini gözetmekle mükelleftir. Bu sebeple, açıkça vazgeçilmedikçe, hakim talep edilmemiş olsa dahi, iştirak nafakasına hükmedebilmelidir. Çocukların korunması, gerek Anayasa, gerekse tarafı olduğumuz Uluslararası Sözleşmeler uyarınca kamu düzenine ilişkin bir konudur. Yeri geldiğinde hakim, çocuğu anne ve babasında bile korumalıdır. Bu sebeple, talep edilen iştirak nafakasının takdiri de hakime aittir. Hakim takdirini kullanırken tarafların talepleri ile sınırlı değildir. Şayet, anne-babanın gelir durumu ve çocuğun ihtiyaçları doğru şekilde tespit edilmiş ise, hakim talebi aşarak da karar verebilmelidir. İştirak nafakası çocuk için bir haktır. Ne var ki, Yargıtay tarafından benimsenen görüş ile doktrinde yer alan, bizim de yukarıda yer verdiğimiz görüş birbiri ile çelişmektedir. Yargıtay, iştirak nafakasının belirlenmesinde hakimin isteği aşması halini bozma sebebi yapmış, iştirak nafakasına ilişkin davaları kamu düzeninden saymayarak, bir özel hukuk davası olarak değerlendirmeye devam etmektedir. Bu sebeple, iştirak nafakası talep edenlerin, bu hususu göz önünde tutarak talepte bulunmaları, daha sonra çocuk bakımından hak kaybı yaşanmasının önüne geçilmesini sağlayacaktır.
İştirak Nafakasına İlişkin Davalar:
Aşağıda yer vereceğimiz tüm dava tiplerinde, iştirak nafakasının bedeli, çocuğun yaşı, ihtiyaçları, eğitim durumu ve nafaka alacaklısı ile nafaka borçlusunun ekonomik durumları göz önünde tutularak belirlenecektir. Nafaka borçlusu ve alacaklısının mali durumları, çocuğun bakımına katılma oranlarına etki edecektir.
* Boşanma Davası İle Talep Edilmesi:
Eşlerden velayet hakkına sahip olan, derdest boşanma davası ile, müşterek çocuğun giderlerine diğer eşin katılmasını talep edebilir. Boşanma davası sırasında, velayet hakkına, ödevine sahip olmayan tarafın çocuğun giderlerine katılması için tedbir nafakası belirlenecektir. Boşanma davasının kesinleşmesi ile çocuk için takdir edilen nafaka iştirak nafakası olacaktır. Hakimin takdir yetkisi başlığı altında anlatıldığı üzere, iştirak nafakası her ne kadar kamu hukukundan olsa da, Yargıtay tarafından talebin aşılarak hüküm kurulması kabul görmemektedir. Bu sebeple, İştirak nafakası talep edilirken talep miktarı çocuğun hakları göz edilerek belirlenmelidir. Diğer taraftan, boşanma davasına özel olarak, velayet ilişkisi belirlenirken, taraflar nafakaya ilişkin bir talepte bulunmamış ise de hakim, çocuğun yararı için kendiliğinden bir iştirak nafakası takdir edebilir.
* Boşanma Davasından Sonra Ayrıca Talep Edilmesi:
Şayet, boşanma sırasında velayet hakkına sahip taraf iştirak nafakası talebinde bulunmamış ise, bu talebini her zaman iştirak nafakası davası açarak talep edebilir. Herhangi bir süre bulunmadığı gibi, boşanma sırasında talep etmemiş olması hatta açıkça iştirak nafakası istenmediğinin beyan edilmiş olması dahi sonradan talep edilebilmesine engel değildir. Boşanma davasından sonra açılan davalarda, iştirak nafakasının ayrıca talep edilmesi gerekmektedir. Aksi halde hâkim re’sen bir iştirak nafakası takdir etmeyecektir.
* Mevcut İştirak Nafakasının Artırılması ya da Azaltılmasının Talep Edilmesi:
Bu durumda, çocuk lehine takdir edilmiş bir iştirak nafakası bulunmakta fakat, nafaka alacaklısı ya da borçlusu nafaka miktarının artırılması ya da azaltılmasını talep etmektedir. İştirak nafakasının artırılması ya da azaltılması için, çocuğun ihtiyaçlarında/giderlerinde değişiklik olup olmadığı ve aynı zamanda nafaka alacaklısının/borçlusunun gelirinde bir değişiklik olup olmadığı mahkeme tarafından tespit edilecek ve bu kriterler değerlendirildikten sonra takdir hakkı kullanılarak bir karar verilecektir.
