|
23.03.2016 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünün
WEB sayfasında “Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmelik Taslağı” görüşlere açılmış
bulunmaktadır. Yönetmelik taslağına Bakanlıkça verilen linkten ulaşılabilmektedir.
Söz konusu duyuruda; Avrupa Birliği‘nin ambalaj atıklarının yönetimindeki genel
esaslarının belirlendiği Ambalaj ve Ambalaj Atıklarına İlişkin 94/62/EC sayılı Direktifi ile bu
direktifteki revizyonlara ve yeni gelişmelere uyum sağlanabilmesi amacıyla uygulanmakta
olan ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması çalışmalarının veriminin ve etkinliğinin
arttırılmasını sağlamak için "Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği Taslağı"nın, ilgili
Bakanlık tarafından hazırlandığı belirtilmektedir.
“Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmelik Taslağı”na ilişkin görüş ve önerilerin; meslek
odaları ve resmî kurumlardan, görüş formatına uygun hazırlanarak gönderilmesi talep
edilmekte olup, tüm görüş ve önerilerin değerlendirilerek, Bakanlığa iletileceği
belirtilmektedir.
Ambalaj atıklarının kontrolü yönetmelik taslağı hakkında görüşler; genellikle resmî
kurumlardan ve özellikle ilgili meslek odalarından ilgi görmekte, uygulamada karşılaşılan
sorunları en aza indirgemek için Bakanlığa yönlendirilmektedir. Bu bağlamda, “Taslağın
Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirme”; mevzuatın bakış açısının genel bir
değerlendirmesini içerdiğinden, daha ziyade “Taslak Maddesi” üzerindeki “Görüş ve
Değerlendirme” verilerek, nihaî biçimiyle verilen “Teklif” notlarıyla yeterli görülmektedir.
Ambalaj atıklarının kontrolü yönetmelik taslağı hakkında görüşler; özel sektörden veya
kişiye özel platform veya portallardan istenmemekte ve sunulmamakta olup, sadece tüzel
kişiliklerden gelecek teklifler değerlendirilmektedir. Konuyla ilgili herhangi bir kişi, bağlı
bulunduğu tüzel kişilik yoluyla görüş ve önerilerini aktarabilmektedir. Bu şekliyle mevzuat
görüşleri, daha yaygın bir ağda değerlendirilememekle, ülke genelinden elde edilebilir
deneyimlerin toplamına erişememektedir. Sonuçta taslak yönetmelik, vakıf, dernek veya bazı
özel WEB sitelerine de yayılmakta, ancak yeterli ilgi sağlanamamakta ve görüşlerin doğrudan
verilebileceği adres üretilmemektedir. Dolayısıyla taslak ve değerlendiricilerin buluşma
ortamı yeterince temin edilemediğinden; zamanı geçtikten sonra ortaya çıkan veya Bakanlığa
ulaşan görüşler nedeniyle, yönetmelik değişiklikleri yapılmakta, mevzuatın izlenmesi
güçleşmektedir.
Bu yazıda, yönetmeliğin daha yaygın bir ağda değerlendirilmesini teminen; güncel bir
taslak bağlamında mevzuata ilişkin görüş ve öneriler ele alınmıştır.
AMBALAJ ATIKLARININ KONTROLÜ YÖNETMELİK TASLAĞI HAKKINDA GÖRÜŞLER
Taslağın Geneli Üzerindeki Görüş ve Değerlendirme
Teklif
DOC tablo formatı THS sayfasına işlenemediğinden dolayı, Taslak Maddesi-Görüş ve Değerlendirme-Teklif olarak SIRALI sunulmuştur.
------------------------
Taslak Maddesi:
Madde 5-
b) Tek yönlü ambalaj kullanımının
ve bunların atıklarının kontrol
altına alınabilmesi amacıyla,
öncelikle yeniden kullanıma
uygun ambalajların tercih
edilmesi esastır.
“tercih” ibaresi; Yönetmelik ve onun ayrıntılarını kapsayan tebliğler eliyle,
sıkı koruma önlemlerini teklif ederken, diğer yandan üreticinin seçimine
bağlı ambalajlar türlerinin öncelikli olması gerektiğine işaret eden bir
terim anlamına gelmektedir. Aynı koruma düzeyini teminen, alt
mevzuatta “tercih edilmesi zorunlu” olan ürün ve ambalaj karşılığının
tablolanması gerekmektedir.
-----------------------
Madde 5-
b) Tek yönlü ambalaj kullanımının ve
bunların atıklarının kontrol altına
alınabilmesi amacıyla, öncelikle
yeniden kullanıma uygun ambalajların
Tebliğinde belirtilen, ambalaj türleri
tablosunda karşılanan malzemelerin
kullanılması esastır.
