BİRİNCİ KISIM: YÜKÜMLÜLÜK
BİRİNCİ BÖLÜM: VERGİNİN KONUSU
KONU
MADDE 1.
(Değişik madde: 07.01.2003 - 4783 s.y./1. m.) Gerçek kişilerin geliri, gelir vergisine bağlıdır. Gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılında elde ettiği kazanç ve gelirlerinin çıplak tutarıdır.
|
GELİRİN UNSURLARI
MADDE 2.
(Değişik madde: 07.01.2003 - 4783 s.y./2. m.)
Gelir sayılan kazançlar şunlardır:
1.Tecimsel kazançlar,
2.Tarımsal kazançlar,
3.Ücretler,
4.Bağımsız çalışma kazançları,
5.Taşınmaz anamal gelirleri,
6.Taşınır anamal gelirleri,
7.Diğer kazanç ve gelirler.
Bu yasada aksine hüküm olmadıkça yukarıda yazılı kazanç ve gelirler, toplam gelirin belirlenmesinde gerçek ve çıplak tutarları ile göz önüne alınır.
|
İKİNCİ BÖLÜM: TAM YÜKÜMLÜLÜK
YÜKÜMLÜLER
MADDE 3.
Aşağıda yazılı gerçek kişiler, Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazanç ve gelirin tümü üzerinden vergilendirilirler:
1.Türkiye'de yerleşmiş olanlar,
2.(202 sayılı yasanın birinci maddesiyle değişen bent) Kamu kuruluşlarınaa ya da merkezi Türkiye'de bulunan örgüt ve girişimlere bağlı olup adı geçen kuruluş, örgüt ve girişimlerin işleri dolayısıyla yabancı ülkelerde oturan Türk yurttaşları. (Bu kişiler gibi olanlardan bulundukları ülkelerde elde ettikleri kazanç ve gelirleri dolayısıyla gelir vergisine ya da benzeri vergiye bağlı tutulmuş olanlar, söz konusu kazanç ve gelirleri üzerinden ayrıca vergilendirilmez.)
|
TÜRKİYE'DE YERLEŞME
MADDE 4.
Aşağıda yazılı kimseler Türkiye'de yerleşmiş sayılır:
1. Türk Medeni Kanunu'nun 19. ve onu izleyen maddelerine göre belirlenen yerleşim yeri Türkiye'de bulunanlar,
2. Bir takvim yılı içinde Türkiye'de sürekli olarak altı aydan çok oturanlar. (Geçici ayrılmalar, Türkiye'de oturma süresini kesmez.)
|
YERLEŞME SAYILMAYAN DURUMLAR
MADDE 5.
Aşağıda yazılı yabancılar, ülkede altı aydan çok kalsalar bile Türkiye'de yerleşmiş sayılmaz:
1.Belli ve geçici bir görev ya da iş için Türkiye'ye gelen iş, bilim insanları, uzmanlar, devlet görevlileri, basın ve yayın habercileri, durumları bu kişilere benzeyen diğer kimseler ile öğrenim, sağaltım, dinlenme ya da gezi amacıyla gelenler,
2.Tutukluluk, hükümlülük, hastalık gibi elde olmayan nedenlerle Türkiye'de alıkonulmuş ya da kalmış olanlar.
|
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: DAR YÜKÜMLÜLÜK
YÜKÜMLÜLER VE KONU
MADDE 6.
Türkiye'de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler, yalnızca Türkiye'de elde ettikleri kazanç ve gelirler üzerinden vergilendirilir.
|
KAZANÇ YA DA GELİRİN TÜRKİYE'DE ELDE EDİLMESİ
MADDE 7.
Dar yükümlü kimseler bakımından hangi kazanç ve gelirin Türkiye'de elde edildiği, aşağıdaki koşullara göre belirlenir:
1.Tecimsel kazançlarda: Kazanç sahibinin Türkiye'de işyerinin olması ya da sürekli temsilci bulundurması ve kazancın bu yerlerde ya da bu temsilciler aracılığıyla elde edilmesi.(Bu koşulları taşısalar bile iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlardan, dışsatımlamak üzere Türkiye'de satın aldıkları ya da ürettikleri malları Türkiye'de satmaksızın yabancı ülkelere gönderenlerin bu işlerden doğan kazançları, Türkiye'de elde edilmiş sayılmaz.)
Türkiye'de satmaktan amaçlanan, alıcı ya da satıcının ya da her ikisinin Türkiye'de olması ya da satım sözleşmesinin Türkiye'de yapılmış olmasıdır. İş merkezinden amaçlanan ise işle ilgili işlemlerin eylemli olarak toplandığı ve yönetildiği merkezdir.
2.Tarımsal kazançlarda: Tarımsal etkinliklerin Türkiye'de yürütülmesi.
3.Ücretlerde:
a)İşin Türkiye'de yerine getirilmiş ya da yerine getirilmekte olması ya da Türkiye'de değerlendirilmesi,
b)Türkiye'de bulunan kuruluşların yönetim kurulu başkan ve üyelerine, denetçilerine, tasfiye görevlilerine ödenen paranın, ödentinin, aylık dışı para ve benzerlerinin Türkiye'de değerlendirilmesi,
4.Bağımsız çalışma kazançlarında: Bağımsız çalışma etkinliklerinin Türkiye'de yürütülmesi ya da Türkiye'de değerlendirilmesi,
5.Taşınmaz anamal gelirlerinde: Taşınmazın Türkiye'de bulunması ve bu nitelikteki mal ve hakların Türkiye'de kullanılması ya da Türkiye'de değerlendirilmesi,
6.Taşınır anamal gelirlerinde: Anamalın Türkiye'de yatırılmış olması,
7. Diğer kazanç ve gelirlerde: Bu kazanç ya da gelirleri doğuran işin ya da işlemin Türkiye'de yerine getirilmesi ya da Türkiye'de değerlendirilmesi.
Bu maddenin üçüncü, dördüncü, beşinci, yedinci bentlerinde söz edilen değerlendirmeden amaçlanan, ödemenin Türkiye'de yapılması ya da ödeme yabancı ülkede yapılmışsa Türkiye'de ödeyenin ya da adına ve yararına ödeme yapılanın hesaplarına ulaştırılması ya da kazancından ayrılmasıdır.
|
İŞYERİ VE SÜREKLİ TEMSİLCİ
MADDE 8.
7. maddenin ilk bendinde yazılı işyeri, Vergi Yöntem Yasasına göre belirlenir. Aynı maddede yazılı sürekli temsilci, bir iş ya da vekillik sözleşmesi ile temsil edilene bağlı olup onun adına ve yararına belirli ya da belirsiz süreyle ya da birden çok tecimsel işlemin yerine getirilmesine yetkili bulunan kimsedir.
Aşağıda yazılı kimseler, başkaca bir koşul aranmaksızın temsil edilenin sürekli temsilcisi sayılır:
1.Tecimsel temsilciler, tecimen vekilleri ve görevlileri ile Türk Tecim Yasasına göre acente durumundakiler,
2.Temsil edilene ilişkin tanıtım giderleri dışında olmak üzere giderleri sürekli olarak kısmen ya da tamamen temsil edilence ödenenler,
3.Mağaza ya da depolarında temsil edilen yararına satım için bırakma yoluyla satmak üzere sürekli olarak mal bulunduranlar.
Bir kimsenin birkaç kişiyi aynı zamanda temsil etmesi, onun sürekli temsilcilik niteliğini değiştirmez.
|
İKİNCİ KISIM: BAĞIŞIKLIK VE AYRIKLAR
BİRİNCİ BÖLÜM: ESNAF BAĞIŞIKLIĞI
VERGİDEN BAĞIŞIK ESNAF
MADDE 9.
(Değişik cümle: 22.07.1998 - 4369 s.y./26. m.) Tecimen ve zanaatçılardan aşağıda yazılı biçimde çalışanlar, gelir vergisinden bağışıktır:
1. Motorlu taşıma araçları kullanmamak koşuluyla gezici olarak ya da bir işyeri açmaksızın tüketiciye pazarlama ve satımla uğraşanlar (Giyim eşyaları, bireysel ve süs eşyaları, değeri yüksek ev eşyaları ile pazar yerlerinde gıda, bakkalda satılan şeyler, temizlik maddeleri ve durağan işyerlerinin önünde sergi açarak o işyerlerinde satış yapılan aynı türden mal satanlar dışında olmak üzere);
2. Bir işyeri açmaksızın gezici olarak ve doğrudan doğruya tüketiciye iş yapan atımcı, kalaycı, lehimci, musluk onarımcısı, çilingir, ayakkabı onarımcısı, ayakkabı boyacısı, berber, takav, fotoğrafçı, odun ve kömür kırıcısı, çamaşır yıkayıcısı ve yükçü gibi küçük zanaatçılar;
3. Köylerde gezici olarak her türlü zanaat işleri ile uğraşanlar, aynı yerlerde aynı işleri bir işyeri açarak yapanlardan 47. maddede yazılı koşulları taşıyanlar (51. madde kapsamına girenler bu bağışıklıktan yararlanamazlar);
4. Nehir, göl, deniz ve su geçitlerinde toplamı 50 rüsum tonilatoya (50 rüsum tonilato içinde) kadar makinesiz ya da motorsuz taşıma araçları işletenler; hayvanla ya da bir adet hayvan arabası ile taşımacılık yapanlar (Bu bentte yazılı ölçüler, birlikte yaşıyan eşlerle velilik altındaki çocuklarla ilgili olarak ya da ortaklık durumundaki işletmelerde bu kimselerin ya da ortaklığın işlettiği araçlar toplu olarak göz önüne alınarak belirlenir);
5. Tarım işlerinde kullandıkları hayvan, hayvan arabası, motor, traktör gibi araçlar ya da sandallarla taşımacılığı düzenli olarak yapmaksızın ara sıra ücret karşılığında eşya ve insan taşıyan çiftçiler;
6. (Değişik fıkra: 28.03.2007-5615 s.y./1. m.) Evlerde kullanılan dikiş, nakış, mutfak robotu, ütü ve benzeri makine ve aygıtlar dışında olmak üzere, devitken güç kullanmamak ve dışarıdan işçi almamak koşuluyla oturdukları evlerde ürettikleri havlu, örtü, çarşaf, çorap, halı, kilim, dokuma ürünleri, kırpıntı deriden üretilen ürünler, örgü, dantel, her tür nakış işleri ve turistik eşya, hasır, sepet, süpürge, paspas, fırça, yapma çiçek, pul, payet, boncuk işleme, tığ örgü işleri, ip ve urganları, tarhana, erişte, mantı gibi ürünleri işyeri açmaksızın satanlar. Bu ürünlerin, pazar yerlerinde satılması ile tecimsel, tarımsal ya da meslekle ilgili etkinlikleri dolayısıyla gelir ve kurumlar vergisi yükümlüsü olanların düzenledikleri dışında olmak üzere; düzenlenen kermes, şenlik, panayır ile kamu kurum ve kuruluşlarınca geçici olarak belirlenen yerlerde satılması bağışıklıktan yararlanmaya engel değildir.
7. (Ek bent: 04.06.2008 - 5766 s.y./8. m.) Tecimsel işletmelerin atıklarını düzenli olarak ya da belli aralıklarla satın alanlar dışında olmak üzere, bir işyeri açmaksızın kendi adına ve yararına salt kapı kapı dolaşarak her türlü hurda maddeyi toplayarak ya da satın alarak bu malların tecimini yapanlara ya da yeniden işleyenlere satanlar;
8. Yukarıdaki 1 - 7 numaralı bentlerde sözü edilen işlere benzerlik gösterdikleri Danıştay'ın uygun görüşü üzerine Maliye Bakanlığınca kabul edilip duyurulan tecim ve zanaat işleri ile uğraşanlar.
(İkinci fıkra yürürlükten kaldırıldı: 22.07.1998 - 4369 s.y./26. m.)
(Üçüncü fıkra yürürlükten kaldırıldı: 11.08.1999 - 4444 s.y./14. m.; değişik fıkra: 28.03.2007-5615 s.y./1. m.) Tecimsel, tarımsal ya da mesleğe ilişkin kazancı dolayısıyla gerçek yöntemde gelir vergisine bağlı olanlar ile yukarıda sayılan işleri gelir ve kurumlar vergisi yükümlerine bağlılık oluşturacak biçimde yapanlar, esnaf bağışıklığından yararlanamazlar.
(Ek fıkra: 22.07.1998 - 4369 s.y./26. m.) Esnaf bağışıklığı koşullarını topluca taşıyanlar, bu bağışıklıktan yararlanabilmek için ilgili esnaf odasına yazılarak ve durumlarını belgeleyerek belediyeden "Esnaf Bağışıklığı Belgesi" almak zorundadır.
(Ek fıkra: 22.07.1998 - 4369 s.y./26. m.) Esnaf bağışıklığından yararlananlar, etkinlikleri ile ilgili olarak satın aldıkları mallara ve giderlerine ilişkin gelir ve kurumlar vergisi yükümlülerinden aldıkları belgeleri saklamak zorundadır. Vergi Yöntem Yasasına göre yoklamaya yetkililer ya da yoklamaya yetkililerle birlikte belediye zabıtalarınca ortaklaşa yapılan denetimlerde, vergiden bağışık esnafın bir takvim yılı içinde bir kere mal alış ve giderlerine ilişkin belgeleri yanında bulundurmadığı ya da bulundurduğu belgenin satışını yaptığı mal ve işle ilişkisinin olmadığı belirlendiğinde "Esnaf Bağışıklığı Belgesi" kullanıştan kaldırılır. Belgesi kullanıştan kaldırılanlardan bağışıklık koşullarını taşıyanlar, aynı etkinliği sürdürmek isterse yeniden belge almak zorundadır.
(Değişik fıkra: 22.07.1998 - 4369 s.y./26. m.) Bir işyeri açmaksızın salt gezici olarak milli piyango bileti satanlar ile 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Yasasına göre gerçek kişilerin ve tüzelkişilerin mallarını iş sözleşmesiyle bağlı olmaksızın onlar adına kapı kapı dolaşarak tüketiciye satanlar, yukarıdaki koşullarla sınırlı olmaksızın gelir vergisinden bağışıktır.
(Ek fıkra: 26.12.1993 - 3946 s.y./6. m.) Bu bağışıklığın 94. madde uyarınca kesinti yoluyla alınan vergiye etkisi yoktur.
|
İKİNCİ BÖLÜM: VERGİDEN BAĞIŞIK ÇİFTÇİLER
KÜÇÜK ÇİFTÇİ ESNAFLIĞI
MADDE 10.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998 - 4369/82. m.)
|
KÜÇÜK ÇİFTÇİ BAĞIŞIKLIĞININ SINIRI
MADDE 11.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998 - 4369 s.y./82.m.)
|
İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ ÖLÇÜSÜ
MADDE 12.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998 - 4369 s.y./82.m.)
|
SATIŞ TUTARI ÖLÇÜSÜ
MADDE 13.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998 - 4369 s.y./82.m.)
|
BAĞIŞIKLIKTAN YÜKÜMLÜLÜĞE, YÜKÜMLÜLÜKTEN BAĞIŞIKLIĞA GEÇİŞ
MADDE 14.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998 - 4369 s.y./82.m.)
|
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: DİĞER BAĞIŞIKLIKLAR
DİPLOMAT BAĞIŞIKLIĞI
MADDE 15.
Yabancı devletlerin Türkiye'de bulunan elçi, büyükelçiye vekillik eden diplomat ve konsolosları (onursal konsoloslar dışında) ile elçilik ve konsolosluklarda o ülkelerin uyrukluğunda bulunan görevlileri, Türkiye'de kamusal bir görevle görevlendirilenler, bu konumlarından dolayı ve karşılıklı olmak koşuluyla gelir vergisinden bağışıktır.
Bu bağışıklığın taşınır anamal geliri üzerinden kesinti yoluyla alınan vergiye etkisi yoktur.
|
ÜCRET AYRIKLIĞI
MADDE 16.
Yabancı elçilik ve konsolosların 15. maddeye girmeyen görevli ve hizmetlilerinin yalnız bu işlerden dolayı aldığı ücretler, karşılıklı olmak koşuluyla gelir vergisi dışında tutulur.
|
GÖÇMEN VE SIĞINMACI BAĞIŞIKLIĞI
MADDE 17.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
BAĞIMSIZ ÇALIŞANLARDA YAŞLILIK BAĞIŞIKLIĞI
Mükerrer 17.
(Ek madde: 19.02.1963-202 s.y./11.m.; yürürlükten kaldırılan madde: 24.12.1980-2361 s.y./11.m.)
|
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: KAZANÇLARDA AYRIKLIKLAR
BAĞIMSIZ ÇALIŞMA KAZANÇLARINDA
MADDE 18.
(Değişik madde: 04.12.1985-3239 s.y./40.m.)
(Değişik fıkra: 11.08.1999-4444 s.y./4.m.)
Yazar, çevirmen, yontucu, güzel yazı sanatçısı, resim yapan sanatçı, besteci, bilgisayar izlencecisi ve yeni buluş ortaya koyanların ve yasal kalıtçılarının şiir, öykü, roman, makale, bilimsel araştırma ve inceleme, bilgisayar yazılımı, söyleşi, karikatür, fotoğraf, film, video bandı, radyo ve televizyon senaryo ve oyunu gibi yapıtlarını gazete, dergi, bilgisayar ve bilgisunar ortamı, radyo, televizyon ve videoda yayımlamak ya da kitap, yoğunteker, disket, resim, yontu, nota durumundaki yapıtları ile buluş belgelerini satmak ya da bunlar üzerindeki haklarını başkasına geçirmek ya da kullanım hakkını bırakmak yoluyla elde ettikleri kazanç, gelir vergisinden ayrıktır.
Yapıtların yayım, temsil, yorum, sergileme gibi yollarla değerlendirilmesi karşılığında alınan ederler, ayrıklığın içindedir.
Yukarıda yazılı kazançların düzensiz elde edilmesi, ayrıklık hükmünün uygulanmasına engel değildir.
Bağımsız çalışma kazançları ayrıklığının bu yasanın 94. maddesine göre kesinti yoluyla alınacak vergiye etkisi yoktur.
|
PTT ACENTELERİNDE KAZANÇ AYRIKLIĞI
Mükerrer 18.
PTT acenteliğinden elde edilen kazançlar, gelir vergisinden ayrıktır. Bu kazanç ayrıklığının bu yasanın 94. maddesine göre kesinti yoluyla alınacak vergiye etkisi yoktur.
|
TECİMSEL VE TARIMSAL KAZANÇLARDA YATIRIM İNDİRİMİ AYRIKLIĞI
MADDE 19.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 24.12.1980-2361 s.y./13.m.; yeniden düzenlenen madde: 09.04.2003-4842 s.y./1.m.; yürürlükten kaldırılan madde: 30.03.2006-5479 s.y./2.m.)
|
EĞİTİM VE ÖĞRETİM İŞLETMELERİNDE KAZANÇ AYRIKLIĞI
MADDE 20.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 24.12.1980-2361 s.y./14.m.; yeniden düzenlenen madde: 16.07.2004-5228 s.y./27.m.)
Okul öncesi eğitim, ilköğretim, özel eğitim, ortaöğretim özel okullarının işletilmesinden elde edilen kazançlar, ilgili bakanlığın görüşü alınarak Maliye Bakanlığının belirleyeceği yöntem ve ilkeler çerçevesinde beş vergilendirme dönemi boyunca gelir vergisinden ayrıktır. Ayrıklık, okulların etkinliğe geçtiği vergilendirme döneminden başlayarak geçerlidir.
|
EĞİTİM, ÖĞRETİM VE SAĞLIK HİZMETİ İŞLETMELERİNDE KAZANÇ AYRIKLIĞI
Mükerrer 20.
(Ek madde: 04.12.1985-3239 s.y./41.m.; yürürlükten kaldırılan madde: 26.12.1993-3946 s.y./38.m.)
|
BEŞİNCİ BÖLÜM: ANAMAL GELİRLERİNDE AYRIKLIKLAR
TAŞINMAZLARDA
MADDE 21.
(Değişik fıkra: 22.07.1998-4369 s.y./27.m.) Yapıların konut olarak kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde elde edilen kazancın 1.500.000.000 lirası gelir vergisinden ayrıktır. Ayrıklık sınırının üzerinde kazanç elde edilip açıklanmaması ya da eksik açıklanması durumunda bu ayrıklıktan yararlanılamaz.
Tecimsel, tarımsal ya da mesleğe ilişkin kazancını yıllık açıklama yazısı ile bildirmek zorunda olanlar ile gelirleri bu kişilerce bildirilecek olanlar, bu ayrıklıktan yararlanamaz.
|
|
Mükerrer 21.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
|
TAŞINIR ANAMAL GELİRLERİNDE
MADDE 22.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 04.12.1985-3239 s.y./138.m.; yeniden düzenlenen madde: 09.04.2003-4842 s.y./2.m.)
1. Bireysel emeklilikten emeklilik hakkı kazananlar ile bu dizgeden ölüm, sakatlık, işine sona verilme gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 25'i, Türkiye'de bulunanlar ile merkezi Türkiye'de bulunan diğer sigorta ortaklıklarından on yıl süreyle prim ödeyenler ile ölüm, sakatlık, işine son verilme gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemelerin % 10'u ve tek primli yıllık gelir sigortalarından yapılan ödemelerin tamamı gelir vergisinden ayrıktır.
Ayrık tutar üzerinden 94. maddenin birinci fıkrasının 15 numaralı bendine göre kesinti yapılmaz.
2. Tam yükümlü kurumlardan elde edilen, 75. maddenin ikinci fıkrasının 1, 2, 3 numaralı bentlerinde yazılı kazanç paylarının yarısı gelir vergisinden ayrıktır. Ayrık tutar üzerinden 94. maddeye göre kesinti yapılır ve kesilen verginin tamamı, kazanç payının yıllık açıklama yazısı ile açıklanması durumunda yıllık açıklama yazısı üzerinden hesaplanan vergiden düşülür.
|
ALTINCI BÖLÜM: DAĞINIK AYRIKLIKLAR
ÜCRETLERDE
MADDE 23.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./17.m.)
Aşağıda yazılı ücretler, gelir vergisinden ayrık tutulmuştur:
1. Köylerde ya da son kişi sayımına göre belediye içi toplam kişi sayısı 5000'i aşmayan yerlerde etkinlik gösteren ve salt el ile dokunan halı ve kilim üreten işletmelerde çalışan işçilerin ücretleri;
2. (Değişik: 22.07.1998-4369 s.y./28.m.) Gelir vergisinden bağışık olanların ya da gerçek yöntemde vergilendirilmeyen çiftçilerin yanında çalışan işçilerin ücretleri;
3. Toprak altı işletmesi niteliğindeki madenlerde değerli süs taşı elde etme işi ve bununla ilgili diğer bütün işlerde çalışanların salt yeraltında çalıştıkları zamanlara ilişkin ücretleri;
4. (Yürürlükten kaldırılan bent: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
5. Köy muhtarları ile köylerin yazman, korucu, imam, bekçi ve benzeri hizmetlilerine köy bütçesinden ödenen ücretler ile çiftçi mallarını koruma bekçilerinin ücretleri;
6. Hizmetçilerin ücretleri (Hizmetçiler, özel kişilerce evlerde, bahçelerde, çok katlı yapılarda ve tecim yeri olmayan diğer yerlerde orta hizmetçiliği, süt ninelik, dadılık, bahçıvanlık, kapıcılık gibi özel hizmetlerde çalıştırılan kişilerdir.) (Mürebbiyelere ödenen ücretler ayrıklık kapsamında değildir);
7. Sanat okulları ile bu nitelikteki eğitim kurumlarında, ceza ve iyileştirmeevlerinde, düşkünlerevlerinin işliklerinde çalışan öğrencilere, hükümlü ve tutuklulara ve düşkünlere verilen ücretler;
8. (Değişik bent: 25.05.1995-4108 s.y./16.m.) Çalışanlara işverenlerce yemek verilerek sağlanan yarar (İşverenlerce işyerinde veya eklentilerinde yemek verilmeyen durumlarda, çalışılan günlere ilişkin bir günlük yemek ederinin 6.000.000 lirayı aşmaması ve buna ilişkin ödemenin yemek veren yükümlülere yapılması zorunludur. Ödeme, bu tutarı aşarsa aşan kısım ile çalışana yemek ederi olarak parayla yapılan ödemeler ve bu amaçla sağlanan yarar, ücret olarak vergilendirilir.);
9. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./42.m.) Genel olarak maden işletmelerinde ve üretimliklerde çalışan işçilere ve özel yasalara göre barındırılması gereken görevliler ile hizmetlilere konut sağlanması ve bunların aydınlatılması, ısıtılması ve su verilmesi yoluyla sağlanan yarar ile işverenin iyesi olduğu toplam alanı 100 m.yi aşmayan konutların çalışanlara konut olarak özgülenmesi yoluyla sağlanan yarar (Bu konutların 100 m.yi aşması durumunda, aşan kısma denk gelen yarar için bu ayrıklık hükmü uygulanmaz);
10. Çalışanların toplu olarak işyerlerine gidip gelmelerini sağlamak amacıyla işverenlerce karşılanan taşıma giderleri;
11. (Değişik bent: 28.06.2001-4697 s.y./2.m.) Yasayla kurulan emekli bankaları ile 506 sayılı Sosyal Sigorta Yasasının geçici 20. maddesinde belirtilen bankalarca ödenen emekli, sakatlık, dul ve yetim aylıkları (506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasasının geçici 20. maddesinde belirtilen bankalarca ödenen aylıkların toplamı, en yüksek devlet görevlisine ödenen en yüksek ödeme tutarından çoksa aradaki fark, ücret olarak vergiye bağlı tutulur.) (Genel, katma ve özel bütçelerden ödenen bu tür aylıklar da içinde);
12. 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Yasasına bağlı çırakların en az yasal ücreti aşmayan ücretleri.
13. (Ek bent: 04.12.1985-3239 s.y./42.m.) Yabancı ülkelerde bulunan toplumsal güvenlik kurumlarınca ödenen emekli, sakatlık, dul ve yetim aylıkları;
14. (Yürürlükten kaldırılan bent: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.; yeniden düzenlenen bent: 30.07.2003-4962 s.y./5.m.) Yasal ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan dar yükümlü işverenlerin yanında çalışanlara, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden yabancı para olarak ödediği ücretler;
15. (Ek bent: 04.12.1985-3239 s.y./42.m.) Yüz ve daha aşağı sayıda işçi çalıştıran işyerlerinde bir, yüzden çok işçi çalıştıran işyerlerinde iki özengen sporcu çalıştıranların, her yıl ulusal karşılaşmalara katıldıklarının belgelenmesi koşuluyla bu özengen sporculara ödenen ücretler. (En az yasal ücretin iki katını aşmamak koşuluyla)
|
GİDER KARŞILIKLARINDA
MADDE 24.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./18.m.)
Gider karşılığı olarak yapılan aşağıda yazılı ödemeler, gelir vergisinden ayrıktır:
1 . (Değişik bent: 31.12.1981-2574 s.y./5.m.) Yolluk Yasasına bağlı kurumlarca yolluk olarak yapılan ödemeler;
2. (Değişik bent: 31.12.1982-2772 s.y./3.m.) Yolluk Yasası kapsamı dışında kalan kurumlarca yönetim kurulu başkanı ve üyeleri ile denetçilerine, tasfiye görevlilerine ve çalışanlara (Yolluk Yasasına bağlı olsun olmasın her türlü sözleşmeli çalışan içinde) verilen gerçek yol giderlerinin tümü ile yemek ve yatma giderlerine karşılık verilen gündelikler (Bu gündelikler, aynı aylık düzeyindeki devlet görevlilerine verilen gündeliklerden fazla ise ya da devletçe verilen gündeliklerin en yüksek sınırını aşarsa aradaki fark, ücret olarak vergilendirilir.);
3. (Yürürlükten kaldırılan bent: 26.12.1993-3946 s.y./38.m.)
4. 657 sayılı Devlet Görevlileri Yasasına göre ödenen yakacak yardımı (görevli, işçi ve Bağ-Kur emeklilerine öndelik olarak ödenenler içinde);
5. Sayım işleri ile seçim işlerinde çalıştırılanlara özel yasalarına göre verilen zorunlu gider karşılıkları.
|
ÖDENCE VE YARDIMLARDA
MADDE 25.
Aşağıda yazılı ödence ve yardımlar, gelir vergisinden ayrıktır:
1. Ölüm, sakatlık, hastalık (Değişik ibare: 16.06.2009-5904 s.y./1.m.) ve işsizlik nedenleriyle verilen ödence (işe başlatmama ödencesi içinde) ve yapılan yardımlar;
2. Yoksullara belli bir süre için ya da yaşam boyunca yapılan yardımlar (Asker ailelerine yapılan yardımlarla yardım derneklerinin ve yardım bankalarının yardımları, kesin olarak bu ayrıklığa girer.);
3. (Değişik bent: 28.06.2001-4697 s.y./3.m.) Yasayla kurulan emekli bankaları ile 506 sayılı Toplumsal Sigortalar Yasasının geçici 20. maddesinde belirtilen bankalarca kendi aylığı bağlananlara aylıkları dışında, yasaları ya da konumları gereğince verilen emekli, dul, yetim ve evlilik için aylık dışı para ya da geri verilen yatırım parası ve sürelerini doldurmamış bulunanlar ile dul ve yetimlerine toptan ödenen ödenceler (506 sayılı Toplumsal Sigortalar Yasasının geçici 20. maddesinde belirtilen bankalarca ödenen ödence, yardım ve toptan ödemeler, en yüksek devlet görevlisine ödenen en yüksek ödeme tutarından çok ise aradaki fark, ücret olarak vergilendirilir. Bu karşılaştırmada gerek farklı bankalardan gerek aynı sandıktan farklı zamanlarda yapılan aylık dışı ödeme, ödence ve toptan ödemeler topluca göz önüne alınır.);
4. Çalışanlara çocuk için ödenen artırımlar (Bu artırımlar devletçe verilen tutarları aştığında aşan kısım, vergilendirilir.);
5. Evlenme ve doğum nedeniyle çalışanlara yapılan yardımlar (Bu ayrıklık çalışanın iki aylığına ya da buna denk gelen gündeliklerinin tutarına kadar olan yardım kısmı için uygulanır.);
6. Toplumsal sigorta kurumlarınca sigortalılara yapılan ödemeler;
7. (Değişik bent: 17.10.1980-2320 s.y./2.m.) 1475 ve 854 sayılı yasalara göre ödenmesi gereken görev süresi ödencelerinin tümü ile 5953 sayılı yasaya göre ödenen görev süresi ödencelerinin çalışanın 24 aylığını aşmayan tutarları (Çalışmadan ödenen ücretler, ödence sayılmaz.)
8. Genel olarak geçimlikler (alanlar için);
9. Yardım bankalarınca konumları gereğince kendi üyelerine ölüm, sakatlık, hastalık, doğum, evlenme gibi nedenlerle yapılan yardımlar;
10. (Ek bent: 04.12.1985-3239 s.y./44.m.) Yabancı ülkelerde bulunan toplumsal güvenlik kurumlarınca ödenen emekli, dul, yetim ve evlenme için aylık dışı para ya da geri verilen yatırım parası, sürelerini doldurmamış bulunanlarla dul ve yetimlerine toptan ödenen ödence ve yardımlar.
|
YURT GÖREVİ YARDIMLARINDA
MADDE 26.
Aşağıda yazılı yurt görevi yardımları, gelir vergisinden ayrıktır:
1. Savaş sakatlığı artırımları;
2. Savaş sakatlarına ve şehitlerin dul ve yetimlerine verilen tekel satımlıkları;
3. Şehitlerin dul ve yetimlerine şehit dul ve yetimi konumu gereği yapılan bütün ödemeler (Bu hükmün uygulanmasında özel yasalarına göre şehit kılınanlar ile savaş, başkaldırı, kır uğruları ile kaçakçıları izleme ve çatışma, sanıkların ve hükümlülerin izlenmesi, arazide savaş denemesi, eğitim ve uygulama sırasında görev başında ya da görevden doğan nedenlerle ölenler şehit sayılır.);
4.Yurt görevlerinin düzene konulması nedeniyle bağlanan aylıklar ile verilen ödüller.
|
DONANIM VE ASKER AZIĞI EDERLERİNDE
MADDE 27.
