|
NOTERLİĞİN EVRENSELLİĞİ
Bu yazıda kısaca noterliğin tanımına yer verildikten sonra, noterlik mesleğinin çeşitli ülkelerdeki uygulamalarına değinilecektir.
1.Noterliğin Geçmişi
Noterlik mesleği günümüze kadar devam eden en eski hukuk uzmanlıklarından birisidir. Noterlik mesleğine ilişkin ilk kayıtlar Babil İmparatorluğuna kadar uzanmaktadır. Zira noterlerin belgeleme araçlarına ilk olarak Babil İmparatorluğu'nda rastlanmaktadır Bu araçlar, tabletler üzerine imza ve farklı işaretler şeklinde olmuşlardır. Noterlik mesleği sözkonusu zamandan itibaren, eski Yunan ve Roma imparatorluğunda da yer alarak günümüze kadar gelmiştir.
Noterliğin, gerek Babil gerekse eski Yunan ve Roma imparatorluğundaki genel anlamdaki amacı hukuk güvenliğini sağlamak olmuştur. Daha özel anlamda, noterlerin görevleri; belgelendirme işlemleri, sözlü anlaşmalara şahitlik edip yazıya geçirmek, mahkeme evraklarının yazımı, resmi arşivlerin tutulması gibi görevler olmuştur.
2.Günümüz Türkiyesi'nde Noterlik
2.1.Noterlik Mesleğinin Tanımı
Noterliğin 1512 sayılı Noterlik Kanunundaki tanımı şöyledir: "Noterlik bir kamu hizmetidir. Noterler, hukuki güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgelendirir ve kanunlarla verilen başka görevleri yaparlar." Söz konusu kanunun ifadesine dikkat edilmelidir çünkü kanunda, '... ve kanunlarla verilen başka görevleri yaparlar.' denerek noterlik mesleğinin kapsamı oldukça geniş tutulmuştur.
Bu tanımdan yola çıkarak noterlik, bir hukuki; resmileştirme, orjinalleştirme, uygun görme kurumudur. İngilizce kaynaklarda da noterliğin tanımında en çok; 'uygun görme, yetki, izin, ruhsat' anlamına gelen "authorization" kelimesi kullanılmaktadır.
Diğer bir ifade ile noterlik mesleği, kişiler arasındaki hukuki ilişker üzerinde bir doğruluk ve kontrol kurumudur. Noterler, hukuki işlemler üzerindeki denetim ve onay yetkileri ile, insanların hukuki işlemlere olan güvenlerinin korunması sağlarlar. Böylece hukuk düzenini ve toplumsal düzeni işler kılar ve korur.
3.Dünyada Noterlik
Noterlik ile ilgili sistemler genel olarak ikiye ayrılılabilir. Bunlardan birincisi; İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri gibi common law geleneceğine sahip ülkelerde var olan 'Notary Public' olarak adlandırılan noterlik tipidir. Diğeri ise, Kara Avrupası'nda var olan Civil Law tipi noterliktir.
3.1.Kamu Noteri("Notary Public") ve Hukuk Noteri("Civil Law Notary") Ayrımı
Kamu Noterinin, Hukuk Noteri'nden farkı, daha az yetkiyle donatılmış olmasıdır. Kamu Noteri'nin yetkileri genel olarak şöyledir: mahkemede kullanılmak üzere yazılı ve sözlü yemin ettirme, bazı belgeleri yürürlüğe koyma, mülkiyetin devrinde tarafların irade beyanlarını almak, imzaların gerçekliği onaylama, kopyalanmış belgelerin onaylanması ve bölgeden bölgeye değişen resmi görevlerin yapılması.
Hukuk noterleri, Kamu noterlerine göre daha iyi eğitilmişlerdir. Hukuk noterliği sisteminde noterler, devletin onlara verdiği belgeleme, doğruluğu kanıtlama gücüne sahiplerdir. Bu sistemde noterler kanunlarla düzenlenmiş bir şekilde, günlük hukuki işlemler üzerinde çok geniş yetkilere sahip kılınmışlardır.