================================================== =========
Taslak Maddesi:
Madde 4-
b) Ambalaj atığı: Üretim artıkları
hariç, Atık Yönetimi
Yönetmeliğindeki atık tanımına
uyan her tür ambalajı ve ambalaj
malzemesini,
------------------------
“Üretim artıkları hariç,” ibaresi; ambalaj atığının kapsamını, atık
teriminin sınırlarını belirsizleştiren bir saptamadır. Bu ibareyi
yerleştirme yerine, ilgili maddelerde henüz içine ambalaj üretim hatası
içeren (defolu ambalaj), ürün konulmamış ve tekrar kullanılabilir olanla,
ürünlü veya üründen ayrılmış olanın farklı değerlendirilmesi yeterli
olacaktır. Madde 2/(1) ile “Bu Yönetmelik; piyasaya sürülen bütün
ambalajları ve bu ambalajların atıklarını kapsar.” ve Madde 2/(2) ile
“Defolu ürünler, fireler, piyasaya sürülmemiş ambalajlar ve benzeri
üretim artıkları bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.” hükmü yoluyla bu
ayrım yapılmıştır.
-------------------------
Madde 4-
b) Ambalaj atığı: Atık Yönetimi
Yönetmeliğindeki atık tanımına uyan
her tür ambalajı ve ambalaj
malzemesini,
================================================== =====
Taslak Maddesi:
Madde 5-
c) Ambalaj atıklarının çevreye
zarar verecek şekilde doğrudan
veya dolaylı olarak alıcı ortama
verilmesi ve düzenli depolama
sahalarında depolanarak bertarafı
yasaktır.
--------------------------
“yasak” ibaresi; genel olarak bir sürekliliğe sahip olan iş akımlarında yol
haritasını vermemektedir. Ambalaj atığı da, üretildiğinde bir başka
ortama aktarılması veya bekletilmesi gereken malzeme olup, bertarafla
veya geri kazanımla ilgili herhangi bir ara sürecin aksatılması durumunda
sahipsiz bir atığa dönüşür. Bu nedenle, ambalaj atığı süreçlerini ele alan
bir iş akımına, atığı ortada bırakan veya askıya alan (yasakçı) bir zihniyetle
yaklaşmak yerine, çözüm öneren bir hükme yer verilmelidir.
--------------------------
Madde 5-
c) Ambalaj atıklarının çevreye zarar
verecek şekilde doğrudan veya dolaylı
olarak alıcı ortama verilmesi ve
düzenli depolama sahalarında
depolanarak bertarafı yasak olup,
Tebliğinde belirtilen, bertaraf
yöntemlerinde öngörülen ilgili
işlemine yönlendirilir.
==================================================
Taslak Maddesi:
Madde 5-
ç) Ambalaj atıklarının
yönetiminden sorumlu kişi veya
kişiler ile kurum/kuruluşlar, bu
atıkların çevre ve insan sağlığına
zararlı olabilecek etkilerinin
azaltılması için gerekli tedbirleri
almakla yükümlüdür.
---------------------------------
“gerekli” ibaresi; her zaman mevzuattaki başka belgelere gönderme
yapar, ancak yapılması gereken adres gösterilmezse, uygulamada
farklılıklar doğabilir.
-------------------------------
Madde 5-
ç) Ambalaj atıklarının
yönetiminden sorumlu kişi veya kişiler
ile kurum/kuruluşlar, bu atıkların
çevre ve insan sağlığına zararlı
olabilecek etkilerinin azaltılması için
Tebliğinde belirtilen gerekli tedbirleri
almakla yükümlüdür.
Madde 5-
f) Ambalaj atıklarının
yönetiminden kaynaklanan her
türlü çevresel zararın giderilmesi
amacıyla yapılan harcamaların, bu
atıkların yönetiminden sorumlu
olan gerçek ve/veya tüzel kişiler
tarafından karşılanması esastır.
KATI ATIKLARIN FİNANSMANI
“Kirleten öder” ilkesi; gerçek “kirleten” özel veya tüzel kişi tanımının,
gözden geçirilmesini gerektirmektedir. Çünkü, asıl “kirleten” ile asıl
“ödeyen” terimleri; doğru tarafları temsil etmemektedir. Gerçek
“kirleten”, “üreten” olmadığı gibi; gerçek “ödeyen” de, “üreten” değildir.
Çevre mühendisliğinde esas olarak “kirleten”; bir malzemeyi üreten değil,
o malzemeyi kirletici niteliğini öne çıkararak, malzemeyi çevreye arz eden
kişidir. Bu açıdan ”tüketici”; gerek gıda fazlalığını, gerekse gıdayı koruyan
ambalajını, mevzuata aykırı olarak çevreye verendir. “Üreten”, doğrudan
çevreye vermeyip, tüketilmesi sırasında ambalajı çevreye bıraktığından,
“tüketen”, gerçek “kirleten”dir. “Üreten”, ambalaj bertaraf maliyetini
ürün bedeli içine yansıtmakla “tüketen”e yüklediğinden, “tüketen”,
gerçek “ödeyen”dir. Böylece “kirleten öder” ilkesinin pratikte uygulandığı
doğru taraf “üreten” değil, “tüketen”dir.
Bu durumda “tüketen”; belediye katı atıklara yönelik tahsil olunan
(altyapı) katkı bedelleriyle, mükerrer olarak vergilendirilmiş olmaktadır.