Aşağıda yazılı donanım ve asker azığı ederleri, gelir vergisinden ayrıktır:
1. Özel yasalarına dayanarak verilen yemek ve hayvan yem ederleri ya da bu nitelikte yapılan ödemeler;
2. Demirbaş olarak verilen giyim varlığı (Kamusal ve özel kuruluşlarca çalışanlara iş gereği verilen ve bu kişilerin işten ayrılmaları durumunda geri alınan giyim varlığı);
3. Para toplayanlar için yapılan giyim giderleri.
|
ÖĞRENİM VE UYGULAMA ÖDEMELERİNDE
MADDE 28.
Öğrenim ve uygulama giderleri karşılığı olarak yapılan aşağıda yazılı ödemeler, gelir vergisinden ayrık tutulmuştur:
1. Kamusal ve özel kuruluşlar ve kişiler yararına yabancı ülkelerde öğrenim ya da uygulamalı öğrenim yapan öğrenci ve görevlilere gider karşılığı verilen paralar (Özel kuruluşlarca yapılan ödemeler, benzeri devlet öğrencisi ve görevlilerine verilen tutardan çok olduğunda aradaki fark, ücret olarak vergilendirilir. Temel görev dolayısıyla alınan ücretler, bu ayrıklığın içinde değildir.);
2. Kamusal ve özel kuruluşlar ve kişiler yararına Türkiye'de öğrenim yapan öğrenciye besleme, barındırma ve öğrenim gideri olarak ödenen paralar;
3. Öğrencilere uygulama dolayısıyla öğretim kuruluşları ya da öğrenim giderlerini üstlenenlerce verilen paralar.
|
İSTEKLENDİRME AMACIYLA ÖDENEN AYLIK DIŞI PARA VE ÖDÜLLER
MADDE 29.
İsteklendirme amacıyla verilen aşağıda yazılı aylık dışı para ve ödüller, gelir vergisinden ayrıktır:
1. Bilimi, güzel sanatları, tarımı, hayvan yetiştirilmesini ve ülke bakımından yararlı olan diğer işleri ve etkinlikleri özendirme amacıyla verilen aylık dışı para ve ödüller;
2. (Değişik bent: 24.12.1980-2361 s.y./20.m.) Subay, astsubay, erbaş ve erlere ve orduda çalışan asker olmayan makinistlere uçuş, dalış gibi çalışmaları dolayısıyla verilen ödenceler, gündelikler, aylık dışı paralar, artırımlar, Türk Hava Kurumu ya da (Değişik söz: 04.06.2008-5766 s.y./8.m.) yasal ya da iş merkezi Türkiye'de bulunan kuruluşlarda uçuş amacıyla görevlendirilen, hava aracını yönlendirme ve yönetmekle görevli pilotlar ile uçus sırasında uçak içinde çalışan askeri olmayan havacılık yetkesince yetkiyle belgelendirilmiş çalışanlara, eylemli olarak uçuş hizmeti, denizaltına dalış yapanlara eylemli olarak dalış hizmetleri dolayısıyla yapılan aynı nitelikteki ödemeler;
3. (Değişik bent: 24.12.1980-2361 s.y./20.m.) Spor yarışmalarına katılan özengen sporculara ödenen ödül ve aylık dışı paralar;
4. (Değişik bent: 24.12.1980-2361 s.y./20.m.) Spor yarışmalarını yöneten yargıcılara ödenen ücretler.
|
SERGİ VE PANAYIR AYRIKLIĞI
MADDE 30.
Dar yükümlülüğe bağlı olanların
1. Hükümetin izniyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıkları tecimsel etkinliklerden elde ettikleri kazançlar (Türkiye'de başkaca işyeri ya da sürekli temsilcileri bulunmamak koşuluyla);
2. Hükümetin izniyle açılan sergi ve panayırlarda yaptıları bağımsız çalışma etkinliklerinden elde ettikleri kazançlar gelir vergisinden ayrıktır.
|
YEDİNCİ BÖLÜM: İNDİRİMLER
EN AZ GEÇİM İNDİRİMİ
MADDE 31.
(Değişik madde: 09.04.2003-4842 s.y./3.m.)
Çalışma gücünün en az % 80'ini yitimiş çalışan birinci basamakta sakat, en az % 60'ını yitirmiş çalışan ikinci basamakta sakat, en az %40'ını yitirmiş çalışan üçüncü basamakta sakat sayılır ve aşağıda sakatlık basamakları itibarıyla belirlenen aylık tutarlar, çalışanın ücretinden indirilir.
Sakatlık indirimi,
-Birinci basamakta sakatlar için 440.000.000 lira,
-İkinci basamakta sakatlar için 220.000.000 lira,
-Üçüncü basamakta sakatlar için 110.000.000 liradır.
Sakatlık basamaklarının belirlenme biçimi ile uygulamaya ilişkin temeller ve yöntemler, Maliye, Sağlık, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlıklarınca bu konuda ortaklaşa hazırlanacak bir yönetmelikle belirlenir.
|
MADDE 32.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 04.12.1985-3239 s.y./138.m.; yeniden düzenleme: 28.03.2007-5615 s.y./2.m.)
Ücretin gerçek yöntemde vergilendirilmesinde en az geçim indirimi uygulanır.
En az geçim indirimi, ücretin elde edildiği takvim yılı başında geçerli olan ve işleyim kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan en az ücretin yıllık kesintisiz tutarının; yükümlünün kendisi için % 50'si, çalışmayan ve herhangi bir geliri olmayan eşi için % 10'u, çocukların her biri için ayrı ayrı olmak üzere; ilk iki çocuk için % 7,5, diğer çocuklar için % 5'idir. Gelirin bölümsel döneme ilişkin olması durumunda ay kesirleri, tam ay sayılarak bu süreye denk gelen indirim tutarları temel alınır. En az geçim indirimi, bu fıkraya göre belirlenen tutar ile 103. maddedeki gelir vergisi çizelgesinin birinci gelir dilimine uygulanan oranın çarpılmasıyla bulunan tutarın hesaplanan vergiden indirilmesi yoluyla uygulanır. İndirilecek kısmın çok olması halinde bu tutar, geri verilmez.
İndirimin uygulamasında "çocuk" sözü, yükümlü ile birlikte oturan ya da yükümlünün baktığı (geçimlik verilenler, çocuk edinilenler ile ana ya da babasını yitirmiş torunlardan yükümlü ile birlikte oturanlar içinde) 18 yaşını ya da öğrenimde olan 25 yaşını doldurmamış çocukları, "eş" sözü ise aralarında yasal evlilik bağı bulunan kişileri belirtir.
İndirim tutarının belirlenmesinde yükümlünün gelir elde ettiği gündeki evlilik ve aile durumu temel alınır. İndirim, yukarıdaki oranlara göre hesaplanan tutarları aşmamak koşuluyla, ücret geliri elde eden aile bireylerinden her biri için ayrı ayrı, çocuklar için eşlerden yalnızca birisinin gelirine uygulanır. Boşananlar için indirim tutarının hesabında, geçimini sağladıkları çocuk sayısı göz önüne alınır.
(Ek fıkra: 16.06.2009-5904 s.y./2.m.) Ücretlerin vergilendirilmesinde en az geçim indirimi uygulandıktan sonra, varsa özendirme amaçlı diğer indirim ve ayrıklıklar göz önüne alınır.
Bakanlar Kurulu, indirim konusu yapılacak toplam tutarın en az ücretin yıllık kesintisiz tutarını aşmaması koşuluyla ikinci fıkrada belirtilen en az geçim indirimi oranlarını artırmaya ya da yasal oranına kadar indirmeye yetkilidir.
En az geçim indiriminin uygulama dönemleri ve indirme biçimi ile diğer konulara ilişkin yöntem ve temeller, Maliye Bakanlığınca belirlenir.
|
|
MADDE 33.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 04.12.1985-3239 s.y./138.m.)
|
|
MADDE 34.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 04.12.1985-3239 s.y./138.m.)
|
VERGİ KARNESİ TEMELİ
MADDE 35.
(Değişik madde: 01.05.1981-2454 s.y./7.m.)
A) İndirimlerden yararlanmak isteyenler, Vergi Yöntem Yasasına göre vergi karnesi almak zorundadır.
B) Bu yasanın ikinci maddesinde sayılan kazanç ve gelirleri elde edenler (ayrıklık ve bağışıklıklardan yararlananlar içinde) vergi karnesi almak ve gelir vergisi yönünden durumlarını ve bu durumda meydana gelen değişiklikleri karnelerine yazdırmak zorundadır.
(Değişik fıkra: 31.12.1981-2574 s.y./7.m.) Bu bentte yazılı vergi karnesinin içereceği konular, karne almaya ilişkin biçim ve temeller ile uygulama zamanı Maliye Bakanlığınca belirlenir.
|
İNDİRİMİN UYGULANMAYACAĞI GELİRLER
MADDE 36.
(Değişik madde: 28.12.1967-980 s.y./4.m.)
Çeşitli yerlerden ücret alan çalışan için 31. maddede yazılı indirimler, bunlardan yalnız en yüksek ücretin vergisine uygulanır. Çalışanın vergi karnesi varsa indirimin uygulanacağı ücret, bu karneyi elinde bulunduran işverenden aldığı ücrettir. Vergi Yöntem Yasası ile karne almaktan bağışık tutulmuş olanlarda indirimin uygulanacağı ücret, aile durumu sorgu belgesini elinde bulunduran işverenden aldığı ücrettir.
31. maddedeki indirimler, dar yükümlü kimseleri kapsamaz.
|
SEKİZİNCİ BÖLÜM: YATIRIM İNDİRİMİ
YATIRIM İNDİRİMİNİN NİTELİĞİ
Ek Madde 1.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
|
YATIRIM İNDİRİMİNİN KOŞULLARI
Ek Madde 2.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
|
YATIRIM İNDİRİMİNİN KONUSU VE ORANI
Ek Madde 3.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
|
YATIRIM İNDİRİMİNİN BAŞLANGICI VE UYGULAMA SÜRESİ
Ek Madde 4.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
|
YATIRIM İNDİRİMİNE KONU ETKİN DEĞERLERİN SATIŞ VE BAŞKASINA GEÇİRİLMESİ
Ek Madde 5.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
|
HESAPLAMA İŞLERİ YÖNTEMİ
Ek Madde 6.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
|
ÜÇÜNCÜ KISIM: GELİR UNSURLARININ BELİRLENMESİ
BİRİNCİ BÖLÜM: TECİMSEL KAZANÇ
TECİMSEL KAZANCIN TANIMI
MADDE 37.
Her türlü tecimsel ve işleyimsel etkinliklerden doğan kazançlar tecimsel kazançtır.
Bu yasanın uygulanmasında aşağıda yazılı kazançlar, tecimsel kazanç sayılır:
1. Maden, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl elde etme yerleri ile tuğla ve kiremit karışımlarının işletilmesinden;
2. Borsacılık işlerinden;
3. Özel okul ve hastanelerle benzeri yerlerin işletilmesinden;
4. Taşınmazların alım, satım ve yapım işleriyle sürekli olarak uğraşanların bu işlerinden;
5. (Değişik bent: 19.02.1963-202 s.y./17.m.) Kendi adına ve yararına taşınır değer alım, satımı ile sürekli olarak uğraşanların bu etkinliklerinden;
6. (Değişik bent: 19.02.1963-202 s.y./17.m.) Satın alınan ya da varlık değişimi yoluyla edinilen arazinin edinim gününden başlayarak 5 yıl içinde parsellere ayrılarak bu sürede ya da daha sonraki yıllarda bir kısmının ya da tamamının satılmasından elde edilen kazançlar.
7. (Ek bent: 09.04.2003-4842 s.y./4.m.) Yapay diş yapma işinden elde edilen kazançlar.
Kolektif ortaklıklarda ortakların, yalın ya da paylı komandit ortaklıklarda komandit ortakların ortaklık kazancından aldıkları paylar, kişisel tecimsel kazanç sayılır.(66. madde saklıdır.)
Tecimsel kazanç, Vergi Yöntem Yasasına ve bu kanunda yazılı gerçek (Dönemsonu kaynak çizelgesi ya da işletme hesabı temeli) ya da basit yöntemlere göre belirlenir.
Özel okul ve hastanelerle benzeri yerleri işleten bağımsız çalışanlar, bağımsız çalışma kazançlarını da işletme defterine yazabilir.
|
DÖNEMSONU KAYNAK ÇİZELGESİ TEMELİNDE TECİMSEL KAZANCIN BELİRLENMESİ
MADDE 38.
Dönemsonu kaynak çizelgesi temeline göre tecimsel kazanç, girişimdeki özanamalın hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki olumlu farktır. Bu dönem süresince iye ya da iyelerce
1. İşletmeye eklenen değerler bu farktan indirilir;
2. İşletmeden çekilen değerler bu farka eklenir.
Tecimsel kazancın bu yolla belirlenmesi sırasında Vergi Yöntem Yasasının değerlemeye ilişkin hükümleri ile bu yasanın 40 ve 41. maddelerine uyulur.
(Yürürlükten kaldırılan üçüncü fıkra: 04.12.1985-3239 s.y./138.m.)
(Yürürlükten kaldırılan dördüncü fıkra: 17.12.2003-5024 s.y./9.m.)
(Yürürlükten kaldırılan beşinci fıkra: 17.12.2003-5024 s.y./9.m.)
|
İŞLETME HESABI TEMELİNDE TECİMSEL KAZANCIN BELİRLENMESİ
MADDE 39.
İşletme hesabı temeline göre tecimsel kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen gelir ile giderler arasındaki olumlu farktır. (Elde edilen gelir, toplanan paralarla gerçekleşen alacakları, giderler ise ödenen ve borçlanılan tutarları belirtir.)
Tecimsel varlık alım satımı ile uğraşanlarda tecimsel kazancın bulunması için hesap dönemi sonunda kalan varlıkların değeri gelire, dönem başındaki varlıkların değeri ise giderlere eklenir.
Tecimsel kazancın bu yolla belirlenmesi sırasında Vergi Yöntem Yasasının değerlemeye ilişkin hükümleri ile bu yasanın 40, 41. maddelerine uyulur.
|
|
Mükerrer 39.
(Ek madde: 04.12.1985-3239 s.y./47.m.; yürürlükten kaldırılan madde: 26.12.1993-3946 s.y./38.m.)
|
İNDİRİLECEK GİDERLER
MADDE 40.
Çıplak kazancın belirlenmesi için aşağıdaki giderler, indirilir:
1. Tecimsel kazancın elde edilmesi ve sürdürülmesi için yapılan genel giderler. (Ek: 25.05.1995-4108 s.y./19.m.) (Dışsatım, yurtdışında yapı, onarma, kurma ve taşımacılık etkinliklerinde bulunan yükümlüler, bu bentte yazılı giderlere ek olarak bu etkinliklerden yabancı para olarak elde ettikleri gelirin binde beşini aşmamak koşuluyla yurtdışındaki bu işlerle ilgili giderlerine karşılık olmak üzere götürü olarak hesapladıkları giderleri de indirebilirler.);
2. (Değişik bent: 27.12.1963-365 s.y./2.m.) Hizmetli ve işçilerin işyerinde ya da işyerinin eklentilerinde besleme ve barındırma giderleri, sağaltım ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli ödentisi (Bu primlerin ve ödentinin geri alınmamak üzere Türkiye'de bulunan sigorta ortaklıklarına ya da emekli ve yardım bankalarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım bankalarının tüzelkişiliği olmaları koşuluyla), 27. maddede yazılı giyim giderleri;
3. İşle ilgili olmak koşuluyla sözleşmeye ya da mahkeme kararına ya da yasaya dayanarak ödenen ödenceler,
4. İşle ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliğine uygun yolculuk ve konaklama giderleri (Yolculuk amacının gerektirdiği süreyle sınırlı olmak koşuluyla);
5. (Değişik bent: 24.06.1994-4008 s.y./24.m.) Kiralama yoluyla edinilen ya da işletmeye giren ve işte kullanılan taşıtların giderleri;
6. (Değişik bent: 31.12.1982-2772 s.y./5.m.) İşletme ile ilgili olmak koşuluyla yapı, arazi, gider, yoğaltım, damga, belediye vergileri, işlem vergisi ve kayıt parası gibi nesneye bağlı vergi, iş ve işlem vergileri;
7. (Değişik bent: 24.12.1980-2361 s.y./29.m.) Vergi Yöntem Yasasına göre ayrılan yıpranma payları (Ek metin: 24.06.1994-4008 s.y./24.m.);
8. (Ek bent: 04.12.1985-3239 s.y./48.m.) İşverenlerce Sendikalar Yasasına göre sendikalara ödenen ödentiler (Şu kadar ki ödenen ödentinin bir aylık tutarı, işyerinde işçilere ödenen çıplak ücretin bir günlük toplamını aşamaz.);
9. (Ek bent: 28.06.2001-4697 s.y./4.m.) İşverenlerce ücretliler adına bireysel emeklilik dizgesine ödenen katkı payları (Gerek işverenler gerekse ücretlilerce bireysel emeklilik dizgesine ödenen ve vergilendirilecek değerin belirlenmesinde göz önüne alınan katkı paylarının toplamı bu yasanın 63. maddesinin birinci fıkrasının 3 numaralı bendinde belirlenen oran ve sınırı aşamaz.);
10. (Ek bent: 25.12.2003-5035 s.y./12.m.) Yoksullara yardım amacıyla gıda bankacılığı etkinliğinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen yöntem ve temeller çerçevesinde bağışlanan yiyecek, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin elde edilmesi için yapılan harcama tutarı.
|
GİDER OLARAK KABUL EDİLMEYEN ÖDEMELER
MADDE 41.
Aşağıda yazılı ödemelerin gider olarak indirilmesi kabul edilmez:
1. Girişimci ile eşinin ve çocuklarının işletmeden çektikleri paralar ya da nesne olarak aldıkları diğer değerler (Nesne olarak alınan değerler, benzeri ederi ile değerlenerek girişimcinin çektiklerine eklenir.);
2. Girişimcinin kendisine, eşine, küçük çocuklarına işletmeden ödenen aylıklar, ücretler, aylık dışı paralar, aracılık yüzdeleri ve ödenceler;
3. Girişimcinin işletmeye koyduğu anamal için yürütülecek işlentiler;
4. Girişimcinin, eşinin ve küçük çocuklarının işletmede alacak verecek hesabı ya da diğer biçimlerdeki alacakları üzerinden yürütülecek işlentiler;
5. (Ek bent: 28.03.2007-5615 s.y./3.m.) Bu fıkranın 1-4 numaralı bentlerinde yazılı olan işlemler dışında girişimcinin ilişkili kişiler ile benzerlerine uygunluk ilkesine aykırı olarak belirlenen ederler üzerinden mal ya da hizmet alım ya da satımında bulunması durumunda, benzerlerine uygun ederler ile girişimcinin uygulamış olduğu eder arasındaki işletme zararına oluşan fark, işletmeden çekilmiş sayılır.
Girişimcinin eşi, üstsoyu ve altsoyu, üçüncü basamak içinde olmak üzere yansoy ve kayın yakınları ile doğrudan ya da dolaylı ortağı bulunduğu ortaklıklar, bu ortaklıkların ortakları, bu ortaklıkların yönetimi, denetimi ya da anamalı bakımından denetimi altında bulunan diğer ortaklıklar, ilişkili kişi sayılır.
Bu bentin uygulamasında, üretim, yapım, kiralama ve kiraya verme, ödünç para alınması ya da verilmesi, ücret, aylık dışı para ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler, her durum ve koşulda mal ya da hizmet alım ya da satımı olarak değerlendirilir.
İşletmeden çekilmiş sayılan fark, ilişkili kişinin açıkladığı gelir ya da kurumlar vergisi için vergilendirilecek tutarın hesabında göz önüne alınmış ise ilişkili kişinin vergilendirme işlemleri, buna göre düzeltilir. İlişkili kişiler ve bu kişilerle yapılan işlemlerle ilgili olarak bu maddede yer almayan konularda 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Yasasının 13. maddesi uygulanır.
6. Her türlü para cezaları, vergi cezaları ile girişimcinin suçlarından doğan ödenceler (Sözleşmelerde ceza koşulu olarak öngörülen ödenceler, ceza niteliğinde ödence sayılmaz.);
7. (Ek bent: 14.06.1989 - 3571/8.m.) Her türlü alkol ve alkollü içkiler ile tütün ve tütün ürünlerine ilişkin duyuru ve tanıtım giderlerinin % 50'si (Bakanlar Kurulu, bu oranı % 100'e kadar artırmaya, sıfıra kadar indirmeye yetkilidir.);
8. (Ek bent: 24.06.1994-4008 s.y./25.m.) Kiralama yoluyla edinilen ya da işletmede kayıtlı olan yat, kotra, tekne, hız teknesi gibi motorlu deniz, uçak ve helikopter gibi hava taşıtlarından işletmenin ana etkinlik konusu ile ilgili olmayanların giderleri ile yıpranma payları;
9. (Yürürlükten kaldırılan bent: 17.12.2003-5024 s.y./9.m.)
10. (Ek bent: 15.05.2002-4756 s.y./28.m.) Basın yoluyla işlenen eylemlerden ya da radyo ve televizyon yayınlarından doğacak parasal ve ruhsal dokuncalardan dolayı ödenen ödence giderleri.
İndirim oranı, Vergi Yöntem Yasasına göre o yıl için belirlenmiş olan yeniden değerleme oranının, ilgili kuruluşlardan alınan bilgilere göre Maliye Bakanlığınca o yıl için hesaplanan ortalama tecimsel ödünç para işlentisi oranına bölünmesi yoluyla bulunur.
İşleyim kütüğünde adı yazılı üreticilerin üretim etkinliklerinde kullandıkları yabancı kaynaklara ilişkin gider ve elde edilmesi için yapılan harcama unsurlarına bu bent uygulanmaz.
Bu bendin birinci paragrafında yer alan % 25 oranını, % 100'e kadar artırmaya Bakanlar Kurulu; bendin uygulanmasına ilişkin yöntem ve temelleri belirtmeye ise Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Bu maddenin uygulanmasında, kolektif ortaklıkların ortakları ile yalın ve paylı komandit ortaklıkların komandite ortakları girişimci sayılır.
|
BİRDEN ÇOK TAKVİM YILI BOYUNCA SÜREN YAPI VE ONARIM İŞLERİ
MADDE 42.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./30.m.)
Birden çok takvim yılı boyunca süren yapı (dekapaj işleri de yapı işi sayılır) ve onarma işlerinde kazanç ya da yitem, işin bittiği yıl kesin olarak belirlenir ve tümü o yılın geliri sayılarak, söz konusu yıl açıklama yazısında gösterilir.
Yükümlüler, bu madde kapsamına giren durumlarda her yapı ve onarım işinin getirilerini ve giderlerini ayrı bir defterde veya tutmakta oldukları defterlerin ayrı sayfalarında göstermeye ve düzenleyecekleri açıklama yazılarını işlerin tamamlandığı takvim yılını izleyen yılın (Değişik söz: 04.06.2008-5766 s.y./8.m.) Mart ayının başından yirmi beşinci günü akşamına kadar vermek zorundadır.
|
ORTAK GENEL GİDERLER VE YIPRANMA PAYLARININ DAĞITILMASI
MADDE 43.
Birden fazla takvim yılı boyunca süren yapı ve onarma işlerinde ya da bu işlerin diğer işlerle birlikte yapılması durumunda ortak genel giderler ve yıpranma payları, aşağıdaki temellere göre dağıtılır:
1. (Değişik bent: 17.12.2003-5024 s.y./7.m.) Yıl içinde birden çok yapı ve onarım işinin birlikte yapılması durumunda, her yıla ilişkin ortak genel giderler, bu işlere ilişkin harcamaların (paraşişkinliği düzeltmesi yapılan dönemlerde düzeltilmiş tutarlarının) paraşişkinliği düzeltmesine bağlı tutulmuş tutarlarının birbirine olan oranına göre;
2. (Değişik bent: 17.12.2003-5024 s.y./7.m.)Yıl içinde tek ya da birden çok yapı ve onarım işinin bu madde kapsamına girmeyen işlerle birlikte yapılması durumunda, her yıla ilişkin ortak genel giderler, bu işlere ilişkin harcamalar ile diğer işlere ilişkin satış ve getiri tutarlarının (paraşişkinliği düzeltmesi yapılan dönemlerde bunların düzeltilmiş tutarlarının) birbirine olan oranına göre;
3. Birden fazla yapı ve onarım işlerinde ya da bu işlerle diğer işlerde ortaklaşa kullanılan döşem, makine ve ulaştırma araçlarının yıpranma payları, bunların her işte kullanıldıkları gün sayısına göre.
|
YAPI VE ONARIM İŞLERİNDE İŞ BİTİMİ
MADDE 44.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./31.m.)
Yapı ve onarım işlerinde geçici ve kesin kabul yöntemine bağlı olan durumlarda geçici kabulün yapıldığını gösteren tutanağın yönetimce onaylandığı tarih, diğer durumlarda işin eylemli olarak tamamlandığı ya da eylemli olarak bırakıldığı tarih, bitim tarihi olarak kabul edilir.
Bitim tarihinden sonra bu işlerle ilgili olarak yapılan giderler ve her ne ad altında olursa olsun elde edilen gelir, bu giderlerin yapıldığı ya da gelirin elde edildiği yılın kazanç ya da yiteminin saptanmasında göz önüne alınır.
|
ULAŞTIRMA İŞLERİNDE VERGİLENDİRİLECEK TUTAR
MADDE 45.
(Değişik madde: 31.12.1981-2574 s.y./8.m.)
Dar yükümlülerin Türkiye ile yabancı ülkeler arasında yaptığı ulaştırma işlerinde elde ettiği kazançlar, kurumlar vergisine bağlı yabancı ulaştırma kurumlarının kazançlarının belirlenmesine ilişkin temellere göre belirlenir.
|
BASİT YÖNTEMDE TECİMSEL KAZANCIN BELİRLENMESİ
MADDE 46.
(Değişik madde: 22.07.1998-4369 s.y./31.m.)
Basit yöntemde tecimsel kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen gelir ile giderler ve satılan malların alış ederleri arasındaki olumlu farktır. Bu fark, yapılan etkinlikle ilgili olarak Vergi Yöntem Yasasına göre alınması ve verilmesi zorunlu alış ve giderler ile gelirlere ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanır. Bu yolla belirlenen ve açıklanan kazanç, verginin koyulmasında temel tutulur. Bu yöntemle vergilendirilenler, kazancın belirlenmesi ve Vergi Yöntem Yasasının defter tutma hükümleri dışında bildirme, belgeler, koruma, gösterme, diğer ödevler ve ceza hükümleri ile bu yasa ve diğer yasalarda yer alan ikinci sınıf tecimenler ile ilgili düzenlemelere bağlıdır.
Basit yöntemde vergilendirilen yükümlüler, etkinliklerine ilişkin mal alış ve giderleriyle gelirini gösteren belgeleri ayrı ayrı dosyalarda saklamak zorundadır. Bu belgelerin kayıtları, yükümlülerin bağlı bulundukları meslek odalarının oluşturdukları işyerlerinde tutulur.Bu işyerlerinde 13.06.1989 tarihli ve 3568 sayılı yasaya göre yetkilendirilmiş yeterli sayıda meslek üyesinin çalıştırılması zorunludur. Bu işyerlerinin kayıt, onama ve vergi kuruluşuna karşı yükümlülükleri ile diğer yöntemler Maliye Bakanlığınca belirlenir.
Basit yönteme bağlı tecimenlerden, gerçek dışı ya da içeriği bakımından yanıltıcı belge düzenlendiği ya da kullandığı belirlenenler, bu durumun kendilerine bildirildiği tarihi izleyen ay başından başlayarak ikinci sınıf tecimenlere ilişkin düzenlemelere bağlı olurlar.
Aynı işte ortak olarak çalışanlarla ilgili olarak 47. maddede yazılı yıllık kira ederi ve 48. maddede yazılı iş yoğunluğu ölçüleri toplu olarak, diğer koşullar ortakların her biri için ayrı ayrı aranır. Ortaklarından birisi gerçek yönteme göre gelir vergisine bağlı bulunan ortaklıklarda, diğer ortakların tecimsel kazancı da gerçek yöntemle belirlenir. Yalın ortaklık olarak çalışanlardan aynı zamanda diğer kişisel bir işle de uğraşanların gerçek ya da basit yöntemden hangisine göre vergilendirileceği, 47. maddenin 2 numaralı bendi ile 48. maddede yer alan ölçülerden kişisel işine ilişkin olanlara, ortaklıklardan payına düşen tutarların eklenmesi yoluyla belirlenir. Kişisel iş yoksa türlü ortaklıklardaki payların toplanması ile yetinilir.
Basit yönteme bağlı olmanın koşullarından herhangi birini takvim yılı içinde yitirenler, ertesi takvim yılı başından başlayarak gerçek yöntemde vergilendirilir. Basit yöntemin koşullarını taşıyanlardan, bu yöntemden yararlanmak istemediklerini yazı ile bildirenler, bu istemleri doğrultusunda izleyen ay başından ya da izleyen takvim yılı başından, yeni işe başlayanlar ise işe başlama tarihinden başlayarak gerçek yöntemde vergilendirilirler. Herhangi bir biçimde gerçek yöntemde vergilendirilecek olanlar ve gerçek yöntemde vergilendirilen yükümlüler, bir daha hiçbir biçimde basit yönteme dönemez. Bu kişilerin aynı türden iş yapan eş ve çocukları da bu etkinlikleri nedeniyle basit yöntemden yararlamaz.
|
BASİT YÖNTEME BAĞLI OLMANIN GENEL KOŞULLARI
MADDE 47.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./34.m.)
Basit yönteme bağlı olmanın genel koşulları şunlardır:
1. Kendi işinde eylemli olarak çalışmak ya da bulunmak (İşinde yardımcı işçi ve çırak kullanmak, yolculuk, hastalık, yaşlılık, askerlik, tutukluluk ve hükümlülük gibi zorunlu ayrılmalar dolayısıyla geçici olarak eylemli biçimde işinin başında bulunmamak bu koşulu bozmaz. Ölüm durumunda iş sahibinin sağ kalan eşi ya da küçük çocuklar adına iş sürdürülürse bu kişilerin eylemli olarak işin başında bulunup bulunmadıklarına bakılmaz.);
2. (Değişik bent: 22.07.1998-4369 s.y./2.m.) İşyerinin iyesi iş sahibi ise benzeri kira ederinin yıllık kira ederi toplamının anakent belediye sınırları içinde 2.300.000.000 lirayı, diğer yerlerde 1.700.000.000 lirayı aşmaması;
3. Tecimsel, tarımsal ya da meslek etkinlikleri dolayısıyla gerçek yöntemde gelir vergisine bağlı olmamak.
2 ve 3 numaralı bentler, öteden beri işi sürdürenler için takvim yılı başındaki duruma göre, yeniden işe başlayanlarda ise işe başlama tarihindeki duruma göre uygulanır.
|
BASİT YÖNTEME BAĞLI OLMANIN ÖZEL KOŞULLARI
MADDE 48.
(Değişik madde: 22.07.1998-4369 s.y./33.m.)
Basit yönteme bağlı olmanın özel koşulları şunlardır:
1. Satın aldıkları varlıkları olduğu gibi ya da işledikten sonra satanların yıllık alım tutarının otuz dört milyar lirayı ya da yıllık satış tutarının kırk yedi milyar lirayı aşmaması,
2. 1 numaralı bentte yazılı olanlar dışındakilerin bir yıl içinde elde ettiği kesintisiz iş kazancının on yedi milyar lirayı aşmaması,
3. 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması durumunda, yıllık satış tutarı ile iş kazancı toplamının otuz dört milyar lirayı aşmaması.
Milli piyango bileti, akaryakıt, şeker ve bunlar gibi kazanç sınırları benzerlerine göre açıkça düşük belirlenmiş nesne için, bu maddenin 1 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı sınırlar yerine ilgili bakanlıkların görüşü alınarak Maliye Bakanlığınca belirlenecek alım satım sınırları uygulanır.
|
ÖZEL KOŞULLAR GÖSTERİLMEYEN İŞLER
MADDE 49.
Yürürlükten kaldırılan madde: 15.12.1990-3689 s.y./12.m.)
|
GÖTÜRÜ YÖNTEME BAĞLI OLMANIN KOŞULLARINI TAKVİM YILI İÇİNDE YİTİRENLER
MADDE 50.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
BASİT YÖNTEMİN SINIRI
MADDE 51.
