|
ASKERİ OKULLARDAN İLİŞİĞİ KESİLEN YAHUT KENDİ İSTEKLERİYLE AYRILAN ÖĞRENCİLERİN VE MECBURİ HİZMET YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ TAMAMLAMADAN İLİŞİĞİ KESİLEN SUBAY VE ASTSUBAYLARIN İDAREYE ÖDEMESİ GEREKEN EĞİTİM-ÖĞRETİM GİDERLERİNİN İNCELENMESİ
GİRİŞ:
03.09.1985 tarihli Askeri Okullara Alınan Öğrenciler İle Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte Ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine Ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere Veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik 13.02.1992 ve 14.02.2006 tarihlerinde değişikliğe uğramış ve bu değişiklikler İdare’nin alt derece mahkemelerindeki talepleri ve tanzim olunan yüklenme senetlerinin farklı yorumları neticesi Yargıtay’ca da önceki istikrarlı kararlar terk edilerek daha geniş kapsamlı yorumlanmıştı.
Nihayet Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 22.11.2006 Tarih ve 2006/15-743-740 sayılı kararı ile Yargıtay 18. Hukuk Dairesi görüşünü değiştirerek önceki kararlarına dönmüştür.
13.02.1992 tarihli 18857 sayılı Resmi Gazete ile söz konusu yönetmelikte gidilen değişiklikle, Askeri okullardan çeşitli sebeplerle ayrılmak zorunda kalan öğrenciler için hesaplanacak tazminatın içereceği giderlere yenileri eklenmiştir. Yönetmeliğin ÖRNEK-2’sine eklenen giderler 1) Askeri liseler hazırlık sınıfları yabancı dil eğitimi giderleri, 2) Atış giderleri, 3) Personel giderleri ve 4) Amortisman giderleridir. Bu dört gider kaleminin yüklenme senedine girişi ise aynı yönetmeliğin ÖRNEK:1’inde 14.02.2006 tarihli 26080 sayılı Resmi Gazete ile yapılan değişiklikle olmuştur.
Uygulamada halen 1992 değişikliğinden sonra tanzim olunan bazı yüklenme senetlerinde bu dört gider kaleminin bulunmadığı görülmekte ve İdare, Yönetmelikte mevcut fakat Yüklenme senedinde taahhüt altına girilmemiş olan bu giderlerden de öğrenci, veli ve kefillerin sorumlu tutulması gerektiği yönünde görüş bildirmektedir. Eğitim-öğretim giderlerinin tahsili amacıyla İdarece açılan davalarda da yüklenme senetlerinde taahhüt altına girilmemiş olan bu gider kalemleri halen talep edilebilmektedir.
İdarenin eğitim-öğretim giderlerinin tazmininin dayanağı olan mevzuata kısaca değinmek gerekirse:
1- TSK PERSONEL KANUN’NUN[1] “Askeri öğrencilerin istifa hakları” başlığını taşıyan 115. Maddesi: (Değişik: 24/4/2008-5758/6 md.)
a) Türk Silahlı Kuvvetleri eğitim-öğretim kurumları ile yurt içi ve yurt dışı fakülte ve yüksek okullarda öğrenim gören askeri öğrenciler;
1) Lisans seviyesinde 4 üncü sınıfın,
2) Ön lisans seviyesinde 2 nci sınıfın,
3) Ortaöğretimde son sınıfın,
Temmuz ayının son gününe kadar okul masraflarını,
b) Fakülte, yüksek okul veya meslek yüksek okullarından mezun olup da astsubay nasbedilmek üzere temel askerlik eğitimine alınanlar, yemin ettikten itibaren astsubay nasbedilinceye kadar geçecek süre içerisinde kendilerine yapılan masrafları,
ödemek suretiyle istifa edebilirler. Yapılan hesaplamada masraflar, sarf tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için kanuni faizi ile birlikte hesaplanır.
2- ASKERİ ÖĞRENCİLERDEN BAŞARI GÖSTERMİYENLER HAKKINDA KANUN’UN[2] 3. Maddesi: (Değişik madde: 22/06/1956 - 6742/1 md.)
Sağlık sebepleri dışında okullarla yüksek öğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masraflar faizi ile birlikte mukavelesi gereğince ödettirilir.
Ancak, bu öğrencilerden bilahara muvazzaf subay, askeri memur ve astsubay olarak orduya dahil olanlara Devletçe yapılan masraflar ödettirilmez.
3- ASKERİ OKULLARA ALINAN ÖĞRENCİLER İLE SİLAHLI KUVVETLER HESABINA FAKÜLTE VE YÜKSEK OKULLARDA OKUYAN ÖĞRENCİLER İÇİN YÜKLENME SENEDİ DÜZENLENMESİNE VE BU OKULLARDAN ÇEŞİTLİ SEBEPLERLE AYRILACAK ÖĞRENCİLERE VEYA KEFİLLERİNE ÖDETTİRİLECEK TAZMİNATA DAİR YÖNETMELİK [3]
4- TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ PERSONELİNİN ÖĞRENİM, EĞİTİM VE YETİŞTİRME MASRAFLARININ TESPİTİNE DAİR YÖNETMELİK [4]
Şimdi bu Kanun ve Yönetmeliklerde sayılan eğitim-öğretim giderlerinin hangi kalemlerden oluştuğuna bakalım:
1 - EĞİTİM-ÖĞRETİM GİDERLERİNİ OLUŞTURAN SARF KALEMLERİ:
I ) YİYECEK GİDERLERİ:
Öğrencinin okulda kaldığı süre zarfında okulda çıkan yemeğin maliyetinin öğrenci sayısına bölümü ile elde edilen miktarı gösterir gider kalemidir.
Öğrenciden talep edilebilecek yemek maliyetini etkileyen giderler malzeme, kullanılan doğalgaz/tüp/elektrik, su ve benzeri giderlerdir.
Uygulamada sıkça rastlanan durum Yemek Giderleri sarf kalemi altında Yemekhane Giderlerinin de bulunmasıdır. Yemekhane giderleri olarak İdarece bildirilen giderler ise yemek yapımında yahut yemekhanede kullanılan kazan, kepçe, rende, bıçak, satır, tuzluk, tahta, masa, sandalye, kıyma makinesi ve benzeri giderlerin amortisman ömürlerince öğrenci başına düşen maliyetleridir.
Açıkça görülmektedir ki Yemekhane Sarf kalemi altında bulunan bu giderler yemek giderlerinden olmayıp V.U.K. m. 313 ve devamında düzenlenen amortismana tabi giderlerdendir.
İdarenin “Yemekhane Gideri” olarak Sarf çizelgelerinde gösterdiği bu giderler, yüklenme senetlerinde Amortisman Gider kaleminin mevcut olmaması durumunda büyük önem taşımaktadır.
Yiyecek gider kaleminde dikkate alınması gereken bir diğer husus ise öğrencinin yemek giderlerinden yararlanmasının mümkün olmadığı evci/sıla izni, resmi ve dini bayram izinleridir. İdareden öğrencinin okulda iaşe edilmediği gün sayısı, eğitim-öğretim yılları itibariyle talep edilmeli ve yemek giderlerinden indirim yoluna gidilmelidir.
II ) GİYİM-KUŞAM GİDERLERİ:
Öğrencinin okula girişiyle birlikte, okulun özelliğine göre tek tip belirlenen ve kullanılması zorunlu olan yahut olmayan, öğrenciye devletçe sağlanan her türlü iç ve dış giysi ile okulun gerektirdiği kuşamdan oluşan giderlerdir.
