|
Poliçe Terimi
Keşidecinin, muhataba poliçede gösterilen lehtar veya emrine, gösterilen vadede belirli bir meblağı ödeme emrini, kanunun aradığı şekil şartlarına da uymak şartıyla verdiği kambiyo senedine; poliçe denir. Aşağıda, poliçe üzerinde yer alan kayıtlar hakkında ve poliçenin şekil şartları açısından bir inceleme yapılacaktır.
Poliçede Şekil Şartları
Poliçenin, şekil bakımından bulunması gereken unsurları, Türk Ticaret Kanunu’nun 583.maddesinde gösterilmiştir. Bu maddede sayılan unsurların kimisi mecburi unsur olarak kabul edilmişken, kimisinin alternatif olarak kullanılması mümkündür. Poliçenin unsurları bakımından bir ayrım yapılacak olursa, ihtiyari ve mecburi unsurlar olarak ikiye ayrılabilir. Mecburi unsurların bazıları alternatifli olarak kullanılabilmektedir.
Mecburi Şartlar
Mecburi şartlara bulunmadığı takdirde, poliçe hüküm ifade etmez. Bu şartlar;
1-“Poliçe” kelimesi
Poliçe kelimesinin mutlaka senet metni içerisinde yer alması zorunludur. Poliçe kelimesinin eksik olması halinde, diğer şartların mevcut olması durumunda, senet emre yazılı havale haline dönüşecektir.
2-Muayyen bir meblağın kayıtsız şartsız havalesi
Havale edilen meblağın, belirli bir para cinsinden ve kesin bir rakam olması mecburidir.
3-Muhatap
Türk Ticaret Kanunu’nun 583/3 fıkra hükmüne göre, poliçede yazılı meblağı kimin ödeyeceği hususunun, tereddüte mahal vermeyecek şekilde açıkça senetten anlaşılması gerekmektedir. Gerçek kişilerde bu husus; senede muhatabın adının ve soyadının yazılması yoluyla sağlanır. Aksi takdirde, poliçe geçersiz olacaktır. Kabul beyanı dahi bu geçersizliği ortadan kaldırmaz. Tüzel kişiler de muhatap olabilirler.
Bunların yanında, poliçede birden fazla muhatap da bulunabilir. Bu durumda, her muhatap ödeme konusunda tam yetkilendirilmiş olmaktadır.
4-Lehtar
Senedin kime veya kimin emrine ödeneceği hususu lehtarın belirtilmesini zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle, lehtarın adı ve soyadının senet metnine yazılması mutlak gereklidir ve poliçenin geçerlilik unsurudur. Dolayısıyla, hamile yazılı poliçe tanzimi mümkün değildir.
Lehtar; gerçek veya tüzel kişi olabilir. Birden fazla lehtar gösterilmesi mümkündür. Bu durumda, lehtarlar arasındaki hukuki durum, müşterek alacaklı durumudur. Ancak, lehtarlar senedi müştereken imza ederlerse aralarındaki sorumluluk müteselsilen sorumluluk olacaktır.
5-Keşide tarihi
Türk Ticaret Kanunu’nun 583/7 fıkra hükmüne göre, poliçede keşide tarihinin ve yerinin gösterilmesi zorunludur.
Keşide tarihinin açıkça ve tereddüt doğurmayacak şekilde belirtilmiş olması gerekmektedir. Tarih bulunmayan herhangi bir özel gün, keşide tarihi olarak gösterilemez. Keşide tarihi bulunmayan bir poliçe, geçerli değildir.
6-Keşidecinin İmzası
Keşidecinin el yazısıyla atılmış imzasının, senet metninde yer alması zorunlu unsurlardandır. Aksi durum, senedi geçersiz kılar. Buna rağmen, keşidecinin isminin senet metninde bulunmaması senedi geçersiz kılmaz. Senet metninde yer alan ve el yazısıyla atılmış olan, keşidecinin kim olduğunu belli eden bir imzanın atılmış olması yeterlidir.
Alternatif Şartlar
Alternatif şartlara uyulmazsa senet geçerlidir. Kanunun öngördüğü alternatif şartlar uygulanabilir.
1-Vade belirtilmemişse, görüldüğünde ödenecek vade,
2-Ödeme yeri yok ise, muhatabın adının yanındaki yer,
3-Keşide yeri yok ise, keşidecinin adının yanındaki yer keşideci yeridir.
Ancak; bu isimlerin yanında da yer adı yoksa veya belirlenen dört vadeden başka bir vade belirtilmişse senet kambiyo senedi vasfını kaybeder.
Belirlenebilecek dört vade şunlardır:
1-Belirli günde,
2-Keşide tarihinde belirli bir süre sonra,
3-Görüldüğünde ödenecek,
4-Görüldükten belirli bir süre sonra ödenecek türündeki kayıtlar vade türleridir.