Ancak katı atık bertaraf bedelinin, doğrudan “tüketen”den tahsili pratikte
mümkün değildir. Bu nedenle, “üreten”den karşılanması için ürün
bedeline yansıtılarak tahsili yoluna gidilmektedir. “Kirleten öder” ilkesinin
işletilmesindeki algı ise, “üreten”in bertaraf bedeliyle yüklendiği
şeklindedir.
Belediyelerin katı atık bertaraf altyapı yatırımlarını karşılayacak
finansmanı bulamaması; atık yönetim maliyetlerinin, tümüyle
“üreten”den tahsil olunan bütçeyle karşılanamadığını da göstermektedir.
Nedenlerden biri, ambalaj atığının bertaraf maliyetinin “üreten”den
karşılanması sırasında; hangi bertaraf yöntemi bedelinin dikkate
alındığının öngörülememesi ve “kaynağında ayrıştırma” ve “geri
kazanım” gibi, uygulamada yapılamayan bertaraf yöntemleri oranlarının
farklı gerçekleşmesi durumunda ise maliyetlerin değişmesidir.
“Geri dönüşüm”ün zorunlu tutulmasıyla birlikte, mevzuatla önlenmeye
çalışılan “sokak toplayıcılığı” sistemini ortadan kaldırmak yerine, kotalı
firmalar yoluyla bu sistemin güçlenmesine yol açılmaktadır. Kota sistemi
yerine, depozito veya maliyeti ürüne yansıtılmış diğer bertaraf
sistemlerinin yürürlüğe konulması yararlı görülmektedir.
Bu bağlamda, mevzuat tanımlarının revize edilmesi, ambalaj bertaraf
mükellefiyetinin tashihi gerekmektedir.
Madde 5- (EK)
m) “Kirleten”; ürünü
ambalajından ayırarak kullanan
tüketici olup, ürünü satın almakla,
ambalajının bertaraf sorumluluğunu
yüklenmiş olur. Yerel yönetimde
uygulanmakta olan bertaraf sistemine
göre, ambalaj bedeliyle veya belediye
vergileriyle bertaraf bedelini
karşılaması esastır.
Madde 5-
h) Maddesel geri dönüşümü
ekonomik olmayan veya
maddesel geri dönüşümü
sağlanamayan ambalaj atıkları,
enerji geri kazanımı amacıyla
işlenebilir.
Ambalaj atıklarının maddesel geri dönüşümünün ekonomik olup
olmadığı veya maddesel geri dönüşümünün sağlanıp sağlanamayacağı
hususları; ilgili tebliğine gönderme yapılarak, kriterinin olduğu
vurgulanarak ifade edilmelidir.
Madde 5-
h) Tebliğinde belirtilen kriterler
doğrultusunda Maddesel geri
dönüşümü ekonomik olmayan veya
maddesel geri dönüşümü
sağlanamayan ambalaj atıkları, enerji
geri kazanımı amacıyla işlenebilir.
Madde 7-
ç) İl sınırları içinde faaliyette
bulunan ambalaj üreticilerini,
piyasaya sürenleri ve tedarikçileri
tespit ederek, ambalaj bilgi
sistemi üzerinden Ambalaj
Üreticisi Formunun, Piyasaya
Süren Formunun ve Ambalaj
Tedarikçisi Formunun her yıl
doldurularak, ambalaj bilgi
sistemi üzerinden gönderilmesini
sağlamakla ve takibini yapmakla,
f) İl sınırları içinde faaliyette
bulunan ambalaj üreticilerini,
piyasaya sürenleri, tedarikçileri,
satış noktalarını, sanayi
işletmelerini ve ambalaj atığı
üreticilerini denetlemekle,
Üretime ilişkin tüm faaliyetlerde, doğrudan bilgi akışının sağlandığı bir
sistem bulunmamaktadır. Çoğu faaliyetin denetlenmesi, ilgili faaliyet
sahibinin (tek taraflı) beyanıyla ancak mümkün olmaktadır. Beyan
etmeyenlerin veya sistemi aksatanların ihbar edilmesiyle birlikte, taşra
teşkilatının zabıta benzeri büyük çapta bir ekip kurmasını gerektiren bu
gibi tespitlerin, yeter doğrulukta olması beklenmemelidir. Güncel
teknolojik düzey, çevrim-içi iletişim sistemleri (WEB) ile her ambalajda bir
“bar code” uygulamasının ilişkilendirilmesini; böylece anlık ambalaj
trafiğinin tespitini otomatikleştiren bir altyapıyı sağlayarak, taşra
teşkilatlarının tespit, takip ve denetleme yükünü ve uygulamadaki
hataları azaltacaktır.