Aşağıda yazılı olanlar, basit yöntemden yararlanamaz:
1. Kollektif ortaklık ortakları ile komandit ortaklıkların sınırsız sorumlu ortakları;
2. Ödünç verme işleriyle uğraşanlar;
3. Kuyumcular ile değerli maden ve süs eşyası alım satımı ile uğraşanlar;
4. (Değişik bent: 25.05.1995-4108 s.y./20.m.) Bu yasanın 94. maddesinin birinci fıkrasında sayılan kişi ve kurumlara karşı yapı ve onarım işini üstlenenler ile bu yükümlülere karşı basamak basamak edim üstlenenler.
5. Bağımsız sigorta aracıları;
6. Her türlü duyuru ve tanıtım işleriyle uğraşanlar ya da bu işlere aracılık edenler;
7. Taşınmaz ve gemi alım satımı ile uğraşanlar;
8. (Değişik bent: 24.03.1988-3418 s.y./24.m.) Aracılık işi yapanlar (dayıbaşılar dışında);
9. (Ek bent: 24.12.1980-2361 s.y./36.m.) Maden işletmeleri, taş ve kireç ocakları, kum ve çakıl meydana getirme yerleri, tuğla ve kiremit karışımları işletenler;
10. ( Ek bent: 24/12/1980 - 2361/36 md.) Şehirlerarası yük ve yolcu taşımacılığı yapanlar ile yük taşıyıcı eklenti, çekici ve benzerlerinin sahipleri ya da işleticileri
(Ek fıkra: 03.12.1988-3505 s.y./11.m.) (Yapısı bakımından sürücüsünden başka on dört ya da daha az oturma yeri olan ve insan taşımaya özgü motorlu kara taşıtları ile yolcu taşıyanlar dışında);
11. (Ek bent: 03.12.1988-3505 s.y./11.m.; yürürlükten kaldırılan bent: 11.08.1999-4444 s.y./14.m.)
12. (Ek bent: 24.12.1980-2361 s.y./36.m.; değişik: 26.12.1993-3946 s.y./12.m.) Maliye Bakanlığınca önerilen ve Bakanlar Kurulunca kararlaştırılan iş toplulukları, iş bölümleri, il, ilçeler, anakent belediyeleri de içinde olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (komşu alanlar içinde), belediyelerde yaşayan insan sayısı, yöreler bakımından ya da durağan bir işyerinde etkinlikte bulunup bulunmadığına göre gerçek yöntemde vergilendirilmesi gerekli görülenler.
|
İKİNCİ BÖLÜM: TARIMSAL KAZANÇ
TARIMSAL KAZANÇ, TARIMSAL ETKİNLİK, TARIMSAL İŞLETME, ÇİFTÇİ VE ÜRÜNÜN TANIMI
MADDE 52.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./21.m.)
Tarımsal etkinlikten doğan kazanç, tarımsal kazançtır.
Tarımsal etkinlik, arazide, deniz, göl ve nehirlerde, ekim, dikim, bakım, üretme, yetiştirme ve iyileştirme yollarıyla ya da doğrudan doğruya doğadan yararlanarak bitki, orman, hayvan, balık ve bunların ürünlerinin üretimini, avlanmasını, avcıların ve yetiştiricilerin korumasını, taşımasını, satmasını ya da bu ürünlerden başka bir biçimde yararlanmasını belirtir.
Bazı bitki ve hayvan türlerinde üretimin doğrudan doğruya arazi üzerinde yapılmaması, tarımsal etkinliğin niteliğini değiştirmez.
Aşım yaptırmak amacıyla erkek damızlık beslenmesi, çiftçinin iyesi olduğu her türlü tarım makine ve aygıtlarının başka çiftçilerin tarımsal üretim işlerinde çalıştırılması da tarımsal etkinliklerden sayılır.
Ürünlerin değerlendirilmesi amacıyla ve tarımsal üretimden ayrı olarak işlenmesi de tarımsal etkinliğe girer. Ancak bu işlem, aynı girişimin parçasını oluşturan bir işletmede gerçekleşiyorsa bu işlemin tarımsal etkinlik sayılabilmesi için, işletmenin işleyimsel bir kurum önem ve genişliğinde olmaması ve etkinliğini parçasını oluşturduğu girişimin ürünlerine özgülemesi gereklidir.
Satışların dükkan ve mağaza açılarak yapıldığında ürünlerin dükkan ve mağazaya gelinceye kadar geçirdikleri aşamalar tarımsal etkinlik alanında kalır. Çiftçilerce doğrudan doğruya tarımsal etkinlikleri ile ilgili alım satım işlerinin yönetimi için açılan işyerleri, etkinlikleri bu konuya özgü kalmak koşuluyla dükkan ve mağaza sayılmaz.
Yukarıda yazılı etkinliklerin içinde yapıldığı işletmelere tarımsal işletme, bu işletmeleri işleten gerçek kişilere (yalın ortaklıklar içinde), vergiye bağlı olsun olmasın çiftçi ve bu etkinlikler sonucu üretilen maddelere de ürün denir.
Kollektif ortaklıklarla yalın ya da paylı komandit ortaklıklar tarımsal etkinlikle uğraşsalar bile çiftçi sayılmaz. Tarımsal etkinlikle uğraşan kollektif ortaklıkların ortakları ile komandit şirketlerin sınırsız sorumlu ortaklarının ortaklık kazancından aldıkları paylar, kişisel tecimsel kazanç sayılır.
Bir çiftçinin ya da ortaklığın iyeliğinde olup aynı köy sınırları içinde ya da birbirine bitişik arazi üzerinde bulunan ya da üretim koşullarına göre birbirine bağlılık ve birliktelik oluşturan işletmeler, tek işletme sayılır.
|
TARIMSAL KAZANCI BELİRLEME BİÇİMLERİ
MADDE 53.
(Değişik madde: 22.07.1998-4369 s.y./34.m.)
Çiftçilerin elde ettiği tarımsal kazanç, bu yasanın 94. maddesine göre gelirleri üzerinden kesinti yapılarak vergilendirilir. 54. maddede yazılı işletme büyüklüğü ölçülerini aşan çiftçiler ile bir biçerdövere ya da bu nitelikteki bir motorlu araca ya da on yaşına kadar ikiden çok traktöre iye çiftçilerin kazançları, gerçek yönteme (tarımsal işletme hesabı ya da dilediklerinde dönemsonu kaynak çizelgesine göre) belirlenerek vergilendirilir. Kazançları gerçek yöntemde vergilendirilmeyen çiftçiler, bu kazançları için açıklama yazısı vermez. (Ek cümle: 30.07.2003-4962 s.y./6.m.) Ancak çiftçinin iyesi olduğu tarımsal işletmeye girmeyen biçerdöver ya da bu nitelikteki bir motorlu araç ya da on yaşına kadar ikiden fazla traktörün işletilmesinden elde edilen gelirler, tecimsel kazanç düzenlemelerine göre vergilendirilir.
Bu düzenlemenin uygulanmasında aile başkanı ile birlikte yaşayan eş ve velilik altındaki çocukların iyesi olduğu işletmeler ile ortaklık halindeki işletmelerde, işletme büyüklüğü toplu olarak göz önüne alınır. Ortaklıklarda ortaklğın birden çok işletmeyi ilgilendirmesi ya da işletmelerin ayrı ayrı yerlerde bulunması, durumu değiştirmez. 52. maddede yazılı tek işletmelerde işletme, birden çok ortaklığın iyeliğinde olsa bile bu ortaklıkların işletme büyüklüğü toplanarak göz önüne alınır. Birden çok tarımsal işletmede ayrı ayrı kişilerle ortaklığı bulunanların işletme büyüklüğü ölçülerinin belirlenmesinde ortaklık payları toplamı temel tutulur.
54. maddede yazılı tarım topluluklarının birkaç tanesi içine giren tarımsal etkinlikleri bir arada yapıldığında en çok iki topluluğa ilişkin işletme büyüklükleri bu topluluklar için belirlenen sınırların yarısını aşanlar, gerçek yöntemde vergilendirilir.
Gerek kişisel işletmesi, gerekse içinde bulunduğu ortaklıklar, bağımsız olarak işletme büyüklüğü ölçüsünün altında kaldığında kendisine ait işletmenin ve ortaklıklardaki payların toplamı bu ölçüyü aşan çiftçiler, gerçek yöntemde vergilendirilir. Payları toplamı ölçüleri aşmayan diğer ortaklar, kesinti yoluyla vergilendirilir. Yarıcılık ortaklık sayılır.
Kazançları gerçek yöntemde vergilendirilmeyen çiftçiler, yazılı olarak vergi kuruluşundan istemde bulunmaları durumunda izleyen vergilendirme dönemi başından, işe yeni başlayanlar ise işe başlama tarihinden başlayarak gerçek yönteme geçebilir. 54. maddede yazılı ölçüleri aşanlar, izleyen vergilendirme dönemi başından başlayarak gerçek yöntemde; gerçek usule tabi olanlardan bu ölçülerin altında kalanlar, izleyen vergilendirme dönemi başından başlayarak gelirleri üzerinden kesinti yapılarak vergilendirilir.
Vergi Yöntem Yasasına göre belge alma, verme, saklama ve gösterme yükümlülüklerine uymayan (Yürürlükten kaldırılan söz: 25.05.2007-5661 s.y./3.m.) çiftçiler, türlü kamu karum ve kuruluşları tarafından verilen öndelik, borç, destekleme, prim gibi varlıksal ve parasal destek unsurlarından yararlanamaz. Bu hükmün uygulanmasına ilişkin yöntemler, ilgili kuruluşların görüşleri de alınarak Maliye Bakanlığınca belirlenir.
|
İŞLETME BÜYÜKLÜĞÜ ÖLÇÜLERİ
MADDE 54.
(Değişik madde: 22.07.1998-4369 s.y./35.m.)
Tarımsal kazancın gerçek yöntemde belirlenmesi bakımından bir takvim yılı içinde göz önüne alınacak ölçüler şunlardır:
A) Arazi üzerinde yapılan etkinliklerde
1. Topluluk: Tahıl tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı, taban arazide 600, (900), kıraç arazide 1200 (1700) dönüm;
2. Topluluk: Baklagiller ürünleri, afyon, susam, keten, kendir tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 (1000) dönüm;
3. Topluluk: Ayçiçeği tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 600 (950) dönüm;
4. Topluluk: Pamuk tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 (400) dönüm;
5. Topluluk: Çeltik tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (300) dönüm;
6. Topluluk: Pancar tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (300) dönüm;
7. Topluluk: Patates, soğan, sarmısak tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (200) dönüm;
8. Topluluk: Çay tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 40 (150) dönüm (ürün verebilecek duruma gelmeyenler dışında);
9. Topluluk: Tütün tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (200) dönüm;
10. Topluluk: Sebze tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 200 (200) dönüm;
11. Topluluk: Sera ve çiçekçilik tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 8 (8) dönüm;
12. Topluluk: Kavun ve karpuz tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 300 (300) dönüm;
13. Topluluk: Meyve verebilecek duruma gelmiş fındık tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 250 (250) dönüm;
14. Topluluk: Meyve verebilecek duruma gelmiş bağ ve incir tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 250 (250) dönüm;
15. Topluluk: Meyve verebilecek duruma gelmiş antepfıstığında 1500 (2500) ağaç;
16. Topluluk: Meyve verebilecek duruma gelmiş zeytinliklerde 2500 (4500) ağaç;
17. Topluluk: Meyve verebilecek duruma gelmiş turunçgillerde 1250 (1500) ağaç;
18. Topluluk: Meyve verebilecek duruma gelmiş elmada 1000 (2000) ağaç;
19. Topluluk: Muz tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 20 (30) dönüm;
20. Topluluk: Meyve verebilecek duruma gelmiş kayısıda 1000 (2000) ağaç;
21. Topluluk: Meyve verebilecek duruma gelmiş armut, kiraz, vişne, şeftalide 1000 (2000) ağaç;
22. Topluluk: Diğer meyve ve ürün tarımında ekili arazinin yüzölçümü toplamı 1000 dönüm (Meyve ve ürün verebilecek duruma gelmeyenler ile palamut dışında);
23. Topluluk: Büyükbaş hayvan sayısı 150 (150) adet (İş hayvanları ile iki yaşından küçük, büyükbaş hayvanlar dışında);
24. Topluluk: Küçükbaş hayvan sayısı 500 (750) adet (Bir yaşından küçük, küçükbaş hayvanlar ile kümes hayvanları dışında);
B) Arazi üzerinde yapılmayan tarımsal etkinlikler ile kara ve su avcılığında:
1. Topluluk: Deniz ve iç su balıkları yetiştiriciliği;
a) Denizlerdeki sınırları belirlenebilen üretim alanlarında yapılan balık yetiştiriciliğinde (ağ kafes vb.) 500 (750) m2,
b) İç su balıkları yetiştiriciliğinde sınırları belirlenebilen havuz (beton, toprak vb.), göl, gölet ve baraj gölleri gibi üretim alanlarında 600 (900) m2,
2. Topluluk: Denizlerde yapılan balık avcılığında toplam tekne boyu 20 (20) metre;
3. Topluluk: Arıcılık tarımında kovan sayısı 500 (500) tane;
4. Topluluk: İpekböcekçiliği tarımında kutu sayısı 500 (500) tane.
Bakanlar Kurulu, Tarımsal Kazançlar Merkez Yarkurulunun önerisi üzerine, bu ölçüleri gerekli gördüğü bölgeler için yıllık olmak koşuluyla arazi ve ürün türlerine göre beş katına kadar artırmaya ya da yasal sınırdan az olmamak üzere yeniden belirlemeye yetkilidir. Bu biçimde belirlenen ölçüler, Kamusal Gazetede yayımlandığı tarihi izleyen takvim yılı başından başlayarak yürürlüğe girer.
Yukarıda (A) bendinde anılan meyveli ve meyvesiz ağaçlarda meyve ve ürün verebilecek duruma gelme durumu başlangıcı ile (B) bendinde işletme büyüklüğü gösterilmeyen tarımsal etkinliklerde işletme büyüklüğü ölçüsü Tarım, Orman ve Maliye Bakanlıklarınca ortaklaşa belirlenir.
|
KAZANCIN TARIMSAL İŞLETME HESABI TEMELİNDE BELİRLENMESİ
MADDE 55.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./39.m.)
Tarımsal işletme hesabı temelinde tarımsal kazanç, hesap dönemi içinde para, toplanan ya da alacak olarak gerçekleşen gelir ile ödenen ya da borçlanılan giderler arasındaki olumlu farktır.
(Ek fıkra: 01.05.1981-2454 s.y./11.m.) Tarımsal kazancın işletme hesabı temelinde belirlenmesinde hesap dönemi başındaki ürünlerin değeri, giderlere, hesap dönemi sonundaki ürünlerin değeri ise gelirlere eklenir.
|
TARIMSAL İŞLETME HESABI TEMELİNDE GELİR
MADDE 56.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./25.m.)
Tarımsal işletme hesabı temelinde gelir, aşağıda yazılı unsurlardan meydana gelir:
1. Önceki yıllardan aktarılanlar da içinde olmak üzere üretilen, satın alınan ya da diğer yollarla elde edilen her türlü tarımsal ürünlerin satış ederleri (Primler, parasal yarar ve benzerleri içinde);
2. Tarım makine ve aygıtlarının başka çiftçilerin tarımsal üretim işlerinde çalıştırılması karşılığında alınan ederler;
3. Gider yazılan değerlerin satılması durumunda bunların satış ederleri;
4. Ürünlerin erişmesinden önce ya da sonra hasara uğramalarından dolayı alınan sigorta ödenceleri;
5. Yıpranan ekonomik değerlerin (tarımsal üretimde kullanılan taşınmazla dışında) satılması durumunda Vergi Yöntem Yasasının 328. maddesine göre hesaplanan gelir.
Tarımsal ürünlerin üretim araçları ile kişi, aile ya da işletme gereksinimlerinde kullanılmak üzere tüketim maddeleri ile değiştirilmesi durumunda, verilen ürünün benzer ederi, gelir sayılır.
(Değişik fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./40.m.) Tarım makine ve aygıtlarının başka çiftçilerin tarımsal işlerinde çalıştırılması karşılığında herhangi bir tüketim maddesi ya da üretim aracı alınması durumunda alınan madde ya da araçların benzeri ederi gelir sayılır.
İşletmede üretilip de tohum, yem ve diğer yollarla işletmede kullanılan tarımsal ürünlerin benzeri ederi gelir sayılır; bu gelirin yıl sonunda bir türde yazılması uygundur.
(Son fıkra yürürlükten kaldırılmıştır: 24.12.1980-2361 s.y./40.m.)
|
TARIMSAL İŞLETME HESABI TEMELİNDE GİDERLER
MADDE 57.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./26.m.)
Ödenen ya da borçlanılan tutarları içeren giderler, aşağıda yazılı unsurlardan meydana gelir:
1. İşletme ile ilgili olarak tohum, gübre, fide, yem, ilaç ve benzeri maddelerin sağlanması için yapılan giderler;
2. Satılmak üzere satın alınan hayvanların, tarımsal ürünlerin ve diğer maddelerin ederleri;
3. İşletmelerde çalıştırılanlara ücret, prim ve diğer adlarla çalışma karşılığında yapılan ödemeler;
4. İşçilerin beslenme, sağaltım ve ilaç giderleri, sigorta primleri;
5. Tarımsal döşem, makine, aygıtlar ve taşıtların çalıştırılması ve bakımı için yapılan giderler (Yakıt, yağ, elektrik, yedek parça ve diğerleri) ve onarım giderleri;
6. (Değişik bent: 24.12.1980-2361 s.y./41.m.) Vergi Yöntem Yasasına göre ayrılan yıpranma payları;
7. Kira ve eder karşılığı kullanılan üretim araçları için yapılan ödemeler;
8. Tarımsal kazancın elde edilmesi ve sürdürülmesi için yapılan genel giderler;
a) İşletme için alınan ve işletme için harcanan borç paraların işlentileri;
b) İşletme ile ilgili olmak koşulu ile ödenen varlıksal vergi, resim ve işlem vergileri;
c) İşletme ile ilgili ve yapılan işin önemi ve genişliğine uygun yolculuk ve konaklama giderleri (yolculuk amacının gerektirdiği süreyle sınırlı olmak üzere);
d) İşletme ile ilgili olarak ödenen kira ederleri;
e) Genel nitelikteki diğer giderler;
9. İşletme ile ilgili olmak koşuluyla sözleşme belgesine ya da mahkeme kararına ya da yasaya dayanarak ödenen ödenceler;
10. Yıpranan ekonomik değerlerin (tarımsal üretimde kullanılan taşınmazlar dışında) satılması durumunda Vergi Yöntem Yasasının 328. maddesine göre hesaplanan yitemler;
11. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./52.m.) İşletmeye giren ve aynı zamanda kişisel gereksinimler ya da aile gereksinimleri için de kullanılan taşıtların yıpranma paylarının tümü ile giderlerinin yarısı.
(Ek fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./41.m.) Bağışıklıktan ya da götürü gider yönteminden gerçek yönteme geçen çiftçilerin önceki yıllardan geçen ürünleri, Vergi Yöntem Yasasının 45. maddesinde belirtilen ortalama elde edilme giderinin ederi temelinde değerlendirilerek gider yazılır.
(Yürürlükten kaldırılan fıkra: 17.12.2003-5024 s.y./9.m.)
|
GELİRDEN İNDİRİLEMEYECEK GİDERLER
MADDE 58.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./27.m.)
41. maddede yazılı giderler, gelirden indirilemez. (İşletmede üretilen ürünlerden girişimci ile eşi ve velilik altındaki çocuklarınca tüketilenler bunun dışındadır.)
|
KAZANCIN DÖNEMSONU KAYNAK ÇİZELGESİ TEMELİNDE BELİRLENMESİ
MADDE 59.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./28.m.)
(İlk fıkra yürürlükten kaldırılmıştır: 24.12.1980-2361 s.y./42.m.)
Çiftçiler, dilediklerinde işletme hesabı ya da götürü gider yöntemleri yerine dönemsonu kaynak çizelgesi temeline bağlı tutulmalarını isteyebilirler.
Yazı ile yapılacak istem, izleyen vergilendirme dönemi başından, yeni işe başlayanlarda ise işe başlama tarihinden başlayarak sonuç doğurur. Bu yolla dönemsonu kaynak çizelgesi temelini kabul edenler, iki yıl geçmedikçe bu yöntemden dönemez.
Tarımsal kazancın dönemsonu kaynak çizelgesi temelinde belirlenmesinde, 56, 57 ve 58. maddeler de göz önünde tutularak, tecimsel kazancın bu konudaki hükümleri uygulanır.
|
GÖTÜRÜ GİDER YÖNTEMİNDEN GERÇEK KAZANÇ TEMELİNE YA DA BU YÖNTEMDEN DİĞERİNE GEÇİŞ
MADDE 60.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: ÜCRETLER
ÜCRETİN TANIMI
MADDE 61.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./43.m.)
Ücret, işverene ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara çalışma karşılığı verilen para ve varlıklar ile sağlanan ve paraya çevrilebilen yararlardır.
Ücretin ödenek, ödence, kasa ödencesi (parasal sorumluluk ödencesi), özgüleme, artırım, öndelik, ödenti, huzur hakkı, prim, aylık dışı para, gider karşılığı ya da başka adlar altında ödenmiş olması ya da bir ortaklık ilişkisi niteliğinde olmamak koşulu ile kazancın belli bir yüzdesi biçiminde belirlenmiş bulunması, onun niteliğini değiştirmez.
Bu yasanın uygulanmasında, aşağıda yazılı ödemeler de ücret sayılır:
1. 23. maddenin 11 numaralı bendine göre ayrıklık dışında kalan emeklilik, sakatlık, dul ve yetim aylıkları;
2. Önceden yapılmış ya da gelecekte yapılacak çalışma karşılığında verilen para ve varlıklarla sağlanan diğer yararlar;
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi, il genel meclisi ve belediye meclisi üyeleri ile özel yasalarına ya da yönetsel kararlara göre kurulan sürekli ya da geçici tüm yarkurul üyelerine ve yukarıda sayılanlara benzeyen diğer kimselere bu konumları dolayısıyla ödenen ya da sağlanan para, varlık ve yararlar;
4. Yönetim ve denetim kurulları başkanı ve üyeleriyle tasfiye görevlilerine bu konumları dolayısıyla ödenen ya da sağlanan para, varlık ve yararlar;
5. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./53.m.) Bilirkişilere, kamusal arabuluculara, bilirkişilere, spor yargıcılarına ve her türlü yarışma seçici kuruk üyelerine ödenen ya da sağlanan para, varlık ve yararlar;
6. Sporculara başka takıma geçme ücreti ya da başka adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan yararlar.
|
İŞVERENİN TANIMI
MADDE 62.
İşverenler, çalışanı işe alan, buyruk ve yönergeleri doğrultusunda çalıştıran gerçek ve tüzelkişilerdir.
(Değişik fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./44.m.) 61. maddenin 1-6 numaralı bentlerinde yazılı ödemeleri yapanlar, bu yasada yazılı ödevleri yerine getirmek bakımından işveren sayılır.
|
GERÇEK ÜCRETLER
MADDE 63.
Ücretin gerçek çıplak değeri, işverence verilen para ve varlıklarla sağlanan yararlar toplamından aşağıdaki indirimler yapıldıktan sonra geriye kalan tutardır:
1. (Ek bent: 24.12.1980-2361 s.y./45.m.) 657 sayılı Devlet Görevlileri Yasasının 190. maddesi uyarınca yapılan kesintiler ile Ordu Yardımlaşma Kurumu ve benzeri kamu kurumları için yapılan yasal kesintiler;
2. (Değişik bent: 28.06.2001-4697 s.y./4.m.) Yasayla kurulan emekli bankaları ile 506 sayılı Toplumsal Sigortalar Yasasının geçici 20. maddesinde belirtilen bankalara ödenen ödenti ve primler;
3. (Değişik bent: 28.06.2001-4697 s.y./4.m.) Sigorta ya da emeklilik sözleşmesinin Türkiye'de bulunan ve merkezi Türkiye'de olan bir sigorta ya da emeklilik ortaklığının önünde kurulmuş olması koşuluyla ücretlinin kendine, eşine ve küçük çocuklarına ilişkin yaşam, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, işsizlik, analık, doğum ve öğrenim gibi kişisel sigorta belgitleri için çalışanca ödenen primler ile bireysel emeklilik dizgesine ödenen katkı payları;
(İndirim konusu yapılacak prim, ödenti ve katkıların toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 10'unu (bireysel emeklilik dizgesi dışındaki kişisel sigorta belgitleri için ödenen primlerde, ödendiği ayda elde edilen ücretin % 5'ini) ve yıllık olarak en düşük yasal ücretin yıllık tutarını aşamaz. Bakanlar Kurulu, bu oranı % 20 oranına kadar (bireysel emeklilik dizgesi dışındaki kişisel sigorta belgitleri için % 10 oranına kadar) artırmaya ve belirtilen sınırı en düşük yasal ücretin yıllık tutarının iki katını geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkilidir.)
4. (Ek bent: 04.12.1985-3239 s.y./54.m.) Çalışanlarca ilgili yasalara göre sendikalara ödenen ödentiler. (Şu kadar ki ödentinin ödendiğinin belgelenmesi gereklidir.)
5. (Yürürlükten kaldırılan bent: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
Ücretin gerçek değerinin belirlenmesinde gelir vergisi gibi kişisel vergiler, ücretten indirilmez.
Yabancı parayla ödenen ücretler, ödeme gününün borsa piyasa ederine göre Türk parasına çevrilir.
Çalışana verilen ayınlar, verildiği gün ve yerdeki ortalama tikel satış ederlerine göre konut sağlama ve başka bir yolla sağlanan yararlar, konutun benzeri kira ederine ya da yararın benzeri ederine göre değerlenir.
|
DİĞER ÜCRETLER
MADDE 64.
(Değişik ilk cümle: 26.12.1993-3946 s.y/14.m.) Aşağıda yazılı çalışanların çıplak ücretleri, takvim yılı başında geçerli olan ve işleyim kesiminde çalışan 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan en düşük yasal ücretin yıllık kesintisiz tutarının % 25'idir.
1. Kazançları basit yöntemde belirlenen tecimen yanında çalışanlar;
2. Özel hizmetlerde çalışan sürücüler;
3. Özel yapı iyelerinin ücretle çalıştırdığı yapı işçileri;
4. (Değişik bent: 19.02.1963-202 s.y./30.m.) Taşınmaz anamal geliri iyesinin yanında çalışanlar;
5. Gerçek ücretleri belirlenemediğinden Danıştay'ın olumlu görüşüyle Maliye Bakanlığı'nca bu kapsama alınanlar.
(Ek fıkra: 26.12.1993-3946 s.y./14.m.; değişik fıkra: 22.07.1998-4369 s.y./81.m.) Diğer ücretler için yıllık açıklama yazısı verilmez; diğer gelirler nedeniyle açıklama yazısı verilmesi durumunda da bunlar açıklama yazısı kapsamına alınmaz.
|
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: BAĞIMSIZ ÇALIŞMA KAZANÇLARI
BAĞIMSIZ ÇALIŞMA KAZANCININ TANIMI
MADDE 65.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./31.m.)
Her türlü bağımsız çalışma etkinliğinden elde edilen kazançlar, bağımsız çalışma kazancıdır.
Bağımsız çalışma etkinliği, anamaldan çok kişisel çabaya, bilimsel ya da meslek bilgisine ya da uzmanlığa dayanan ve tecimsel nitelikte olmayan işlerin işverene bağlı olmaksızın kişisel sorumluluk altında kendi adına ve yararına yapılmasıdır.
Yargıcılık işleri dolayısıyla yargıcıların aldıkları ücretler ile kollektif, yalın komandit ve yalın ortaklıklarca yapılan bağımsız çalışma etkinliği sonucunda doğan kazançlar da bağımsız çalışma kazancıdır.
|
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN
MADDE 66.
Bağımsız çalışma etkinliğini alışılagelmiş meslek gibi yerine getirenler, bağımsız çalışandır. Bağımsız çalışma etkinliğinin yanında meslekten başka bir iş ya da görev ile sürekli olarak uğraşılması, bu niteliği değiştirmez.
Bu maddenin uygulanmasında;
1. Gümrük aracıları, tüm borsa aracıları, noterler, noterlik görevini yerine getirmekle yükümlüler;
2. Kendisi bağımsız çalışan tanımına uymamakla birlikte bağımsız çalışanları bir araya getirerek örgüt kurmak ya da bu kişilere anamal sağlayarak ya da başka yollarla bağımsız çalışma kazancından pay alanlar;
3. Bağımsız çalışma etkinliğinde bulunan kolektif ve yalın ortaklıklarda ortaklar, yalın komandit ortaklıklarda sınırlı sorumlu ortaklar;
4. (Değişik bent: 09.04.2003-4842 s.y./6.m.) Dava vekilleri, danışmanlar, kurumlar ve tecimenler ile bağımsız çalışanların tecim ve meslek işlerini yürütenler ve dinleti veren müzik sanatçıları;
5. (Ek bent: 22.07.1998-4369 s.y./36.m.) Vergi Yöntem Yasasının 155. maddesinde belirtilen koşullardan en az ikisini taşıyan ebe, sünnetçi, sağlık görevlisi, dilekçeci, kılavuz gibi meslek etkinliğinde bulunanlar, (Koşullardan en az ikisini taşımayanlar ile köylerde ya da son toplam kişi sayımına göre belediye içi toplam kişi sayısı 5000'i aşmayan yerlerde etkinlikte bulunanların bu etkinliklerine ilişkin kazançları, gelir vergisinden bağışıktır.) bu işleri dolayısıyla bağımsız çalışan sayılır.
|
BAĞIMSIZ ÇALIŞMA KAZANCININ BELİRLENMESİ
MADDE 67.
Bağımsız çalışma kazancı, bir hesap dönemi içinde bağımsız çalışma etkinliği karşılığı olarak toplanan para ve varlıklar ve diğer yollarla sağlanan ve paraya çevrilebilen yararlardan, bu etkinlik dolayısıyla yapılan giderler indirildikten sonra kalan farktır.
Bağımsız çalışanın müşterisinden ya da vekilliğini yaptığı kişiden bağımsız çalışma etkinliği ile ilgili olmak üzere para ve varlık biçiminde aldığı gider karşılıkları, kazanca eklenir.
(Ek fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./46.m.) Yıpranan ekonomik değerlerin elden çıkarılması durumunda, Vergi Yöntem Yasasının 328. maddesine göre hesaplanan olumlu fark, kazanca eklenir.
Vergi, resim, işlem vergisi, yerinde inceleme, tanıklık, bilirkişilik ve uzmanlık gibi konulara harcanmak üzere müşteriden ya da vekilliği üstlenilen kişiden alınan ve tümüyle bu konular için harcanan para ve varlıklar, kazanç sayılmaz.
(Değişik fıkra: 19.02.1963-202 s.y./32.m.) Bağımsız çalışanlar, bağımsız çalışma kazancını Vergi Yöntem Yasasına göre tuttukları "Bağımsız Çalışma Kazanç Defteri"ne dayanarak belirler.
65. maddenin son fıkrasında yazılı ortaklıklar da bağımsız çalışma kazançlarını "Bağımsız Çalışma Kazanç Defteri" üzerinden belirler. Bu ortaklıkların dönemsonu kaynak çizelgesi temeline göre tuttukları defterler, bağımsız çalışma kazancı defteri yerine geçer.
Bağımsız çalışanlar için;
1- Öğrenmeleri koşuluyla adlarına, kamu kurumuna, icra kuruluşuna, bankaya, notere ya da postaya para yatırılması;
2- Bağımsız çalışma kazancı olarak doğan alacağın başka bir kişiye geçirilmesi (Geçirmenin bir eder karşılığında olup olmadığına bakılmaz. Eder karşılığı geçirmelerde ederin alınması koşulu aranmaz.) ya da müşterisine olan borcu ile sayışması para toplama sayılır.
Yabancı parayla yapılan ödemeler, ödeme gününün borsa piyasa ederi ile borsada, piyasa değeri yoksa Maliye Bakanlığı'nca belirlenecek değer üzerinden Türk parasına çevrilir.