İhtiyari Kayıtlar
Kanuna aykırı olmadıkça, zorunlu olmayan kayıtlar da poliçeye konulabilir. Bu kayıtlar, ya uygulama ile geliştirilmiş kayıtlardır ya da kanunen sayılan ihtiyati kayıtlardır. Ancak dikkat edilmesi gereken husus, bazı kayıtların poliçenin kambiyo senedi vasfına zarar verebileceğidir ve onu kambiyo senedi hukuku anlamında geçersiz kılabileceği hususudur.
Türk Ticaret Kanunu’nunda belirtilip de poliçeye konulabilecek kayıtlar şunlardır:
1-Vade kaydı
2-Sorumsuzluk kaydı (Adem’i mesuliyet kaydı – Poliçenin ödenmemesinde veya kabul edilmemesinden dolayı sorumluluk doğmayacağına ilişkin konulan kayıttır.)
3-Menfi emre kaydı veya ciro yasağı kaydı
4-Senedi ödeyecek üçüncü şahsın adresi
5-Araya girme kayıtları
6-Protestodan muafiyet kaydı
7-Kabule arz yasağı
8-Kabule arz zorunluluğu kaydı
9-Aval kaydı
10-Retret kaydı (Hamil veya rücu hakkı sahibi, bu hakkını, poliçede aksine kayıt yoksa, kendisinden önce gelen cirantaya veya avalistlerden birinin üzerine çekeceği ve bu kimsenin “ikametgahında” görüldüğü anda ödenmesi şart olan yeni bir poliçe ile de yapılabilir. Bu özel tip poliçeye “retret” denir. Retret mutlaka “görüldüğünde vadeli” olarak düzenlenmelidir, meblağı da “ödenmeyen poliçe tutarı, TTK m637 ve 638’de öngörülen protesto giderleri, faiz, komisyon ve tellallık ücreti ve damga resminden” oluşur.
Retret cirantalardan birinin üzerinde çekilebilir. Bu ciranta retreti ödeyecek olursa, yine ödememe protestosu keşide edilecek ve diğer poliçe borçlularına müracaat olunabilecektir; ancak üzerine retret keşide edilenin ödememe durumu protesto ile belgelenmiştir. Bu ise, üzerine retret keşide edilmiş cirantanın ticari itibarının sarsılması sonucunu doğurur.)
11-Faiz kaydı
12-Karşılığın devrine ilişkin kayıt
13-Nüsha tanzimine ilişkin kayıt
14-Aynen ödeme kaydı
Uygulama ile gelen ve poliçeye konulabilecek kayıtlar şunlardır:
1-Yetki kaydı
2-Tahkim kaydı
3-Avizo kaydı (Keşidecinin ayrıca bir ihbarı olmaksızın ödeme yapılamayacağına ilişkin kayıt)
4-Bedel kaydı
5-Provizyon kaydı
6-Emre kaydı
7-İhbardan vazgeçme kaydı
Konulması Yasak Olan Kayıtlar
Konulmaları halinde yazılmamış sayılacak olan kayıtlar ile poliçeyi geçersiz kılacak kayıtlar, kambiyo senedi vasfının yitirilmesi bakımından ayrılmaktadırlar.
Konulması halinde yazılmamış sayılacak olan kayıtlar şunlardır:
1-Belirli bir gün veya belirli bir süre vadeli poliçelere konulan faiz kayıtları
2-Muacceliyet kaydı
3-Cezai şart kaydı
4-Vekalet ücreti kaydı
5-Manevi tazminat kaydı
6-Zarar ziyan kayıtları
Konulması halinde poliçeyi geçersiz kılacak olan kayıtlar şunlardır:
1-Havalenin şarta bağlanması
2-Havalenin asıl borç ilişkisine bağlanması
3-Taksitle ödeme kaydı, vs.
Bazı hususların, geçerli bir poliçenin doğumu bakımından herhangi bir etkisi bulunmamaktadır:
1-Senedin ne üzerine ve hangi vasıtayla yazıldığı önemli değildir.
2-Kalem ve mürekkep kullanılmasının önemi yoktur.
3-Aynı poliçede farklı dil kullanılabilir.
4-Bariz imla ihlalleri poliçenin geçerliliğini etkilemez.
5-Kabul şerhinin önemi yoktur.
6-Emre kaydının önemi yoktur.
7-Metin üzerindeki yapılan düzeltme veya bir hususun çizilmiş olması geçersizlik sebebi değildir meğer ki ilgilisi tarafından imzalanarak tasdik edilmemiş olsun.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
Kaynakça
Öztan, F. – Kıymetli Evrak Hukuku, Ankara
Kara, M. – Ticaret Hukuku, Ankara
Domaniç, H. – Kıymetli Evrak Hukuku, İstanbul
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Poliçenin Şekil Şartları Ve Poliçe Üzerinde Yer Alan Kayıtların Hukuki Mahiyeti" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı E.Cihan Uysal'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Poliçenin Şekil Şartları Ve Poliçe Üzerinde Yer Alan Kayıtların Hukuki Mahiyeti
