|
Çocuklarımız geleceğimizdir.Her milletin geleceği bugünü yarına kavuşturacak olan çocuklarımızdır.Bu durumda bakıma muhtaç olan çocuklarımızın ihtiyaçlarının giderimine,eğitimine büyük önem verilmelidir.Çağdaşımız ülkelerde de olduğu gibi Türkiye Cumhuriyeti’nde kimsesiz ve bakıma muhtaç çocukların ihtiyaçlarını devletimiz üstlenmiştir.
Türkiye ‘de çocuklara özgü ilk kanun 1979 tarihli 2253 sayılı Çocuk Mahkemelerinin kuruluş,görev ve yargılama usulleri kanunudur.
Türkiye Cumhuriyeti’nde ‘’Çocuk Haklarına Dair Sözleşmesi’’ ve 1983 yılında kabul edilen 2828 sayılı kanun gereğince çocukların bakımı ve ihtiyaçlarının karşılanması başbakanlığa bağlı Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü tarafından yapılmaktaydı.8/6/2011 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 633 sayılı kanun hükmünde kararname ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı kuruldu ve kimsesiz çocukların bakımı bakanlığa bağlı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görevleri arasında sayıldı.
1983 yılında kabul edilen bu kanunun amacı 1.maddede açık olarak belirtilmiştir.
‘’Bu Kanunun amacı; korunmaya, bakıma veya yardıma muhtaç aile, çocuk,özürlü,yaşlı ve diğer kişilere götürülen sosyal hizmetlere ve bu hizmetleri yürütmek üzere kurulan teşkilatın kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklar ile faaliyet ve gelirlerine ait esas ve usulleri düzenlemektir.’’
Aynı kanunun 3. maddesinde korunmaya muhtaç çocuklar tanımlanmıştır.
"Korunmaya Muhtaç Çocuk"; beden, ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi güvenlikleri tehlikede olup;
1. Ana veya babasız, ana ve babasız,
2. Ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan,
3. Ana ve babası veya her ikisi tarafından terkedilen,
4. Ana veya babası tarafından ihmal edilip; fuhuş, dilencilik,alkollü
içkileri veya uyuşturucu maddeleri kullanma gibi her türlü sosyal
tehlikelere ve kötü alışkanlıklara karşı savunmasız bırakılan ve
başıboşluğa sürüklenen çocuklardır.
Bu kanunun 3. maddesinin devamında yuvalar, yetiştirme yurtları ve kreşlerde kalacak çocukların yaş sınırlandırmaları belirlenmiştir.
1. "Çocuk Yuvaları"; 0 - 12 yaş arası korunmaya muhtaç çocuklarla gerektiğinde 12 yaşını dolduran kız çocuklarının, bedensel, eğitsel, psiko sosyal gelişimlerini,sağlıklı bir kişilik veya iyi alışkanlıklar kazanmalarını sağlamakla görevli ve yükümlü yatılı sosyal hizmet kuruluşlarıdır.
2. "Yetiştirme Yurtları"; 13 - 18 yaş arası korunmaya muhtaç çocukları korumak, bakmak ve bir iş veya meslek sahibi edilmeleri ve topluma yararlı kişiler olarak yetişmelerini sağlamakla görevli ve yükümlü olan yatılı sosyal hizmet kuruluşlarıdır.
3 "Kreş ve Gündüz Bakımevleri"; 0 - 6 yaş grubundaki çocukların bakımlarını
gerçekleştirmek, bedensel ve ruhsal sağlıklarını korumak ve geliştirmek ve bu çocuklara temel değer ve alışkanlıkları kazandırmak amacıyla kurulan
ve yatılı olmayan sosyal hizmet kuruluşlarıdır.
Kanunlarda belirtilen özelliklere sahip olan çocuklarımız devletimiz adına bu kuruluşların görevlerini yerine getirmesiyle eğitim,sağlık gibi ihtiyaçlarını karşılarlar.