Öğrencinin kullanımına tahsis edildikleri yıllar maliyet çizelgelerinde gösterilmekte ve dökümü İdarece ayrıntılı bir şekilde düzenlenmekte olup bu gider kalemine ilişkin taraflar arasında ihtilafa rastlanmamaktadır.
Öğrencinin okulda kaldığı sürenin (izin, bayram, evci, vb.) bu gider kalemi üzerinde etkisi bulunmamaktadır.
III ) BARINDIRMA GİDERLERİ:
Askeri Okullara Alınan Öğrenciler İle Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte Ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine Ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere Veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik’te Barındırma giderlerinin hangi alt gider kalemlerini kapsadığı ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Bu giderler aydınlatma, ısıtma, temizlik, yakıt, yatı masrafları ve benzeri masraflar şeklinde tanımlanmıştır.
İdarenin düzenlediği maliyet çizelgelerinde bu giderlerin toplamının “Barındırma Giderleri” başlığı altında gösterildiği durumlar olduğu gibi alt kalemlerin ayrı ayrı “Aydınlatma giderleri”, “Isıtma giderleri”, “Temizlik giderleri”, “Yakıt giderleri”, “Yatı masrafları” olarak gösterildiği çizelgeler de mevcuttur.
Bazı dosyalarda Barındırma Gider Kalemi’nin ayrıntılı dökümü talep edilmekle örn. Yakıt Giderleri başlığı altında okulun ısıtılması amacıyla sarf olunan yakıtla birlikte (öğrencinin yol ve ulaşım giderlerinden ayrı olarak), askeri araçların yakıt giderlerinin de dahil edildiği yahut “Yatı masrafı” olarak gösterilen giderler içinde öğrencinin kullandığı ranza, dolap gibi amortismana tabi olan eşyanın yıllık amortisman giderinin de bu giderler arasında hesaplamaya dahil edildiği görülmektedir.
Özellikle Yüklenme senetlerinde “Amortisman Giderleri”nin ödeneceğine dair taahhüt bulunmaması durumunda Barındırma Giderlerinin ayrıntılı dökümünün talep edilerek alt sarf kalemlerinin yüklenme ve kefalet senetleriyle yönetmeliklere uygunluğunun incelenmesi gerektiği kanaatindeyim.
Barındırma giderleri; öğrencinin okulda kaldığı süreyle doğrudan ilgili giderlerdendir. Bu sebeple öğrencinin okulda iaşe edilmediği günlerle orantılı olarak bu giderlerden indirim yoluna gidilmesi gerekir.
Son dönemlerde Askeri Okul Maliyet Çizelgelerinde öğrencinin okulda iaşe edilmediği günlerin maliyetlerden düşüldüğü bildiriliyorsa da sadece “Yemek giderleri”nden indirim yapıldığı, İdarece “Barındırma giderleri”nden indirim yapılmadan hesaplama yapıldığı çokça rastlanan bir durumdur.
Nitekim Ankara 7. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2006/454E. 2007/222K. Sayılı dosyasındaki asıl alacak, evci çıkılan günler oranınca hem yiyecek hem de barındırma giderlerinden indirim yapılarak hesaplanmış olup söz konusu karar Yargıtay 18. H.D. nin 28.01.2008 tarih ve 2008/512K. Sayılı kararı ile onanmıştır.
IV ) ÖĞRENCİ HARÇLIKLARI:
Öğrenci harçlıkları; Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunun[5] ilgili maddesinin yürürlükte bulunan gösterge ve katsayı rakamı ile işleme tabi tutulması sonucunda bulunan; Öğrencilere okula girişle, subay yahut astsubay naspedilinceye dek aylık olarak ödenen ve ilgili yönetmeliğe göre[6] okulla ilişiğin kesilmesi halinde İdareye geri ödenmesi gereken giderlerdendir.
V ) KİTAP, KIRTASİYE, VİZE, DİPLOMA VE BENZERİ HARÇLAR:
MSB’nca öğrenciye karşılıksız yapılmış bu tür giderler de okulla ilişiğin kesilmesi durumunda yönetmelik gereği tazmini gerekli giderlerdendir.
Uygulamada bazı Askeri Okullarda bu gider kalemi içine “Öğretim Görevlisi Ek Ders Ücretleri”nin de dahil edildiği görülmektedir. Kanaatimce Yüklenme Senetlerinde öğrenci ve kefilinin Personel Giderlerine yönelik bir taahhüdünün bulunmadığı durumlarda bu gider kaleminin İdareden açıklatılması istenmeli ve Personel gideri niteliğinde olan bu giderler maliyet hesabına dahil edilmemelidir.
VI ) İLAÇ VE TEDAVİ GİDERLERİ:
Bu giderlerin hesabında İdare; öğrencinin anne veya babasının kamu kuruluşunda görev yapması nedeniyle sağlık hizmetlerinin bu kuruluşlarca karşılanmasına dair yasal bir hakkı olmadığı varsayımıyla hareket etmektedir.
Bu giderler ait oldukları eğitim-öğretim yılında okulda eğitim gören öğrenci sayısına bölünerek bulunan giderlerdendir. Bu sebeple okuldaki tüm öğrencilerin maliyet broşürlerinde ilaç ve tedavi giderleri aynı miktardadır.
Yönetmelik’in[7] “Sağlık giderlerinin tazminatın hesabında etkisi” başlıklı 10 maddesi:
“ Askerî Okullar ile fakülte ve yüksek okullardan yukarıda belirtilen sebeplerle ilişiği kesilen öğrencilerden; ana veya babalarının kamu kuruluşlarında görev yapmaları sebebiyle sağlık hizmetlerinin bu kuruluşlarca karşılanmasına dair yasal hakları olan ve sağlık giderlerine para ödemeyecek ve/veya belirli oranda ödeme yapacak kişilere, askeri okullardaki öğrenimleri süresinde yapılan sağlık giderleri için tazminat ödettirilmez. Ancak, ÖRNEK-2'deki «ilaç ve tedavi giderleri» bölümünde, anılan bu giderlerin ilgili yasalar gereğince zorunlu olarak ödenecek olan miktarları dikkate alınır ve tazminata dahil edilir.” Hükmünü düzenlemiştir.
VII ) ATIŞ, PERSONEL VE AMORTİSMAN GİDERLERİ:
Uygulamada en çok ihtilafın yaşandığı bu gider kalemlerini tek bir başlık altında incelemeyi uygun buldum.
İhtilafın sebebi yazımın giriş bölümünde değindiğim gibi bu giderlerin ilgili yönetmeliğe 13.02.1992 tarihinde dahil edilmesine rağmen, yüklenme senetlerine aynı yönetmeliğin 14.02.2006 tarihli değişikliği ile girmiş olmalarıdır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 22.11.2006 Tarih ve 2006/15-743-740 sayılı kararından sonra 18. Hukuk Dairesinin bu gider kalemleriyle ilgili kararları istikrar kazanmıştır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun aynı yöndeki pek çok kararın tarih ve numarasının bulunduğu içtihadın ilgili bölümünü meslektaşlarıma faydalı olacağını umarak aşağıya alıyorum.