Madde 7-
ç) İl sınırları içinde faaliyette bulunan
ambalaj üreticilerini, piyasaya
sürenleri ve tedarikçileri Tebliğinde
belirtilen teknolojik yöntemlerle
anlık tespit ederek, ambalaj bilgi
sistemi üzerinden Ambalaj Üreticisi
Formunun, Piyasaya Süren Formunun
ve Ambalaj Tedarikçisi Formunun her
yıl doldurularak, ambalaj bilgi sistemi
üzerinden gönderilmesini sağlamakla
ve aynı yöntemlerle anlık takibini
yapmakla,
f) İl sınırları içinde faaliyette
bulunan ambalaj üreticilerini, piyasaya
sürenleri, tedarikçileri, satış
noktalarını, sanayi işletmelerini ve
ambalaj atığı üreticilerini Tebliğinde
belirtilen teknolojik yöntemlerle
anlık denetlemekle,
Madde 8-(1) Ambalaj
atıklarının kaynağında ayrı
toplanmasından 10/7/2004 tarihli
ve 5216 sayılı Büyükşehir
Belediyesi Kanununun 7 nci
maddesi kapsamında büyükşehir
belediye sınırları içerisinde ilçe
belediyeleri, 3/7/2005 tarihli ve
5393 sayılı Belediye Kanununun
15 inci maddesi kapsamında
belediyeler sorumludur.
“Kirleten öder” ilkesi; taslak mevzuatta “5/f) Ambalaj atıklarının
yönetiminden kaynaklanan her türlü çevresel zararın giderilmesi
amacıyla yapılan harcamaların, bu atıkların yönetiminden sorumlu olan
gerçek ve/veya tüzel kişiler tarafından karşılanması esastır.” hükmüyle
yer almaktadır.
Kirletme/bertaraf (geri dönüşüm/kazanım) bedelinin, ya ambalajı
çevresel döngüye verenden veyahut ambalajı kullanandan karşılanması
gerekir. Ambalajı üreten/piyasaya sürenden karşılanırsa; gereken
bertaraf bedelinin, belediyelere doğrudan aktarılması gerekir. Bu
durumda altyapı abonelerine kirletme/bertaraf (geri dönüşüm/kazanım)
bedeli yansıtılmaz. Ambalajı kullanandan karşılanacaksa; belediyenin
veya yetkilendirdiği kuruluşların topladığı oranda saptanacak ambalaj
atığı, belediye tarafından altyapı abonelerine yüklenir.
Madde 8-(1) (EK)
a)Ambalajı üreten/piyasaya sürenden
karşılanırsa; gereken bertaraf
bedelinin, belediyelere doğrudan
aktarılır. Bu durumda altyapı
abonelerine, kirletme/bertaraf (geri
dönüşüm/kazanım) bedeli
yansıtılmaz.
b)Ambalajı kullanandan
karşılanırsa; belediyenin veya
yetkilendirdiği kuruluşların topladığı
oranda saptanacak ambalaj atığı,
belediye tarafından altyapı
abonelerine yüklenir. Bu durumda
üretene/piyasaya sürene,
kirletme/bertaraf (geri
dönüşüm/kazanım) bedeli
yansıtılmaz.
Madde 8-(3) Belediyeler;
b) Ambalaj atıklarını
kaynağında ayrı toplamakla,
e) Ambalaj atığı yönetim
planı kapsamında kaynakta ayrı
toplama çalışmalarını yürütmek,
izlemek, denetlemek ve gerekli
önlemleri almakla,
Belediyelerin mevcut iş yüküne, ayrıca mevcut zabıta ekiplerinin
yetersizliğine, taslak yönetmeliğin 8/(3) bendindeki ek görevlerin
yüklenmesi durumunda, bu yükümlülüklerin yeterli ifasının ve
denetiminin yapılması beklenmemelidir. Üstelik, belediye hizmetlerine
yeterli katı atık payı konulmadıkça, yeni ekip veya ekipmanlar gerektiren
bu hizmetlerin karşılığının, belediye bütçesinde dikkate alınması gerektiği
açıktır. Bunu sağlamak amacıyla ilgili maddeye ek bent konulmalı veya bu
hizmetlere ilişkin yeni bir madde eklenmeli, tebliğinde de ayrıntıları
verilmelidir.
Madde 8-(3) Belediyeler; (EK)
i)Ambalaj atıklarını kaynağında
ayrı toplamak, kaynakta ayrı toplama
çalışmalarını yürütmek, izlemek,
denetlemek ve gerekli önlemleri
almak, eğitim faaliyetleri yapmak ve
katkıda bulunmakla, ambalaj atıkları
yönetim planını hazırlamak, toplanan
ambalaj atıklarına ilişkin belgeleri
düzenlemek, kontrol etmek ve
onaylamak, ambalaj atığı biriktirme
ekipmanlarının yerleştirilmesini
sağlamak, ambalaj atığı ayırma
tesislerinin uygun kriterlerde
kurulması için yapılacak tüm yerel
giderler; belediye bütçesinde dikkate
alınır; tarifelere yansıtılır.
Madde 8-(3) Belediyeler;
b) Ambalaj atıklarını kaynağında
ayrı toplamakla,
Ambalaj atıklarını kaynağında ayrı toplamakla görevlendirilen belediye
altyapı hizmet birimleri, başkaca bir yaptırım önerilmedikçe, tüketicinin
evinden sokaktaki çöp konteynere ilettiği katı atıkların ayrı
toplanmasını sağlayamayacağı açıktır. Ambalaj bertaraf bedelini, henüz
ürünü satın alırken sahiplenmiş olan tüketicinin; katı atığını kaynağında
ayrı toplatan hiçbir sistem önerilmemektedir. Pilot çalışmalarda
önerilen ayrıştırma projeleri ise, yeni tip binalarda özel koridorlar
oluşturularak, doğrudan ayrı konteynerlere yönlendirmeyi
kapsamaktadır. Halkın bilinçlendirilmesine dayalı bir sürecin, zabıta
önlemleriyle yönlendirilmesi de beklenmemelidir. Bunun yerine,
belediye birimlerinin her bir konutla (katı atık abonesiyle) bizzat
ilgilenmesini sağlayacak, ve
bir katı atık toplama programı işletecek altyapının kurulması
önerilmelidir.