3.1.1.Amerika Birleşik Devleteri ve İngiltere'de Kamu Noterliği Sistemi
I.Amerika Birleşik Devletleri
ABD'de kamu noterleri eyatlerin hükümetleri -yani vali, eyalet sekreteri ve bazı durumlarda eyaletin yasama organı- tarafından atanırlar. Birincil rolleri, önemli dökümanlar imzalanırken tarafsız bir şekilde şahitlik yapmaktır.
ABD'de bu mesleğe giriş eyaletten eyalete farkılılık göstermektedir. 18 eyalette noterlik eğitimi alıp sınava girdikten sonra mesleğe başlanabilmektedir. Diğer 32 eyalette ise bu mesleğe başlamak için tek gerekli olan şey, bir form doldurup gerekli ücreti ödemektir. Hukuk noterliği ile Kamu noterliğinin ilk farklılığı burada ortaya çıkmaktadır.
Kamu noterleri hukuki danışmanlık hizmeti veremezler, hukuki belgeler hazırlayamazlar. ABD'de bu mesleğin en yoğun kullanımı yemin ve anlaşma iradelerinin kaydedilmesidir.
II. İngiltere
İngiltere'de noterler, İngiliz hukuk sisteminin bir aktörü olan, kişileri mahkemede temsil etme yetkisi olmayan tipte avukatların(solicitor) tüm yetkilerine sahiplerdir. Yani İngiltere'de noterler, mahkemede temsil etme hariç, bu tip avukatlık yetkilerine sahiplerdir.
İngiltere'de noter olabilmek için, hukuk eğitimini tamamlamış olmak ya da 5 sene boyunca avukatlık yapmış olmak gereklidir. (İngiltere'de hukuk derecesine sahip olmadan da solicitor denilen tipte avukatlık yapılabilmektedir.)Bu ön şartı sağlayanlar 2 sene noterlik mesleği ile ilgili eğitim aldıktan sonra mesleğe başlayabilirler.
İngilterede noterlerin yetkileri şöyledir: belgelerdeki imzaların ve içeriğin onaylanması. yemin ve beyanların alınması, gemi ve gemi personeli ile ilgili hasarların protestolarının hazırlanması, mülkiyet alım-satım ve vasiyet belgelerinin hazırlanması, yabancı dillerden yapılan çevirilerin onaylanması, kişisel dökümanların onaylanması, şirket ve ticarete ilişkin dökümanların ve işlemlerin tasdik edilmesi.
3.1.2.Dünyada Hukuk Noteri Sistemleri
I.Fransa
Fransa'da noterler kamu memuru olarak adalet bakanlığı tarafından atanmaktadırlar. Fransa'da noterlerin ilgilendiği alanlar çok oldukça geniştir fakat eğitimi de bir o kadar meşakkatlidir.
Fransa'da noter olabilmek için özel hukuk alanında master derecesine sahip olduktan sonra ya bir hukuk fakültesinde ya da noterlik okulunda noterlik hukuku üzerine eğitim alınması gerekmektedir. Ayrıca, 6 yıl boyunca hakimlik veya avukatlık yapanlar da gerekli sınava girerek noterlik mesleğine geçebilirler. Noterler mesleğini icraya başlayanlar da düzenli bir şekilde eğitim ve seminerlere katılmak zorundadırlar.
Fransa'da noterler sözleşme düzenleme, hukuki danışmanlık, emlak devri ve kiralama, evlilik anlaşmaları, boşanma, evlat edinme gibi bir çok hukuk alanıyla ilgilenirler. Bunun yanında, tabi ki, bir hukuk noteri taraflar bir hukuki işlem yaparken buna şahitlik etme, işlemin serbest, güvenli ve adil bir biçimde yapılmasını sağlama ve olası anlaşmazlıkları önlemek görevine sahiptir
II.Almanya
Almanya'da noterlerin ana görevi; mülkiyet, aile, şirketler hukuku ve devir işlemleri üzerinde sözleşmeler hazırlanmasıdır. Almanya'da noterler eyalet yönetimi tarafından atanırlar.
Noterlik için hakimlik veya avukatlığa denk bir eğitim gerekmektedir. Yani hukuk fakültesi bitirildikten sonra devlet sınavına girerek hukukçu ünvanı almış olmak gerekmektedir.