(Ek fıkra: 19.02.1963-202 s.y./32.m.) Biletle girilen yerlerde etkinlikte bulunan dar yükümlü bağımsız çalışanlar, dilediklerinde bilet ederleri tutarından, bu ederler içindeki resim düşüldükten sonra kalan tutarın yarısı çıplak kazanç sayılarak vergilendirilir.
|
MESLEK GİDERLERİ
MADDE 68.
(Değişik madde: 25.12.2003-5035 s.y./13.m.)
Bağımsız çalışma kazancının belirlenmesinde aşağıda yazılı giderler, gelirden düşülür:
1. Meslek kazancının elde edilmesi ve yürütülmesi için ödenen genel giderler (Yerleşim yerlerinin bir kısmını işyeri olarak kullananlar, yerleşim yeri için ödedikleri kiranın tümü ile ısıtma ve aydınlatma gibi diğer giderlerin yarısını indirebilirler. İşyerine iye olanlar, kira yerine yıpranma payını, yerleşim yerine iye olup bunun bir kısmını işyeri olarak kullananlar yıpranma payının yarısını gider yazabilirler.);
2. Hizmetli ve işçilerin işyerinde ya da işyerinin eklentilerindeki besleme ve barınma giderleri, sağaltım ve ilaç giderleri, sigorta primleri ve emekli ödentisi (bu primlerin ve ödentinin geri alınmamak üzere Türkiye'de bulunan sigorta ortaklıklarına ya da emekli ve yardım bankalarına ödenmiş olması ve emekli ve yardım bankalarının tüzelkişilik taşımaları koşuluyla) ile 27. maddede yazılı giyim giderleri;
3. Meslek etkinliği ile ilgili yolculuk ve konaklama giderleri (yolculuk amacının gerektirdiği süre ile sınırlı olmak koşuluyla);
4. Meslek etkinliğinde kullanılan döşem, demirbaş eşya ve varlık çizelgesi içindeki taşıtlar için Vergi Yöntem Yasasına göre ayrılan yıpranma payları (yıpranan ekonomik değerlerin elden çıkarılması durumunda aynı yasanın 328. maddesine göre hesaplanacak yitemler içinde);
5. Kiralanan ya da varlık çizelgesinde bulunan ve işte kullanılan taşıtların giderleri;
6. Alınan meslek yayınları için ödenen ederler;
7. Meslek etkinliğinin yerine getirilmesi için ödenen mal ve hizmet alım ederleri;
8. Bağımsız çalışma etkinliği dolayısıyla emekli bankalarına ödenen giriş ve emeklilik ödentileri ile meslek kuruluşlarına ödenen ödentiler;
9. Meslek kazancının elde edilmesi ve sürdürülmesi için ödenen meslek, duyuru ve tanıtım vergileri ile işyerleriyle ilgili varlıksal vergi, resim ve işlem vergileri.
10. Meslek etkinliği ile ilgili olarak yasa, mahkeme kararı ve sözleşmeye göre ödenen ödenceler.
Her türlü para cezaları ve vergi cezaları ile bağımsız çalışanların suçlarından doğan ödenceler, gider olarak indirilemez.
|
GÖTÜRÜ YÖNTEM
MADDE 69.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
BEŞİNCİ BÖLÜM: TAŞINMAZ ANAMAL GELİRİ
TAŞINMAZ ANAMAL GELİRİNİN TANIMI
MADDE 70.
Aşağıda yazılı varlık ve hak iyeleri, istediği gibi kullanım hakkı iyeleri, eldecileri, varlıksal yararlanma ve kullanma hakkı iyeleri ya da kiracıları yanından kiraya verilmesinden elde edilen gelirler, taşınmaz anamal geliridir:
1. Arazi, yapı (Döşeli kiraya verilenlerde döşeme için alınan kira ederleri içindedir.), maden suları, kaynak suları, madenler, taş ocakları, kum ve çakıl meydana getirme yerleri, tuğla ve kiremit karışımları, tuzlalar ve bunların bütünleyici parçaları ve eklentileri;
2. Çepeçevre balık ağı sarma yerleri ve dalyanlar;
3. Taşınmazların ayrı olarak kiraya verilen bütünleyici parçaları ve eklentisi ile tüm döşemi, demirbaş eşyası ve döşemeleri;
4. Taşınmaz olarak tapu kütüğüne geçirilen haklar;
5. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./55.m.) Arama, işletme hakları, ayrıcalıkları ve izin belgeleri, buluş belgesi (Buluş belgesine iye buluşçu ya da yasal kalıtçılarınca kiralanmasından doğan kazançlar, bağımsız çalışma kazancıdır.), marka, tecim sanı, her türlü teknik resim, desen, örnek, plan ile sinema ve televizyon filmleri, ses ve görüntü bantları, işleyim, tecim ve bilim alanlarında elde edilmiş bir deneyime ilişkin bilgilerle gizli bir yol ya da bir üretim yöntemi üzerindeki kullanma hakkı ya da kullanma ayrıcalığı gibi haklar (Bu hakların kullanılması için gerekli gereç ve donanım ederleri de taşınmaz anamal geliri sayılır.);
6. (Değişik bent: 19.02.1963-202 s.y./35.m.) Düşünce hakları (Bu hakların iyesi düşünürler ya da yasal kalıtçılarınca kiralanmasından doğan kazançlar, bağımsız çalışma kazancıdır.);
7. (Değişik bent: 19.02.1963-202 s.y./35.m.) Gemi ve gemi payları (motorlu olup olmadıklarına ve tonilatolarına bakılmaksızın) ile tüm motorlu yükleme ve boşaltma araçları;
8. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./55.m.) Motorlu taşıma ve çekme araçları, her türlü motorlu araç, makine ve döşem ile bunların eklentileri.
(Değişik fıkra: 04.12.1985-3239 s.y./55.m.) Yukarıda yazılı varlıklar ve haklar, tecimsel ya da tarımsal bir işletmede bulunduğunda bunların gelirleri, tecimsel ya da tarımsal kazancın belirlenmesine ilişkin düzenlemelere göre hesaplanır.
(Değişik fıkra: 04.12.1985-3239 s.y./55.m.) Tecimenlerin iyeliğinde olsa bile işletmede bulunmayan taşınmazlar ile haklar ile ilgili olarak bu bölümdeki düzenlemeler uygulanır.
(Değişik fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./49.m.) Vakfın gelirinden çalışma karşılığı olmadan alınan paylar ile tarımsal etkinliğe eylemli olarak katılmaksızın yalnızca üründen pay alan arazi iyelerinin gelirleri, bu yasanın uygulanmasında taşınmaz anamal geliri sayılır.
|
ÇIPLAK GELİR
MADDE 71.
Taşınmaz anamal gelirinde çıplak gelir, kesintisiz kazançtan gelirin sağlanması ve sürdürülmesi için yapılan giderler düşüldükten sonra geriye kalan olumlu farktır.
|
KESİNTİSİZ KAZANÇ
MADDE 72.
Taşınmaz anamal gelirlerinde kesintisiz kazanç, 70. maddede yazılı varlık ve hakların kiraya verilmesinden bir takvim yılı içinde o yıla ya da geçmiş yıllara ilişkin olarak para olarak ya da varlık olarak toplanan kira ederlerinin tutarıdır.
Varlık olarak toplanan kiralar, Vergi Yöntem Yasasına göre benzeri ederi ile paraya çevrilir.
Kiracı yanından taşınmazı genişletecek ya da ekonomik değerini sürekli olarak artıracak biçimde taşınmaza eklenen değerler, kira süresinin sonunda edersiz (Değerlerin benzeri ederinden düşük değerle başkasına geçirilmesi durumunda aradaki fark, edersiz geçirme sayılır.) olarak kiralayana geçirildiğinde adı anılan değerler, kiralayan bakımından bu tarihte varlık olarak toplanmış sayılır.
Gelecek yıllara ilişkin olup önden toplanan kiralar, ilgili bulundukları yılların kazancı sayılır. Şu kadar ki ölüm ve ülkeyi terk durumunda yükümlülüğün kalktığı tarihi izleyen zamanlara ilişkin olmak üzere önden toplanan kiralar, yükümlülüğün kalktığı dönemin kazancı sayılır.
Taşınmaz geliri iyeleri için,
1. Öğrenmeleri koşuluyla adlarına, kamu kuruluşuna, icra kuruluşuna, bankaya, notere ya da postaya para yatırılması;
2. Kira olarak doğan alacağın başka bir kişiye geçirilmesi (Geçirmenin eder karşılığında olup olmadığına bakılmaz. Ederli geçirmelerde ederin alınması aranmaz.) ya da kiracısına olan borcu ile sayışması, para toplama sayılır.
Yabancı parayla yapılan ödemeler, ödeme gününün borsa piyasa ederi ile, borsada piyasa ederi yoksa Maliye Bakanlığı'nca belirlenecek değer üzerinden Türk parasına çevrilir.
|
BENZERİ KİRA EDERİ TEMELİ
MADDE 73.
(Değişik fıkra: 04.12.1985-3239 s.y./56.m.) Kiraya verilen varlık ve hakların kira ederleri, benzeri kira ederinden düşük olamaz. Karşılıksız olarak başkalarının yararlanmasına bırakılan varlık ve hakların benzeri kira ederi, bu varlık ve hakların kirası sayılır. Yapı ve arazide benzeri kira ederi, yetkili özel orunlarca ya da mahkemelerce değerlenerek belirlenmiş kira ederi, bu yolla değerlenip belirlenmiş bir eder yoksa Vergi Yöntem Yasasına göre belirlenen vergi değerinin % 5'idir. Diğer varlık ve haklarda benzeri kira ederi, bu varlık ve hakların elde edilmesi için yapılan harcama tutarının, bu tutar bilinmiyorsa Vergi Yöntem Yasasının varlıkların değerlenmesi ile ilgili düzenlemelerine göre belirlenen değerlerinin % 10'udur.
Aşağıda yazılı durumlarda benzeri kira ederi temeli uygulanmaz:
1. Boş kalan taşınmazların korunması amacıyla edersiz olarak başkalarının yerleşimine bırakılmasında;
2. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./56.m.) Yapıların iyelerinin üstsoyu, altsoyu ya da kardeşlerinin yerleşimine özgülenmesinde (Üstsoy, altsoy ya da kardeşlerden her birinin yerleşimine birden çok konut özgülenmiş ise bu konutların yalnız birisi ile ilgili olarak benzeri kira ederi hesaplanmaz. Kardeşler evli ise eşlerden yalnızca biri için benzeri kira ederi hesaplanmaz.);
3. Varlık iyesi ile birlikte akrabalarının da aynı evde ya da katta yerleşmesinde;
4. (Ek bent: 04.12.1985-3239 s.y./56.m.) Genel bütçe içindeki kuruluşlar ve katma bütçeli yönetimler, il özel yönetimleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda.
|
GİDERLER
MADDE 74.
(Değişik fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./51.m.) Çıplak gelirin bulunması için, 21. maddeye göre ayrık tutulan kesintisiz kazanca denk gelenler dışında olmak üzere, kesintisiz kazançtan aşağıda yazılı giderler indirilir:
1. Kiralayanca ödenen aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri;
2. Kiralanan varlıkların yönetimi için yapılan ve taşınmazın önemine uygun yönetim giderleri;
3. Kiralanan varlık ve haklara ilişkin sigorta giderleri;
4. (Değişik bent: 22.07.1998-4369 s.y./38.m.) Kiralanan varlık ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara harcanan borçların işlentileri ile konut olarak kiralanan bir tane taşınmazın iyeliğini edinme yılından başlayarak beş yıl süre ile edinme ederinin % 5'i (Edinme ederinin % 5'i tutarındaki bu indirim, sadece ilgili taşınmaza ait kazanca uygulanır. Ancak indirilmeyen kısım, 88. maddenin 3. fıkrasının uygulanmasında gider fazlalığı sayılmaz.);
5. (Değişik bent: 24.12.1980-2361 s.y./51.m.) Kiralanan varlık ve haklar için ödenen vergi, resim, işlem vergisi ve değerlenme paralarıyla kiralayanlarca ödenmiş olmak koşuluyla belediyelere ödenen harcamalara katılma payları;
6. Kiralanan varlık ve haklar için ayrılan yıpranma payları (Yıpranan değer, biliniyorsa ise elde edilmesi için yapılan harcama ederi, bilinmiyorsa yapı ve arazi için vergi değeri, diğer varlıklar için Vergi Yöntem Yasasının 267. maddesinin üçüncü sırasına göre belirlenen benzeri değeridir);
7. Kiralayanın yaptığı onarım giderleri (Taşınmazın ekonomik değerini artıracak biçimde genişletilmesi, değiştirilmesi ya da bunlara eklemeler yapılması için katlanılan giderler, onarım gideri sayılmaz);
8. Kiralanan varlık ve haklara ilişkin bakım ve sürdürme giderleri;
9. Kiraladıkları mal ve haklara kiralayanların ödediği kiralar ve diğer gerçek giderler;
10. (Değişik bent: 24.12.1980-2361 s.y./51.m.) İyesi oldukları konutları kiralayanların kira ile oturdukları konutun kira ederi (Kira indirimi, kesintisiz kazançtan bu maddenin 1-9 ve 11 numaralı bentlerinde yazılı giderler düşüldükten sonra, kalan tutar üzerinden yapılır; kiranın indirilemeyen kısmı, 88. maddenin 3. fıkrasının uygulanmasında gider fazlalığı sayılmaz.);
11. (Ek bent: 19.02.1963-202 s.y./37.m.) Kiralanan varlık ve haklarla ilgili olarak sözleşmeye, yasaya ya da mahkeme kararına dayanarak ödenen ödenceler.
Taşınmaz anamalı niteliğindeki varlık ve hakların bir bölümünün kiraya verilmesi durumunda, yukarıda yazılı giderlerden yalnız bu bölüme denk gelenler, kazançtan indirilebilir.
(Değişik fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./51.m.) Yükümlüler (hakları kiralayanlar dışında) dilediklerinde yukarıda yazılı giderlere karşılık olmak üzere kazançlarından % 25'ini götürü olarak indirebilirler. Götürü gider yöntemini kabul edenler, iki yıl geçmedikçe bu yöntemden dönemezler.
Bu maddenin uygulanmasında para cezaları ve vergi cezaları, kazançtan gider olarak düşülemez.
|
ALTINCI BÖLÜM: TAŞINIR ANAMAL GELİRİ
TANIMI
MADDE 75.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./52.m.)
İyesinin tecim, tarım ya da meslek etkinliği dışında parasal anamal ya da paraya çevrilebilen değerlerden oluşan anamal dolayısıyla elde ettiği kazanç payı, işlenti, kira ve benzeri gelirler, taşınır anamal geliridir.
Kaynağı ne olursa olsun aşağıda yazılı gelirler, taşınır anamal geliri sayılır:
1. (Değişik bent: 31.12.1981-2574 s.y./13.m.; değişik bent: 21.02.2007-5582 s.y./28.m.) Her tür pay belgitlerinin kazanç payları (kurucu pay belgitleri ve diğer yararlanma pay belgitlerine verilen kazanç payları ve pay iyelerine hazırlık dönemi için işlenti olarak ya da başka adlarla yapılan her türlü ödeme ile Anamal Piyasası Yasasına göre kurulan yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kazanç payları ile konut karşılama fonlarını temsil ederek çıkarılan tutuya dayalı taşınır değerlere ve varlık karşılama fonlarını temsil ederek çıkarılan varlığa dayalı taşınır değerlere ödenen işlenti, kazanç payı ya da benzeri gelirler içinde.);
2. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./57.m.) Katılma paylarından doğan kazançlar; (Limitet ortaklık ortaklarının, iş ortaklıkları ortaklarının ve sınırlı sorumlu komandit ortakların kazanç payları ile kooperatiflerin dağıttığı kazançlar, bu topluluk içindedir. Kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları işlemlerden doğan kazançların ortaklara, kooperatifle yaptıkları işlemler oranında dağıtım, kazanç dağıtımı sayılmaz.)
(Ek paragraf: 28.03.2007-5615 s.y./4.m.) 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Yasasının 7. maddesindeki koşulların birlikte gerçekleşmesi durumunda, Türkiye'de yerleşik gerçek kişilerin doğrudan ya da dolaylı olarak ayrı ayrı ya da birlikte anamalının, kazanç payının ya da oy kullanma hakkının en az % 50'sine iye olarak denetledikleri yurtdışı ortaklıklarının kazançları, dağıtılsın veya dağıtılmasın ortaklığın hesap döneminin kapandığı ayı içeren yıl için dağıtılan kazanç payı sayılır. Türkiye'de vergilendirilmiş kazancın ortaklıkça sonradan dağıtılması durumunda, elde edilen kazanç paylarının vergilendirilmiş bölümü, bu tutardan indirilir.)
(Yalın komandit ortaklıklarda sınırlı sorumlu ortakların kazanç payları, ortaklık kazancının ilişkin bulunduğu takvim yılında elde edilmiş sayılır.)
3. Kurumların yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen kazanç payları;
4. (Değişik bent: 09.04.2003-4842 s.y./7.m.) Kurumlar Vergisi Yasası uyarınca yıllık ya da özel açıklama yazısı veren dar yükümlü kurumların indirim ve ayrıklıklar düşülmeden önceki kurum kazancından, hesaplanan kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan bölümü;
5. (Değişik bent: 22.07.1998-4369 s.y./39.m.; değişik bent: 21.02.2007-5582 s.y./28.m.) Her tür tahvil (taşınmaz tutusu karşılama kuruluşları ve konut karşılama kuruluşlarınca çıkarılan taşınmaz tutusuna dayalı taşınır değerler dışında taşınmaz tutulu anamal piyasası araçları, varlık güvenceli taşınır değerler içinde) ve hazine bonosu işlentileri ile Toplu Konut Yönetimi, Kamu Ortaklığı Yönetimi ve Özelleştirme Yönetimince çıkarılan taşınır değerlerden sağlanan gelirler (Yabancı para türünden ya da yabancı para, altın ya da başka bir değerle ilişkili taşınır değerlerin sönümü sırasında oluşan değer artışları, gelir sayılmaz.);
6. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./57.m.) Her tür alacak işlentileri (Yalın, ayrıcalıklı, tutulu, belgitli alacaklarla alacak verecek hesabı alacaklarından doğan işlentiler ve kamu tüzelkişilerince borçlanılan ve belgite bağlanmış olan tutarlar için ödenen işlentiler içinde.);
7. Mevduat işlentileri (Bankalara, işlenticilere, biriktirme bankalarına, yatırmak üzere taşınır değer kabul eden diğer kuruluşlara yatırılan ödeme süreli, ödeme süresiz paralara ödenen işlentiler, bunlar dışında kalan kişi ve kuruluşlardan sürekli olarak para toplama işi ile uğraşanların her ne biçim ve ad altında olursa olsun toplanan paralara sağladıkları gelirler ve yararlar ile bankalar ve 2499 sayılı Anamal Piyasası Yasasına göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen işlentiler de mevduat işlentisi sayılır.);
8. Pay belgitleri ve tahvillerin ödeme süresi gelmemiş parçalarının satışından elde edilen ederler;
9. Katılım paylarının iyesi adına henüz gerçekleşmemiş kazanç paylarının başkasına geçirilmesi karşılığında alınan para ve varlıklar;
10. Her tür belgitlerin düşük değerden alınması karşılığında alınan ederler;
11. (Yürürlükten kaldırılan bent: 04.12.1985-3239 s.y./57.m.)
12. (Değişik bent: 04.12.1985-3239 s.y./57.m.) İşlentisiz olarak borç verenlere ödenen kazanç payları ile kazanç ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kazanç payları ve özel taşınır değer yönetimi kurumlarınca kazanç ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kazanç payları.
13. (Yürürlükten kaldırılan bent: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
14. (Ek bent: 26.12.1993-3946 s.y./16.m.) Bu maddenin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde yer alan taşınır değerlerin geri alım ya da satım üstlenimi ile edinimi ya da elden çıkarılması karşılığında sağlanan yararlar;
15. (Ek bent: 28.06.2001-4697 s.y./5.m.) Tüzelkişiliği bulunan emekli bankaları, yardım bankaları ile emeklilik ve sigorta ortaklıklarınca;
a) On yıl süreyle prim, ödenti ya da katkı payı ödemeden ayrılanlara yapılan ödemeler,
b) On yıl süreyle katkı payı ödemiş olmakla birlikte bireysel emeklilik dizgesinden emeklilik hakkı kazanmadan ayrılanlar ile diğer banka ve sigortalardan on yıl süreyle prim ya da ödenti ödeyenlere ve ölüm, sakatlık ya da tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler,
c) Bireysel emeklilik dizgesinden emeklilik hakkı kazananlar ile bu dizgeden ölüm, sakatlık ya da tasfiye gibi zorunlu nedenlerle ayrılanlara yapılan ödemeler.
Yukarıda yazılı gelirler, bunları sağlayan anamal iyesinin tecimsel etkinliğine bağlı bulunuyorsa tecimsel kazancın belirlenmesinde göz önüne alınır.
|
VERGİ ALACAĞI
Mükerrer 75.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
|
GELİR SAYILMAYAN DURUMLAR
MADDE 76.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./53.m.)
Taşınır değerin parçalı ya da parçasız biçimde satılması, katılım paylarının başkasına geçirilmesi, taşınır değerler ile katılım paylarının tümünün ya da bir bölümünün sönümü karşılığında alınan paralarla sönüm dolayısıyla verilen ayrık paralar, taşınır anamal geliri sayılmaz.
(Ek fıkra: 22.07.1998-4369 s.y./40.m.; yürürlükten kaldırılan fıkra: 30.12.2004-5281 s.y./44.m.)
|
|
MADDE 77.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 04.12.1985-3239 s.y./138.m.)
|
ÇIPLAK GELİR
MADDE 78.
Çıplak gelirin bulunması için taşınır anamal gelirinden aşağıdaki giderler düşülür:
1. Saklama ve sigorta ederleri gibi taşınır değerlerin korunması için yapılan giderler;
2. Kazanç payları ile işlentilerin toplanma giderleri;(Ortaklık toplantılarına doğrudan ya da bir başkasını yetkilendirerek katılım gibi anamalın yönetimi için yapılan giderler, gelirden düşürülmez.)
3. Taşınır değerler ve bunların gelirleri için ödenen her türlü vergi, resim ve işlem vergileri. (Gelir vergisi düşülmez.)
|
YABANCI PARA İLE ÖDENEN İŞLENTİ VE KAZANÇLAR
MADDE 79.
Taşınır anamal gelirleri, yabancı para ile toplandığı ya da yabancı para olarak işlendiği ya da bu gelirler yabancı para olarak biriktirildiğinde, söz konusu gelirler, toplandığı ya da işlendiği ya da biriktirildiği günün borsa piyasa ederi üzerinden, borsada piyasa ederi yoksa Maliye Bakanlığı'nca belirlenecek değer üzerinden Türk parasına çevrilir.
|
YEDİNCİ BÖLÜM: DİĞER KAZANÇ VE GELİRLER
VERGİYE BAĞLI GELİRE GİREN DİĞER KAZANÇ VE GELİRLER
MADDE 80.
(Değişik madde: 07.01.2003-4783 s.y./3.m.)
Aşağıda yazılı olup geçen bölümlerin dışında kalan kazanç ve gelirler, bu bölümdeki düzenlemelere göre vergiye bağlı gelirin içindedir:
1.Değer artışı kazançları,
2.Düzensiz kazançlar.
|
DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI
Mükerrer 80.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.; yeniden düzenlenen madde: 07.01.2003-4783 s.y./4.m.)
Aşağıda yazılı varlık ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar, değer artışı kazançlarıdır:
1. (Değişik bent: 09.04.2003-4842 s.y./8.m.; değişik bent: 30.12.2004-5281 s.y./27.m.) Karşılıksız olarak edinilenler ile tam yükümlü kurumların iyeliğinde olan ve iki yıldan çok süreyle elde tutulan pay belgitleri dışında taşınır değerlerin ya da diğer anamal piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar;
2. 70. maddenin birinci fıkrasının 5 numaralı bendinde yazılı hakların (buluş belgeleri dışında) elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar;
3. Yapıttan doğan hakların ve buluş belgelerinin iyesi olan yazarlar, buluşçular ve bu kişilerin yasal kalıtçıları dışında kalan kimselerce elden çıkarılmasından doğan kazançlar;
4. Ortaklık haklarının ya da paylarının elden çıkarılmasından doğan kazançlar;
5. Etkinliği durdurulan bir işletmenin bir bölümünün ya da tümünün elden çıkarılmasından doğan kazançlar;
6. Edinme biçimi ne olursa olsun (karşılıksız olarak edinilenler dışında) 70. maddenin birinci fıkrasının 1, 2, 4 ve 7 numaralı bentlerinde yazılı varlık (gerçek yöntemde vergilendirilen çiftçilerin tarımsal üretimde kullandıkları taşınmazlar içinde) ve hakların, edinme tarihinden başlayarak beş yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar. (Kooperatiflerin ortaklarına bu konumları dolayısıyla özgüledikleri taşınmazları özgüleme tarihinde ortağın satın aldığı varsayılır.)
Bu maddede geçen "elden çıkarma" deyimi, yukarıda yazılı varlık ve hakların satılması, bir değer karşılığında başkasına geçirilmesini, değiş tokuş edilmesini, sayışmayı, kamulaştırılmasını, devletleştirilmesini, tecim ortaklıklarına anamal olarak konulmasını belirtir.
(Değişik fıkra: 30.12.2004-5281 s.y./27.m.) Bir takvim yılında elde edilen değer artışı kazancının, taşınır değer ve diğer anamal piyasası araçlarının elden çıkarılmasından sağlananlar dışında, 6.000 Yeni Türk Lirası gelir vergisinden ayrıktır.
Etkinliğini sürdüren tecimsel bir işletmenin bir bölümünün ya da tümünün satılmasından ya da tecimsel işletmedeki yıpranan ekonomik değerlerle birinci fıkrada yazılı hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar, tecimsel kazanç sayılır ve bunlara tecimsel kazanç ile ilgili düzenlemeler uygulanır.
|
VERGİLENDİRİLMEYEN DEĞER ARTIŞI KAZANÇLARI
MADDE 81.
(Değişik madde: 07.01.2003-4783 s.y./5.m.)
Aşağıda yazılı durumlarda değer artışı kazancı, hesaplanmaz ve vergilendirilmez:
1. Bireysel bir işletmenin iyesinin ölümü durumunda yasal kalıtçılarca işletmenin etkinliğini sürdürülmesi ve kalıtçılarca işletmedeki ekonomik değerlerin yazılı değerleriyle (dönemsonu kaynak çizelgesi temelinde defter tutuluyorsa dönemsonu kaynak çizelgesinin etkin ve edilgen değeriyle bütün olarak) olduğu gibi başkasına geçirilmesi;
2. Kazancı dönemsonu kaynak çizelgesi temelinde belirlenen bireysel bir işletmenin dönemsonu kaynak çizelgesinin bir anamal ortaklığına etkin ve edilgen değeriyle bütün olarak başkasına geçirilmesi, geçirilen ortaklığın dönemsonu kaynak çizelgesine olduğu gibi geçirilmesi ve başkasına geçirilen bireysel işletmenin iyelerinin ortaklıktan, geçirme sonucu dönemsonu kaynak çizelgesine göre hesaplanan öz anamalı tutarında ortaklık payı alması; (Bu ortaklık payını temsil eden pay belgitlerinin ada yazılı olması gereklidir.)
3. Kollektif ve yalın komandit ortaklıkların bu maddenin 2 numaralı bendinde yazılı koşullarda tür değiştirerek anamal ortaklığına dönüşmesi. (Kollektif ve yalın komandit ortaklıkların biçim değiştirerek anonim ortaklığa dönüşmesi durumunda biçim değiştiren kollektif ve yalın komandit ortaklıkların ortaklarının anonim ortaklıktaki ortaklık paylarını gösteren pay belgitlerinin ada yazılı olması gereklidir.)
|
ÇIPLAK DEĞER ARTIŞI
Mükerrer 81.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.; yeniden düzenlenen madde: 07.01.2003-4783 s.y./6.m.)
Değer artışında çıplak kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve varlıklarla sağlanan ve paraya çevrilebilen her türlü yararların tutarından, elden çıkarılan varlık ve hakların elde edilmesi için yapılan harcama tutarları ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının üzerinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve işlem vergilerinin indirilmesi yoluyla bulunur. Kazancın varlık ve yarar olarak sağlanan bölümünün tutarı Vergi Yöntem Yasasının değerleme ile ilgili düzenlemelerine göre belirlenir.
Elde edilmesi için yapılan harcama tutarının yükümlülerce belirlenememesi durumunda söz konusu harcama tutarı yerine Vergi Yöntem Yasasına göre değerleme yarkurullarınca belirlenecek tutar, kazancı dönemsonu kaynak çizelgesi ya da işletme hesabı temeline göre belirlenen işletmelerde ise son dönemsonu kaynak çizelgesinde ya da varlık çizelgesinde gösterilen değer temel tutulur.
İşletmede yıpranan ekonomik değerlerin elden çıkarılması durumunda ekonomik değerlerin elde edilmesi için yapılan harcama tutarı yerine yıpranma payı düşüldükten sonra kalan değer temel tutulur.
Taşınır değerlerin elden çıkarılmasında edinme ederinin belgelenememesi durumunda Vergi Yöntem Yasasının 266. maddesinde yazılı saymaca değer, edinme ederi olarak kabul edilir.
Dar yükümlülerin (kurumlar da içinde) yabancı anamal düzenlemelerine göre ilgili orunlardan izin alarak Türkiye'ye getirdikleri parasal ya da varlıksal anamal karşılığında edindikleri taşınır değerler ile katılım paylarını elden çıkarmalarından doğan değer artışı kazançlarının hesabında, yabancı para değer farkından doğan kazançlar göz önüne alınmaz. Şu kadar ki bu yükümlülerin Türkiye'de elde ettiği kazançların, salt bu taşınır değer ya da katılım payları dolayısıyla elde ettikleri taşınır anamal gelirlerinden ve bu değer ya da payların elden çıkarılmasından doğan değer artışı kazançlarından oluşması gerekir. Bu yükümlüler, Türkiye'de taşınır değer alım satımıyla sürekli olarak uğraşırsa yabancı para değer farkından doğan kazançlar da tecimsel kazancın hesabında göz önüne alınır.
Yabancı para değer farkından doğan kazançların hesabında, taşınır değer ya da katılım paylarının edinimine özgülenen yabancı anamalın bu değer ya da payların edinme günündeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış değerine göre hesaplanan Türk Lirası karşılığı ile bu değer ya da payların elden çıkarılması günündeki aynı tutarda yabancı anamalın Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz alış değerine göre hesaplanan Türk Lirası karşılığı arasındaki fark temel tutulur.
Varlık ve hakların elden çıkarılmasında edinme ederi, varlık ve hakların elden çıkarıldığı ay dışında olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsü'nce belirlenen toptan eşya eder dizinindeki artış oranında artırılarak belirlenir. (Ek cümle: 30.12.2004-5281 s.y./28.m.) Şu kadar ki bu dizinlemenin yapılabilmesi için artış oranının % 10 ya da bunun üzerinde olması gerekir.
|
DÜZENSİZ KAZANÇLAR
MADDE 82.
(Değişik madde: 07.01.2003-4783 s.y./7.m.)
Vergilendirilen düzensiz kazançlar şunlardır:
1. Düzensiz olarak tecimsel işlemlerin yürütülmesinden ya da bu nitelikteki işlemlere aracılıktan elde edilen kazançlar;
2. Tecimsel ya da tarımsal bir işletmenin etkinliği ile bağımsız çalışma etkinliğinin durdurulması ya da bırakılması, henüz başlamamış böyle bir etkinliğe hiç girişilmemesi, ihale, artırma ve eksiltmelere katılmama karşılığında elde edilen kazanç.