20.02.2008 T. E:2008/18-137, K:2008/153 sayılı Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararında: “…Hukuk Genel Kurulun’ca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Tarafların karşılıklı iddia ve savunmalarına, dosyadaki tutanak ve kanıtlara, mahkeme kararında açıklanan gerektirici nedenlere ve özellikle Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 22.11.2006 gün ve E:2006/15-743 K:2006/740 sayılı; 29.12.2006 gün ve E:2006/18-757 K:2006/763; 02.05.2007 gün ve E:2007/18-229 K:2007/238; 03.10.2007 gün ve E:2007/18-643 K:2007/714; 03.10.2007 gün ve E:2007/18-644 K:2007/715; 31.10.2007 gün ve E:2007/18-785 K:2007/806; 31.10.2007 gün ve E:2007/18-796 K: 2008/800; 14:11.2007 gün ve E:2007/18-863 K:2007/863; 05.12.2007 gün ve E:2007/18-913 K:2007/948 sayılı kararlarında da aynı ilke benimsenerek, öğrenci ve yasal temsilcisi ile personel ve amortisman giderlerinin hesaplamaya dahil edilmemesi yönündeki mahkeme kararında bir isabetsizlik bulunmamasına göre, usul ve yasaya uygun bulunan direnme kararının onanması gerekir…”
Bu kararda bahsi geçen Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararlarından açıklayıcı olacağını düşündüğüm ikisinin tam metinleri aşağıya alınmıştır:
Hukuk Genel Kurulu 2007/18-644 E.N , 2007/715 K.N.
İçtihat Metni
Taraflar arasındaki "menfi tespit" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; (Ankara Asliye Onyedinci Hukuk Mahkemesi)'nce davanın kabulüne dair verilen 07.03.2006 gün ve 2004/578 E.-2006/66 K. sayılı kararın incelenmesi davalılar vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay Onsekizinci Hukuk Dairesi'nin 10.07.2006 gün ve 2006/4300-5824 sayılı ilamıyla; (...Davacı vekili dava dilekçesinde müvekkili Yavuz'un Kara Harp Okulunda okurken akademik başarısızlık nedeniyle okuldan çıkarıldığını, Kara Harp Okulu Saymanlık Müdürlüğü tarafından öğrenim gideri karşılığı olarak 29.789.000.000 TL borç çıkarıldığını, bu miktarın asıl borçlu Yavuz ve diğer davalı kefillerden istenildiğini, istenilen masraf kalemlerinin bir kısmından sorumlu olmadıklarını ileri sürerek müvekkillerinden talep edilen tazminat nedeniyle 5.100.000.000 TL borçlu olmadıklarının tespiti istenilmiş, 28.12.2005 havale tarihli vermiş olduğu ıslah dilekçesiyle de 12.270.350.390 TL borçlu olmadıklarının tespiti istenilmiştir. Yargılama aşamasında davacıların sorumlu olduğu miktarın belirlenmesi için mahkemece alınan bilirkişi raporunda, yüklenme senedinde gösterilmeyen amortisman, personel ve atış giderlerinden davalıların sorumlu olmayacağı, bu kaleme ait masrafların belirlenen harcamalardan düşülmesi ve buna göre değerlendirmenin yapılması gerektiği ileri sürülerek bu kalemlere ait masraflar düşüldükten sonra yapılan hesaplamada davalıların sorumlu olacağı tutarın 17.518.649.610 TL olduğu belirtilmiş, mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı vekilince temyiz edilmiştir.
Dosya içerisinde bulunan ve davacılar tarafından imzalanan Gemlik İkinci Noterliği'nce 25.08.1997 tarihinde 6320 yevmiye ve Sinop Noterliği'nce 24.09.2001 tarihinde 9083 yevmiye ile düzenlenen yüklenme ve kefalet senetlerinde "Silahlı Kuvvetler adına öğrenci olarak okulun giriş şartlarına uygun şekilde kayıt ve kabulüm yapıldığı takdirde subay çıkıncaya kadar, yürürlükte bulunan veya öğrenim süresi içerisinde çıkacak kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve sair mevzuat hükümlerini kabul ettiğimi, bunlara aynen uyacağım..." şeklinde taahhüt verilmiştir.
5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Göstermeyenler Hakkındaki Yasa'nın 3. maddesine göre; "sağlık sebepleri dışında okullarla yüksek öğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masraflar faizi ile birlikte mukavelesi gereğince ödettirilir." Askeri Okullara Alınan Öğrenciler ile Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik'e 13.02.1992 tarih 21141 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak eklenen değişiklik gereğince askeri okullardan başarısızlık nedeniyle ilişiği kesilen öğrencilerin sorumlu oldukları masraflar belirtilmiş, bu durumdaki öğrencilerin sorumlu olduğu masraf kalemleri arasında personel, amortisman ve atış giderleri de sayılmıştır.
Somut olayda; askeri okullara giriş sırasında davacı ve kefıllerce verilen yüklenme ve kefalet senetlerinin düzenlendiği tarihte yukarıda sözü edilen yasa ve yönetmelik hükümleri yürürlüktedir ve bunlar bilinerek yüklenme senedi imzalanmıştır. Yüklenme senedi içeriğinde ise yasa ve yönetmelik hükümlerine uyulacağı taahhüt edildiğine göre, davacıların sorumlu olacağı masraflar arasında personel, amortisman ve atış giderlerinin de dahil edilmesi gerektiğinin düşünülmemiş olması doğru görülmemiştir.
Mahkemece, yukarıda belirtilen hususlar doğrultusunda davacıların personel, amortisman ve atış giderlerinden de sorumlu olacağı dikkate alınarak yeniden bilirkişiden ek rapor alınmalı ve bu rapor doğrultusunda karar verilmelidir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Temyiz Eden: Milli Savunma Bakanlığı vekili
Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava, askeri okuldaki eğitim ve öğretimden dolayı 12.270.350.390 TL borçlu bulunmadığının tespiti istemine ilişkindir.
Davacılar vekili; müvekkili Yavuz'un önce Maltepe Askeri Lisesinde öğrenim gördüğünü, akabinde kaydı yapılan Kara Harp Okulundan akademik başarısızlık nedeniyle çıkarıldığını ve Kara Harp Okulu Saymanlık Müdürlüğü tarafından öğrenim gideri olarak 29.789.000.000 TL borç tahakkuk ettirildiğini; ancak, davacılar tarafından imzalanan yüklenme senetlerinde, okuldan çıkarılma halinde tazminata konu olacak masraf kalemlerinin sınırlı olarak belirtilmesi nedeniyle, yüklenme senedinde sayılanlar dışındaki masraf kalemlerinin müvekkillerinden talep edilemeyeceğini ileri sürerek; dava ve ıslah dilekçelerinde toplam 12.270.350.390 TL borçlu bulunulmadığının tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili; davacıların tespit isteminin Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu'ndaki hak ve şartların hiçbirine uymadığını savunarak davanın reddine karar verilmesini cevaben bildirmiştir.