Anayasamızda çocukların korunmasına dikkat çeken hükümler bulunmaktadır.
Anayasamızın 41.maddesinin ek fıkrasında devletin her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alacağını belirtmektedir.2Yine anayasamızın 61. maddesinde devletin korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü tedbiri alacağını belirtilmiştir.
Türkiye Cumhuriyeti çocuk hakları ve çocukların korunmasını esas alan milletlerarası birçok anlaşmanın ve bildirgenin tarafı konumundadır.Bunların başında 20 Kasım 1959'da Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilen ve on ilkeden oluşan ‘’Çocuk Hakları Bildirgesi’’ gelir. Bu ilkeler aşağıda belirtildiği gibidir:
1. İlke :*Tüm dünya çocukları bu bildirgedeki haklardan din, dil, ırk, renk, cinsiyet, milliyet, mülkiyet, siyasi, sosyal sınıf ayırımı yapılmaksızın yararlanmalıdır.
2. İlke :*Çocuklar özel olarak korunmalı, yasa ve gerekli kurumların yardımı ile fiziksel, zihinsel, ahlaki, ruhsal ve toplumsal olarak sağlıklı normal koşullar altında özgür ve onurunun zedelenmeyecek şekilde yetişmesi sağlanmalıdır. Bu amaçla çıkarılacak yasalarda çocuğun en yüksek çıkarları gözetilmelidir
3. İlke :*Her çocuğun doğduğu anda bir adı ve bir devletin vatandaşı olma hakkı vardır.
4. İlke :*Çocuklar sosyal güvenlikten yararlanmalı, sağlıklı bir biçimde büyümesi için kendisine ve annesine doğum öncesi ve sonrası özel bakım ve korunma sağlanmalıdır. Çocuklara yeterli beslenme, barınma, dinlenme, oyun olanakları ile gerekli tıbbi bakım sağlanmalıdır.
5. İlke :*Fiziksel, zihinsel ya da sosyal bakımdan özürlü çocuğa gerekli tedavi, eğitim ve bakım sağlanmalıdır.
6. İlke :*Çocuğun kişiliğini geliştirmesi için anlayış ve sevgiye gereksinimi vardır. Anne ve babasının bakımı ve sorumluluğu altında her durumda bir sevgi ve güvenlik ortamında yetişmelidir. Küçük yaşlarda çocuğu annesinden ayırmamak için bütün olanaklar kullanılmalıdır. Ailesi ve yeterli maddi desteği olmayan çocuklara özel bakım sağlamak toplumun ve kurumların görevidir. Çocuk sayısı fazla olan ailelere devlet yardımı yapılmalıdır.
7. İlke:*Genel kültür ve yeteneklerini, bireysel karar verme gücü, ahlaki ve toplumsal sorumluluğu geliştirecek ve topluma yararlı bir üye olmasını sağlayacak eğitim hakkı verilmelidir. Bu eğitimde sorumluluk önce ailenin olmalıdır. Eğitimin ilk aşamaları parasız ve zorunlu olmalıdır.
8. İlke :*Çocuk her koşulda koruma ve kurtarma olanaklarından ilk yararlananlar arasında olmalıdır.
9. İlke :*Çocuklar her türlü istismar, ihmal, ve sömürüye karşı korunmalı ve hiçbir şekilde ticaret konusu olmamalıdır. Çocuk uygun bir asgari yaştan önce çalıştırılmayacak, sağlığını ve eğitimini tehlikeye sokacak fiziksel, zihinsel ve ahlaki gelişmesini engelleyecek bir işe girmeye zorlanmayacak ve izin verilmeyecektir.
10. İlke :*Çocuk ırk, din ya da başka bir ayrımcılığı teşvik eden uygulamalardan korunacaktır. Anlayış, hoşgörü, insanlar arası dostluk, barış ve evrensel kardeşlik ortamında enerji ve yeteneklerini diğer insanların hizmetine sunulması gerektiği bilinciyle yetiştirilmelidir.
Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabul edilen Çocuk Hakları Bildirgesinden esinlenerek Türk Çocuk Hakları Bildirisi hazırlanmıştır. Bu bildiri 28 Haziran 1963 günü UNESCO Türkiye Milli Komisyonu 7. Genel Kurulunda kabul edildi.
1-*İyi bakım, iyi yetiştirilme ve çocuğa uygun bir eğitim, her yerde ilgi, sevgi ve yardım görme her Türk çocuğunun hakkıdır. Resmi, özel her kurum, her yurttaş bu çocuk hakkını tanımak, eldeki olanaklarla onu gerçekleştirmek yükümlülüğündedir.Sıkıntı içinde bulunan çocuğun kurtarılmasına öncelik verilir.
2-*16 yaşından önce hiç bir çocuk resmi öğrenimden alıkonularak özel işlerde çalıştırılamaz.Hiçbir şekilde sömürülemez.
3-*Her ana baba çocuğuna bakmak, onu bilgili, becerili ve en iyi şekilde yetiştirmekle yükümlüdür. Orta dereceli öğrenime devam etmeyen, edemeyenlerin gerekli bilgi ve becerileri kazanmaları için devlet kurslar açar. Ana babanın yeterli olmadığı durumlarda bu görev çocuğun birinci derece yakın akrabalarına ve devlete düşer.
4-*İlk öğrenimden sonra orta dereceli okullara devam etmeyenler, edemeyenler için teknik, tarımsal bilgi ve beceri kazandıran kurslar açılması ve bu kurlardan çocukların yararlanması için Milli Eğitim Bakanlığı, Belediye Başkanlığı ve muhtarlar işbirliği yapmakla yükümlüdür.
5-*Sakat ve uyumsuz çocukların iyileştirilmeleri, yaşama zorluğu çeken çocukların kurtarılmaları, durumlarına uygun bir meslek için kendi yaşamlarını kazanacak derecede başarılı ve güçlü yetiştirilmeleri ana baba ile birlikte devletin ve bu amaçla kurulmuş örgütlerin ödevidir.
6-*Çocuğun korunması ile ilgili yasalar öncelikle hazırlanıp çıkarılmalı, geciktirilmeden uygulanmalıdır.
Bu bildirgelerin dışında Çocuk Haklarına Dair Sözleşme kapsamında en geniş çocuk hakları ve çocukların korunma yolları tanımlanmıştır.Bu sözleşme Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 20 Kasım 1989 yılında kabul edilmiştir.54 maddeden oluşmaktadır.Sözleşmenin 1.maddesinde çocuk tanımlanmıştır.
Bu sözleşme uyarınca çocuğa uygulanabilecek olan kanuna göre daha erken yaşta reşit olma durumu hariç, on sekiz yaşına kadar her insan çocuk sayılır.
Sözleşmenin diğer maddelerinde çocukların din,dil,ırk,cinsiyet vs. ayrımlar söz konusu olmadan eşit olarak sahip olduğu haklar,kimsesiz ve yardıma muhtaç çocukların tespiti,bakımı ve ihtiyaçlarının giderim esasları belirtilmiştir.3
Sözleşmenin son kısmında :
“İhtirazi Kayıt:
Türkiye Cumhuriyeti, Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesinin 17., 29. ve 30. maddeleri hükümlerini T.C. Anayasası ve 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Anlaşması hükümlerine ve ruhuna uygun olarak yorumlama hakkını saklı tutmaktadır. İbaresi yer almaktadır. Bu durumda 17,29 ve 30. maddelere genel olarak baktığımızda azınlık çocukların eğitimi ve kültürel gelişimine ait belirlenen esaslar belirtilmiş,ve Türkiye Cumhuriyeti bu konularda kendi anayasası ve Lozan Anlaşmasını göz önünde bulunduracağını belirtmiştir.