3. Taşınmazların boşaltılması ya da kiracılık hakkının başkasına geçirilmesi karşılığında alınan ödenceler ile ek değerler (kiracının iyeliğindeki döşem ve varlıkların boşaltılması ve geçirilmesi sırasında kiralayan ya da yeni kiracıya geçirmeden doğan kazançlar içinde);
4. Düzensiz olarak yapılan bağımsız çalışma etkinlikleri dolayısıyla toplanan kazanç;
5. Gerçek yöntemde vergilendirilen yükümlülerin bıraktığı işler ile ilgili olarak sonradan elde ettiği kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklar ile karşılık ayrılan kuşkulu alacakların toplanması içinde);
6. Dar yükümlülerin 45. maddede yazılı işleri düzensiz olarak yapmalarından elde ettiği kazançlar.
Bir takvim yılında 1, 2, 3 ve 4 numaralı bentlerde yazılı olan kazançlar (henüz başlamamış tecim, tarım ya da meslek etkinliğine hiç girişilmemesi ile ihale, artırma ve eksiltmelere katılmama karşılığında elde edilen kazançlar dışında) toplamının on milyar liralık bölümü, gelir vergisinden ayrıktır.
Bu maddede geçen "kazanç" deyimi, alınan para ve varlıklarla diğer yollarla elde edilen ve paraya çevrilebilen yararları belirtir.
Düzensiz kazançların çıplak tutarı, aşağıdaki biçimde belirlenir:
1. Bu maddenin birinci fıkrasının 1 numaralı bendinde yazılı işlerde satış ederinden elde edilmesi için yapılan harcama tutarı ve satış dolayısıyla yapılan giderler indirilir.
2. Bu maddenin birinci fıkrasının 2, 3, 4 ve 5 numaralı bentlerinde yazılı işlerde elde edilen kazançtan belgelenmek koşuluyla yapılan giderler indirilir.
3. Bu maddenin birinci fıkrasının 6 numaralı bendinde yazılı işlerde, 45. madde uygulanır.
|
DÖRDÜNCÜ KISIM: VERGİNİN KOYULMASI
BİRİNCİ BÖLÜM: AÇIKLAMA TEMELİ
AÇIKLAMA TEMELİ
MADDE 83.
Aksine düzenleme olmadıkça gelir vergisi, yükümlünün ya da vergi sorumlusunun açıklaması üzerine koyulur.
|
AÇIKLAMA YAZISI TÜRLERİ
MADDE 84.
Gelir vergisi açıklamaları, yıllık, özet, birel açıklama yazısı ile yapılır.
1. Yıllık açıklama yazısı, türlü kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde edilen kazanç ve gelirlerin bir araya getirilip toplanmasına ve bu yolla hesaplanan gelirin vergi kuruluşuna bildirilmesine özgüdür.
Gelirin takvim yılının belli bir dönemine ilişkin olması, açıklama yazısının yıllık niteliğini değiştirmez.
2. Özet açıklama yazısı, işverenler ya da vergi kesintisi yapan diğer kimselerce kesilen vergilerin vergilendirmeye konu tutarları ile birlikte toplu olarak vergi kuruluşuna bildirilmesine özgüdür.
3. Birel açıklama yazısı, dar yükümlülerin yıllık açıklama yazısı ile bildirmek zorunda olmadıkları kazanç ve gelirlerden, vergisi kesinti yoluyla alınmamış olanların bildirilmesine özgüdür.
|
İKİNCİ BÖLÜM: GELİRİN TOPLANMASI VE YILLIK AÇIKLAMA YAZISI
GELİRİN TOPLANMASI VE AÇIKLAMA
MADDE 85.
(Değişik madde: 22.07.1998-4369 s.y./44.m.)
Yükümlüler, 2. maddede yazılı kaynaklardan bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve gelirleri için bu yasada aksine düzenleme olmadıkça yıllık açıklama yazısı verir. Bu yasaya göre açıklanması gereken gelirlerin yıllık açıklama yazısında toplanması zorunludur.
Tecimenler, çiftçiler ve bağımsız meslek çalışanları, tecim, tarım ve meslek etkinliklerinden kazanç sağlamamış olsalar bile yıllık açıklama yazısı verir. Bu hüküm, ortaklıkların etkinlik ve tasfiye dönemlerini kapsamak üzere kollektif şirket ortakları ile sınırsız sorumlu komandit ortaklar için de uygulanır.
Yabancı ülkelerde elde edilen kazanç ve gelirler;
1. Yükümlünün bunları Türkiye'de hesaplarına geçirdiği yılda,
2. Türkiye'de hesaplara geçirilmemesinin yükümlünün istenci dışındaki nedenlerden kaynaklandığı belgelenen durumlarda yükümlünün bunları kullanabildiği yılda elde edilmiş sayılır.
|
TOPLAMA YAPILMAYAN DURUMLAR
MADDE 86.
(Değişik madde: 09.04.2003-4842 s.y./9.m.)
Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık açıklama yazısı verilmez; diğer gelirler için açıklama yazısı verildiğinde bu gelirler, açıklama yazısı kapsamına alınmaz:
1. Tam yükümlülükte;
a) Gerçek yöntemde vergilendirilmeyen tarımsal kazançlar, bu yasanın 75. maddesinin 15 numaralı bendinde yazılı taşınır anamal gelirlerinin kazanç ve gelirlerin ayrıklık sınırları içinde kalan bölümü;
b) Tek işverenden alınmış ve kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücretler (birden çok işverenden ücret almakla birlikte birinciden sonraki işverenlerden aldığı ücretlerin toplamı, 103. maddede yazılı çizelgenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmayan yükümlülerin tümü kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücretleri içinde);
c) Vergilendirilen gelir toplamının (a ve b bentlerinde belirtilenler dışında) 103. maddede yazılı çizelgenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmaması koşuluyla Türkiye'de kesintiye bağlı tutulmuş olan birden çok işverenden elde edilen ücretler, taşınır anamal gelirleri ve taşınmaz anamal gelirleri;
d) Bir takvim yılı içinde elde edilen ve toplamı 600 milyon lirayı aşmayan, kesintiye ve ayrıklığa konu olmayan taşınır ve taşınmaz anamal gelirleri.
2. Dar yükümlülükte ise tümü Türkiye'de kesinti yoluyla vergilendirilmiş olan ücretler, bağımsız çalışma kazançları, taşınır ve taşınmaz anamal gelirleri ile diğer kazanç ve gelirler.
|
İSTEĞE BAĞLI TOPLAMA VE AÇIKLAMA
MADDE 87.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-436 s.y./82.m.)
|
ZARARLARIN KAZANÇLAR İLE SAYIŞTIRILMASI VE DÜŞÜMÜ
MADDE 88.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./63.m.)
Gelirin toplanmasında gelir kaynaklarının bir bölümünden doğan zararlar (80. maddede yazılı diğer kazanç ve gelirlerde doğanlar dışında) diğer kaynakların kazanç ve gelirlerinden düşülür.
(Değişik fıkra: 31.12.1981-2574 s.y./19.m.) Bu düşüm sonucunda kapatılmayan zarar bölümü, izleyen yılların gelirinden düşülür. Arka arkaya beş yıl içinde düşülmeyen zarar kalanı, izleyen yıllara aktarılmaz.
Taşınır ve taşınmaz anamal gelirlerinde, gider fazlalığından doğanlar dışında, anamalda gerçekleşen eksilmeler, zarar sayılmaz.
(Ek fıkra: 12.06.1987-3380 s.y./4.m.) Tam yükümlülükte yurtdışı etkinliklerden doğan zararlar, etkinlikte bulunulan ülkenin vergi yasalarına göre açıklanan vergilendirmeye konu tutarın (zarar içinde) her yıl o ülke düzenlemelerine göre denetim yetkisi verilen kuruluşlarca tutanağa bağlanması ve bu tutanağın kendisi ile çevrilmiş bir örneğinin Türkiye'deki ilgili vergi kuruluşuna gösterilmesi durumunda düşülebilecektir. Denetim kuruluşlarınca hazırlanacak tutanağın ekinde yer alan vergi açıklamalarının, dönemsonu kaynak çizelgesi ve kazanç-zarar çizelgelerinin o ülkedeki yetkili parasal orunlarca onaylanması zorunludur. Etkinlikte bulunulan ülkede denetim kuruluşu olmaması durumunda, her yıla ilişkin vergi açıklama yazısının, o ülkenin yetkili orunlarından alınan birer örneğinin o yerdeki Türk elçilik ve konsoloslukları, yoksa o ülkede Türk çıkarlarını koruyan aynı nitelikteki temsilcilerine onaylatılarak kendisinin ve çevrilmiş bir örneğinin ilgili vergi kuruluşuna gösterilmesi yeterlidir.
(Ek fıkra: 12.06.1987-3380 s.y./4.m.) Türkiye'de düşülen yurtdışı zararın ilgili ülkede de düşülmesi durumunda, Türkiye'deki açıklama yazısına alınacak yurtdışı kazanç, düşümden önceki tutar olacaktır.
(Ek fıkra: 12.06.1987-3380 s.y./4.m.) Türkiye'de gelir vergisinden ayrık tutulan kazançlarla ilgili yurtdışı zararlar, yurtiçindeki kazanç ve gelirlerden düşülmez.
(Ek fıkra: 12.06.1987-3380 s.y./4.m.) Bu maddenin uygulanmasıyla ilgili yöntem ve temelleri belirlemeye Maliye ve Gümrük Bakanlığı yetkilidir.
|
DİĞER İNDİRİMLER
MADDE 89.
(Değişik madde: 16.07.2004-5228 s.y./28.m.) Gelir vergisine konu tutarın belirlenmesinde gelir vergisi açıklama yazısında bildirilecek gelirlerden aşağıdakiler düşülebilir:
1. Açıklanan gelirin % 10'unu (bireysel emeklilik dizgesi dışındaki kişi sigorta primleri için açıklanan gelirin % 5'ini) ve en düşük yasal ücretin yıllık tutarını aşmamak koşuluyla yükümlünün kendisine, eşine ve küçük çocuklarına ilişkin yaşam, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum ve öğrenim gibi kişi sigorta primleri ile bireysel emeklilik dizgesine ödenen katkı payları. (Sigorta ya da emeklilik sözleşmesinin Türkiye'de bulunan ve merkezi Türkiye'de bulunan bir sigorta ya da emeklilik ortaklığı önünde kurulmuş olması, prim ve katkı tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin çıplak tutarının hesaplanması sırasında ayrıca indirilmemiş bulunması koşuluyla eşlerin ya da çocukların ayrı açıklama yazısı vermeleri durumunda, bunlara ilişkin prim ve katkı payları, kendi gelirlerinden düşülür.)
Bakanlar Kurulu, bu bentte yer alan oranları bir katına kadar artırmaya ve belirtilen sınırı en düşük yasal ücretin yıllık tutarının iki katını geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkilidir.
2. Açıklanan gelirin % 10'unu aşmaması, Türkiye'de yapılması ve gelir ya da kurumlar vergisi yükümlüsü gerçek ya da tüzelkişilerden alınacak belgelerle belgelenmesi koşuluyla yükümlünün kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları. (Mükerrer 121. madde çerçevesinde eğitim ve sağlık harcamaları nedeniyle vergi indiriminden yararlanan ücretliler, aynı harcamalarını bu hükümden yararlanarak vergiye konu tutardan düşemezler.)
3. Bağımsız çalışma etkinliğinde bulunan ya da basit yöntemde vergilendirilen engellilerin açıklanan gelirlerine, 31. maddede yer alan temellere göre hesaplanan yıllık indirim. (Bu indirimden bakmakla yükümlü olduğu engelli kişi bulunan bağımsız çalışan ile bağımlı çalışan (kesintiye konu tutar içinde) da yararlanır.)
4. Genel ve özel bütçeli kamu yönetimleri, il özel yönetimleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Bakanlar Kurulunca vergi bağışıklığı tanınan vakıflara yıllık toplamı açıklanacak gelirin % 5'ini (kalkınmada öncelikli yöreler için % 10'unu) aşmamak üzere alındı karşılığında yapılan bağış ve yardımlar.
5. Genel ve özel bütçeli kamu yönetimlerine, il özel yönetimlerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık kuruluşu ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) sığasından az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi yapılması dolayısıyla yapılan harcamalar ya da bu kuruluşların yapımı için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile var olan kuruluşların etkinliklerini sürdürebilmeleri için yapılan her türlü parasal ve varlıksal bağış ve yardımların tümü.
6. Yoksullara yardım amacıyla yiyecek bankacılığı etkinliğinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen yöntem ve temeller çerçevesinde bağışlanan yiyecek, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin elde edilmesi için yapılan harcama tutarının tümü.
7. Genel ve özel bütçeli kamu yönetimleri, il özel yönetimleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, Bakanlar Kurulunca vergi bağışıklığı tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma etkinliğinde bulunan kurum ve kuruluşlarca yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen ya da desteklenmesi uygun görülen;
a) Ekin ve sanat etkinliklerine ilişkin tecimsel olmayan ulusal ya da uluslararası düzenlemelerin gerçekleştirilmesine,
b) Ülkemizin uygarlık birikiminin ekini, sanatı, tarihi, edebiyatı, mimarlığı ve somut olmayan ekinsel kalıtı ile ilgili ya da ülke tanıtımına yönelik kitap, tanıtım çizelgesi, kitapçık, film, kaset, yoğunteker ve çok amaçlı yoğunteker gibi manyetik, elektronik ve bilişim uygulayımbilimi yoluyla üretilenler de içinde olmak üzere görsel, işitsel ya da basılı gereçlerin hazırlanması, bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayımlanması, yurtiçinde ve yurtdışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,
c) Yazma ve nadir yapıtların korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu yapıtların Kültür ve Turizm Bakanlığı derlemine kazandırılmasına,
d) 2863 sayılı Kültür ve Doğa Varlıklarını Koruma Yasası kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı, yaşatılması, rölöve, restorasyon, restitüsyon tasarılarının yapılması ve taşıma işlerine,
e) Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına,
f) Yurtdışındaki Türk taşınmaz kültür varlıklarının yerinde korunması ya da ülkemizin iyesi olduğu kültür varlıklarının Türkiye'ye getirtilmesi çalışmalarına,
g) Kültür varlık çizelgesinin oluşturulması çalışmalarına,
h) 2863 sayılı yasa kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile güzel sanatlar, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki ürün ve yapıtların Kültür ve Turizm Bakanlığı derlemine kazandırılmasına ve güvenliklerinin sağlanmasına,
i) Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki üretim ve etkinlikler ile bu alanlarda araştırma, eğitim ya da uygulama merkezleri, işlik, stüdyo ve film platosu kurulması, bakım ve onarımı, her türlü araç ve donanımın sağlanması ile film yapımına,
j) Kitaplık, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin sergilendiği kuruluşların yapımı, onarımı veya çağcıllaştırma çalışmalarına ilişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların % 100'ü. (Bakanlar Kurulu, bölgeler ve etkinlik türleri bakımından bu oranı yarısına kadar indirmeye ya da yasal oranına kadar çıkarmaya yetkilidir.)
8. 3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü'nün Kuruluş ve Görevleri İle İlgili Yasa ile 17.6.1992 tarihli ve 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri İle İlgili Yasa kapsamında yapılan destekçilik harcamalarının özengen spor dalları için tümü, kazanç amaçlı spor dalları için % 50'si.
9. Yükümlülerin işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri salt yeni uygulayımbilim ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100'ü oranında hesaplanacak "Ar-Ge indirimi".
10. (Ek bent: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Bakanlar Kurulunca yardım kararı alınan doğal afetler dolayısıyla Başbakanlık aracılığıyla alındı karşılığında yapılan varlıksal ya da parasal bağışların tümü.
11. (Ek bent: 16.06.2009-5904 s.y./3.m.) İktisadi işletmeleri dışında, Türkiye Kızılay Derneği'ne alındı karşılığı yapılan parasal bağış ve yardımların tümü.
Araştırma ve geliştirme etkinlikleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tümüyle araştırma ve geliştirme etkinliklerinde kullanılmayan yıpranan ekonomik değerler için hesaplanan yıpranma payı tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Ar-Ge indiriminden yararlanılacak harcamaların kapsamı ile uygulamadan yararlanılabilmesi için gerekli belgeleri ve yöntemleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
Bağış ve yardımın para ile yapılmaması durumunda bağışlanan ya da yardımın konusunu oluşturan varlık ya da hakkın varsa yazılı değeri, yoksa Vergi Yöntem Yasasına göre Değerleme Yarkurulunca belirlenecek değeri temel tutulur.
|
VERGİYE KONU TUTARIN VE GELİR UNSURLARINDAN DÜŞÜLMEYECEK GİDERLER
MADDE 90.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./45.m.)
Gelir vergisi ile diğer kişisel vergiler ve her ne biçimde olursa olsun vergi cezaları ve para cezaları, Kamu Alacaklarının Toplanması Yöntemi İle İlgili Yasaya göre ödenen cezalar, direnim artırımları ve işlentiler, gelir vergisine konu tutardan ve gelir unsurlarından düşülmez.
(Ek fıkra: 03.12.1988-3505 s.y./12.m.) Vergi Yöntem Yasasına göre ödenen direnim işlentileri, vergiye konu tutardan ve gelir unsurlarından düşülmez.
|
MADDE 91.
(Değişik madde: 18.04.1984-2995 s.y./1.m.)
Yıllık bildirimlerin şekil, içerik ve ekleri Maliye ve Gümrük Bakanlığınca belirlenir ve düzenlenir. Yükümlüler açıklamalarını bu yazılı bildirim ile yapmak veya bu bildirimde yer alan bilgilerle uyumlu olarak bildirmek zorundadırlar.
|
YILLIK AÇIKLAMA YAZISININ VERİLMESİ
MADDE 92.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./46.m.)
(Değişik fıkra: 09.04.2003-4842 s.y./11.m.) Bir takvim yılına ilişkin açıklama yazısı, izleyen yılın Mart ayının başından yirmi beşinci günü akşamına dek, gelirin yalnızca basit yöntemde belirlenen tecimsel kazançlardan oluşması durumunda izleyen yılın Şubat ayının başından yirmi beşinci günü akşamına dek, tam yükümlülüklte vergiyi koymaya yetkili vergi kuruluşuna, dar yükümlülükte Türkiye'de vergi ilgilisi varsa onun Türkiye'de oturduğu yerin, Türkiye'de vergi ilgilisi yoksa işyerinin, işyeri birden çoksa bunlardan birinin bulunduğu yer, vergi kuruluşuna verilir ya da taahhütlü olarak posta ile gönderilir.
Takvim yılı içinde ülkeyi terk edenlerin açıklama yazıları, ülkenin terk edildiği günü izleyen 15 gün, ölüm durumunda ölüm gününden başlayarak dört ay içinde verilir.
|
AİLE BAŞKANI AÇIKLAMASI
MADDE 93.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: VERGİ KESİNTİSİ VE ÖZET AÇIKLAMA YAZISI
VERGİ KESİNTİSİ
MADDE 94.
(Değişik madde: 26.12.1993-3946 s.y./22.m.)
Kamu yönetimleri ve kuruluşları, iktisadi kamu kurumları, diğer kurumlar, tecim ortaklıkları, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini açıklamak zorunda olan tecimenler ve bağımsız çalışanlar, tarımsal kazançlarını dönemsonu kaynak çizelgesi ya da tarımsal işletme hesabı temeline göre belirleyen çiftçiler, aşağıdaki bentlerde sayılan ödemeleri (öndelik olarak ödenenler içinde) para olarak ya da kayıt olarak yaptıkları sırada, hakediş iyelerinin gelir vergilerinden düşerek kesinti yapmak zorundadır:
1. Bağımlı çalışana ödenen ücretler ile 61. maddede yazılı olup ücret sayılan ödemelerden (ayrıklıktan yararlananlar dışında) 103 ve 104. maddelere göre,
2. Yaptıkları bağımsız çalışma işleri dolayısıyla bu işleri yürütenlere yapılan ödemelerden (noterlere bağımsız çalışma etkinliklerinden dolayı yapılan ödemeler dışında);
a) 18. madde kapsamına giren bağımsız çalışma işleri dolayısıyla yapılan ödemelerden,
b) Diğerlerinden,
3. 42. madde kapsamına giren işler dolayısıyla bu işleri yapanlara (kurumlar da içinde) ödenen hakediş tutarlarından,
4. Dar yükümlülere, düşünce ve buluş haklarının satışı dolayısıyla yapılan ödemelerden,
5. a)70. maddede yazılı varlık ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden,
b) Vakıflar (mazbut vakıflar dışında) ve derneklerin iyesi olduğu taşınmazların kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemelerinden,
c) Kooperatiflerin iyesi olduğu taşınmazların kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemelerinden,
6. a) Dağıtılsın ya da dağıtılmasın Kurumlar Vergisi Yasasının 8. maddesinin 4 numaralı bendinin;
i) a, c ve d bentlerinde yazılı kazançlardan,
ii) b alt bendinde yazılı kazançlardan,
b) (Değişik alt bent: 09.04.2003-4842 s.y./12.m.) i) Tam yükümlü kurumlarca tam yükümlü gerçek kişilere, gelir ve kurumlar vergisi yükümlüsü olmayanlara ve bu vergilerden bağışık olanlara dağıtılan, 75. maddenin ikinci fıkrasının 1, 2 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı kazanç paylarından (Kazancın anaparaya eklenmesi, kazanç dağıtımı sayılmaz.),
ii) Tam yükümlü kurumlarca dar yükümlü gerçek kişilere, dar yükümlü kurumlara (Türkiye'de bir işyeri ya da sürekli temsilci aracılığıyla kazanç payı elde edenler dışında) ve gelir ve kurumlar vergisinden bağışık olan dar yükümlülere dağıtılan, 75. maddenin ikinci fıkrasının 1, 2 ve 3 numaralı bentlerinde yazılı kazanç paylarından (Kazancın anaparaya eklenmesi, kazanç dağıtımı sayılmaz.),
iii) 75. maddenin ikinci fıkrasının 4 numaralı bendinde yazılı taşınmaz anamal gelirinin ana merkeze aktarılan tutarı üzerinden,
c) (Yürürlükten kaldırılan alt bent: 25.12.2003-5035 s.y./49.m.)
i) Bakanlar Kurulunca vergi bağışıklığı tanınan vakıflar ve kamuya yararlı sayılan dernekler için (Bu bent gereğince yapılan kesinti, binde birden çok olamaz.),
ii) Diğer vakıf ve dernekler için (Bu bent gereğince yapılan kesinti, yüzde birden çok olamaz.),
7. 75. maddenin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendinde yazılı taşınır anamal gelirlerinden (Değişik söz: 16.07.2004-5228 s.y./29.m.) (Yasayla kurulan dernek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi bağışıklığı tanınan vakıflar, kamuya yararlı dernekler ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasal partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamalarında dernek ve vakıf olarak kabul edilenler dışında dernek ve vakıflar ile tam yükümlü kurumlara ödenenler içinde)
a) Devlet tahvili işlentilerinden,
b) Hazine bonosu işlentilerinden,
c) (Değişik alt bent: 22.07.1998-4369 s.y./48.m.) Toplu Konut Yönetimi, Kamu Ortaklığı Yönetimi ve Özelleştirme Yönetimince çıkarılan taşınır değerlere sağlanan gelirlerden,
d) Ada yazılı tahvil işlentilerinden,
e) Elinde bulundurana yazılı tahvil işlentilerinden,
f) (Ek alt bent: 21.02.2007-5582 s.y./29.m.) Taşınmaz tutusu karşılama kuruluşları ve konut ederini karşılama kuruluşlarınca çıkarılan tutulu anamal piyasası araçlarından elde edilen kazanç payı ve işlenti gelirlerinden,
g) Diğerlerinden,
8. Mevduat işlentilerinden (Değişik söz: 16.07.2004-5228 s.y./29.m.) (Yasayla kurulan dernek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi bağışıklığı tanınan vakıflar, kamuya yararlı dernekler ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasal partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamalarında dernek ve vakıf olarak kabul edilenler dışında, dernek ve vakıflar ile tam yükümlü kurumlara ödenenler içinde)
a) Yabancı para yatırım hesaplarına yürütülen işlentiler ile özel parasal karşılama kurumlarınca yabancı para katılma hesaplarına ödenen kazanç paylarından,
b) Ada yazılı yatırım hesaplarına yürütülen faizlerden,
c) Elinde bulundurana yazılı yatırım hesaplarına yürütülen işlentilerden,
d) Diğerlerinden,
9) 75. maddenin ikinci fıkrasının 12 numaralı bendinde yer alan taşınır anamal gelirlerinden (Değişik söz: 16.07.2004-5228 s.y./29.m.) (Yasayla kurulan dernek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi bağışıklığı tanınan vakıflar, kamuya yararlı dernekler ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasal partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamalarında dernek ve vakıf olarak kabul edilenler dışında, dernek ve vakıflar ile tam yükümlü kurumlara ödenenler içinde)
a) İşlentisiz olarak borç verenlere ödenen kazanç paylarından,
b) Kazanç ve zarar ortaklığı belgesi karşılığı ödenen kazanç paylarından,
c) Özel parasal karşılama kurumlarınca kazanç ve zarara katılma hesabı karşılığında ödenen kazanç paylarından,
10. (Değişik bent: 22.07.1998-4369 s.y./48.m.)
a) Başkuruluşlar dışında olmak üzere Milli Piyango Yönetimince çıkarılan biletleri satanlar ile diğer kişilerce çıkartılan bu nitelikteki biletleri satanlara yapılan aracılık, prim ve benzeri ödemelerden,
b) 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Yasaya göre gerçek ve tüzelkişilerin mallarını iş sözleşmesi ile bağlı olmaksızın bunlar adına kapı kapı dolaşarak tüketiciye satanlara bu etkinlikleriyle ilgili olarak yapılan aracılık, prim ve benzeri ödemelerden,
11. (Değişik bent: 25.05.1995-4108 s.y./23.m.) Çiftçilerden satın alınan tarımsal ürünler için yapılan ödemelerden;
a) Hayvanlar ve bunların ürünleri ile kara ve su avcılığı ürünleri için,
b) Diğer tarımsal ürünler için,
c) Tarımsal etkinlik kapsamında ifa edilen hizmetler için,
d) (Ek bent: 28.06.2001-4697 s.y./8.m.) Çiftçilere yapılan doğrudan gelir desteği ve seçenek ürün ödemeleri için,
12. PTT acenteliği yapanlara, bu etkinlikleri nedeniyle ödenen aracılık ederi üzerinden,
13. (Değişik bent: 25/05/1995-4108 s.y./23.m.) (Esnaf bağışıklığından) yararlananlara varlık ve hizmet alımları karşılığında yapılan ödemelerden,
14. 75. maddenin ikinci fıkrasının 14 numaralı bendinde yer alan taşınır anamal gelirlerinden (Değişik söz: 16.07.2004-5228 s.y./29.m.) (Yasayla kurulan dernek ve vakıflar, Bakanlar Kurulunca vergi bağışıklığı tanınan vakıflar, kamuya yararlı dernekler ile dernek ve vakıf olmamakla birlikte odalar, borsalar, meslek örgütleri ve bunların üst kuruluşları, siyasal partiler, emekli ve yardım sandıkları gibi vergi uygulamalarında dernek ve vakıf olarak kabul edilenler dışında dernek ve vakıflar ile tam yükümlü kurumlara ödenenler içinde) % 25 vergi kesintisi yapılır.
Tecimenler, bağımsız çalışanların ve çiftçilerin yukarıdaki hükümlere göre yapacakları kesinti; tecim, meslek ve tarım işleriyle ilgili ödemelerine özgüdür.
Yukarıdaki bentlerde yazılı vergi kesintisinin yapılmasında 96. madde göz önünde tutulur.
(Değişik fıkra: 09.04.2003-4842 s.y./12.m.) Bu maddenin 6 numaralı bendinin a alt bendine göre vergi kesintisi yapılan kurum kazancından kazanç payı alanlara, kesinti yoluyla alınan vergi, geri çevrilemez ve geri verilemez.
Bakanlar Kurulu, bu maddede yer alan kesinti oranını, her bir ödeme ve gelir için ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye ya da bir katına kadar artırarak yeniden belirlemeye yetkilidir. Bu yetki;
-Tam ve dar yükümlüler ile gerçek ve tüzelkişiler bakımından,
- 6, 7, 8 ve 9 numaralı bentlerde yer alan kazanç ve gelirlerden; mevduat ya da taşınır değerin ödeme günü, taşınır değerlerin türleri ile bankalar ve 2499 sayılı Anamal Piyasası Yasasına göre kurulan aracı kurumlar arasındaki borsa para piyasasında değerlendirilen paralara ödenen işlentiler için,
-6 numaralı bendin b alt bendinde yer alan taşınır anamal gelirleri kapsamına giren devlet tahvili, hazine bonosu işlentileri ve Toplu Konut Yönetimi ile Kamu Ortaklığı Yönetimince çıkartılan taşınır değerlerin gelirlerine denk gelen bölüm için (bu kısım, bu faiz ve gelirlerin toplam kurum hasılatı içindeki payına göre hesaplanır),
-(Değişik fıkra: 25.05.1995-4108/23 md.) 11 numaralı bent gereğince tarımsal ürün ederleri üzerinden yapılacak vergi kesintisinde, tarımsal ürünün tecim borsalarında tescil ettirilerek satılıp satılmadığına ya da destekleme kapsamında alım yapan kurumlar ile diğerlerine, tarımsal etkinlik kapsamında yerine getirilen hizmetler için de etkinliğin türüne ve niteliğine, salt tarımsal aygıt ve makinelerle verilen hizmetlere ya da tarımsal işletmenin başka kişilerin işlerinde kullandırılarak yapılmasına göre,
-(Değişik fıkra: 25.05.1995-4108 s.y./23.m.) 13 numaralı bentte yer alan ödemelerde ödeme yapılan kişilerin yükümlü olup olmadıklarına, ödemenin konusunun varlık ya da hizmet alımı, varlık ve hizmet alımının birlikte olmasına, iş grupları, iş türleri, iş alanları ve varlık gruplarına göre farklı oranlar belirlenerek de kullanılabilir.
Bakanlar Kurulu, bu maddede yer alan kesinti oranını, kazanca, deniz ve hava ulaştırması işiyle uğraşan dar yükümlüler için, ülkeler bakımından ve karşılıklı olmak koşuluyla ayrı ayrı veya topluca sıfıra kadar indirmeye ya da bir katına kadar artırmak suretiyle yeniden belirlemeye yetkilidir.
15. (Ek bent: 28.06.2001-4697 s.y./8.m.) a) 75. maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin a alt bendinde yer alan taşınır anamal gelirlerinden,
b) 75. maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin b alt bendinde yer alan taşınır anamal gelirlerinden,
c) 75 inci maddenin ikinci fıkrasının 15 numaralı bendinin (c) alt bendinde yer alan taşınır anamal gelirlerinden,
(Ek fıkra: 28.03.2007-5615 s.y./6.m.) Vergilendirme düzeninin, Türk vergi dizgesi içindeki vergilendirme sığası ile en az aynı düzeyde bir vergilendirme olanağı sağlayıp sağlamadığı ve bilgi değişiminde bulunup bulunmadığı konusu da göz önünde bulundurularak, Bakanlar Kurulunca duyurulacak ülkelerde yerleşik ya da etkinlikte bulunanlara (Türkiye'de yerleşik olanların bu ülkelerde bulunan işyerleri içinde) para olarak ya da kayıt olarak yapılan ya da gerçekleştirilen her türlü ödemeler üzerinden, bu ödemelerin verginin konusuna girip girmediğine ya da ödeme yapılanın yükümlü olup olmadığına bakılmaksızın % 30 oranında vergi kesintisi yapılır. Benzerine uygun ederlerle satın alınan mal ve katılım payları için yapılan ödemeler, benzerine uygun ederler, deniz ve hava ulaştırma araçlarının kiralanması için yapılan ödemeler ile yapılan işin tamamlanabilmesi bakımından zorunlu olan geçiş ederi, liman ederi gibi ödemeler üzerinden yapılacak kesinti oranını; her bir ödeme türü, etkinlik konusu ya da iş alanı bakımından ayrı ayrı belirlemeye, sıfıra kadar indirmeye ya da yasal düzeyine kadar getirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Yurtdışındaki parasal karşılama kuruluşlarından sağlanan borçlanmalara ilişkin anapara, işlenti ve kazanç payı ödemeleri ile sigorta ve sigortacının yeniden sigorta ödemeleri üzerinden bu fıkra uyarınca vergi kesintisi yapılmaz.
(Ek fıkra: 12.06.2002-4761 s.y./2.m.) Maliye Bakanlığı, vergilendirilen işlemlere taraf ya da aracı olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir.
|
KESİNTİYE UĞRAMAYAN ÜCRETLER
MADDE 95.