Mahkemenin; idarece belirlenen harcamalardan personel, amortisman ve atış giderleri düşülerek değerlendirme yapan bilirkişi raporunu benimsemek suretiyle ve "personel, amortisman ve atış giderlerinden davacıların sorumluluğunun bulunmadığı" gerekçesiyle "davanın kabulüne, davacıların öğrenim giderleri karşılığı olarak bildirilen 29.789.000.000 TL'den 17.518.649.610 TL borçlu bulunduklarına, fazla kısım için borçlu bulunmadıklarının tespitine, davalıların borçlu bulundukları 17.518.649.610 TL'ye her öğretim yılında yapılan ve bilirkişi raporunda belirtilen masraflarla ilgili olarak bu masraflara eğitim ve öğretim yılının sonundan itibaren dönemsel yasal faiz işletilmesine, davalılardan Turhan'ın işletilecek faizin 3.727.844.000 TL'sinden sorumlu tutulmasına" dair verdiği karar, Özel Dairece yukarıda yazılı gerekçeyle bozulmuş; Yerel Mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Davacılar tarafından imzalanan ve Gemlik İkinci Noterliği'nce düzenlenen 25.08.1997 gün ve 6320 yevmiye numaralı, Sinop Noterliği'nce düzenlenen 24.09.2001 gün ve 9083 yevmiye numaralı yüklenme ve kefalet senetlerinde; "Silahlı Kuvvetler adına öğrenci olarak okulun giriş şartlarına uygun şekilde kayıt ve kabulüm yapıldığı takdirde subay çıkıncaya kadar yürürlükte bulunan veya öğrenim süresi içerisinde çıkacak kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve sair mevzuat hükümlerini kabul ettiğimi, bunlara aynen uyacağımı ...taahhüt ve beyan ederim. Taahhütlerime aykırı hareket etmem, ...herhangi bir nedenle öğrenimi kendiliğimden terk etmem, derslerden başarı gösterememem, okul yönetmelik ve yönergelerine aykırı harekette bulunmam, yetkili merciler veya mahkemelerce hakkımda verilen herhangi bir ceza nedeniyle yetkili merci veya kurullarca ittihaz olunan karara istinaden okuldan çıkarılmam halinde Silahlı Kuvvetler adına askeri öğrenci olarak öğrenime başladığım tarihten ilişiğimin kesilmesine kadar Milli Savunma Bakanlığı'nca zimmetime tahakkuk ettirilecek yiyecek, giyim-kuşam, öğrenci harçlığı, kitap ve kırtasiye, vize, diploma, imtihan ve benzeri harçlar, öğretim ve eğitimin gerektirdiği ulaşım hizmetleri, şahsım için yapılan ilaç ve tedavi giderleri ile benzeri eğitim ve öğretim masraflarını ve ayrıca yatı masrafı karşılığı 4 yıllık=3.727.884.000 lirayı sarf tarihinden itibaren kanuni faizi ile birlikte ayrıca hükme gerek kalmaksızın Hazine emrine ödeyeceğimi şimdiden kabul eyler, yüklenirim." şeklinde taahhüt verildiği; Sinop Noterliği'nce düzenlenen 24.09.2001 gün ve 9083 yevmiye numaralı yüklenme ve kefalet senedinde davacıların ayrıca atış giderlerini de ödemeyi taahhüt ettikleri ve davalı Yavuz'un akademik başarısızlık nedeniyle askeri okuldan çıkarıldığı hususunda uyuşmazlık mevcut değildir.
Uyuşmazlık; personel, amortisman ve atış giderlerinden davacıların sorumluluğunun bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır.
Öncelikle belirtilmelidir ki; bir hukuki işlem olarak sözleşme, inşai ve bağlayıcı olmak üzere, iki tür sonuç doğurur. Sözleşmenin inşai sonucu, tarafların beyan edilen iradelerine uygun olarak meydana gelen hukuki sonuçtur. Sözleşmenin doğurduğu ikinci sonuç ise, tarafları bağlayıcı sonuç olup; bundan amaç, tarafların beyan edilen iradeleriyle ve sözleşme ile bağlanmış olmaları ve dolayısıyla içlerinden birinin tek taraflı irade beyanıyla bu sözleşmeyi ortadan kaldıramaması, irade beyanlarına uygun olarak kurulmuş bulunan hukuki durumla bağlı olmasıdır. Doktrin ve uygulamada sözleşme yerine "akit", "mukavele" veya "bağıt" kavramları da kullanılmaktadır (Prof. Dr. Fikret Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s: 187 vd).
Borç ilişkilerini düzenleyen başlıca kanun Borçlar Kanunu olmakla birlikte, bu kanun dışında diğer bazı kanunlar da borç ilişkilerini düzenlemekte ya da borç ilişkileriyle ilgili özel hükümler içermektedirler.
Bu noktada, 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanun'un 3. maddesinde "Sağlık sebepleri dışında okullarla yüksek öğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masraflar faizi ile birlikte mukavelesi gereğince ödettirilir." hükmü öngörülmüştür.
Şu durumda; askeri öğrencilerin, sağlık sebepleri dışında hangi nedenle olursa olsun okuldan çıkarılması halinde ödenmesi gereken tazminatın belirlenmesinde, Borçlar Kanunu hükümleri ve özellikle 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanun'un 3. maddesinde işaret edilen, öğrenci ile okul yönetimi arasında yapılan "mukavelenin", eş söyleyişle "yüklenme senedinde" taahhüt edilen edimlerin ve harcama kalemlerinin esas alınması gerektiği her türlü duraksamadan uzaktır.
Bundan ayrı; Askeri Okullara Alınan Öğrenciler ile Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmeliğe Ekli Örnek 2 Çizelgenin Değiştirilmesine Dair Yönetmelik'te yer verilmiş bulunsa bile; yüklenme senedine derç edilmeyen masraflar ve getireceği maliyetten haberdar edilmeyen akidin, bu kalem masraflardan sorumlu tutulmasının Borçlar Kanunu ve 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanun'un 3. maddesine aykırılık teşkil edeceği açıktır.
Sonuç itibariyle; yüklenme senedinde harcama kalemleri arasında gösterilmeyen giderlerden, öğrenci ve yasal temsilcisi ile kefilin sorumlu tutulması olanaklı değildir.
Nitekim; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 22.11.2006 gün ve E: 2006/15-743 K: 2006/740; 29.12.2006 gün ve E: 2006/18-757 K: 2006/763; 02.05.2007 gün ve E: 2006/18-229 K: 2007/238 sayılı kararlarında da aynı görüş benimsenmiştir.
Somut olayda; davanın dayanağını oluşturan ve Gemlik İkinci Noterliği'nce düzenlenen 25.08.1997 gün ve 6320 yevmiye numaralı, Sinop Noterliği'nce düzenlenen 24.09.2001 gün ve 9083 yevmiye numaralı yüklenme ve kefalet senetlerinde, öğrencinin askeri okula kaydının yapıldığı günden subay çıkıncaya kadar uymayı taahhüt ettiği kanun, tüzük, yönetmelik ve sair mevzuat hükümleri, eğitim ve öğretim konularındaki düzenlemeleri içeren mevzuat hükümleri olup; öğrencinin anılan mevzuat hükümlerine aykırı davranması gibi sebeplerle okulla ilişiğinin kesilmesi durumunda tazminat olarak ödenmesi gereken harcama kalemleri, yüklenme senedinde tahdidi olarak sayılmıştır. Bunlar arasında personel ve amortisman giderlerine açıkça yer verilmemiştir.
Az yukarıda açıklandığı üzere; davacılar tazminat olarak salt yüklenme senedinde açıkça belirtilen giderleri ödeme taahhüdünde bulunduklarından, burada yer almayan personel ve amortisman giderlerinden sorumlu tutulmaları olanaklı değildir.
Hal böyle olunca; Yerel Mahkemece, yüklenme senedinde yer almayan personel ve amortisman giderlerinden davacıların sorumluluğunun bulunmadığı yönündeki direnme kararı usul ve yasaya uygundur. Direnme kararı bu nedenle, personel ve amortisman giderleri yönünden onanmalıdır.
Ne var ki; Sinop Noterliği'nce düzenlenen 24.09.2001 gün ve 9083 yevmiye numaralı yüklenme ve kefalet senedinde tazminat olarak ödenmesi gereken harcama kalemleri arasında atış giderlerine açıkça yer verildiği ve davacıların atış giderlerini ödemeyi taahhüt ettikleri anlaşılmaktadır.