İştirak Nafakasının Alacaklıları ve Borçluları:
İştirak nafakasının alacaklıları velayet yetkisi kendisinde olan ve/veya çocuğa fiilen bakan kişidir. Velayet yerine çocuğun vesayet altına alınması kararlaştırılmış ise, bu noktada nafaka alacaklısı vasi olacaktır. İştirak nafakası talep edilen davalarda davacı anne, baba, büyükanne, büyükbaba, vasi, kayyum ya da ayırt etme gücüne sahip çocuk olabilir.1
İştirak nafakasının borçluları ise, velayetin kullanılmasına kendine verilmeyen ebeveyn, çocuğa fiilen bakmayan ebeveyn, küçüğün ana ve babası ya da iflas idaresi olabilir.2
İştirak Nafakasına İlişkin Davalarda Görevli ve Yetkili Mahkeme:
İştirak nafakası davaları bir Aile Hukuku meselesi olduğundan, bu davalara bakmakla görevli mahkemeler Aile Mahkemeleri’dir. Aile Mahkemesi kurulmamış olan yerlerde ise, Asliye Hukuk Mahkemeleri tarafından Aile Mahkemesi sıfatı ile görülüp karar bağlanır. Görev kamu düzenine ilişkin olduğundan, dava açıldığından hâkim görevli olup olmadığını re’sen değerlendirecektir.
İştirak Nafakası Davalarında Yetkili Mahkeme:
* İştirak Nafakası Boşanma Davası İle İstenmiş ise;
Bu hallerde, dava boşanma davasına bakmakla yetkili olan yer mahkemelerinde görülür. Yetki, kural olarak kamu düzeninden değildir. Bu sebeple, ancak davalı tarafça itiraz edilmesi halinde mahkeme tarafından değerlendirilir.
* İştirak Nafakası Boşanmadan Bağımsız Bir Dava İle İstenmişse;
Davaya bakmakla yetkili olan mahkemeler; davacının yerleşim yeri mahkemesi, çocuğun yerleşim yeri mahkemesi, davalının yerleşim yeri mahkemesidir.
İştirak Nafakası Davalarında Harç ve Vekalet Ücreti:
* İştirak Nafakası Boşanma Davası İle İstenmiş ise;
İştirak nafakası boşanma davası ile talep edilmiş ise, artık boşanmanın fer’i niteliği sayılacağından, herhangi bir harca ya da vekalet ücretine konu olmamaktadır.
* İştirak Nafakası Boşanmadan Bağımsız Bir Dava İle İstenmişse;
Bu halde iştirak nafakası davası nisbi harca tabidir. Talep edilen iştirak nafakasının 12 aylık değeri üzerinden, her yıl Bakanlar Kurulu tarafından açıklanan dava harcı oranları kullanılarak hesaplanmalıdır.
Vekalet ücreti bakımından ise, mahkeme takdir ettiği iştirak nafakasının yıllık değeri üzerinden o yıl açıklanan asgari ücret tarifesi gereğince hesaplanan miktar vekalet ücreti olarak davacı lehine hükmedilir. Davanın tümden reddedilmesi halinde; asgari ücret tarifesine göre davalı yararına vekalet ücretine hükmedilmelidir. Davanın kısmen kabulü kısmen reddi halinde ise, reddedilen kısım için davalı lehine vekalet ücretine hükmedilmez.3
Sonuç olarak, boşanma, ayrılık ve benzeri sebepler ile, evliliğin sona ermesinden, evliliğin tarafı olmadığı halde en çok etkilenen parti olan, çocukların haklarının korunması yargının önceliği olmalı ve nafaka alacaklısı ile borçlusunun sosyo-ekonomik durumu, yaşam standartları göz önünde tutulurken önceliğin, iştirak nafakasının asıl alacaklısı olan çocuğun üstün yararı gözetilmelidir. Diğer taraftan, Velayet ayrıcalığını taşıyan tarafın, çocuk ile birlikte yaşadığı, tüm maddi ve manevi zorlukları da birincil olarak karşıladığı düşünüldüğünde, iştirak nafakası borçlusunun ödeyeceği nafaka miktarının birincil elden muhatap olmak zorunda kalmadığı maddi ve manevi külfetler düşünülerek nafaka bedeli belirlenmesi gerektiği kanaatindeyiz.
1 Ömer Uğur Gençsan; Boşanma Tazminat ve Nafaka Hukuku; Yetkin Yayınları, 2013, shf. 1413
2 Ömer Uğur Gençsan; Boşanma Tazminat ve Nafaka Hukuku; Yetkin Yayınları, 2013, shf. 1413
3 Avukatlık Ücret Tarifesi’nin 9/II. maddesi
---------------
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"İştirak Nafakası" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Derya Güler'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
İştirak Nafakası