Madde 8-(3) Belediyeler; (EK)
j) Ambalaj atıklarını kaynağında ayrı
toplama konusunda halkın
yönlendirilmesini sağlayacak olup,
konuttan doğrudan ambalajın ayrı
toplanmasını sağlayan ekipler
kuracaktır. Kaynağında ayrı toplama,
Tebliğinde ayrıntılı olarak belirtilen
usullerle yapılır.
Madde 13– (1) Ambalaj atığı
üreticileri ambalaj atıklarını,
bağlı bulundukları belediyenin
ambalaj atıkları yönetim planına
uygun olarak, diğer atıklardan
ayrı biriktirmek ve belediyenin
toplama sistemine veya atık
getirme merkezlerine vermekle
yükümlüdür. Ancak sanayi
işletmeleri, çevre kirliliğine yol
açmayacak şekilde ambalaj
atıklarını oluştuğu noktada
türlerine göre ayrı biriktirerek
çevre lisanslı geri dönüşüm/geri
kazanım tesislerine verebilirler.
Ambalaj atığı üreticileri; ambalajlı ürünü, ambalajından ayırıp kullanan
nihaî halkadır. Tüketici, ambalajın bedelini ödemiş taraf olarak; katı
atığının yönlendirilmesi inisiyatifini de elinde tutmaktadır. Tüketici bilinci
oluşturulmadıkça veya katı atık üreten aboneler de su tüketen aboneler
kadar denetlenmedikçe; ambalajın zabıta yoluyla ayrı konteynerlerde
toplanması sağlanamaz. Üretilen katı atık, konuttan veya toplu tüketilen
işyerlerinden kontrollü çıkışı sağlanarak alınırsa, abonenin kayıt dışı
ambalajları nakletme bedelini karşılaması da beklenmediğinden, kapı
önlerindeki ayrı konteynerlere yerleştirilmesi mümkün görülmektedir.
Diğer altyapı aboneliklerine benzer olarak, katı atığın miktarına (ağırlık
veya hacmine) bağlı bir ölçülendirmeyle, ambalajı ayrı toplama bedelinin
aboneye iadesini sağlamak, yeterli bir teşvik olacaktır. Bir tür katı atık
(ambalaj) sayacı yoluyla belediye abonesinden alınacak katı atığın aylık
periyotlara geri bildiriminin yapılması; kaynağında ayrıştırmanın
ekonomik tetikleyicisi olarak tüketicinin bütçesine doğrudan yansıyan
bertaraf bedeli olacak, ambalajları kaynağında ayrıştırma maliyeti,
ambalaj henüz tüketiciden alınırken düşülmüş olacaktır.
Madde 13– (1) (EK)
a) Belediyenin ambalaj atıkları
yönetim planına uygun olarak
işleteceği toplama (özelleştirilmiş)
ekipleri, konutlarda ayrı toplanmış
kaplarla katı atık abonesinden miktarı
tespit edilerek, sitelerde ise
yöneticinin görevlendirdiği ekipten
teslim alarak ambalajları kaynağında
ayrı toplamayı gerçekleştirecektir.
Kaynağında ayrı toplama, Tebliğinde
ayrıntılı olarak belirtilen usullerle
yapılır.
Madde 14-
(Satış noktalarının yükümlülükleri)
a) Ambalaj atıklarının
kaynağında ayrı toplanmasını
sağlamak amacıyla, satış
noktalarında tüketicilerin
rahatlıkla görebilecekleri
yerlerde, tüketicilerin
bilgilendirilmesi, atıkların ayrı
toplanması ve türlerine göre
tasnifinin sağlanması için
ambalaj atığı toplama noktaları
oluşturmakla,
Satış noktalarının yükümlülükleri; satış büfesi, market veya AVM gibi
noktalarda ayrı toplama faaliyetine izin vermez. Çünkü tüketici, bu gibi
satış noktalarından aldığı ambalajlı ürünleri, evinde tüketip, belediyenin
ayrı toplama sistemine yönlendirmektedir. Lokanta, ‘fast food’ büfe gibi
satış noktalarında ise işyerinin kendi sunumu ambalajlı değil,
ambalajından çıkarılmış şekildedir. Satışla birlikte (ânında) tüketilen
ambalajın, işyerince ayrı toplanıp, yetkili toplama şirketine veya belediye
ayrı toplama sistemine (kendi ambalaj atığı olarak) yönlendirildiği de
dikkate alındığında; bu gibi noktalarda tüketiciye açık ayrı toplama
sistemlerinin bir işlevi olmaz veya pratikte anlamlı değildir.