Bu durumda; mahkemece, yukarıda açıklanan ilkeler doğrultusunda davacıların atış giderlerinden sorumlu bulundukları dikkate alınarak bilirkişiden ek rapor alınması ve sonucuna göre karar verilmesi gerekirken; davacıların atış giderlerinden de sorumluluğu bulunmadığına dair verilen direnme kararı usul ve yasaya aykırıdır. Direnme kararı bu nedenle, atış giderleri yönünden bozulmalıdır.
Sonuç: Yukarıda açıklanan nedenlerle;
1- Davalı MSB vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile, davacıların atış giderlerinden sorumlu olmadıklarına dair verilen direnme kararının HUMK'nın 429. maddesi gereğince (BOZULMASINA),
2- Davacıların personel ve amortisman giderlerinden sorumlu olmadıklarına dair verilen direnme kararının (ONANMASINA), 03.10.2007 gününde oybirliği ile karar verildi.
Hukuk Genel Kurulu 2007/18-643 E.N , 2007/714 K.N.
Taraflar arasındaki "İstirdat" davasından dolayı yapılan yargılama sonunda; Ankara 2.Asliye Hukuk Mahkemesi'nce davanın kabulüne dair verilen 05.04.2006 gün ve 2005/298 E.-2006/147 K. sayılı kararın incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmesi üzerine, Yargıtay 18.Hukuk Dairesi'nin 17.10.2006 gün ve 2006/5147-7892 sayılı ilamıyla;
(...Davacılar vekili dava dilekçesinde; davacılardan Kenan Işık'ın Heybeliada Deniz Lisesi öğrencisi iken 05.09.2000 tarihinde veli isteğiyle okuldan ayrıldığını, bunun üzerine davalı idare tarafından anapara ve işlemiş faiziyle beraber toplam 19.717.784.653 TL. borçlarının olduğunu ve borcun ödenmesi gerektiğinin bildirildiğini, bugüne kadar toplam 12.717.790.000 TL. ödemede bulunduklarını; ancak, kendilerinden güncelleştirilmiş giderleri ve yüklenme senedinde yer almayan personel ve amortisman giderinin istendiğini, bu nedenle fazla ödedikleri 7.842.954.748 TL.'nin ödeme tarihlerinden itibaren yasal faiziyle birlikte davalı taraftan tahsilini istemiş, 01.03.2006 tarihli ıslah dilekçesiyle de 8.719,07 YTL.'nin davalıdan tahsilini istemiştir. Yargılama aşamasında davacıların sorumlu olduğu miktarın belirlenmesi için alınan bilirkişi raporunda, yüklenme senedinde gösterilmeyen personel ve amortisman giderinden davacıların sorumlu olmayacağı, bu kalemlere ait masrafların belirlenen harcamalardan düşülmesi ve buna göre değerlendirmenin yapılması gerektiği ileri sürülerek, bu kalemlere ait masraflar düşüldükten sonra hesaplama yapılmış ve ödeme tarihleri dikkate alınarak yapılan hesap sonucunda davacıların davalıya 6.854,05 YTL. fazla ödemede bulunduğu, yapılan bu fazla ödemenin ödeme tarihlerinden itibaren işlemiş faizinin ise 1.865,02 YTL. olduğu belirtilmiş, mahkemece de bu rapor esas alınarak davanın kabulüne karar verilmiş, hüküm davalı vekilince temyiz edilmiştir.
1-Dosya içerisinde bulunan ve Beyoğlu 32.Noterliğince 08.08.1997 tarihinde 26170 yevmiye ile düzenlenen, davacı yükümlü Kenan Işık'ın velisi Kemal Işık tarafından da imzalanan yüklenme senedinde "Silahlı Kuvvetler adına öğrenci olarak okulun giriş şartlarına uygun şekilde kayıt ve kabulüm yapıldığı taktirde subay çıkıncaya kadar yürürlükte bulunan veya öğrenim süresi içerisinde çıkacak kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve sair mevzuat hükümlerini kabul ettiğimi, bunlara aynen uyacağımı...." şeklinde taahhüt verilmiştir.
5401 Sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Göstermeyenler Hakkındaki Yasanın 3.maddesine göre; "sağlık sebepleri dışında okullarla yükseköğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masraflar faizi ile birlikte mukavelesi gereğince ödettirilir." Askeri Okullara Alınan Öğrenciler ile Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler için Yüklenme Senedi Düzenlenmesine ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik'e 13.02.1992 tarih 21141 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak eklenen değişiklik gereğince askeri okullardan başarısızlık, disiplinsizlik ve benzeri diğer nedenlerle ilişiği kesilen öğrencilerin sorumlu oldukları masraflar belirtilmiş bu durumdaki öğrencilerin sorumlu olduğu masraf kalemleri arasında personel ve amortisman giderleri de sayılmıştır.
Somut olayda; askeri okullara giriş sırasında davacı ve kefil tarafından verilen yüklenme ve kefalet senetlerinin düzenlendiği tarihte yukarıda sözü edilen yasa ve yönetmelik hükümleri yürürlüktedir ve bunlar bilinerek yüklenme senedi imzalanmıştır. Yüklenme senedinin içeriğinde ise yasa ve yönetmelik hükümlerine uyulacağı taahhüt edildiğine göre, davacıların sorumlu olacağı masraflar arasında personel ve amortisman giderlerinin de dahil edilmesi gerekirken yerinde olmayan bilirkişi raporu doğrultusunda hüküm kurulması,
Kabule göre de,
2-Mahkemece hüküm altına alınan 8.719,07 YTL.'lik miktar içerisinde davalıya yapılan fazla ödemenin, ödeme tarihinden dava tarihine kadar hesaplanmış 1.865,02 YTL. faizi de mevcut olup, Borçlar Yasasının 104/son maddesine aykırı bir biçimde faize faiz yürütülmesi sonucunu doğuracak şekilde bu miktar içinde dava tarihinden itibaren faize hükmedilmesi,
3-Dava açılmadan önce dava konusu alacağın geri verilmesi konusunda davalı idareye yöntemince tebligat yapılıp temerrüde düşürülmediği, davalının bu durumu dava dilekçesinin kendisine tebliği ile öğrendiği gözetilerek hüküm altına alınan alacak için faize dava dilekçesinin tebliği tarihinden itibaren hükmetmek gerekirken, davacı tarafça yapılan fazla ödemenin ödeme tarihlerinden itibaren hesap edilen faizinin de hüküm altına alınması,
Doğru görülmemiştir.
Mahkemece, yukarıda 1 numaralı bozmada belirtilen bozma sebepleri göz önünde tutularak davacıların personel ve amortisman giderinden de sorumlu olduklarını gösteren ek rapor alınmalı, alınan bu raporun bozmaya uygunluğu da denetlendikten sonra 2 ve 3 numaralı bozma sebebi de dikkate alınarak hasıl olacak sonuç doğrultusunda karar verilmelidir.
Bu itibarla yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir...) gerekçesiyle bozularak dosya yerine geri çevrilmekle, yeniden yapılan yargılama sonunda; mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
TEMYİZ EDEN : Davalı vekili
HUKUK GENEL KURULU KARARI
Hukuk Genel Kurulu'nca incelenerek direnme kararının süresinde temyiz edildiği anlaşıldıktan ve dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra gereği görüşüldü:
Dava, eğitim ve öğretim gideri olarak davalıya fazla ödenen 8.719,07 YTL nin ödeme tarihlerinden itibaren işlemiş faizi ve masraflarla birlikte davalıdan tahsili istemine ilişkindir.