İlgili taraflara, onaylama, şahitlik etme, belgelendirme, bağımsız ve tarafsız olarak o konuyla ilgili danışmanlık vermek Almanya'da noterlerin görevidir. Noterler günlük iş yaşamında öneme sahiptirler. Örneğin, tüm taşınmaz devir işlemleri noter tarafından imzalanmalı ve mühürlenmelidir. Eyalete bağlı olarak, noterler sadece noter olarak hizmet verebilir ya da hem avukat hem de noter olarak hizmet verebilirler.
III.Hollanda
Hollanda'da noterler kamu memurlarıdır. Hükümet çalışanı olmadıkları gibi, bağımsız ve bireysel olarak çalışırlar. Tüm noterler hukuk eğitimi alırlar. Noterler, Kraliyet Noterler Topluluğun üyeleridirler ve diğer hukuk uygulayacıları arasında özel bir yere sahiptirler.
Aile, emlak, şirket ve mülkiyet hukukunun yanında vergi mevzuatı ile ilgili hizmet de vermektedirler. Gerekli olduğu durumlarda diğer hukuk uyguluyacılarına yol gösterebilir fakat hiç bir durumda mahkemede temsil yetkisi yoktur. Hollanda'da sabit bir noterlik fiyat tarifesi yoktur, böylece noterler istedikleri işlemler için istedikleri gibi fiyat belirleyebilirler.
4.Sonuç
Görüldüğü üzere noterlik çok eskiye dayanan bir meslektir. Günümüze kadar devam etmesinin sebebi hukuk sisteminin işleyişinde olmazsa olmazsa bir yere sahip olmasındadır. Bunun sebebi de noterlik kurumunun, özellikle kişiler arasındaki özel hukuk ilişkilerini düzenleyerek ve garanti altına alarak hukuk güvenliğini sağlaması ve sonucunda tüm bir hukuk sistemini işler kılmasındandır.
Noterlik mesleği gerekli olması dolayısıyla tüm dünyada var olan bir meslektir. Dünyada genel olarak kamu noterliği ve hukuk noterliği şeklinde bir ayrım görülmektedir. Kamu noterleri ABD ve İngiltere gibi common law ülkelerinde görülür ve fazlaca eğitim gerektirmeyen dar yetkilere sahiplerdir.
Hukuk noterliği ise Kara Avrupa'sında var olan bir noterlik tipi olup, iyi eğitimli ve donanımlı kişilerden oluşur. Yetkileri kamu noterliğine göre çok daha geniştir. Hukuk noterleri özel hukuk ilişkilerinin çok önemli bir parçasını oluştururlar ve bu ilişkilerin güvenliğini sağlarlar.
İncelenen ülkeler içerisinde noterliğe girişin en zor olduğu ülke Fransa'dır. Aynı zamanda Fransız noterleri oldukça geniş yetkilere sahiptir. Hollanda'da noterlik kurumu bağımsızlığı ve belirli bir fiyat tarifesi olmayışı ile dikkat çekmektedir.
Ülkemizdeki noterlik sistemine en çok benzeyenler Almanya'daki ve Fransa'daki noterlik sistemleridir. Bunun sebebi de ülkemizde noterlerin uygulama alanlarının aynen Fransa ve Almanya'daki gibi geniş olmasıdır.
Sonuç olarak, noterlik mesleği; gerekliliği ve yararlı olması sebebiyle evrensel olmuş, dünya insanlarınca kabul görmüştür. İçinde insanın yer aldığı hukuki ilişkiler devam ettikçe noterlik mesleği de var olmaya devam edecektir.
Kaynaklar:
1) September, 2005 Liberalisation of the Dutch notary profession
Nicole Kuijpers, Joelle Noailly, Ben Vollaard
2) June 2006 Theory and Evidence on the Regulation of the Latin
Notary Profession
Prof. Dr. Roger Van den Bergh
3) Notaries in Germany
C.R. Wolf
4) Civil Law Notary isimli Vikipedia Makalesi
5) Notary Public isimli Vikipedia Makalesi
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Noterliğin Evrenselliği" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Murat Burak Aydın'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Noterliğin Evrenselliği