Madde 14-
(Satış noktalarının yükümlülükleri)
a) Satış noktasında oluşan kendi
ambalaj atıklarının kaynağında ayrı
toplanmasını sağlamak amacıyla,
atıkların ayrı toplanması ve türlerine
göre tasnifinin sağlanması için
ambalaj atığı toplama noktaları
oluşturmakla,
Madde 19-
(1) Yetkilendirilmiş
kuruluş/piyasaya sürenler 2005
yılından 2017 yılına kadar ambalaj
atıklarını aşağıdaki tabloda
belirtildiği oranlarda geri
kazanmakla yükümlüdürler.
(2) Yetkilendirilmiş
kuruluşlar ve depozito sistemi
uygulayan piyasaya sürenler 2017
yılından itibaren aşağıda verilen
oranlarda malzeme bazlı ambalaj
atığı geri dönüşüm hedeflerine
ulaşılmasını sağlarlar.
(3) 2017 yılından itibaren
ülke genelinde malzeme cinsine
bakılmaksızın aşağıda verilen
oranlarda toplam geri dönüşüm
ve geri kazanım oranları sağlanır.
(4) Yetkilendirilmiş
kuruluşlar tarafından bu
maddenin ikinci fıkrasındaki
hedeflerin en az %70’inin
belediyelerin kaynakta ayrı
toplama sistemi ile toplanarak
geri dönüştürülen ve geri
kazanılan ambalaj atıklarından
sağlanması zorunludur. Ambalaj
atıklarının kaynağında ayrı
toplanmasına yönelik çalışmalar
işbirliği yapılan belediyelerin
ambalaj atıkları yönetim planları
kapsamında gerçekleştirilir.
(5) Kompozit ambalajların
geri kazanımında; birim ambalajın
bileşiminde bulunan ve ağırlıkça
en fazla miktarı oluşturan
malzemenin cinsine ait oran esas
alınır ve bu hedef doğrultusunda
kompozit malzeme toplanır.
İlgili madde kapsamında belirtilen hedef oranların, kaynağında ayrı
toplama sağlanmadıkça, anılan süreler dâhilinde karşılanması mümkün
görülmemektedir.
Kaynağında ayrı toplama; doğrudan doğruya halkın bilinçlendirilmesini
veya toplama teknikleri yoluyla yaptırımlar içeren yöntemlerin
kullanılmasını gerektirdiğinden, gerek mevzuatın geliştirilmesi ve gerekse
yeni entegre projeler kapsamında, ayrı toplamanın öncelikli olarak
çözümüne ilişkin önlemlerin yürürlüğe konulması zorunlu görülmektedir.
Bu amaçla, yönetmeliğe madde eklenmeli, ayrıntıları ise tebliğde
sunulmalıdır.
Madde 19- (EK)
(7) Geri kazanım/geri dönüşüm
hedeflerinin karşılanması için gereken
tespitler, düzenlemeler, halkın
katılımını sağlayan projelerin
geliştirilmesi sağlanır.
Madde 20-
(3) Yetkilendirilmiş
kuruluşla anlaşma yöntemini
tercih edenler;
(a) Geri dönüşüm/geri
kazanım yükümlülüklerini, idari,
teknik, hukuki ve mali şartlarının
taraflarca belirlendiği sözleşme ile
yetkilendirilmiş kuruluşa
devretmekle yükümlüdür.
b) Yükümlülüklerin yerine
getirilmesinde, yetkilendirilmiş
kuruluş ve yetkilendirilmiş kuruluş
ile işbirliği içerisinde olan
piyasaya sürenler müteselsilen
sorumludurlar.
c) Piyasaya sürenler
yükümlülüklerini bir veya birden
fazla yetkilendirilmiş kuruluş
aracılığı ile yerine getirebilirler.
Ambalajı üretenler, piyasaya sürenler, tedarikçiler, satış noktaları ve
hatta yetkilendirilmiş kuruluşların kimliğinin ve hangi ambalajı ve ürün
içeriğini ürettiğinin saptanması mümkün iken, ambalajın geri
toplanması sürecinde kimin hangi ambalajı topladığı, kimin gerçekten
kendi oranını tutturduğu belirsizdir. Bunun doğal bir sonucu olarak “geri
dönüşüm/geri kazanım yükümlülüğünün yerine getirilmesi” amacıyla
öngörülen “geri dönüşüm/geri kazanım hedefleri”nin; anılan yıllar
içinde ambalajı tüketim ortamlarına sürenlerce gerçekleştirilmesi
mümkün değildir. Bu oranları tutturmanın tek yolu, diğer ambalaj
üreticilerinin ve onları piyasaya sürüp satanların ambalajını
toplayıcılardan (yetkilendirilmiş kuruluşların sokak toplayıcıları ile
anlaşarak derlediği miktarlardan) satın alıp, kendi ambalajının geri
dönüşümünün/kazanımının başarıldığını göstermek çabasından ibaret
kalacaktır. Dolayısıyla asıl amaç, kendi ambalajının geri
dönüştürebilirliği veya geri kazanılabilirliği değil, başkasının ambalajını
kullanarak ilgili mevzuat döneminin gereğini yerine getirmekle sınırlı
olacaktır. Bu durum, toplamda birkaç hedef dönemini tuttursa da,
ambalajın çevresel döngüsü açısından çıkarılacak mevzuatın amaç ve
kapsamıyla çelişecektir.