Aşağıda yazılı çalışanların ücretleri ile ilgili olarak vergi kesintisi yöntemi geçerli olmaz:
1. Ücretlerini yabancı bir ülkedeki işverenden doğrudan doğruya alan çalışan,
2. 16. maddede yazılı ayrıklıktan yararlanmayan yabancı elçilik ve konsolosluk görevli ve hizmetlileri,
3. Maliye Bakanlığınca yıllık açıklama yazısı ile bildirilmesi zorunlu görülen ödemeler.
Yukarıda sayılan kişiler, gelirlerini bu kısmın 2. bölümündeki hükümlere göre yıllık açıklama yazısı ile bildirirler.
|
VERGİ KESİNTİSİNDE UYULACAK KURALLAR
MADDE 96.
(Değişik fıkra: 31.12.1982-2772 s.y./11.m.) Vergi kesintisi, 94. madde kapsamına giren para olarak ya da kayıt olarak yapılan ödemelere uygulanır. Bu maddede geçen kayıt olarak ödeme deyimi, vergi kesintisine bağlı kazanç ve gelirleri ödeyenleri hakediş iyelerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri belirtir.
(Değişik fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./66.m.) Vergi kesintisi, ücretler dışında kalan ödemelerde kesintisiz tutar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken vergi ödemeyi yapanca üstlenildiğinde bu vergi, eylemli olarak ödenen tutar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır.
|
VERGİ KESİNTİSİNİN GÖSTERİLMESİ
MADDE 97.
İşverenler, çalışanlara ödedikleri ücretlerden 94. madde gereğince yaptıkları vergi kesintisini Vergi Yöntem Yasasında yazılı ücret çizelgesinde ya da çizelge yerine geçen diğer kayıtlarda göstermek zorundadır.
(Değişik fıkra: 31.12.1981-2574 s.y./21.m.) 94. maddede yazılı ödemelerden yapılan vergi kesintisi, vergi kesenin kayıt ve hesaplarında ayrıca gösterilir.
(Değişik fıkra: 31.12.1981-2574 s.y./21.m.) 94. maddede yazılı yatırım işlentilerinden yapılan vergi kesintisi, takvim yılının sonunda, yatırım hesabı takvim yılı içinde kapatılmışsa hesabın kapatıldığı günde vergi kesenin kayıt ve hesaplarında gösterilir.
|
ÖZET AÇIKLAMA YAZISI
A-VERİLME ZAMANI
MADDE 98.
(Değişik madde: 31.12.1981-2772 s.y./12.m.)
94. madde gereğince vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar, bir ay içinde yaptıkları ödemeler ya da gerçekleştirdikleri kazanç ve gelirler ile bunlardan kestikleri vergileri ertesi ayın yirmi üçüncü günü akşamına kadar, ödeme ya da gerçekleştirmenin yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi kuruluşuna bildirmek zorundadır. Yıl sonlarında gerçekleştirilen yatırım işlentilerinden kesilecek vergilerin bildirilmesi için bu süre bir ay uzatılır.
Aynı belediye sınırları içinde türlü yerlerde yapılan ödeme ve gerçekleştirmeler ile bunlara ilişkin vergilerin bir merkezden bildirilmesi uygundur.
(Değişik fıkra: 03.12.1988-3505 s.y./14.m.) Tarımsal ürün ederleri üzerinden kesinti yapanlar dışında olmak üzere, çalıştırdıkları kişi sayısı 10 ve daha az olanlar, 94. maddeye göre yapacakları kesinti ile ilgili özet açıklama yazılarını, bağlı bulundukları vergi kuruluşuna önceden bildirmek koşuluyla her ay yerine Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylarının yirmi üçüncü günü akşamına kadar verebilir.
|
B-İÇERİĞİ
MADDE 99.
(Değişik madde: 28.03.2007-5615 s.y./7.m.)
(Değişik söz: 18.02.2009-5838 s.y./32.m.) Özet açıklama yazısının biçim, içerik ve ekleri ile üçer aylık verilen açıklama yazılarının dönemini aylık olarak belirlemeye ve kesinti konuları bakımından ayrı ayrı açıklama yazısı verme zorunluluğu getirmeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|
ÖZET AÇIKLAMA YAZISI VERİLMEYECEK DURUMLAR
MADDE 100.
Genel bütçe içindeki yönetim ve kuruluşlar, yaptıkları vergi kesintisi için açıklama yazısı vermez.
|
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM: ÖZEL DURUMLAR VE BİREL AÇIKLAMA YAZISI
BİREL AÇIKLAMA YAZISININ VERİLMESİ
MADDE 101.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./68.m.)
(Değişik fıkra: 22.07.1998-4369 s.y./49.m.) Dar yükümlülerden yıllık açıklama yazısı vermek zorunda olmayanlar;
1. Taşınmazların elden çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve gelirlerini taşınmazın bulunduğu,
2. Taşınırların ve hakların elden çıkarılmasından doğan diğer kazanç ve gelirlerini, varlık ve hakların Türkiye'de elden çıkarıldığı,
3. Tecimsel ya da tarımsal bir işletmenin etkinliğinin durdurulması ya da terk edilmesi karşılığında elde ettikleri diğer kazanç ve gelirlerini işletmenin bulunduğu,
4. Düzensiz olarak tecimsel işlemlerin yapılmasından ya da bu nitelikteki işlemlere aracılıktan elde edilen diğer kazanç ve gelirler ile düzensiz olarak bağımsız meslek etkinlikleri dolayısıyla elde edilen kazançlar ve dar yükümlülerin 45. maddede yazılı işleri düzensiz olarak yapmalarından elde ettikleri diğer kazanç ve gelirler, etkinliğin yapıldığı ya da yolcu ya da yükün taşıta alındığı,
5. Gerçek yöntemde vergiye bağlı yükümlülerin terk ettikleri işleri ile ilgili olarak sonradan elde ettikleri diğer kazanç ve gelirler (zarar yazılan değersiz alacaklar ile karşılık ayrılan kuşkulu alacaklıların toplanması içinde), bir tecim, tarım ya da meslek etkinliğine hiç girişmeme ya da ihale, artırma ve eksiltmelere katılmama karşılığında elde ettikleri diğer kazanç ve gelirleri, vergisi kesinti yoluyla alınmamış taşınır anamal gelirlerinin ve diğer her türlü kazanç ve gelire ilişkin ödemenin Türkiye'de yapıldığı,
6. Diğer durumlarda Maliye Bakanlığınca belirlenen yerin vergi kuruluşuna birel açıklama yazısı ile bildirmek zorundadır.
Yukarıda sayılan kazanç ve gelirlerden bağımsız meslek etkinliklerine ilişkin olanların açıklama yazılarının bu etkinliklerin sona erdiği diğer kazanç ve gelirlerle ilgili açıklama yazılarının ise bu kazanç ve gelirlerle ilgili açıklama yazılarının ise bu kazanç ve gelirlerin edinildiği günden başlayarak 15 gün içinde ilgili vergi kuruluşuna verilmesi zorunludur.
Geliri düşünce ve buluş haklarının satışından oluşan ve tümü üzerinden kesinti yoluyla gelir vergisi ödemiş bulunan dar yükümlülerin bu gelirleri için birel açıklama yazısı vermeleri isteğe bağlıdır.
|
BİREL AÇIKLAMA YAZISININ İÇERİĞİ
MADDE 102.
Birel açıklama yazısında aşağıda yazılı bilgilerin gösterilmesi gerekir:
1. (Değişik bent: 24.12.1980-2361 s.y./69.m.) Yükümlünün adı ve soyadı, varsa unvanı ile adresi ve bağlı bulunduğu vergi kuruluşu ile yükümlü hesap numarası;
2. Açıklama yazısı, yükümlü adına Türkiye'de başka bir kimsece verilmişse, açıklama yazısını verenin adı ve soyadı, varsa unvanı ile adresi;
3. İşlemin yapıldığı gün ya da günler;
4. Elde edilen kazançların türü;
5. Elde edilen kazançların tutarı.
|
BEŞİNCİ BÖLÜM: VERGİNİN ORANI
TEMEL ÇİZELGE
MADDE 103.
(Değişik madde: 09.04.2003-4842 s.y./13.m.; değişik madde: 30.03.2006-5479 s.y./1.m.)
Gelir vergisine bağlı gelirler; 7.000 YTL'ye kadar % 15, 18.000 YTL'nin 7.000 YTL'si için 1.050 YTL, fazlası % 20, 40.000 YTL'nin 18.000 YTL'si için 3.250 YTL, fazlası % 27,
40.000 YTL'den fazlasının 40.000 YTL'si için 9.190 YTL, fazlası % 35 oranında vergilendirilir.
|
VERGİNİN HESAPLANMASI
MADDE 104.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./71.m.)
Yıllık gelir vergisi, vergiye bağlı gelirlerin yıllık toplamından 31. maddedeki indirimler düşüldükten sonra 103. maddedeki oranlar uygulanarak hesaplanır.
Ücretlerin vergilendirilmesinde aylık vergi, yıllık vergi on ikiye bölünerek, gündelik vergi, aylık vergi otuza bölünerek hesaplanır.
(Yürürlükten kaldırılan son fıkra: 30.12.2004-5281 s.y./44.m.)
|
|
MADDE 105.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 04.12.1985-3239 s.y./138.m.)
|
ALTINCI BÖLÜM: VERGİ KOYMA İŞLEMİ
VERGİ KOYMA YERİ
MADDE 106.
Gelir vergisi, yükümlünün yerleşim yerinin bulunduğu yerdeki vergi kuruluşunca koyulur. Şu kadar ki
1. İşyeri ve yerleşim yeri ayrı vergi kuruluşlarının bölgesinde bulunan yükümlülerin vergileri, Maliye Bakanlığınca uygun görüldüğünde ve yükümlüye de önceden bildirilmek koşuluyla işyerinin bulunduğu,
2. Diğer ücretlerde, gezici olarak çalışanların tecim ve bağımsız meslek kazançlarının vergileri, bu ücret ve kazanç iyelerinin yerleşim yerlerinin bulunduğu yerin vergi kuruluşunca koyulmamışsa, etkinliklerini yürüttükleri,
3. Dar yükümlülerin vergileri, açıklama yazılarını vermek zorunda oldukları yerin vergi kuruluşunca koyulur.
|
VERGİ KOYMANIN İLGİLİSİ
MADDE 107.
Gelir vergisi, bu verginin yükümlüsü gerçek kişiler adına koyulur. Şu kadar ki
1. Küçükler ile kısıtlılar bakımından bu kişilerin ad ve yararına yasal temsilcileri;
2. (Yürürlükten kaldırılan bent: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
3. Verginin kesinti yoluyla alınması durumunda, yükümlü yararına kesinti yapmak zorunda olanlar;
4. (Değişik bent: 27.03.1969-1137 s.y./5.m.) Dar yükümlüler bakımından yükümlünün Türkiye'de sürekli temsilcisi varsa yükümlü yararına sürekli temsilci (Türkiye'de birden çok sürekli temsilcinin varlığı durumunda, yükümlünün belirleyeceği, vergi koyma gününe kadar böyle bir belirleme yapılmamışsa temsilcilerden herhangi birisi), sürekli temsilci yoksa kazanç ve gelirleri yabancı kişiye sağlayanlar, vergi koymanın ilgilisi sayılır.
|
VERGİLENDİRME DÖNEMİ
MADDE 108.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./73.m.)
Gelir vergisinde vergilendirme dönemi, geçmiş takvim yılıdır. Şu kadar ki
1. Yükümlülüğün takvim yılı içinde kalkması durumunda, vergilendirme dönemi, takvim yılı başından yükümlülüğün kalkması gününe kadar geçen süreyle sınırlıdır;
2. (Yürürlükten kaldırılan bent: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
3. (Değişik bent: 22.07.1998-4369 s.y./81.m.) Diğer ücretlerde vergilendirme dönemi, hizmetin yerine getirildiği takvim yılıdır;
4. Kesinti yoluyla ödenen vergilerde, hakediş iyeleri ayrıca yıllık açıklama yazısı vermek zorunda değilse kesintinin ilgili bulunduğu dönemler, vergilendirme dönemi sayılır ve kesilen veya kesilmesi gereken vergiler yıllık verginin yerine geçer;
5. Birel açıklama yazısı ile bildirilmesi gereken gelirlerin vergilendirilmesinde vergilendirme dönemi yerine gelirin edinme günü temel tutulur.
|
VERGİ KOYMA ZAMANI
MADDE 109.
(Değişik madde: 24.12.1980-2361 s.y./74.m.)
Gelir vergisi;
1. Açıklama yazısı verilmesi gereken durumlarda, açıklama yazısının verildiği günde, açıklama yazısı posta ile gönderilmişse, vergiyi koyacak kuruluşa geldiği günü izleyen yedi gün içinde,
2. Diğer ücretlerde, hizmetin yerine getirildiği takvim yılının ikinci ayında, takvim yılı içinde işe başlanması durumunda, işe başlama gününden başlayarak bir ay içinde,
3. (Yürürlükten kaldırılan bent: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.) koyulur.
2 numaralı bentte yazılı diğer ücret iyelerinden bu bentlerde belirtilen koyma zamanlarının sona ermesinden önce ülkeyi terk edenlerin vergileri, ülkeyi terki izleyen 15 gün içinde koyulur.
2 numaralı bentte yazılı diğer ücret iyeleri, koyma zamanlarında, vergi karnelerini bağlı oldukları vergi kuruluşlarına göstererek vergilerini koydurmak zorundadır.
|
VERGİLENDİRME DÖNEMİ İÇİNDE İŞE BAŞLAYAN DİĞER ÜCRET İYELERİNİN VERGİLENDİRİLEN ÜCRET TUTARI VE VERGİLERİ
MADDE 110.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./54.m.)
1. Takvim yılı içinde işe başlayan diğer ücret iyelerinin vergilendirilen ücret tutarı, yıllık diğer ücret tutarından işe başlama ayı dışında tutularak, o yılın sonuna kadarki aylara denk gelen tutardır.
Takvim yılının birinci yarısı içinde işini bırakan diğer ücret iyelerinden, durumu takvim yılının ikinci yarısına girmeden haber verenlerin ikinci taksite denk gelen vergileri silinir.
2. (Yürürlükten kaldırılan bent: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
YEDİNCİ BÖLÜM: ORTALAMA KAZANÇ SINIRI, EN AZ KESİNTİSİZ KAZANÇ VE GİDER TEMELLERİNE GÖRE GELİR BELİRLEME
ORTALAMA KAZANÇ SINIRI VE EN AZ KESİNTİSİZ KAZANÇ TEMELİ
MADDE 111.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 25.05.1995-4108 s.y./39.m.)
|
TALİH OYUNLARI OYNANAN YERLERDEN ELDE EDİLEN KAZANÇLARDA EN AZ VERGİ
Mükerrer 111.
(Ek madde: 25.05.1995-4108 s.y./24.m.)
2634 sayılı Turizmi Destekleme Yasasına göre talih oyunları yerlerinin işletmeciliğini yapan gerçek yöntemde gelir vergisine bağlı tecimsel kazanç iyeleri; geçerli vergilendirme döneminin gelir vergisinden düşülmek üzere, talih oyunları oynanan yerlerde bulundurdukları ilk 6 oyun masasının her biri için aylık en az 100.000.000 (800.000.000) lira, sonra gelen her oyun masası için ise 75.000.000 (600.000.000) lira ve ilk 60 oyun makinesinin her biri için 10.000.000 (80.000.000) lira, sonra gelen her oyun makinesi için ise 7.500.000 (60.000.000) lira vergi öder.
Yukarıda yer alan tutarlar, Vergi Yöntem Yasasına göre o yıl için belirlenen yeniden değerleme oranı ile çarpılarak yeniden belirlenir ve izleyen yılda bu tutarlar temel alınır. Bakanlar Kurulu, bu tutarları on katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu yetki, talih oyunları yerlerinin bulunduğu turizm bölge, alan ve merkezleri bakımından farklı tutarlar belirlenerek de kullanılabilir.
Aylık dönemler bakımından hesaplanan bu vergi, izleyen ayın 20. günü akşamına kadar gelir vergisi bakımından bağlı bulunulan vergi kuruluşuna bir açıklama yazısı ile açıklanır ve aynı süre içinde ödenir. Bir önceki yıl içinde gerçekleşen bu vergiler, yıllık açıklama yazısı üzerinden bu etkinliğe ilişkin olarak hesaplanan gelir vergisinden düşülür, düşülemeyen vergilere ise karşı gelinmez ve bunlar geri verilmez.
Geçerli vergilendirme dönemine ilişkin ödenmemiş geçici verginin talih oyunları işletmelerinden elde edilen kazanca denk gelen bölümünün bu madde gereğince ödenen en az vergi kadarki bölümü silinir. Geçici verginin talih oyunları işletmelerinden elde edilen kazanca denk gelen bölümü, talih oyunları işletmelerinden sağlanan kazancın toplam kazanç içindeki payına göre hesaplanır.
Yapılan incelemeler sonucunda bu madde gereğince ödenmesi gereken geçmiş dönemlere ilişkin en az verginin eksik açıklandığı belirlendiğinde, eksik açıklanan bu bölüm için kendiliğinden ya da tamamlama yoluyla en az vergi koyulur ve koyulan bu vergiye ceza ve direnim işlentisi uygulanır. Yıllık açıklama yazısı verme süresi geçtikten sonra bu koyma, yıllık açıklama yazısında açıklanan kazanç üzerinden hesaplanan vergiyi aşan vergi farkı için yapılır. Bir önceki dönemde ödenmesi gereken verginin yıllık açıklama yazısında düşülen tutarı için ise ceza ve düşme gününe kadar direnim işlentisi aranır.
Talih oyunları yerleri işletmeciliğinde bulunan kurumlar vergisi yükümlüleri de geçerli vergilendirme döneminin kurumlar vergisinden düşülmek üzere bu maddede belirtilen temeller çerçevesinde en az vergi öder.
Söz konusu uygulamanın yöntemi ve temelleri Maliye Bakanlığınca belirlenir.
|
EN AZ TARIMSAL KAZANÇ TEMELİ
MADDE 112.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
EN AZ TARIMSAL VERGİ
Mükerrer 112.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./77.m.; yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
|
MADDE 113.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 18.04.1984-2995 s.y./4.m.)
|
SEKİZİNCİ BÖLÜM: VARLIK AÇIKLAMASI
AÇIKLAMADA BULUNACAKLAR
MADDE 114.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 18.04.1984-2995 s.y./4.m.)
|
|
MADDE 115.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 18.04.1984-2995 s.y./4.m.)
|
|
MADDE 116.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 18.04.1984-2995 s.y./4.m.)
|
DOKUZUNCU BÖLÜM: YAŞAM DÜZEYİ TEMELİ
YAŞAM DÜZEYİ TEMELİ
Mükerrer 116.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
BEŞİNCİ KISIM: VERGİNİN ÖDENMESİ
BİRİNCİ BÖLÜM: TAKSİTLER
YILLIK AÇIKLAMAYA BAĞLI GELİRLER ÜZERİNDEN GERÇEKLEŞEN VERGİLERDE ÖDEME
MADDE 117.
(Değişik madde: 09.04.2003-4842 s.y./14.m.)
1. Şubat ayı içinde verilmesi gereken açıklama yazısı ile bildirilen gelir üzerinden gerçekleştirilen gelir vergisi, Şubat ve Haziran aylarında;
2. Mart ayı içinde verilmesi gereken açıklama yazısı ile bildirilen gelir üzerinden gerçekleştirilen gelir vergisi, Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenir.
Maliye Bakanlığı, gelirlerinin büyük bir bölümü tarımsal kazançtan oluşan yükümlüler ile ilgili olarak gerekli görülen durumlarda, iki taksitten çok olmamak üzere, belli üretim bölgeleri ve tarım ürünlerine göre, özel ödeme zamanları belirleyebilir.
|
|
Mükerrer 117.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 31.12.1982-2772 s.y./20.m.)
|
DİĞER ÜCRETLER ÜZERİNDEN GERÇEKLEŞEN VERGİLERDE ÖDEME
MADDE 118.
(Değişik madde: 19.02.1963-202 s.y./60.m.)
Diğer ücretlerin vergisi;
1. Öteden beri işi sürdürenler için yıllık verginin yarısı, takvim yılının ikinci ayında, diğer yarısı sekizinci ayında,
2. Takvim yılının birinci yarısı içinde işe başlayanlar için yıllık verginin yarısı, verginin karneye yazıldığı ayda, diğer yarısı takvim yılının sekizinci ayında,
3. Takvim yılının ikinci yarısı içinde işe başlayanlarda verginin karneye yazıldığı ayda ödenir.
|
VERGİ KESİNTİSİNİN YATIRILMASI
MADDE 119.
(Değişik madde: 25.05.1995-4108 s.y./25.m.)
94. madde gereğince yapılan vergi kesintisi, vergi kesenlerce açıklama yazısı verecekleri ayın yirmi altıncı günü akşamına kadar bağlı bulundukları vergi kuruluşuna yatırılır. (Yürürlükten kaldırılan tümce: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
(Ek fıkra: 18.02.2009-5838 s.y./8.m.) Maliye Bakanlığı, 94. maddeye göre kesinti yapacaklardan on ve daha az işçi çalıştıranlar ile işçi çalıştırmayanlara ilişkin olarak açıklama yazısı verme süresinden başlayarak üç ayı geçmeyecek biçimde ödeme zamanı belirlemeye yetkilidir.
|
BİREL AÇIKLAMA YAZISI İLE BİLDİRİLEN KAZANÇLARIN VERGİSİ
MADDE 120.
Birel açıklama yazısı ile bildirilen kazançların vergisi, açıklama yazısı verme süresi içinde vergi kuruluşuna ödenir.
|
GEÇİCİ VERGİ
Mükerrer 120.
(Değişik madde: 22.07.1998-4369 s.y./52.m.)
Tecimsel kazanç iyeleri (basit yöntemde vergilendirilenler dışında) ile bağımsız çalışanlar, geçerli vergilendirme döneminin gelir vergisinden düşülmek üzere, bu yasanın tecim ya da meslek kazancının belirlenmesine ilişkin hükümlerine göre (indirim ve ayrıklıklar ile Vergi Yöntem Yasasının değerlemeye ilişkin hükümleri de göz önüne alınarak) belirlenen ilgili hesap döneminin altışar aylık kazançları (42. madde kapsamına giren kazançlar ile noterlik görevini yerine getirmekle yükümlü olanların bu işlerden sağladıkları kazançlar dışında) üzerinden, 103. maddede yer alan çizelgenin ilk gelir dilimine uygulanan oranda geçici vergi öderler. Geçici vergiye konu tutarın hesaplanmasında dönemsonu varlıkları, kayıtlar üzerinden belirlenebilir. (Yürürlükten kaldırılan tümce: 09.04.2003-4842 s.y./37.m.)
(Ek fıkra: 11.08.1999-4444 s.y./2.m.) Bakanlar Kurulu, geçici vergi dönemlerini üç aya indirmeye, geçici verginin açıklama süresini üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın on dördüncü, ödeme süresini ise on yedinci günü akşamı olarak belirlemeye yetkilidir.
Hesaplanan geçici vergi, altı aylık dönemi izleyen ikinci ayın on dördüncü günü akşamına kadar bağlı olunan vergi kuruluşuna açıklanır ve on yedinci günü akşamına kadar ödenir. Aynı dönem içinde kesilmiş bulunan gelir vergisi (42. maddede belirtilen kazançlardan yapılan kesinti dışında) hesaplanan geçici vergiden düşülür.
Yapılan incelemeler sonucunda, geçmiş dönemlere ilişkin geçici verginin % 10'u aşan tutarda eksik açıklandığının belirlenmesi durumunda, eksik açıklanan bu bölüm için kendiliğinden ya da tamamlama yoluyla geçici vergi koyulur. Düşme süresi geçtikten sonra, kesinleşen geçici vergiler silinir, ancak direnim işlentisi ve ceza alınır.
Bir önceki takvim yılında altışar aylık dönemlerde gerçekleştirilerek alınan geçici vergi, yıllık açıklama yazısı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden düşülür. Düşülemeyen tutar, yükümlünün diğer vergi borçlarından düşülür. Bu düşmelere karşın kalan geçici vergi tutarı, o yılın sonuna kadar yazılı olarak istenmesi durumunda yükümlüye geri verilir.
İşin bırakılması durumunda, işin bırakıldığı dönemi izleyan dönemlerde geçici vergi ödenmez.
Geçici vergi uygulamasına ilişkin yöntemler, Maliye Bakanlığınca belirlenir.
|
İKİNCİ BÖLÜM: İNDİRİMLER
VERGİ KESİNTİSİNİN DÜŞÜLMESİ
MADDE 121.
Yıllık açıklama yazısında gösterilen gelir içindeki kazanç ve gelirlerden bu yasaya göre kesilmiş vergiler, açıklama yazısı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden düşülür.
(Değişik fıkra: 24.12.1980-2361 s.y./84.m.) Düşülen tutar, gelir vergisinden çok olursa aradaki fark, vergi kuruluşunca yükümlüye bildirilir ve yükümlünün bildirim gününden başlayarak bir yıl içinde başvurusu üzerine kendisine geri verilir.
(Ek fıkra: 25.12.2003-5035 s.y./15.m.) Maliye Bakanlığı, geri vermeyi indirim olarak ya da para olarak yaptırmaya, inceleme raporuna, yeminli mali danışman tutanağına ya da güvenceye bağlamaya ve geri verme için aranan belgeleri belirlemeye yetkilidir.
(Ek fıkra: 25.12.2003-5035 s.y./15.m.) Bu yetki, kazanç türlerine, geri verme biçimlerine, geliri elde edenin ya da ödemeyi yapanın hukuksal konumuna göre ayrı ayrı kullanılabileceği gibi belli sınırlar çerçevesinde de kullanılabilir.
(Ek fıkra: 25.12.2003-5035 s.y./15.m.) İndirim olarak geri verme işlemi, aranan tüm belgelerin tamamlanması koşuluyla yıllık gelir vergisi açıklama yazısının verildiği gün bakımından yapılır. Tamamlama yoluyla ya da kendiliğinden yapılan vergi koymalarda indirim işlemi, indirim istemine ilişkin dilekçe ve eklerinin eksiksiz olarak vergi kuruluşu kayıtlarına girdiği gün esas alınarak yapılır. Aranan belgelerin tamamlanması aşamasında yapılan para toplamalar yönünden düzeltme yapılmaz.
(Ek fıkra: 28.03.2007-5615 s.y./8.m.) Denetlenen yabancı kurumlara yapılan ödemeler üzerinden 94. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca kesilen vergiler, Türkiye'de yıllık açıklama yazısı ile bildirilen denetlenen yabancı kurum kazancı üzerinden hesaplanacak gelir vergisinden düşülebilir. Düşülecek vergi, denetlenen yabancı kurumun bu ödemelerden kaynaklanan kazancına denk gelen gelir vergisinden çok olamaz.
|
ÜCRETLİLERDE VERGİ İNDİRİMİ
Mükerrer 121.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 28.03.2007-5615 s.y./31.m.)
|
DİĞER ÜCRET VERGİSİNİN DÜŞÜLMESİ
MADDE 122.
Diğer ücret kapsamında vergilendirilen çalışanlar, özet açıklama yazısına bağlı işverenlere bağlı çalışmaya başladıklarında, bu tarihten sonraki aylara ilişkin olmak üzere önden ödemiş oldukları vergiler, gerçek ücretleri üzerinden hesaplanan vergilerden düşülür ve düşülen tutar, çalışanların vergi karnesine işverence yazılır.
|
|
Mükerrer 122.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 04.12.1985-3239 s.y./138.m.)
|
YABANCI ÜLKELERDE ÖDENEN VERGİLERİN DÜŞÜLMESİ
MADDE 123.
Tam yükümlülerin yabancı ülkelerde elde ettiği kazanç ve gelirlerden yerinde ödediği benzeri vergiler, Türkiye'de koyulan gelir vergisinin yabancı ülkelerde elde edilen kazanç ve gelirlere denk gelen bölümünden indirilir.
Birinci fıkra hükmüne göre indirilecek tutar, gelir vergisinin yabancı ülkelerde elde edilen kazanç ve gelirlere denk gelen bölümünden çok ise aradaki fark, göz önüne alınmaz.
Gelir vergisinin yabancı ülkede elde edilen kazanç ve gelirlere denk gelen bölümü, bunların gelire olan oranı üzerinden hesaplanır.
Birinci fıkrada yazılı vergi indiriminin yapılması için,
1. Yabancı ülkede ödenen vergilerin gelir üzerinden alınan kişisel bir vergi olması,
2. Yabancı ülkede vergi ödendiğinin yetkili orunlardan alınan ve yerindeki Türk elçilik ya da konsoloslukları, yoksa orada Türk çıkarlarını koruyan aynı nitelikteki temsilcilerince onaylanan belgelerle belgelenmesi gerekir.
2 numarada yazılı belgeler, taksit ödeme zamanına kadar gelmemiş olursa, yabancı ülkede elde edilen kazanç ve gelirlere denk gelen vergi bölümü, bir yıl süre ile ertelenir.
Aranan belgeler, bu süre içinde vergi kuruluşuna gösterildiğinde vergi düşülür; süre geçtikten sonra erteleme kalkar ve belgeler gösterilse bile göz önüne alınmaz. Vergi Yöntem Yasasında yazılı zorlayıcı nedenlere ilişkin düzenlemeler saklıdır.
Yabancı ülkelerde ödenen vergilerin ilgili bulundukları kazanç ve gelirler, yükümlü yanından hangi yılın geliri içine alınmışsa bu vergiler de o gelire ilişkin vergiden indirilir.
Bu madde gereğince yapılan vergi indiriminde yabancı para ile ödenen vergilere, bunların ilgili bulunduğu kazanç ve gelirlere uygulanan kambiyo sürüm değeri uygulanır.
(Ek fıkra: 28.03.2007-5615 s.y./9.m.) Denetlenen yabancı kurumlara ilişkin düzenlemelerin uygulandığı durumlarda, yurtdışı katılımın toplam vergi yükünün hesabında temel alınan vergiler, ödenmiş olmaları koşuluyla Türkiye'de vergilendirilecek denetlenen yabancı kurum kazançları üzerinden hesaplanan gelir vergisinden düşülebilir.
|
YETKİ
Mükerrer 123.
(Değişik madde: 09.04.2003-4842 s.y./16.m.)
1. Bu yasanın 21, 23/8, 47 ve 48. maddelerinde yer alan götürü sınır ve tutarlar, 01.01.2003 tarihinde geçerli sınır ve tutarlara yükseltilmiştir.
2. Bu yasanın 19, 21, 23/8, 31, 47, 48, yinelenmiş 80, 82, 86 ve yinelenmiş 121. maddelerinde yer alan götürü sınır ve tutarlar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Vergi Yöntem Yasasına göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanır. Böylece hesaplanan götürü sınır ve tutarların % 5'ini aşmayan kesirler göz önüne alınmaz. Bakanlar Kurulu, bu yolla belirlenen sınır ve tutarları % 50'sine kadar artırmaya ya da indirmeye yetkilidir.
3. Bu yasanın 103. maddesinde yer alan vergi çizelgesinin gelir dilim tutarları ile ilgili olarak bu maddenin 2 numaralı fıkrası uygulanır.
|
SON HÜKÜMLER
KALDIRILAN HÜKÜMLER
MADDE 124.
5421 sayılı Gelir Vergisi Yasası ile söz konusu yasayı değiştiren 5820, 6247, 6582, 6838 ve 6908 sayılı yasalar 01.01.1961 tarihinden, 2897, 3343, 4750 ve 5818 sayılı yasalarla 4040, 4226 sayılı yasaların Hayvanlar Vergisini ilgilendiren hükümleri de 01.01.1962 tarihinden başlayarak yürürlükten kaldırılmıştır.
|
YÜRÜRLÜK MADDELERİ
MADDE 125.
Bu yasa, 1 Ocak 1961'de yürürlüğe girer.
|
|
MADDE 126.