Davacılar vekili; müvekkillerinden Kenan Işık'ın Heybeliada Deniz Lisesi Komutanlığı Lise 2.sınıf öğrencisi iken veli isteği ile okuldan ayrılması nedeniyle, davalı idarece eğitim ve öğretim gideri olarak tahakkuk ettirilen toplam 19.717.784.653 TL borcun 12.717.790.000 TL bölümünün ödendiğini; ancak yüklenme senedinde yer almayan amortisman ve personel giderlerinin müvekkillerinden talep edilemeyeceğini ileri sürerek, fazla ödenen 8.719. 000.000 TL nin ödeme tarihi itibariyle değişen yasal faizi ile birlikte istirdadına karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili; idarece yapılan hesaplama ve talep edilen miktarın, usul ve yasaya, yüklenme senedine uygun olduğunu savunarak davanın reddine karar verilmesini cevaben bildirmiştir.
Mahkemenin; idarece belirlenen harcamalardan personel ve amortisman giderleri düşülerek değerlendirme yapan bilirkişi raporunu benimsemek suretiyle ve "yüklenme senedinde yer almayan personel ve amortisman giderlerinden davacıların sorumluluğunun bulunmadığı" gerekçesiyle "davanın kabulüne, 8.719.07.YTL'nin 21.07.2005 dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faiziyle birlikte davalıdan tahsiline" dair verdiği karar, Özel Dairece yukarıda yazılı gerekçeyle bozulmuş; Yerel Mahkemece önceki kararda direnilmiştir.
Davacı yükümlü Kenan Işık'ın velisi Kemal Işık tarafından imzalanan 08.08.1997 tarih ve 26170 yevmiye numaralı Yüklenme Senedinde; "Silahlı Kuvvetler adına öğrenci olarak okulun giriş şartlarına uygun şekilde kayıt ve kabulüm yapıldığı taktirde subay çıkıncaya kadar yürürlükte bulunan veya öğrenim süresi içerisinde çıkacak kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge ve sair mevzuat hükümlerini kabul ettiğimi, bunlara aynen uyacağımı …taahhüt ve beyan ederim. Taahhütlerime aykırı hareket etmem, herhangi bir nedenle öğrenimi kendiliğimden terk etmem, … halinde Silahlı Kuvvetler adına askeri öğrenci olarak öğrenime başladığım tarihten ilişiğimin kesilmesine kadar Milli Savunma Bakanlığınca zimmetime tahakkuk ettirilecek tazminatı (yiyecek, giyim, kuşam, öğrenci aylığı, kitap ve kırtasiye, vs:, diploma, sınav ve benzeri harçlar, öğretim ve eğitimin gerektirdiği ulaşım hizmetleri, şahsım için yapılan ilaç ve tedavi giderleri, barınma giderleri) sarf tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için hesap edilecek kanuni faizi ile birlikte ayrıca hükme gerek kalmaksızın hazine emrine ödeyeceğimi şimdiden kabul eyler, yüklenirim." Şeklinde taahhüt verildiği ve davalı Kenan Işık'ın, veli isteğiyle okuldan ayrıldığı hususunda uyuşmazlık mevcut değildir.
Uyuşmazlık; yüklenme senedinde öğrencinin okulla ilişiğinin kesilmesi durumunda tazminat olarak ödenmesi gereken harcama kalemleri arasında gösterilmeyen personel ve amortisman giderlerinden, davacıların sorumlu tutulup tutulamayacağı noktasında toplanmaktadır.
Öncelikle belirtilmelidir ki; bir hukuki işlem olarak sözleşme, inşai ve bağlayıcı olmak üzere, iki tür sonuç doğurur. Sözleşmenin inşai sonucu, tarafların beyan edilen iradelerine uygun olarak meydana gelen hukuki sonuçtur. Sözleşmenin doğurduğu ikinci sonuç ise, tarafları bağlayıcı sonuç olup; bundan amaç, tarafların beyan edilen iradeleriyle ve sözleşme ile bağlanmış olmaları ve dolayısıyla içlerinden birinin tek taraflı irade beyanıyla bu sözleşmeyi ortadan kaldıramaması, irade beyanlarına uygun olarak kurulmuş bulunan hukuki durumla bağlı olmasıdır. Doktrin ve uygulamada sözleşme yerine "akit", "mukavele" veya "bağıt" kavramları da kullanılmaktadır (Prof. Dr. Fikret Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, s:187 vd) .
Borç ilişkilerini düzenleyen başlıca kanun Borçlar Kanunu olmakla birlikte, bu Kanun dışında diğer bazı kanunlar da borç ilişkilerini düzenlemekte ya da borç ilişkileriyle ilgili özel hükümler içermektedirler.
Bu noktada, 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanunun 3.maddesinde "Sağlık sebepleri dışında okullarla yüksek öğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masraflar faizi ile birlikte mukavelesi gereğince ödettirilir." Hükmü öngörülmüştür.
Şu durumda; askeri öğrencilerin, sağlık sebepleri dışında hangi nedenle olursa olsun okuldan çıkarılması halinde ödenmesi gereken tazminatın belirlenmesinde, Borçlar Kanunu hükümleri ve özellikle 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanunun 3.maddesinde işaret edilen, öğrenci ile okul yönetimi arasında yapılan "mukavelenin", eş söyleyişle "yüklenme senedinde" taahhüt edilen edimlerin ve harcama kalemlerinin esas alınması gerektiği her türlü duraksamadan uzaktır.
Bundan ayrı; Askeri Okullara Alınan Öğrenciler ile Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler için Yüklenme Senedi Düzenlenmesine ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmeliğe Ekli Örnek 2 Çizelgenin Değiştirilmesine Dair Yönetmelikte yer verilmiş bulunsa bile; yüklenme senedine derç edilmeyen masraflar ve getireceği maliyetten haberdar edilmeyen akidin, bu kalem masraflardan sorumlu tutulmasının Borçlar Kanunu ve 5401 sayılı Askeri Öğrencilerden Başarı Gösteremeyenler Hakkındaki Kanunun 3.maddesine aykırılık teşkil edeceği açıktır.
Sonuç itibariyle; yüklenme senedinde harcama kalemleri arasında gösterilmeyen giderlerden, öğrenci ve yasal temsilcisinin sorumlu tutulması olanaklı değildir.
Nitekim; Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun 22.11.2006 gün ve E: 2006/15-743 K:2006/740; 29.12.2006 gün ve E: 2006/18-757 K:2006/763; 02.05.2007 gün ve E: 2006/18-229 K:2007/238 sayılı kararlarında da aynı görüş benimsenmiştir.
Somut olayda; davanın dayanağını oluşturan ve Beyoğlu 32.Noterliğince düzenlenmiş bulunan 08.08.1997 gün 26170 yevmiye sayılı yüklenme senedinde, öğrencinin askeri okula kaydının yapıldığı günden subay çıkıncaya kadar uymayı taahhüt ettiği kanun, tüzük, yönetmelik ve sair mevzuat hükümleri, eğitim ve öğretim konularındaki düzenlemeleri içeren mevzuat hükümleri olup; öğrencinin anılan mevzuat hükümlerine aykırı davranması gibi sebeplerle okulla ilişiğinin kesilmesi durumunda tazminat olarak ödenmesi gereken harcama kalemleri, yüklenme senedinde tahdidi olarak sayılmıştır. Bunlar arasında personel ve amortisman giderlerine açıkça yer verilmemiştir.