Bunlardan farklı olarak Avrupa Konseyi üye devletler tarafından Strazburg’da 25/1/1996 tarihinde ‘’Çocuk Haklarının Kullanılmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi’’ kabul edilmiştir4.2 bölüm ve 15 maddeden oluşmaktadır.1.bölümde sözleşmenin uygulanma alanı, amacı ve tanımlar yer alır. 2. bölümde ise *Çocukların haklarının kullanılmasını geliştirmek için usule ilişkin tedbirler belirtilmiştir.
Anayasamızın 90. maddesi Türkiye Cumhuriyetinin taraf olduğu milletlerarası anlaşmaları kanun hükmünde kabul etmiştir. Bu hükümlerin iptali için Anayasa Mahkemesine başvuru yolunu kapatmıştır.
Bu hükümlerle mevcut yasalarımızın ihtilafa düşmesi durumunda ise milletlerarası anlaşmanın üstün olacağını belirtmiştir.5
Son olarak değinilmesi gereken en önemli kanun 3/7/2005 tarihinde kabul edilen 15/7/2005 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunudur.650 maddeden oluşan kanun metninin 1. Kısım 1.Bölüm ilk 2 maddesinde kanunun amacı ve kapsamı belirtilmiştir.
MADDE 1.- (1) Bu Kanunun amacı, korunma ihtiyacı olan veya suça sürüklenen çocukların korunmasına, haklarının ve esenliklerinin güvence altına alınmasına ilişkin usûl ve esasları düzenlemektir.
MADDE 2.- (1) Bu Kanun, korunma ihtiyacı olan çocuklar hakkında alınacak tedbirler ile suça sürüklenen çocuklar hakkında uygulanacak güvenlik tedbirlerinin usûl ve esaslarına, çocuk mahkemelerinin kuruluş, görev ve yetkilerine ilişkin hükümleri kapsar.
Genel olarak çocuklarımızın haklarından,onları koruyan mevcut yasalarımız ve uluslararası geçerliliği devam eden bildirge ve sözleşmelerden bahsettik.Çocuklarımız bugünün yarınlarıdır.Onlar yalnız bırakılmamalıdır ve her gerekli duyulduğunda onların korumaları denetlenmelidir.Uluslararası veya ulusal yasalarımızda her zaman çocuğun menfaati ön plana konulmuştur.Bunların gerçekleşmesi de yasalarda var olması kadar önemlidir ve bunların da denetimi yapılmalıdır.Devletimiz çocuklarımız üzerinden her zaman onları koruyacak kalkanlarını eksik etmemelidir.
Çağrı Erdiven
Ç.Ü Hukuk Fakültesi
TEMMUZ/2012
1 Bu maddeye daha sonra yapılan değişiklik ve eklemelerle yaşlılar ,özürlü ve bakıma muhtaç kimseler de tanımlamıştır.
2 Bu fıkra **12/9/2010 tarihinde eklenmiştir.
3 Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin maddelerine http://www.cocukhizmetleri.gov.tr/tr/html/106/Cocuk+Haklari ve http://www.cocukhaklari.gov.tr/condocs//mevzuat/cocuk_haklari_sozlesmesi.pdf adreslerinden ulaşabilirsiniz.
4 Sözleşmenin maddelerine http://www.cocukhaklari.gov.tr/tr/content/show/26/cocuk_haklarinin_kullanilmasina_iliskin_avrupa_soz lesmesi.html adresinden ulaşabilirsiniz.
5 Ek cümle maddeye 7/5/2004 tarihinde eklenmiştir.
6 Kanun metnine http://www.cocukhaklari.gov.tr/condocs//kanun_belgeleri/5395.pdf adresinden ulaşabilirsiniz.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Çocuk Hakları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Çağrı Erdiven'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Çocuk Hakları