Bu yasayı Maliye Bakanı yürütür.
|
GEÇİCİ MADDELER
GEÇMİŞ YILLARA İLİŞKİN VERGİLER
Geçici Madde 1.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
a) 1981 takvim yılından önceki dönemlerde elde edilen kazanç ve gelirler (götürüler içinde) ile ücretlere,
b) 1981 parasal yılından önceki dönemlerde elde edilen götürü ücretlere ilişkin vergiler, bu yasada aksine düzenleme olmadıkça eski düzenlemelere göre alınır.
|
ESNAF BAĞIŞIKLIĞININ YİTİRİLMESİ
Geçici Madde 2.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilen dokuzuncu maddesinnde yer alan esnaf bağışıklığı koşullarını 01.01.1981 gününden başlayarak taşımayanlar, 1981 takvim yılında esnaf bağışıklığından yararlanamaz.
|
GÖTÜRÜLÜĞÜN YİTİRİLMESİ
Geçici Madde 3.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilen 46, 47 ve 48. maddelerinde sayılan götürü yönteme bağlı olmanın genel ve özel koşullarını 01.01.1981 gününden başlayarak taşımayanlar, 1981 takvim yılında götürü yöntemden yararlanamaz. Bu yükümlüler ile ilgili olarak Gelir Vergisi Yasasındaki tecimsel kazancın gerçek yöntemde belirlenmesi ile ilgili düzenlemeler uygulanır.
|
SAKATLIK İNDİRİMİ
Geçici Madde 4.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilen 31. maddesinde belirtilen sakatlık indirimine ilişkin yönetmelik yürürlüğe girene dek Gelir Vergisi Yasasının 23. maddesinin bu yasayla değiştirilmeden önceki bir numaralı bendine göre ücretleri vergiden ayrık tutulan yükümlüler, Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilen 31. maddesine göre birinci basamak sakat sayılarak bu basamağa ilişkin indirimden yararlanır.
|
YATIRIM İNDİRİMİ
Geçici Madde 5.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
01.01.1981 gününden önce yapılmış yatırım indirimi kapsamına giren yatırım harcamalarına yatırım indirimine ilişkin eski düzenlemeler, bu günden sonra yapılacak yatırım harcamalarına ise yatırım indirimine ilişkin yeni düzenlemeler uygulanır.
01.01.1981 gününden önce başlanmasına karşın henüz bitmemiş yatırım indirimi kapsamındaki yatırımlar nedeniyle uygulanacak yatırım indirimi tutarı, yukarıdaki hükme göre hesaplanacak indirimler toplamını geçemez.
|
YILLAR BOYUNCA SÜREN YAPI VE ONARIM İŞLERİ
Geçici Madde 6.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
Bu yasanın yürürlüğe girdiği günden önce üstlenilmiş ve henüz bitmemiş ya da bu yasanın yürürlüğe girdiği günden önce bitmekle birlikte henüz açıklanmamış yapı ve onarım işlerine ilişkin kazançlar, Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilen 42. maddesine göre belirlenir ve dağıtıma bağlı tutulmadan işin bittiği yılın geliri olarak açıklanır.
|
TARIMSAL KAZANÇLARDA GÖTÜRÜ GİDER BENZERİ ORANININ UYGULANMASI
Geçici Madde 7.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.; değişik madde: 01.05.1981-2454 s.y./15.m.)
1980 takvim yılına ilişkin olup götürür gider temeline göre vergilendirilen tarımsal kazançlarda götürü gider benzeri, bütün tarım ürünleri ile kara ve su avcılığında % 70 olarak uygulanır.
|
TAŞINMAZ VERGİSİNİN GİDER YAZILMASI
Geçici Madde 8.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
1980 takvim yılı içinde elde edilen taşınmaz anamal gelirleri üzerinden hesaplanacak gelir vergisinden Gelir Vergisi Yasasının 01.01.1981 gününden önce yürürlükteki yinelenmiş 122. maddesi uyarınca taşınmaz vergisinin indirimi yapılmaz. İndirimi kabul edilmeyen taşınmaz vergisi, Gelir Vergisi Yasasının 74. maddesinin birinci fıkrasının beş numaralı bendine göre gider yazılır ya da götürü gider yöntemini kabul edenler için aynı maddenin üçüncü fıkrasında yazılı götürü gider oranı % 25 olarak uygulanır.
|
TAŞINIR ANAMAL GELİRİ
Geçici Madde 9.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
a) Kurumların 1980 takvim yılı kazançlarından yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen kazanç paylarına Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilen 75. maddesinin üç numaralı bendi uygulanır.
b) Dar yükümlü kurumların 1980 takvim yılı tecimsel dönemsonu kaynak çizelgelerine göre elde edilen kazançlarından kurumlar vergisi düşüldükten sonra kalan kısımlarına Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değişik 75. maddesinin dört numaralı bendi uygulanır.
|
ORTALAMA KAZANÇ SINIRI VE EN AZ KESİNTİSİZ GELİR TEMELİ
Geçici Madde 10.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.; değişik madde: 31.12.1981-2574 s.y./30.m.)
Gelir Vergisi Yasasının değişik 111. maddesinin (B) fıkrası kapsamına giren iş kolları ve meslek topluluklarından Maliye Bakanlığınca uygun görülenlerde etkinlik gösteren yükümlülerin 1980 takvim yılı kazançlarına da en az kesintisiz gelir temeli uygulanır.
Ancak söz konusu takvim yılında uygulanacak en az kesintisiz gelir tutarları, 1982 takvim yılı sonuna kadar belirlenir.
|
|
Geçici Madde 11.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.; yürürlükten kaldırılan madde: 31.12.1981-2574 s.y./35.m.)
|
Geçici Madde 12.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.; değişik madde: 31.12.1981-2574 s.y./31.m.)
1982, 1983 ve 1984 takvim yıllarına ilişkin gelirler, aşağıda yazılı vergi çizelgelerine göre vergilendirilir.
A) 1982 takvim yılına ilişkin gelir vergisine bağlı gelirler;
1.000.000 liraya kadar % 39,
3.000.000 liranın 1.000.000 lirası için 390.000 lira, fazlası % 44,
5.000.000 liranın 3.000.000 lirası için 1.270.000 lira, fazlası % 49,
10.000.000 liranın 5.000.000 lirası için 2.250.000 lira, fazlası % 59,
15.000.000 liranın 10.000.000 lirası için 5.200.000 lira, fazlası % 69,
25.000.000 liranın 15.000.000 lirası için 8.650.000 lira, fazlası % 74,
25.000.000 liradan fazlasının 25.000.000 lirası için 16.050.000 lira, fazlası % 65 oranında vergilendirilir.
B) (Değişik bent: 31.12.1982-2772 s.y./19.m.) 1983 takvim yılına ilişkin gelir vergisine bağlı gelirler;
1.000.000 liraya kadar % 36,
3.000.000 liranın 1.000.000 lirası için 360.000 lira, fazlası % 41,
5.000.000 liranın 3.000.000 lirası için 1.180.000 lira, fazlası % 49,
10.000.000 liranın 5.000.000 lirası için 2.160.000 lira, fazlası % 59,
15.000.000 liranın 10.000.000 lirası için 5.110.000 lira, fazlası % 69,
25.000.000 liranın 15.000.000 lirası için 8.560.000 lira, fazlası % 74,
25.000.000 liradan fazlasının 25.000.000 lirası için 15.960.000 lira, fazlası % 65 oranında vergilendirilir.
C) 1984 takvim yılına ilişkin gelir vergisine bağlı gelirler;
1.000.000 liraya kadar % 30,
3.000.000 liranın 1.000.000 lirası için 300.000 lira, fazlası % 35,
5.000.000 liranın 3.000.000 lirası için 1.000.000 lira, fazlası % 43,
10.000.000 liranın 5.000.000 lirası için 1.860.000 lira, fazlası % 53,
15.000.000 liranın 10.000.000 lirası için 4.510.000 lira, fazlası % 63,
25.000.000 liranın 15.000.000 lirası için 7.660.000 lira, fazlası % 68,
25.000.000 liradan fazlasının 25.000.000 lirası için 14.460.000 lira, fazlası % 60 oranında vergilendirilir.
|
ÇALIŞANLARIN ÜCRETLERİNDEKİ ARTIŞIN ÖDENMESİ
Geçici Madde 13.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
Çalışanların 1981 takvim yılının Ocak ve Şubat ayları çıplak ücretlerinde Gelir Vergisi Yasasında yapılan değişiklikler dolayısıyla meydana gelecek artışlar, 1981 parasal yılı içinde Bakanlar Kurulunun belirleyeceği tarihlerde belirlenecek yöntem ve temellere göre ödenir.
Toplu iş sözleşmesi düzenine bağlı çalışanlar ile ilgili olarak geçici 14. madde uygulanır.
|
BU YASANIN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTE SÜREN TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNE BAĞLI ÇALIŞANLARIN ÜCRET FARKLARININ ÖDEME BİÇİM VE ZAMANI
Geçici Madde 14.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
12 Eylül 1980'den önce yürürlüğe girmiş olup da şu anda uygulanan toplu iş sözleşmelerine bağlı olanların (toplu sözleşmelere uygun olarak ücreti artırılan kapsam dışı çalışanlar içinde) çıplak ücretlerinde Gelir Vergisi Yasasında yapılan değişiklikler dolayısıyla meydana gelecek artışlar, toplu iş sözleşmeleri sona erinceye kadar TC Merkez Bankası'nda açılacak bir hesapta toplanır.
TC Merkez Bankası'nda toplanan bu tutar, Bakanlar Kurulunca belirlenecek yöntem ve temellere göre en geç 1982 parasal yılı sonuna kadar hak iyelerine ödenir.
İşverenler birinci fıkrada belirtilen farkları en geç ilişkin olduğu ayı izleyen ayın sonuna kadar TC Merkez Bankası'ndaki hesaba yatırmak zorundadır. Ücret farklarını TC Merkez Bankası'ndaki hesaba zamanında yatırmayan işverenler ile ilgili olarak yatırılması gereken tutarın iki katına kadar para cezasına karar verilir. Süresinde ödenmeyen paralar ile ilgili olarak 6183 sayılı Kamu Alacaklarının Toplanma Yöntemine İlişkin Yasa uygulanır.
|
VERGİ KARNESİ
Geçici Madde 15.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.; değişik madde: 31.12.1981-2574 s.y./32.m.)
Gelir Vergisi Yasasının değişik 35. maddesinin B bendinde yer alan vergi karnesi temeli yürürlüğe girinceye dek 213 sayılı Vergi Yöntem Yasasının 2365 sayılı yasayla değiştirilen 247. maddesinin değişmeden önceki düzenlemeleri uyarınca aile durumu sorgu belgesi temeli uygulanan yerlerde bu belge ile indirimlerin uygulanması sürer.
|
GENEL İNDİRİM
Geçici Madde 16.
(Ek madde: 24.12.1980-2361 s.y./86.m.)
Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilen 31. maddesinde belirtilen genel indirim sınırları, ekonomik koşullar göz önünde bulundurularak 01.01.1983 tarihinden başlayarak geçerli olmak üzere yeniden düzenlenir.
|
GÖTÜRÜ GİDER TEMELİNDEN YARARLANMA
Geçici Madde 17.
(Ek madde: 01.05.1981-2454 s.y./16.m.)
1980 takvim yılı kazançlarını götürü gider temeline göre açıklayan çiftçilerden söz konusu yıldaki kazancı dört milyon lirayı aşmamış olanlar, 1981 yılında da götürü gider yönteminden yararlanır.
|
KATILIM KAZANÇLARINDA KESİNTİ
Geçici Madde 18.
(Ek madde: 01.05.1981-2454 s.y./17.m.)
1980 yılı kazançlarına ilişkin olarak 1981 takvim yılı içinde kurumlar vergisi açıklama yazısı veren kurumların 1980 takvim yılında elde ettikleri katılım kazançları ayrıklığı kapsamındaki kazançları üzerinden, dağıtılsın ya da dağıtılmasın 33 1/3 oranında vergi kesintisi yapılır.
|
|
Geçici Madde 19.
(Ek madde: 01.05.1981-2454 s.y./18.m.; yürürlükten kaldırılan madde: 26.12.1993-3946 s.y./38.m.)
|
Geçici Madde 20.
(Ek madde: 31.12.1981-2574 s.y./33.m.)
Yükümlülerin yinelenmiş 117. madde uyarınca 1981 takvim yılında önceden ödediği vergiler, 1981 takvim yılına ilişkin açıklama yazısı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden düşülür. İndirilen tutarın hesaplanan gelir vergisinden fazla olması durumunda aradaki fark, 1982 takvim yılına ilişkin olarak ödenmesi gereken önden ödenen vergiden düşülür. Bu iki indirime karşın arta kalan bölüm var ise bu tutar, vergi kuruluşunca yükümlüye bildirilir ve yükümlünün bildirim gününden başlayarak bir yıl içinde başvurusu üzerine kendisine geri verilir.
|
|
Geçici Madde 21.
1981 takvim yılında Gelir Vergisi Kanununun 47 ve 48 inci Maddelerinde yer alan eski sınırları aşmakla birlikte bu Kanunda getirilen yeni sınırları aşmamış olan yükümlüler, 1982 takvim yılında da götürü yöntemde vergilendirilmeleri sürdürülür.
|
Geçici Madde 22.
Yükümlüler hakkında varlık bildirimi ve gider temeline dayanılarak geçmişe yönelik inceleme ve vergi koyma yapılamaz. Yükümlülerin geçmiş vergilendirme dönemlerine ait varlık bildirimlerinde açıkladıkları varlık unsurları ile yıllık gelir vergisi açıklamalarında gösterdikleri giderler vergi incelemelerinde ve takdir işlemlerinde veri olarak kullanılamaz.
Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce varlık bildirimlerine dayanılarak yapılmış bulunan vergi koymalar silinir. Bu konuda sürdürülen uyuşmazlıklardan ve incelemelerden vazgeçilir.
|
|
Geçici Madde 23.
1 Ocak 1986 tarihinden önce açtırılan yabancı para yatırım hesapları için ödenen işlentiler ile bu tarihten önce dışsatımlanan özel yasalarla veya Devletin, yasaların verdiği yetkiye dayanılarak imzaladığı sözleşmelerle her türlü vergiden bağışık tutulmuş olan taşınır değerlerin işlenti, kazanç payları ve aylık dışı paraları gelir vergisinden ayrıktır. (Kaldırılan ikinci cümle: 26/12/1993 - 3946/38 md.)
|
|
Geçici Madde 24.
1991 yılı sonuna kadar yurt dışı etkinlik zararlarını yurt içi kazanç ve gelirlerden indirecek yükümlüler geçmiş beş yıllık etkinlik sonuçlarını Gelir Vergisi Kanununun bu Kanunla değişik 88 inci Maddesindeki temellere göre belgelemek zorundadırlar.
|
|
Geçici Madde 25.
Bakanlar Kurulu, Kurumlar Vergisi Yasasının 8 inci Maddesinin 12 numaralı bendine göre vergiden ayrık tutulan kazançlar üzerinden, Gelir Vergisi Yasasının 94 üncü Maddesinin (A) fıkrasının 8 numaralı bendi gereğince yapılacak vergi kesintisi oranını en çok yedi yıl süre ile "0" sıfır olarak belirlemeye yetkilidir.
|
|
Geçici Madde 26.
Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce, yatırım isteklendirme ve yatırım indirimi belgesi almış olup, yatırımı devam eden gelir ve kurumlar vergisi yükümlüleri Gelir Vergisi Yasasının bu Yasanın 3 üncü Maddesiyle değişik ek 3 üncü Maddesi düzenlemesinden yararlanırlar.
|
|
Geçici Madde 27.
(Ek madde: 19/06/1987 - 3393/11 md.; Yürürlükten kaldırılan madde: 22/07/1998 - 4369/82 md.)
|
Geçici Madde 28.
a) Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değişik 12. maddesinde yer alan, işletme büyüklüğü ölçülerini on katına kadar artırma konusundaki yetki, Bakanlar Kurulunca 1987 yılı için, 01.01.1987 tarihinde yürürlüğe girecek şekilde de kullanılabilir.
b) (Yürürlükten kaldırılan bent: 25/06/1992 - 3824/26 md.)
|
Geçici Madde 29.
(Ek madde: 24.03.1988-3418 s.y./27.m.)
Bu yasanın yürürlüğe girdiği günden önce gerçek yöntemde yükümlülüğü kurulan PTT acentelerinden PTT acenteliği yanında başka etkinlikleri de bulunanların, PTT acenteliği dışındaki etkinliklerinden dolayı 31.12.1988 gününde götürü yönteme bağlı olmanın genel ve özel koşullarını taşımaları ve 31.03.1989 gününe kadar bağlı bulundukları vergi kuruluşuna yazılı olarak başvurmaları durumunda, bu yükümlüler Gelir Vergisi Yasasının 50. maddesi göz önüne alınmaksızın 01.01.1989 gününden başlayarak götürü yöntemde vergilendirilmek üzere önerilir.
|
Geçici Madde 30.
(Ek madde: 24.03.1988-3418 s.y./28.m.)
a) Gelir Vergisi Yasasının yinelenmiş 81. maddesine bu yasayla eklenen fıkralar, bu yasanın yayımı gününde yurtdışına aktarılmamış kazançlar ile ilgili olarak da uygulanır.
b) 2802 sayılı Yargıçlar ve Savcılar Yasasının 106. maddesi ile 657 sayılı Devlet Görevlileri Yasasının ek geçici 7. maddesine göre ödenmekte olan yargıç ve yargı ödenekleri ve 2914 sayılı Yükseköğretim Çalışanları Yasasının 12. maddesine göre ödenen üniversite ödenekleri, 01.01.1988 gününden 31.12.1997 gününe kadar gelir vergisinden ayrıktır. Bu hüküm, 15.12.1987-14.01.1988 dönemini kapsamak üzere 15.12.1987 gününde önden ödenen ödeneklerden 01.01.1988-14.01.1988 dönemine denk gelen bölüm ile ilgili olarak da uygulanır.
|
Geçici Madde 31.
(Ek madde: 03.12.1988-3505 s.y./17.m.)
Yapısı bakımından sürücüsünden başka on dört ya da daha az oturma yeri olan ve insan taşımaya özgü kara taşıtları ile yolcu taşıyan yükümlülerden bu yasanın yürürlüğe girdiği günden önce yükümlülükleri gerçek yöntemde kurulanlar, 31.12.1988 gününde götürü yönteme bağlı olmanın koşullarını taşıdıkları ve 31.12.1988 gününe kadar bağlı bulundukları vergi kuruluşuna yazılı olarak başvururlarsa 01.01.1989 gününden başlayarak götürü yöntemde vergilendirilir.
|
|
Geçici Madde 32.
(Ek madde: 03.12.1988-3505 s.y./18.m.; Anayasa Mahkemesi'nin 07.11.1989 gün ve E. 1989/6 K. 1989/42 sayılı kararı ile iptal edildi.)
|
Geçici Madde 33.
(Ek madde: 03.12.1988-3505 s.y./19.m.)
a) 1989 yılı Ocak ve Şubat aylarına ilişkin geçici vergi tutarı, gerçek yöntemde gelir vergisine bağlı tecimsel kazanç iyeleri ile bağımsız meslek çalışanlarının 1987 yılı gelirleri ile ilgili olarak verdikleri yıllık açıklama yazısı üzerinden hesaplanan (yaşam düzeyi temeline göre vergi koyulması durumunda, bu koyma temel alınır) gelir vergisinin tecim ve meslek kazancına denk gelen bölümün 2/12'sidir. Bu tutar, Ocak ve Şubat aylarında katma değer vergisi açıklama yazısı ile birlikte açıklanarak aynı süre içinde iki eşit bölüm olarak ödenir. 1988 yılı içinde işe başlayan yükümlülerin 1989 yılı Ocak ve Şubat aylarına ilişkin geçici vergi tutarı, 1987 yılı gelirleri için uygulanan ve yükümlünün durumuna uyan yaşam düzeyi temel gösterge tutarı göz önüne alınarak yukarıdaki esaslara göre hesaplanır.
1988 yılı Aralık ayına ilişkin olarak 1989 yılı Ocak ayında verilmesi gereken katma değer vergisi açıklama yazılarında bu aya ilişkin iç kesinti açıklanmaz ve ödenmez.
b) Ödeme kaydedici aygıt alan ikinci sınıf tecimenler, ilk defa satın aldıkları aygıtlar nedeniyle ve bir defaya özgü olmak üzere, bu aygıtları aldıkları günü izleyen aydan başlamak üzere on iki aya ilişkin geçici vergi bölümlerini ödemez. Geçici verginin bu aylara denk gelen tutarı, vergi kuruluşunca silinir. 05.11.1988 gününden başlayarak ilk defa ödeme kaydedici aygıt satın alan ikinci sınıf tecimenlerden ödeme kaydedici aygıtı 1988 Kasım ayında satın alanlar, 11 ay süreyle, 1988 Aralık ayında satın alanlar ise 12 ay süreyle, 01.01.1989 gününden başlayarak geçici vergi ödemez.
c) 1988 ve önceki yıllara ilişkin olup düşülmeyen iç kesinti tutarı, 1988 yılı gelirlerinin açıklandığı yıllık gelir vergisi açıklama yazısı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden düşülür. Düşülemeyen tutar, 1989 yılına ilişkin olarak ödenecek geçici vergiden, artan bölümü diğer vergi borçlarından düşülür. Bu indirimlere karşın kalan iç kesinti tutarı, yükümlünün 1989 yılı sonuna kadar yazılı olarak istemesi durumunda kendisine geri verilir.
d) Gelir Vergisi Yasasının 94. maddesinin (A) fıkrasına eklenen 15 numaralı bent hükmü, yükümlülerin 1988 yılına ilişkin olup 1989 yılında açıklanması gereken vergilendirilecek tutarların belirlenmesinde indirilecek gelirler ile ilgili olarak da uygulanır.
|
Geçici Madde 34.
(Ek madde: 15.12.1990-3689 s.y./7.m.)
a) Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilen 46. maddesi uyarınca yeniden belirlenen tutarlara göre yeni değerlemeler yapılıncaya kadar değerleme yarkurullarınca değerlenen ve uygulanmakta olan her bir basamağa ilişkin tecim ve bağımsız meslek kazançlarına her bir basamakta yapılan artışlar oranında ekleme yapılır.
b) Kazançları 1990 yılında götürü yöntemde vergilendirilen yükümlülerden 31.12.1990 gününde Gelir Vergisi Yasasının 48. maddesinin bu yasayla düzenlenen alış, satış ve gelir sınırlarını aşmayanlar, götürü yönteme bağlı olmanın diğer koşullarını da taşımaları koşuluyla 1991 yılında da götürü yöntemde vergilendirilir.
|
Geçici Madde 35.
(Ek madde: 15.12.1990-3689 s.y./7.m.)
1) 01.01.1990-31.12.1998 tarihleri arasında gerçek yöntemde gelir vergisine bağlı tecimsel kazanç iyeleri ile bağımsız meslek çalışanları, bu maddede belirtilen yaşam düzeyi temeline bağlıdır.
2) a) Yaşam düzeyi temel gösterge tutarı, etkinliğin yapıldığı takvim yılı sonunda geçerli olan ve 16 yaşından büyük işleyim kesiminde çalışan işçiler için uygulanan en az ücretin yıllık kesintisiz tutarının birinci sınıf tecimenler için 3,1 katı, ikinci sınıf tecimenler için 1,8 katı, bağımsız meslek çalışanları için de 2,8 katıdır.
b) Tecimsel kazanç iyeleri ile bağımsız meslek çalışanlarının zarar açıklaması da içinde olmak üzere bu etkinlikleri ile ilgili olarak açıklayacakları kazançları, temel gösterge tutarlarına yaşam düzeyi göstergelerine göre belirlenen eklemelerin yapılması yoluyla bulunacak tutardan düşük ise bu maddeye göre belirlenen tutar, vergi koymaya temel olan gelirin hesaplanmasında ilgili kazanç tutarı olarak göz önüne alınır.
c) Bir yükümlünün aynı yılda tecim ve meslek etkinliğinde bulunması durumunda temel gösterge tutarı, her bir kazanç için ayrı ayrı uygulanır.
Aynı ya da ayrı türden birden fazla işyerinde tecimsel etkinlikte bulunan yükümlünün temel gösterge tutarına birden sonraki her bir işyeri için temel gösterge tutarına %50'si oranında ekleme yapılır.
Tecimsel etkinlikte bulunan yalın ortaklıklar ile kolektif ortaklıklarda ortakların, komandit ortaklıklarda sınırsız sorumlu ortakların bu ortaklık ya da ortaklığa ilişkin temel gösterge tutarı, ortakların birisi için temel gösterge tutarı, diğer ortakların her biri için temel gösterge tutarının %50'si göz önüne alınarak belirlenen toplam tutarın ortaklık ve şirket sözleşmelerinde yazılı pay oranlarında, pay oranları belli edilmemiş ise her bir ortağa eşit olarak ortak sayısına bölünerek uygulanır.
Bu maddenin uygulanmasında, yalın ortaklıklara, kolektif, yalın ve paylı komandit ortaklıkların iyeliğindeki işyerlerinin her biri, ortaklar bakımından ayrı ayrı işyeri sayılır.
Bu maddenin uygulanmasında sınırlı sorumlu ortaklar göz önüne alınmaz.
d) Bu fıkranın (a) ve (c) bentlerinde yer alan temel gösterge tutarları, 3030 sayılı yasa uyarınca anakent belediyesi olan illerin anakent belediye sınırları içinde etkinlikte bulunan yükümlüler için % 25 oranında artırılarak kalkınmada öncelikli yörelerde etkinlikte bulunan yükümlülerde ise birincil olarak öncelikli yörelerde % 50 oranında, ikincil olarak öncelikli yörelerde % 40 oranında indirilerek göz önüne alınır.
e) Bu fıkranın (a), (c) ve (d) bentlerinde yer alan temel gösterge tutarları, etkinliğin yürütüldüğü yörelerde altın üretimi ya da altın tecimi ile uğraşanlar için % 50 oranında artırılarak uygulanır.
f) (Değişik alt bent: 21.01.1998-4325 s.y./9.m.) İlk defa işe başlayan yükümlüler ile götürülük koşullarını taşıyanlardan kendi isteği ile götürü yöntemden gerçek yönteme geçen yükümlüler için işe ya da gerçek yöntemde vergilendirmeye başlanan ve izleyen yılda yaşam düzeyi temeli uygulanmaz.
g) Gelir Vergisi Yasasının yinelenmiş 116. maddesinde yer alan yaşam düzeyi gösterge tablosunun
- 1 numaralı bendindeki tutarlar, sırasıyla 2.000.000, 3.000.000 ve 5.000.000 lira,
- 2 (b) numaralı bendindeki tutar 2.000.000 lira,
- 3 numaralı bendindeki tutarlar sırasıyla 20.000.000 ve 4.000.000 lira,
- 4 numaralı bendindeki tutarlar sırasıyla 4.000.000 ve 20.000.000 lira,
- 5 numaralı bendindeki tutar 4.000.000 lira,
- 6 numaralı bendindeki tutar 5.000.000 lira olarak uygulanır.
Yaşam düzeyi gösterge tutarları, kalkınmada birincil olarak öncelikli yörelerde % 50, kalkınmada ikincil olarak öncelikli yörelerde % 40 oranında indirilerek göz önüne alınır.
Yaşam düzeyi gösterge tutarları, aile başkanı açıklamaları da içinde olmak üzere bir defa göz önüne alınır.
h) (Ek alt bent: 25.05.1995-4108 s.y./27.m.) 11 ve daha çok yaşta olan bir taşıtla salt taşımacılık yapan yükümlüler ile ilgili olarak etkinliğin yürütüldüğü yörelerde yaşam düzeyi temel gösterge tutarını % 75'e kadar indirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir. Bu yetki, taşıtların yaşlarına göre öbeklendirilerek farklı oranlar uygulanarak da kullanılabilir. Bir araçtan yaşına bakmaksızın yalnız bir yaşam düzeyi vergisi alınır.
ı) (Ek alt bent: 25.05.1995-4108 s.y./27.m.) Tecim ve meslek kazancı iyelerinin sağaltım amacıyla yapacağı yurtdışı yolculuklar ile bir defaya özgü olmak üzere yapılan hac yolculukları için yaşam düzeyi ek göstergeleri uygulanmaz.
Şu kadar ki sağaltım amacıyla yapılan yolculukların ilgili sağlık kurullarından alınacak raporlarla belgelenmesi gerekir.
3. (Anayasa Mahkemesi'nin 12.11.1991 gün ve E. 1991/7, K. 1991/43 sayılı kararıyla iptal edildi.)
4. Çiftçiler, noter bakmanları, geçici yetkili noter yardımcıları ile izinli dava bakmanları ile ilgili olarak yaşam düzeyi temeli uygulanmaz.
5. En az yasal ücret tutarının değiştirilmediği yıllarda temel alınacak temel göstergeler tutarı, önceki yılda uygulanan temel göstergeler tutarına etkinliğin yapıldığı yıla ilişkin olarak Vergi Yöntem Yasası uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında ekleme yapılarak belirlenir.
Şu kadar ki en az yasal ücret tutarının değiştirildiği yıllarda en az yasal ücrete göre hesaplanan temel göstergeler tutarının yukarıda yazılı temele göre yeniden değerleme oranı göz önüne alınarak belirlenen temel gösterge tutarından daha düşük olması durumunda yukarıda yazılı temele göre belirlenen temel gösterge tutarları göz önüne alınır.
Bu maddenin 2 numaralı fıkrasının (g) bendinde yazılı olan her bir yılda uygulanacak yaşam düzeyi ek göstergeler tutarları, temel göstergeler tutarında yapılan artışlar oranında artırılır.
Yaşam düzeyi temel ve ek göstergelerinin belirlenmesinde 100.000 liraya kadar olan tutarlar göz önüne alınmaz.
6. Bu maddenin yürürlükte olduğu tarihlerde Gelir Vergisi Yasasının yinelenmiş 116. maddesinin bu maddeye aykırı hükümleri uygulanmaz.
7. (Ek bent: 26.12.1993-3946 s.y./27.m.) Yükümlüler, kendilerinin, eşlerinin ve çocuklarının iyeliğinde olan ve üzerinden gelir vergisi ödenen gelirleri (taşıyana yazılı yatırım ve taşıyana yazılı taşınır değerlerden elde edilen gelirler dışında) ile kendilerinin ve eşlerinin iyeliğinde olan emeklilik, sakatlık, dul ve yetim aylığı bulunduğunu belgelendirirlerse bu gelirler, yaşam düzeyi temeline göre kazancın belirlenmesinde açıklama nedeni gelir olarak kabul edilir.
8. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntem ve temelleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|
Geçici Madde 36.
(Ek madde: 15.12.1990-3689 s.y./7.m.)
a) Gelir Vergisi Kanununun
1) 13. maddesinde yazılı 10.000.000 liralık tutar, 25.000.000 liraya,
2) 17. maddesinde yazılı 60.000 liralık tutar, 600.000 liraya,
3) 21. maddesinde yazılı 120.000 liralık tutar, 1.000.000 liraya,
4) 24. maddesinin 3 numaralı bendinde yazılı 360.000 liralık tutar, 500.000 liraya,
5) 31. maddesinde yazılı günlük 200 liralık tutar, 1200 liraya, aylık 6.000 liralık tutar, 36.000 liraya, yıllık 72.000 liralık tutar, 432.000 liraya,
6) Ek 2. maddesinin 4 numaralı bendinde yazılı 40.000.000 liralık tutar, 1.000.000.000 liraya, 20.000.000 liralık tutar, 250.000.000 liraya, 4.000.000 liralık tutar, 100.000.000 liraya,
7) 47. maddesinde yazılı 700.000 liralık tutar, 7.000.000 liraya, 48.000 liralık tutar, 1.000.000 liraya,
8) 53. maddesinde yazılı 4.000.000 liralık tutarlar, 50.000.000 liraya,
9) 68. maddesinin 10 numaralı bendinde yer alan 20.000 liralık tutar, 90.000 liraya,
10) Yinelenmiş 80. maddesinin 2, 3 ve 4 numaralı bentlerinde yazılı 100.000 liralık tutarlar, 200.000 liraya,
11) 86 ve 87. maddelerinde yazılı 9.000.000 liralık tutarlar, 36.000.000 liraya,
12) 111 ve 112. maddelerinde yazılı 10.000 liralık tutarlar, 100.000 liraya yükseltilmiştir.
b) Bu maddenin a bölümcesinin 1, 3, 7, 8 ve 9 numaralı bentlerinde yer alan hükümler, yükümlülerin 1990 yılı gelirleri için de uygulanır.
|
|
Geçici Madde 37.