Ambalajı üreten ve piyasaya süren; her ne kadar çevre mevzuatının tüm
gerekliliklerini tam olarak yerine getirse de, döngünün geri kalan
aktörlerinin, ambalajı toplama becerisiyle ölçülen bir başarı oranıyla
taltif edilecek veya müeyyidelere maruz kalacaktır. Bunu aşmak için
uygulanması gereken yol; geri toplarken ambalajın kimliğini nasıl arka
planda bırakıyorsak; üretenlere/piyasaya sürenlere farklı hedefler
öngörmemeliyiz. Bunu da, ürettiği ambalaj bedeline, bertaraf bedelini
yansıtmakla sağlayabiliriz. Esasen hedefin ortaklaşa gerçekleştirildiği
gerçeğini; hedefi aşan yetkilendirilmiş kuruluşa ait toplama oranlarının
paylaştırılmasında görebiliriz. geri toplayanla üretenin kimliğinin
Madde 20-
(3) Yetkilendirilmiş kuruluşla
anlaşma yöntemini tercih edenler;
(EK)
d) Üreten/piyasaya süren;
tüketime sunduğu ambalaj malzeme
türleri miktarlarıyla yükümlü olup,
bertaraf bedellerinin, ambalaj
bedellerine yansıtılmasından
sorunludur.
e) Üretenin/piyasaya sürenin
bizzat topladığı veya yetkilendirilmiş
kuruluşlara devriyle gerçekleştirilen
toplam geri dönüşüm/geri kazanım;
üretenin/piyasaya sürenlerin hedef
oranlarına eşit şekilde dağıtılmış
sayılır. (Esas hedef, ülke ambalaj
girdisinin, çıktısına eşitlenmesidir)
Madde 28-
(1)., (2)., (3)., (4). ve (5).
bentlerindeki ambalaj atığı ayırma
tesislerinin sağlaması gereken
kriterler.
Bu tesis türünde sağlanması gereken kriterler; içeriğinde çıkan atıksuların
ızgara ve toplama kanalı teşekkül edilmesi belirtilmiş ise de atıkların bu
aşamadan sonra nasıl bertaraf edileceği belirtilmemiştir.
Madde 28- (EK)
(4) Tesis çıkış sularının miktarı ve
karakterizasyonunun yapılması ve
buna uygun olarak deşarj için net
kriterlerin verilmesi gerekmesi halinde
ön arıtma sistemleri öngörülmesi
uygun olacaktır. Kanalizasyon tesisi
olmaması halinde uyulması gereken
atıksu bertaraf sisteminin belirlenmesi
uygun olacaktır.
Madde 29-
(1)., (2). ve (3). bentlerindeki
ambalaj atığı geri dönüşüm
tesislerinin sağlaması gereken
kriterler.
Bu tesis türünde sağlanması gereken kriterler; içeriğinde çıkan atıksuların
ızgara ve toplama kanalı teşekkül edilmesi belirtilmiş ise de atıkların bu
aşamadan sonra nasıl bertaraf edileceği belirtilmemiştir.
Madde 28- (EK)
(5) Tesis çıkış sularının miktarı ve
karakterizasyonunun yapılması ve
buna uygun olarak deşarj için net
kriterlerin verilmesi gerekmesi halinde
ön arıtma sistemleri öngörülmesi
uygun olacaktır. Kanalizasyon tesisi
olmaması halinde uyulması gereken
atıksu bertaraf sisteminin belirlenmesi
uygun olacaktır.
Madde 30-
(1) Ambalaj komisyonu
Bakanlığın uygun göreceği;
yetkilendirilmiş kuruluş, ambalaj
üreticileri, tedarikçiler, piyasaya
sürenler, büyükşehir belediyeleri,
belediyeler, çevre lisanslı tesisler,
satış noktaları ve ilgili diğer
sektörlerin yetkili temsilcilerinden
oluşur. Bu komisyon, Bakanlığın
talep etmesi durumunda,
Bakanlık temsilcisinin
başkanlığında toplanır.
(2) Ambalaj komisyonu,
Bakanlığın belirleyeceği gündemle
çalışmalarına başlar, bu
Yönetmelik doğrultusunda
yürütülen çalışmaları ve
uygulamaları değerlendirerek
tavsiye kararları alır.
Bakanlığın belirleyeceği bir komisyonun, gündemi takibi, sonuçları
değerlendirmesi, komisyon çalışmalarının etkinliğini ve geri dönüşünü
etkin biçimde temin edebilmesi açısından, uygun periyotlardaki
toplantılara “gözlemci” sıfatı ile katılmalıdır.
Madde 30- (EK)
(3) ….. dönem olarak düzenlenecek
“ambalaj komisyonu toplantısı”na,
Bakanlık “gözlemci” gönderir.