Az yukarıda açıklandığı üzere; davacılar tazminat olarak salt yüklenme senedinde açıkça belirtilen giderleri ödeme taahhüdünde bulunduklarından, burada yer almayan personel ve amortisman giderlerinden sorumlu tutulmaları olanaklı değildir.
Hal böyle olunca; Yerel Mahkemece, idarenin belirlediği harcamalardan personel ve amortisman giderlerinin mahsubu suretiyle hesaplama yapan bilirkişi raporu doğrultusunda hüküm kurulması usul ve yasaya uygun olup; faiz başlangıcı yönünden de hükmüne uyulan bozma ilamı gereğince karar verilmiş olması doğrudur. Bu nedenle direnme kararı onanmalıdır.
S O N U Ç : Davalı vekilinin temyiz itirazlarının reddi ile, direnme kararının yukarıda açıklanan nedenlerle ONANMASINA, 03.10.2007 gününde oybirliği ile karar verildi.
2- FAİZ BAŞLANGIÇ (SARF) TARİHLERİNİN BELİRLENMESİ:
Yargılama esnasında karşılaşılan bir diğer ihtilaf MSB’nca öğrenci için yapılmış olan eğitim-öğretim giderleri için işleyecek kanuni faizin başlangıç tarihidir.
Askeri Öğrencilerden Başarı Göstermeyenler Hakkında Kanun[8]’un 3. maddesinde - (Değişik madde: 22/06/1956 - 6742/1 md.)
“Sağlık sebepleri dışında okullarla yüksek öğrenim kurumlarından çıkarılan öğrencilere Devlet tarafından yapılan bilumum masraflar faizi ile birlikte mukavelesi gereğince ödettirilir.” Denmektedir
Yüklenme Senetlerinin matbu içeriğini de düzenleyen Yönetmeliğin[9] Örnek-1’inde:
“…Millî Savunma Bakanlığınca zimmetime tahakkuk ettirilecek tazminatı… sarf tarihinden tahsil tarihine kadar geçen süre için hesap edilecek kanuni faizi ile birlikte ödeyeceğimi…” ibaresi kullanılmıştır.
Gider kalemlerinin bir kısmının bir seferde sarf edilmesi mümkünken (örn. Giyim, kuşam), yatı, yemek, tedavi, kırtasiye, ulaşım v.b. masraflar eğitim-öğretim dönemi içinde her güne yayılması muhtemel masraflardandır. Hal böyle olunca İdarenin her gün ve hatta her ay için öğrenciye yapmış olduğu giderleri hesaplayabilme imkanı bulunmadığı gibi her gider kalemi için yıllara yayılmış bir faiz hesabının günlük olarak yapılması da neredeyse imkansızdır.
İdarenin yapmış olduğu hesaplamalarda, faizin, giderlerin ait oldukları eğitim-öğretim yılının ilk gününde (genellikle 1 Eylül) başlatıldığı görülmektedir. Eğitim-öğretim giderlerinden 8 ay sonra sarf edilecek olan (örn: diploma, aylık, yol, yemek, barındırma vb.) giderler için faiz başlangıç tarihinin çok önceki bir tarih olarak alınması kanun, yönetmelik ve yüklenme senetlerindeki düzenlemelerle çelişir niteliktedir.
Sarf tarihiyle ilgili Yüksek Mahkemenin devamlılık kazanmış kararlarından bir, iki örnek vermek gerekirse: “…Şayet sarf tarihlerinin tespiti mümkün değilse faizin başlangıç tarihi olarak eğitim ve öğretim döneminin sonunun faiz başlangıcına esas alınması gerekir…”[10]
“…davalıların ödeyeceği tazminatın faizinin başlangıç tarihi “sarf tarihi” olarak belirtilmiştir. Sarf tarihinden maksat, ilgili kurum tarafından yükümlüye yapılan her bir kalem masrafın yapıldığı tarihtir. Şayet sarf tarihlerinin tespiti mümkün değilse faizin başlangıç tarihi olarak eğitim ve öğretim döneminin sonunun faiz başlangıcına esas alınması gerekir…”[11]
Öyleyse MSB’na bağlı her okul, giderlerini yıllık –bazen de dönemlik veya takvim yılını esas alarak- tespit ettiğinden öğrencinin okuduğu yıllara ait eğitim-öğretim dönem sonlarının idarece bildirilmesi ve bu tarihler baz alınarak faiz tahakkuku gerekecektir.
Öğrencinin okulla ilişiğinin kesildiği durumlarda okuduğu son eğitim-öğretim dönemi için faiz başlangıç tarihinin “ilişik kesme tarihi” olacağına ise kuşku yoktur. [12]
Faiz, Kanuni Faiz olup, faiz oranı değişim tarihlerini, eğitim-öğretim yılı sarf tarihleriyle birlikte değerlendirerek hesaplama yapmak gerekir.
3- MECBURİ HİZMET YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ TAMAMLAMADAN İLİŞİĞİ KESİLEN SUBAY VE ASTSUBAYLARIN İDAREYE ÖDEMESİ GEREKEN EĞİTİM-ÖĞRETİM GİDERLERİNİN İNCELENMESİ:
Okula girişte öğrenci/veli ve kefillerine imzalatılan yüklenme senetleri okul masraflarının, öğrencinin okuldan çıkarılması/istifası nedenine bağlı olarak tahsil edilmesi amacıyla düzenlenmektedir.
Okul süresiyle sınırlı olarak verilmiş olan bu senetler mecburi hizmet yükümlülüğünü ifa etmeye başlamış asker kişiler için hükmünü yitirmiş bulunmaktadır. Bu senetlere dayanılarak masraflar belirlenemez. Bu sebeple bu senetlere göre değil, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu’nun 112. maddesine göre yasadan doğan sorumluk söz konusudur.
926 S.Y.’nın “Subayların ve astsubayların yükümlülüğü” başlığını taşıyan maddesi aşağıdaki gibidir:
Madde 112 – (Değişik: 26/3/1982 - 2642/15 md.)
Muvazzaf subay ve astsubaylar subay ve astsubay nasbedildikleri tarihten itibaren fiilen 15 yıl hizmet etmedikçe istifa edemezler.
Astsubaylıktan subay olanlar hakkında bu yükümlülük astsubay çavuşluğa nasıp tarihinden itibaren hesap edilir.
(Değişik: 3/10/1996 - 4185/2 md.) Aşağıdaki hallerde subay ve astsubaylar istifa etmiş sayılırlar;
a) Yabancı uyruklu kişilerle evlenenlerden, bu evlilikleri yönetmelikte belirtilen esaslar dahilinde Genelkurmay Başkanlığınca uygun görülmeyenler
b) Çeşitli nedenlerle Türk vatandaşlığını kaybedenler veya Türk vatandaşlığından çıkarılanlar.
(Mülga: 21/7/2000 - KHK - 607/13 md.; Aynen kabül: 10/5/2006-5497/10 md.)
(Değişik: 21/7/2000 - KHK - 607/13 md.;İptal:Ana.Mah.nin 21/5/2003 tarihli ve E:2003/39, K: 2003/40 sayılı Kararı ile.)