Ek-1
“Ambalaj Tanımına İlişkin
Açıklayıcı Örnekler”
Kriter-(3);
“Ambalajın bileşenleri ve
ambalajda bulunan destekleyici,
yardımcı parçalar bütünleşik
oldukları ambalajın parçası kabul
edilir. Bir ürüne doğrudan asılan
ya da takılan ve ambalaj görevi
gören yardımcı parçalar o ürünün
ayrılmaz bir parçası olmayıp, tüm
parçaları ile birlikte kullanılıp,
tüketilip, bertaraf edilmedikçe,
ambalaj kabul edilir”
Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği’nin (R.G. 24.08.2011/28035),
4. Maddesinde yapılan ambalaj tanımına göre su şişeleri tartışmasız
olarak ambalaj statüsündedir. Ancak kapakların ambalaj sayılıp
sayılmayacağı konusundaki soru işaretleri; aynı yönetmeliğe ilave edilen
ek madde ile giderilmiştir. 2011 yılında ‘ambalajda bulunan
destekleyici, yardımcı parçalar bütünleşik oldukları ambalajın bir parçası
olarak kabul edilir’ ibaresi ile daha önce çöp olabilecek ‘kapaklar’ da,
ambalaj olarak kabul edilerek geri dönüşüm zorunluluğuna eklenmiştir.
Bu Yönetmeliğin “Ambalaj Tanımına İlişkin Açıklayıcı Örnekler” (Ek-1)
kapsamında ambalaj tanımına yönelik olarak, “Aşağıdaki örnekler
“ambalaj” olarak kabul edilirler.” Başlığı altında verilen “Su, maden suyu,
meyve suyu şampuan, deterjan ve benzeri ambalajların kapakları” ifadesi;
sadece kapak sayısıyla ambalajın tümünü temsil eden bir yorumla
değerlendirilmek suretiyle, yetkilendirilmiş kuruluşların “Geri kazanım/geri
dönüşüm hedefleri”ni, kapakların takıldığı pet şişelerin toplanması
zorunluluğu olmaksızın uygulamaya konulmuştur.
Taslak Yönetmelik ekindeki “Ambalaj Tanımına İlişkin Açıklayıcı
Örnekler” (Ek-1) kapsamında verilen “Ambalajın parçası” ibaresi; aynı
yönetmeliğin başka hiçbir yerinde değerlendirmeye alınmayan bir
tanım olarak kalmaktadır. Bu belirsizlik; 2011 tarihli yönetmeliğin Ek-1
detayında verilen ambalajın kapaklarıyla ilgili belirsizliğin devamı
şeklindedir.
Diğer taraftan, 2011 yönetmeliğindeki “Su, maden suyu, meyve suyu
şampuan, deterjan ve benzeri ambalajlar” ifadesi de, Kriter-(1), Kriter-(2)
ve Kriter-(3) tanımlarından tümüyle çıkarıldığından; ambalaj tanımının,
mevcut piyasa ile uyumlu olmayacağı anlaşılmaktadır. Bu belirsizlik,
özellikle pet şişelerin geri dönüşüm/kazanım oranlarının dikkate
alınmayacağı yorumlarına izin verecektir.
Bu bağlamda, Kriter-(3) ifadesi; hem ambalajı, hem de ambalajın
ayrılabilir parçalarını açıklıkla tanımlayan bir ifade olmaktan uzaktır.
Bu ifadenin olumlu karşılığı; “bir ambalajın yardımcı parçaları, o ürünün
ayrılabilir bir parçası ise ve ambalajın tüm parçaları ile birlikte
kullanılıyorsa, tüketiliyorsa ve bertaraf ediliyorsa, ambalaj değildir”
olmalıdır. Örneğin kapak; tek başına bir ambalaj olarak
değerlendirilemez; plastik türü katı atıklar olarak diğer çevresel bertaraf
döngülerine konu olmalıdır.
Ek-1
“Ambalaj Tanımına İlişkin Açıklayıcı
Örnekler”
Kriter-(3);
“Ambalajın bileşenleri ve ambalajda
bulunan destekleyici, yardımcı
parçalar bütünleşik oldukları
ambalajın parçası kabul edilir. Bu
bağlamda, bir ürüne doğrudan asılan
ya da takılan ve ambalaj görevi gören
yardımcı parçalar, o ürünün ayrılabilir
bir parçası ise ve ambalajın tüm
parçaları ile birlikte kullanılıyorsa,
tüketiliyorsa ve bertaraf ediliyorsa,
ambalaj değildir”
(EK):
Kriter-(4);
Ambalaj parçaları; bağlandığı
ambalajdan (ana parçasından) ayrı
(bağımsız) olarak geri dönüşüme/geri
kazanım döngüsüne verilemez; bu
bağlamda, geri dönüşüm/geri
kazanım yükümlülüğünün yerine
getirildiğini göstermez.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Mevzuat Görüşleri Bağlamında Ambalaj Atıklarında Mükerrer Ücretlendirme Ve Kirleten Öder İlkesinin Gözden Geçirilmesi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Orhan Tiryakioğlu'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Mevzuat Görüşleri Bağlamında Ambalaj Atıklarında Mükerrer Ücretlendirme Ve Kirleten Öder İlkesinin Gözden Geçirilmesi