Yabancı memleketlere öğrenim, staj, kurs, ihtisas veya görgü ve bilgilerini artırmak amacıyla gitmiş olanlardan durumları yukarıdaki fıkralar hükümlerine uyanlar hakkında o fıkra hükümleri uygulanmakla birlikte orada bulundukları süre içerisinde aldıkları aylık ve Devletçe yapılan masrafların dört katı ayrıca tazminat olarak alınır.
(Ek fıkra: 28/5/2003-4861/7 md.; Değişik: 3/7/2003 – 4917/5 md.) ) Durumları yukarıdaki fıkralara uyanlar ile Türk Silâhlı Kuvvetleri’nden her ne şekilde olursa olsun mecburî hizmet yükümlülüğünü tamamlamadan ayrılan veya ilişiği kesilen subay ve astsubaylar (Türk Silâhlı Kuvvetleri’nde görev yapamaz şeklinde sağlık raporu alanlar ile vazife malûlü olarak Türk Silâhlı Kuvvetleri’nden ayrılanlar hariç), her yıl kuvvet komutanlıkları, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı tarafından belirlenen; askerî öğrenci, subay ve astsubay nasbedildikten sonra kendilerine yapılan öğrenim, eğitim ve yetiştirme masraflarını, yükümlülük sürelerinin eksik kalan kısmı ile orantılı olarak kanunî faizi ile birlikte tazminat olarak öderler. Öğrenim, eğitim ve yetiştirme masraflarının hangi unsurlardan oluşacağı ve tahsiline ilişkin usul ve esaslar; Millî Savunma, İçişleri ve Maliye Bakanlıkları tarafından müştereken yürürlüğe konulacak yönetmelikte belirlenir.
Maddede adı geçen yönetmelik Türk Silahlı Kuvvetleri Personelinin Öğrenim, Eğitim Ve Yetiştirme Masraflarının Tespitine Dair Yönetmelik[13] olup Yönetmeliğin “Maliyet hesabı” başlıklı 5. maddesinin a) bendinde Türk Silahlı Kuvvetlerinde görev yapamaz şeklinde sağlık raporu alanlar ile vazife malulü olarak ayrılanlar hariç olmak üzere her ne şekilde olursa olsun mecburi hizmet yükümlülüğünü tamamlamadan ayrılan veya ilişiği kesilen subay ve astsubaylar ile ilgili maliyet hesabında hangi giderlerin dikkate alınacağı açıklanmıştır.[14]
Görülüyor ki iş bu yönetmelikteki sarf kalemleri, öğrenci/veli ve kefillerine imzalatılacak olan Yüklenme ve Kefalet senetlerindeki sarf kalemleriyle paralel bir düzenlemeye sahip. Ancak mecburi hizmet yükümlülüğünü tamamlamadan ilişiği kesilenler Yüklenme senetlerinde mevcut olsun ya da olmasın yönetmelikte sayılan tüm giderlerden kanun gereği sorumludurlar.
4- HANGİ RAKAMLARIN KULLANILACAĞI SORUNU:
Yargıtay’ın yerleşik içtihatları; öğrenci için yapılan eğitim-öğretim giderlerini içeren Maliyet Broşürlerinde güncellenmemiş gerçek giderlerin kullanılması gerektiği yönündedir.
Değerlendirmeye esas fiyatlar, bütçeleme fiyatları veya buna benzer tahmin edilmiş fiyatlar değil, cari yıl içinde gerçekleşen veya ikmal mevzuatındaki belgeler üzerinde yazılı olan fiyatlar olmalıdır.
Ancak yapılan her türlü harcamalarda, planlanan/tahmin edilen harcamalar değil, fiili harcamaların esas alınması gerekirken elde başka hiçbir veri yoksa ve elde edilmesi de olanaksızsa önceki yıl belirlenen harcama rakamlarından yararlanılır.
İlişik kesme tarihinden hemen sonra İdarece açılan alacak davalarında son eğitim-öğretim yılına ait masraflar henüz tespit edilmediğinden İdarenin bir önceki yılın rakamlarını kullandığı görülmektedir. Bu uygulama genellikle borçlu lehine olmaktadır. İdarenin talebi daha aza ilişkin olduğundan ve taleple bağlı kalınması gerektiğinden gerçek miktarları belli olmayan, henüz hesaplanmamış olan son yıla/döneme ait giderler için İdare’den gerçek rakamları bildirmesi yoluna gitmenin kanaatimce lüzumu bulunmamaktadır.
Bununla birlikte, son eğitim-öğretim yılına ait masrafların henüz belirlenmediği durumlarda, İdarenin önceki yıla ait rakamlara TEFE oranında güncelleme yaptığı da sıkça rastlanan bir durumdur. Kanaatimce İdarenin bu hesaplama tarzı Yargıtay’ın devamlılık kazanmış kararları ile çelişir niteliktedir.
Av. İlknur Sezgin TEMEL
Bu makalem Ankara Barosu Dergisi Güz 2008 Sayısında yayımlanmıştır.
--------------------------------------------------------------------------------
[1] Kanun No: 926 Kabul Tarihi: 27.07.1967 Yayımlandığı R. Gazete: 10.08.1967 Sayı:12670
[2] Kanun No: 5401 R.G. 03.06.1949 T. Sayı: 7223
[3] Resmi Gazete Tarihi: 03.09.1985 Sayı: 18857
[4] Resmi Gazete Tarihi: 17.02.2005 Sayı:26026
[5] Kanun No: 926 Kabul Tarihi: 27.07.1967 Yayımlandığı R. Gazete: 10.08.1967 Sayı:12670
[6] Askeri Okullara Alınan Öğrenciler İle Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte Ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine Ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere Veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik (Resmi Gazete Tarihi: 03.09.1985 Sayı: 18857)
[7] Üstte 6. bentteki yönetmelik.
[8] 5401 Sayılı Kanun R.G. 03.06.1949 T. Sayı: 7223
[9] Askeri Okullara Alınan Öğrenciler İle Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte Ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine Ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere Veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik
[10] 18. H. D. 14.02.2006T. 2005/11077E., 2006/971K. Sayılı kararı.
[11] 18. H.D. 09.02.2005 T. 2004/282E., 2005/45K. Sayılı kararı.
[12] Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu Kararı 05.06.1957 gün Sayı: 12-21 (Halen pek çok kararda dayanak olarak gösterilmektedir)
[13] Resmi Gazete Tarihi: 17.02.2005 Sayı:26026
[14] Türk Silahlı Kuvvetleri Personelinin Öğrenim, Eğitim Ve Yetiştirme Masraflarının Tespitine Dair Yönetmelik Madde 5- a) Öğrencilik dönemine ait 3 Eylül 1985 tarihli ve 18857 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Askerî Okullara Alınan Öğrenciler ile Silahlı Kuvvetler Hesabına Fakülte ve Yüksek Okullarda Okuyan Öğrenciler İçin Yüklenme Senedi Düzenlenmesine ve Bu Okullardan Çeşitli Sebeplerle Ayrılacak Öğrencilere veya Kefillerine Ödettirilecek Tazminata Dair Yönetmelik hükümleri uygulanarak yapılacak hesaplamada; yiyecek, giyim-kuşam, öğrenci harçlıkları, kitap-kırtasiye, vize-diploma-sınav ve benzeri harçlar, öğretim ve eğitimin gerektirdiği ulaşım giderleri, ilaç-tedavi giderleri, barındırma, askerî liseler hazırlık sınıfları yabancı dil eğitimleri, atış, personel ve amortisman giderleri ile görmüş olduğu kurs masrafları.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Askeri Okul Tazminatları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av. İlknur Sezgin Temel'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Askeri Okul Tazminatları