(Ek madde: 15.12.1990-3689 s.y./7.m.; yürürlükten kaldırılan madde: 26.12.1993-3946 s.y./38.m.)
|
Geçici Madde 38.
(Ek madde: 26.12.1993-3946 s.y./28.m.)
Gelir Vergisi Yasası'nın yürürlükten kaldırılan yinelenmiş 20. maddesinde yer alan ayrıklık düzenlemesi, 01.01.1994 gününden önce etkinliğe geçen işletmelerin kazançları ile ilgili olarak ayrıklık süresi sona erinceye kadar uygulanır.
|
Geçici Madde 39.
(Ek madde: 26.12.1993-3946 s.y./28.m.)
1) 01.01.1994 gününden önce Yatırım Destekleme Belgesine bağlanmış yatırımlar için yapılacak harcamalara (kurumlar vergisi yükümlülerinin yatırım harcamaları içinde) yatırım indirimine ilişkin eski düzenlemeler, bu günden sonra alınan Yatırım Destekleme Belgesine bağlı yatırım harcamalarına ise yatırım indirimine ilişkin yeni düzenlemeler uygulanır. Bu yasayla değişik ek 3. maddenin dördüncü bölümcesi, bu yasanın yürürlüğe girdiği günden önce alınan Destekleme Belgeleri kapsamında 01.01.1994 gününden başlayarak yapılan harcamalara da uygulanır.
2) Bu yasayla Gelir Vergisi Yasası'nın 38. ve yinelenmiş 81. maddelerinin sonuna eklenen bölümceler, 01.01.1994 gününden önce edinilen taşınmaz ve katılma payları ile ilgili olarak Vergi Yöntem Yasasına göre yeniden değerleme oranının belirlendiği yıldan başlayarak uygulanır.
3) a) Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişmeden önceki 94. maddesinin A fıkrasının 7, 8 ve 15 numaralı bentleri ile bu yasayla kaldırılan yinelenmiş 39. maddesi, özel hesap dönemleri de içinde olmak üzere, kurumların 1993 yılına ilişkin olup 01.01.1994 gününden başlayarak açıklanacak kazançları ile ilgili olarak da uygulanır.
b) Tam yükümlü kurumlardan 1994 yılı içinde elde edilen kazanç payları için Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değişmeden önceki düzenlemeleri, özel hesap dönemi 1994 yılı içinde biten kurumlardan aynı yıl içinde elde edilen kazanç payları ve vergi alacakları ile ilgili olarak ise Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişen düzenlemeleri uygulanır.
c) Kurumların 01.01.1995 gününden önceki dönemlere ilişkin önlem akçeleri ve banka çek karşılıklarının bu günden sonra dağıtılması ya da anamala eklenmesi durumunda bu kazanç payları için Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişik düzenlemeleri uygulanır.
d) Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin yöntem ve temeller, Maliye Bakanlığınca belirlenir.
4) (Yürürlükten kaldırılan bent: 25.05.1995-4108 s.y./39.m.)
5) (Yürürlükten kaldırılan bent: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
6) Tam yükümlü kişilerin yanında çalışan gemi adamlarına salt uluslararası sularda geçen çalışmaları karşılığında ödenen ücretler, 01.01.1994-31.12.2000 günleri arasında gelir vergisinden ayrıktır. Bu ücretler üzerinden % 10 oranında gelir vergisi kesintisi yapılır. Bu ayrıklığın kesinti yoluyla ödenen gelir vergisine etkisi yoktur.
Bakanlar Kurulu, % 10 oranını % 25 oranına kadar artırmaya ya da yasal oranına kadar indirmeye yetkilidir.
7) Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişik 85, 86 ve 87. maddelerinde yer alan düzenlemeler, 75. maddenin ikinci fıkrasının 5, 7, 12 ve 14 numaralı bentlerinde yer alan ve 01.01.1997 gününden önce elde edilen taşınır anamal gelirleri ile ilgili olarak uygulanmaz. Tecimsel işletme kapsamındaki bu gelirler, bu maddenin kapsamı dışındadır.
|
|
Geçici Madde 40.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
|
Geçici Madde 41.
(Yürürlükten kaldırılan madde: 22.07.1998-4369 s.y./82.m.)
|
Geçici Madde 42.
(Ek madde: 25.05.1995-4108 s.y./28.m.)
Gelir Vergisi Yasası'nın 51. maddesinin 4 numaralı bendinin bu yasayla değişmeden önceki düzenlemesi uyarınca 01.01.1994 gününden başlayarak gerçek yönteme alınmış yükümlülerden 31.12.1994 gününde götürü yönteme bağlı olmaya ilişkin koşulları topluca taşıyanlar, bu yasanın yayımlandığı günü izleyen ayın sonuna kadar bağlı oldukları vergi kuruluşuna yazılı olarak başvurarak bu tarihe kadar 1995 yılına ilişkin götürü yönteme ilişkin gelir vergisini koydurur ve gerçekleştirirse 01.01.1995 gününden başlayarak götürü vergilendirme yönteminden yararlandırılır. Götürü yönteme geçen yükümlülerin 1994 yılına ilişkin gerçek yönteme göre belirlenen kazançları ile 01.01.1995 gününden bu yasanın yayım gününe kadar kestikleri gelir vergisi ve düzenledikleri belgelerde gösterilen katma değer vergisi, genel esaslara göre açıklanarak ödenir.
|
Geçici Madde 43.
(Ek madde: 25.05.1995-4108 s.y./28.m.)
Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişik ek 3. maddesi, 01.01.1994 gününden sonra, ek 4. maddesi, 01.01.1995 gününden sonra, Yatırım Destekleme Belgesine bağlanmış yatırımlar için 01.01.1995 gününden başlayarak yapılan yatırım harcamalarına uygulanır.
Gelir Vergisi Yasası'nın 75. maddesinin bu yasayla değiştirilen ikinci fıkrasının 4 numaralı bendi, 1995 yılı hesap döneminden başlayarak elde edilen kazançlara uygulanır.
|
Geçici Madde 44.
Götürü yönteme bağlı tecimenlerden Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişik 47 ve 48. maddelerinde sayılan basit yönteme bağlı olmanın genel ve özel koşullarını 31.12.1998 gününde taşıyanlar, 01.01.1999 gününden başlayarak basit yönteme bağlı olurlar.
Götürü yöntemde vergilendirilmekte iken 01.01.1999 gününden başlayarak basit yöntemde vergilendirilen yükümlüler, bu günden sayılmak üzere var olan mallarını alış tutarları ile, bu tutar bilinmiyorsa kendilerinin belirlediği piyasa değeri ile değerlemeye bağlı tutar.
01.01.1999-31.12.2003 günleri arasındaki kazançlara uygulanmak üzere salt belediye örgütü bulunmayan köylerde (belediyelerin komşu alan sınırları dışında) işyerlerinde etkinlik gösteren ve basit yöntemde vergilendirilen yükümlülerin 103. maddede yazılı çizelgenin birinci gelir diliminin yarısını aşmayan kazançları için açıklama yazısı verilmez.
Basit yönteme bağlı yükümlülerin 2001 yılı sonuna kadar ilgili vergilendirme dönemleri için açıklayacakları çıplak kazanç tutarlarının Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişmeden önceki 46. maddesine göre uydurulduğu basamakların bulundukları yöreler bakımından belirlenen ve 1998 yılında uygulanacak götürü çıplak kazanç tutarlarının 1999, 2000, 2001 yıllarında yeniden değerleme oranında artırılan tutarlarını aşması durumunda, açıklanan tutarlar yerine bu tutarlar vergilemeye temel alınır.
Bu uygulamada takvim yılı içinde işe başlayan ya da işi bırakan yükümlülerin götürü çıplak kazancı, işe başlanan ay dışarıda tutularak ve işin bırakıldığı ay tam sayılarak hesaplanan tutardır. Bu süre içinde 48. maddede yazılı sınırlar aranmaz. 31.12.2001 gününde basit yönteme bağlı olmanın koşullarını topluca taşıyanların kazançları, koşulları taşıdıkları sürece izleyen yıllarda da basit yönteme göre belirlenir.
Yapılan denetimlerde bir takvim yılı içinde iki kere belge almadığı ya da vermediği belirlenen yükümlüler, uydurulduğu basamağın bir üstünden, birinci basamaktan vergilendirilenler ise uydurulan basamaklara ilişkin çıplak kazanç tutarları % 50 oranında artırılarak bulunan tutar üzerinden vergilendirilir.
|
Geçici Madde 45.
1) 1997 takvim yılındaki satış geliri, 1996 yılı için uygulanan satış geliri tutarının yeniden değerleme oranında artırılmış tutarını aşmayan küçük çiftçiler, 1997 takvim yılında elde ettiği tarımsal kazançlar için yıllık gelir vergisi açıklama yazısı vermez. 1997 yılı tarımsal kazancına ilişkin olarak 1998 yılı içerisinde açıklama yazısı veren çiftçilerin açıklama yazılarında gösterilen tarımsal kazançları üzerinden hesaplanarak gerçekleştirilen vergileri silinir, alınan vergileri geri verilir.
Bu yasanın 53. maddesinin birinci fıkrasında yer alan on yaşına kadar ikiden fazla traktöre iye olma koşulu, kendi işinde kullanılması koşuluyla on yıl süre ile göz önüne alınmaz.
2) Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişmeden önceki 53. maddesi gereğince götürü gider ya da gerçek kazanç yöntemine göre vergilendirilen tarımsal kazanç yükümlüleri, 31.12.1997 gününde bu yasanın 54. maddesinde yazılı ölçüleri aşmaz ise 01.01.1998 gününden başlayarak tarımsal ürünleri ve hizmetlerinin satış tutarı üzerinden yapılan kesinti yoluyla vergilendirilir.
|
Geçici Madde 46.
1. 31.12.2008 gününe kadar uygulanmak üzere edinme biçimi ne olursa olsun dört yıldan çok elde tutulan (kalıt yoluyla edinilenlerde dört yıllık süre aranmaz) konutlar ile köy değer açıklama defterine yazılması gereken taşınmazların elden çıkarılmasından doğan kazançlar, gelir vergisinden ayrıktır.
Diğer kazanç ve gelir tutarının hesaplanmasında 1998 yılı taşınmaz vergisi açıklama yazısı verme süresinin bitmesinden önce edinilen taşınmazların elden çıkarılması durumunda, bunların elde edilmesi için yapılan harcama tutarı olarak 1998 yılı genel açıklama döneminde açıklanacak taşınmaz vergisi değeri temel alınır.
01.01.1999 gününden önce edinilen ve taşınır değerler borsasında işlem gören pay belgitlerinin bu günden sonra elden çıkarılması durumunda bunların elde edilmesi için yapılan harcama tutarı olarak 1998 yılının son işlem gününde borsada oluşan ortalama ederi, 01.01.1999 gününden önce edinilen taşınır değer yatırım fonlarının katılma belgelerinin elden çıkarılmasında 1998 yılının son günündeki değeri temel alınabilir.
Bu maddeye göre harcama tutarı olarak kabul edilen tutarlar, dizinlenmiş harcama tutarı olarak kabul edilir ve edinme gününden, taşınmazlarda 1998 yılı taşınmaz vergisi açıklama yazısı verme süresi sonuna, pay belgitlerinde 1998 yılı sonuna kadar olan süre için yeniden dizinleme yapılmaz.
2. Bu yasanın 2. maddesinin 1-6 numaralı bentlerinde sayılan gelir unsurları ile ilişkilendirilemeyen ve elde edildiği dönemin belirlenememesi nedeniyle bu yasanın 80. maddesinin dördüncü fıkrası uyarınca bir önceki yılın geliri olarak vergilendirilecek olan diğer kazanç ve gelirler üzerinden koyulacak vergilere 2003 yılı sonuna kadar vergi yitim cezası ile yöntemsizlik cezası uygulanmaz.
|
Geçici Madde 47.
Bu yasanın yayımlandığı günde iye olunan ve varlığı devletçe ya da devlet güvencesinde tutulan kayıt ve siciller ile diğer kanı uyandıran belgelerle kanıtlanan para ve alacak ile altın, yabancı para ve diğer mallardan karşılanan mal edinimleri ve harcamalardan hareketle bu yasanın 82. maddesinin 2 numaralı fıkrasına göre vergi koyulamayacağı gibi bu unsurlar kanıt olarak kullanılarak Vergi Yöntem Yasası'nın 30. maddesinin ikinci fıkrasının 7 numaralı bendine göre geçmişe yönelik inceleme yapılmaz ve vergi konulmaz.
Bu maddede geçen kanı uyandıran belge sözü, banka, banker, aracı kurumlar ve benzeri parasal kurumlar, posta yönetimi, noterler ile tapu, trafik, kamu kurum ve kuruluşlarının kayıt ve belgeleri ile 213 sayılı Vergi Yöntem Yasası'nın ikinci kitabının üçüncü kısmında yer alan belgeleri ifade eder.
Yükümlünün bu kayıtlarda yer almayan ya da yukarıda sayılan belgelerle kanıtlanamayan nakit para, yatırım belgesi, yabancı para ve benzeri değerlerini 30.09.1998 gününde en az bir gün süreyle Türkiye'de kurulu yatırım kabulüne yetkili bankaların Türkiye'deki şubelerinde bulundurduğunun belgelendirilmesi koşuluyla bu değerlerden karşılanan mal edinimleri ve harcamalar ile ilgili olarak da yukarıdaki düzenlemeler uygulanır. Söz konusu kuruluşlar, yükümlülerin bu konudaki istemlerini yerine getirmeye zorundadır.
Maliye Bakanlığı, bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntem ve temelleri belirlemeye yetkilidir.
|
Geçici Madde 48.
Gelir ve kurumlar vergisi yükümlüleri (yalın, kolektif ve yalın komandit ortaklıklar içinde), işletmelerinde var olduğu halde kayıtlarında yer almayan mal, makine, donatım ve demirbaşlarını kendilerince ya da bağlı oldukları meslek kuruluşunca belirlenecek piyasa değeri ile bu yasanın yayımını izleyen üçüncü ayın son iş gününe kadar bir döküm ile vergi kuruluşlarına bildirerek defterlerine yazabilir. Böylece açıklanan değerlerin satılması durumunda satış tutarı, bunların deftere yazılan tutarından düşük olamaz. Bildirim kapsamına alınan varlıklar için yıpranma payı ayrılmaz.
Dönemsonu kaynak çizelgesi temeline göre defter tutan yükümlüler, bu madde uyarınca olumlu değerlerine yazdıkları mal için ayrı, makine, donatım ve demirbaşlar için ayrı özel karşılık hesabı açar. Mal için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması ya da işletmenin tasfiye edilmesi durumunda anamalın unsuru sayılır ve vergilendirilmez. Makine, donatım ve demirbaşlar, döküme yazılır ve ayrılan karşılık birikmiş yıpranma payı sayılır. İşletme hesabı temeline göre defter tutan yükümlüler, söz konusu mal defterlerinin gider bölümüne satın alınan mal olarak yazar. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntem ve temelleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|
|
Geçici Madde 49.
Gelir ve kurumlar vergisi yükümlüleri (yalın, kolektif ve yalın komandit ortaklıklar içinde), kayıtlarında yer aldığı halde işletmelerinde var olmayan mallarını, bu yasanın yayımlandığı günü izleyen ikinci ayın sonuna kadar aynı türden mallara ilişkin içinde bulunulan yıl kayıtlarına göre belirlenen kesintisiz kazanç oranını göz önüne alarak faturalayarak ve her türlü vergi yükümlülüğünü yerine getirerek kayıt ve açıklamalarına aktarabilir. Kesintisiz kazanç oranının içinde bulunulan yıl kayıtlarına göre belirlenemediği durumlarda yükümlünün bağlı olduğu meslek odalarının belirleyeceği oranlar temel alınır. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin olarak geçmişe yönelik ceza ve işlenti uygulanmaz. Yılı içinde ödenmesi gereken vergilerin ödeme sürelerinde değişiklik yapmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|
|
Geçici Madde 50.
01.01.1999 gününden önce Yatırım Destekleme Belgesine bağlanan yatırım harcamalarına Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişiklik yapılmadan önceki ek 1 ve ek 4. maddeleri ile ek 3. maddesinin beşinci fıkrası ve Kurumlar Vergisi Yasası'nın bu yasayla yürürlükten kaldırılan yinelenmiş 8. maddesi, 01.01.1999 gününden sonra Yatırım Destekleme Belgesine bağlanmış yatırım harcamalarına ise söz konusu maddelerin bu yasayla değişik düzenlemeleri uygulanır.
|
|
Geçici Madde 51.
Kendilerine özel hesap dönemi belirlenmiş gelir ve kurumlar vergisi yükümlüleri, 31.12.1998 gününde içinde bulundukları üç aylık dönemi izleyen dönemden başlayarak bu yasanın değişik yinelenmiş 120 ve Kurumlar Vergisi Yasası'nın 25. maddeleri uyarınca geçici vergi öder. Geçici vergi açıklama yazısı verilen dönemlere ilişkin yıllık açıklama yazıları üzerinden gerçekleştirilen geçici vergi bölümleri silinir.
|
Geçici Madde 52.
01.07.1998 gününden sonra elde edilen ücretler için bu gün bakımından var olan vergilendirilecek tutar göz önüne alınarak bu yasanın 94. maddesinin birinci fıkrasının 1 numaralı bendine göre yapılacak kesintilere özgü olmak üzere aşağıdaki çizelge uygulanır:
1.000.000.000 liraya kadar % 20,
2.000.000.000 liranın 1.000.000.000 lirası için 200.000.000 lira, fazlası % 25,
4.000.000.000 liranın 2.000.000.000 lirası için 450.000.000 lira, fazlası % 30,
8.000.000.000 liranın 4.000.000.000 lirası için 1.150.000.000 lira, fazlası % 35,
16.000.000.000 liranın 8.000.000.000 lirası için 2.450.000.000 lira, fazlası % 40,
16.000.000.000 liradan fazlasının 16.000.000.000 lirası için 5.650.000.000 lira, fazlası % 45.
|
|
Geçici Madde 53.
Bu yasanın yayımından önce çıkarılan her tür tahvil ve hazine bonosu ile Toplu Konut Yönetimi, Kamu Ortaklığı Yönetimi ve Özelleştirme Yönetimince çıkarılan taşınır değerlerden sağlanan gelirlerden yapılan gelir vergisi kesintisi sırasında Gelir Vergisi Yasası'nın bu yasayla değişmeden önceki 75. maddesinin ikinci fıkrasının 5 numaralı bendi uygulanır.
|
|
Geçici Madde 54.
1998 yılı gelirleri için bu yasanın 45. maddesiyle değiştirilen 193 sayılı yasanın 86. maddesinin birinci fıkrasının 1 numaralı bendinin (b), (c) ve (d) alt bendlerinde yer alan sınırlar yerine 2.500.000.000 lira temel alınır.
|
Geçici Madde 55.
(Ek madde: 11.08.1999-4444 s.y./3.m.)
1.1.1999 - 31.12.2005 günleri arasında elde edilen ve kesinti yoluyla vergilendirilmiş bulunan Gelir Vergisi Yasası'nın 75. maddesinin, 7, 12 ve 14 numaralı bentlerinde yazılı taşınır anamal gelirleri, taşınır değerler yatırım fonları katılma belgelerine ödenen kazanç payları ya da bu fonların katılma belgelerinin İstanbul Taşınır Değerler Borsasında alım satımından elde edilen kazançlar ile Türkiye'de kurulu süreli işlem ve ek süre borsalarında yapılan işlemler sonucunda elde edilen kazançlar için yıllık açıklama yazısı verilmez. Diğer gelirler nedeniyle açıklama yazısı verilmesi durumunda da bu gelirler, açıklama yazısında yazılmaz. Tecimsel işletme içinde olan bu gelirler, bu maddenin kapsamı dışındadır.
|
Geçici Madde 56.
(Ek madde: 11.08.1999-4444 s.y./3.m.)
1999-2002 yılları gelirlerinin vergilendirilmesinde 193 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın 1, 2, 80, 81, 82, geçici 46 ve geçici 47. maddeleri yerine aşağıdaki hükümler uygulanır.
Konu
A) Gerçek kişilerin gelirleri gelir vergisine bağlıdır. Gelir, bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve gelirlerin çıplak tutarıdır.
Gelirin unsurları
B) Gelir kavramına giren kazanç ve gelirler şunlardır:
1. Tecimsel kazançlar,
2. Tarımsal kazançlar,
3. Ücretler,
4. Bağımsız meslek kazançları,
5. Taşınmaz anamal gelirleri,
6. Taşınır anamal gelirleri,
7. Diğer kazanç ve gelirler.
Bu yasada aksine düzenleme olmadıkça yukarıda yazılı kazanç ve gelirler, vergilendirilen gelirin belirlenmesinde gerçek ve çıplak tutarları ile göz önüne alınır.
Diğer kazanç ve gelirler
C) Aşağıda yazılı olan diğer kazanç ve gelirler, bu maddeye göre vergiye bağlı gelir içindedir:
1. Değer artışı kazançları,
2. Düzensiz kazançlar.
Değer artışı kazançları
D) Aşağıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar, değer artışı kazançlarıdır:
1. Karşılıksız olarak kazanılanlar dışında olmak üzere pay belgitlerinin kazanım gününden başlayarak üç ay içinde ya da kazanımdan önce elden çıkartılmasından sağlanan kazançlar ile diğer taşınır değerlerin (taşınır değerler yatırım fonlarının katılma belgeleri dışında) elden çıkarılmasından doğan kazançlar,
2. 70. maddenin birinci fıkrasının 5 numaralı bendinde yazılı hakların (buluş belgeleri dışında) elden çıkarılmasından doğan kazançlar,
3. Telif haklarının ve buluş belgelerinin iyeleri, buluşçuları ve bunların yasal kalıtçıları dışında kalan kimselerce elden çıkarılmasından doğan kazançlar,
4. Ortaklık haklarının ya da paylarının elden çıkarılmasından doğan kazançlar,
5. Etkinliği durdurulan bir işletmenin bir bölümünün ya da tümünün elden çıkarılmasından doğan kazançlar,
6. Kazanma biçimi ne olursa olsun (karşılıksız olarak kazanılanlar dışında) 70. maddenin birinci fıkrasının 1, 2, 4 ve 7 numaralı bentlerinde yazılı mal (gerçek yöntemde vergilendirilen çiftçilerin tarımsal üretimde kullandıkları taşınmazlar içinde) ve hakların kazanma gününden başlayarak dört yıl içinde elden çıkarılmasından doğan kazançlar (kooperatiflerin ortaklarına bu konumları dolayısıyla özgüledikleri taşınmazlar özgüleme gününde ortakça satın alınmış sayılır).
Yukarıda yazılı mal ve hakların elden çıkarılmasından doğan değer artışı kazançlarının her birinin 3.500.000.000 lirayı aşan bölümü vergilendirilir.
Bu fıkrada geçen "elden çıkarma" deyimi, yukarıda yazılı mal ve hakların satılması, bir eder karşılığında geçirme ve temliki, değiş tokuşu, sayışmayı, kamulaştırılmasını, devletleştirilmesini, tecim ortaklıklarına anamal olarak konulmasını belirtir.
Etkinliğini sürdüren tecimsel bir işletmenin bir bölümünün ya da tümünün satılmasından ya da tecimsel işletme içindeki yıpranan ekonomik değerlerle yukarıdaki bentlerde yazılı hakların elden çıkarılmasından doğan kazançlar, tecimsel kazanç sayılır ve bunlara tecimsel kazanç ile ilgili düzenlemeler uygulanır.
Vergilendirilmeyecek değer artışı kazançları
E) Aşağıda yazılı durumlarda değer artışı kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez:
1. Bireysel bir işletmenin iyesinin ölümü durumunda yasal kalıtçılarca işletmenin etkinliğinin sürdürülmesi ve kalıtçılarca işletme içindeki ekonomik değerlerin kayıtlı değerleri ile (dönemsonu kaynak çizelgesi temeline göre defter tutuluyorsa çizelgenin olumlusu ve olumsuzu bütün olarak) aynı biçimde başkasından alınması,
2. Kazancı dönemsonu kaynak çizelgesi temeline göre belirlenen bireysel bir işletmenin dönemsonu kaynak çizelgesinin bir anamal ortaklığına olumlusu ve olumsuzuyla bütün olarak geçirilmesi, alan ortaklığın dönemsonu kaynak çizelgesine aynı biçimde geçirilmesi ve geçirilen bireysel işletmenin iye ya da iyelerinin ortaklıktan geçirme kaynak çizelgesine göre hesaplanan özanamalı tutarında ortaklık payı alması (Bu ortaklık payını temsil eden pay belgitlerinin ada yazılı olması gerekir.),
3. Kolektif ve yalın komandit ortaklıkların bu fıkranın 2 numaralı bendinde yazılı koşullarda tür değiştirerek anamal ortaklığına dönüşmesi (Kolektif ve yalın komandit ortaklıkların biçim değiştirerek anonim ortaklığa dönüşmesi durumunda biçim değiştiren kolektif ve yalın komandit ortaklıkların ortaklarının anonim ortaklıktaki ortaklık paylarını gösteren pay belgitlerinin ada yazılı olması gerekir.).
Çıplak değer artışı
F) Değer artışında çıplak kazanç, elden çıkarma karşılığında alınan para ve varlıklarla sağlanan ve para ile temsil edilebilen her türlü yararın tutarından elden çıkarılan mal ve hakların alım ederi ile elden çıkarma dolayısıyla yapılan ve satıcının üzerinde kalan giderlerin ve ödenen vergi ve harçların indirilmesi yoluyla bulunur. Kazancın varlık ve yarar olarak sağlanan bölümünün tutarı, Vergi Yöntem Yasası'nın değerleme ile ilgili düzenlemelerine göre belirlenir.
Alım ederlerinin yükümlülerce belirlenememesi durumunda alım ederi yerine Vergi Yöntem Yasasına göre değerleme yarkurullarınca belirlenecek eder, kazancı dönemsonu kaynak çizelgesi ya da işletme hesabı temeline göre belirlenen işletmelerde ise son dönemsonu kaynak çizelgesinde ya da döküm kayıtlarında gösterilen değer temel alınır.
İşletmedeki yıpranan ekonomik değerlerin elden çıkarılması durumunda ekonomik değerlerin alım ederi yerine yıpranma payları düşüldükten sonra kalan değeri temel alınır.
Taşınır değerlerin elden çıkarılmasında kazanım ederinin belgelenememesi durumunda kazanım günündeki piyasa değeri, kazanım ederi olarak kabul edilir. Aynı yıl içinde birden çok taşınır değer alınıp satılırsa bunların kazancı birlikte hesaplanır. Alım satımın birinden doğan zarar, diğerinin kazancından düşülür.
Dar yükümlülerin (kurumlar içinde), yabancı anamal düzenlemelerine göre ilgili başvuru yerlerinden izin alarak Türkiye'ye kendi getirdikleri parasal ya da varlıksal anapara karşılığında kazandıkları taşınır değerler ile katılma paylarını elden çıkarmalarından doğan değer artışı kazançlarının hesabında kur farkından doğan kazançlar göz önüne alınmaz. Şu kadar ki bu yükümlülerin Türkiye'de elde ettikleri kazançların salt bu taşınır değer ya da katılma payları dolayısıyla elde edilen taşınır anamal gelirlerinden ve bu değer ya da payların elden çıkarılmasından doğan değer artışı kazançlarından oluşur. Bu yükümlülerin Türkiye'de taşınır değer alım satımıyla sürekli uğraşmaları durumunda kur farkından doğan kazançlar da tecimsel kazancın hesabında göz önüne alınır.
Kur farkından doğan kazançların hesabında, taşınır değer ya da katılım paylarının kazanımına özgülenen yabancı anamalın bu değer ya da payların kazanım günündeki TC Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan Türk Lirası karşılığı ile bu değer ya da payların elden çıkarılması tarihindeki aynı tutarda yabancı anamalın TC Merkez Bankası döviz alış kuruna göre hesaplanan Türk Lirası karşılığı arasındaki fark temel alınır.
Mal ve hakların elden çıkarılmasında kazanım ederi, elden çıkarılan mal ve hakların elden çıkarıldığı ay dışında olmak üzere Devlet İstatistik Enstitüsü'nce belirlenen toptan eşya eder dizinindeki artış oranında artırılarak belirlenir.
Taşınır değerlerin elden çıkarılması durumunda kazanç, yıl içinde elde edilen toplam gelirden, bu yasanın 76. maddesinde belirtilen indirim oranının uygulanması yoluyla bulunacak kısmın düşülmesi yoluyla hesaplanabilir. Bu durumda kazanım ederi dizinlenmez.
Değer artışı kazancının hesaplanmasında 1998 yılı taşınmaz vergisi açıklama yazısı verme süresinin bitmesinden önce edinilen taşınmazların elden çıkarılması durumunda bunların alış ederi olarak 1998 yılı genel açıklama döneminde açıklanan taşınmaz vergisi değeri temel alınır.
01.01.1999 gününden önce edinilen ve taşınır değerler borsasında işlem gören pay belgitlerinin bu günden sonra elden çıkarılması durumunda bunların alış ederi olarak 1998 yılının son işlem gününde borsada oluşan ortalama ederi, 01.01.1999 gününden önce edinilen taşınır değer yatırım fonlarının katılma belgelerinin elden çıkarılmasında 1998 yılının son günündeki değeri temel alınabilir.
Bu maddeye göre alış ederi kabul edilen tutarlar, dizinlenmiş alış ederi kabul edilir ve edinme gününden taşınmazlarda 1998 yılı emlak vergisi açıklama yazısı verme süresi sonuna, pay belgitlerinde 1998 yılı sonuna kadar olan süre için yeniden dizinleme yapılmaz.
Düzensiz kazançlar
G) Vergilendirilen düzensiz kazançlar şunlardır:
1. Düzensiz olarak tecimsel işlemlerin yapılmasından ya da bu nitelikteki işlemlere aracılıktan elde edilen kazançlar,
2. Tecimsel ya da tarımsal bir işletmenin etkinliğiyle bağımsız meslek etkinliğinin durdurma ya da terk etme, henüz başlanmamış böyle bir etkinliğe hiç girişme, ihale, artırma ve eksiltmelere katılmama karşılığında elde edilen kazanç,
3. Taşınmazların boşaltılması ya da kiracılık hakkının geçirilmesi karşılığında alınan ödenceler ile ek değer (kiracının iyesi olduğu döşem ve malların boşaltılması ve devri sırasında kiralayan ya da yeni kiracıya devrinden doğan kazançlar içinde),
4. Düzensiz olarak yapılan bağımsız meslek etkinlikleri dolayısıyla toplanan kazanç,
5. Gerçek yöntemde vergilendirilen yükümlülerin terk ettikleri işleriyle ilgili olarak sonradan elde ettikleri kazançlar (zarar yazılan değersiz alacaklarla karşılık ayrılan kuşkulu alacakların toplanması içinde),
6. Dar yükümlülerin 45. maddede yazılı işleri düzensiz olarak yapmalarından elde ettikleri kazançlar.
Yukarıda yazılı kazançlardan 1-4 numaralı bentlerde yazılı olanların (henüz başlamamış olan tecim, tarım ya da bir meslek etkinliğine hiç girişmeme ile ihale, artırma ve eksiltmelere katılmama karşılığında elde edilen kazançlar dışında) 3.500.000.000 lirayı aşan bölümü, diğerlerinde tamamı vergilendirilir.
Bu fıkrada geçen kazanç deyimi, alınan para ve varlıklarla diğer yollarla elde edilen ve paraya çevrilebilen yararları belirtir.
Düzensiz kazançların çıplak tutarı, aşağıdaki biçimde belirlenir:
1. Bu fıkranın 1 numaralı bendinde yazılı işlerde satış ederinden alım ederi ve satış dolayısıyla yapılan giderler indirilir,
2. Bu fıkranın 2, 3, 4 ve 5 numaralı bentlerinde yazılı işlerde elde edilen kazançtan belgelenmek koşuluyla yapılan giderler indirilir,
3. Bu fıkranın 6 numaralı bendinde yazılı işlerde 45. madde uygulanır.
H) Bu yasanın geçici 47. maddesi kapsamındaki değerler ile işlem ve bildirimlerden hareketle bunlara taraf olanlar da içinde olmak üzere herhangi bir vergi incelemesi ve vergi koyma (Vergi Yöntem Yasası'nın 30. maddesinin ikinci fıkrasının 7 numaralı bendi içinde) yapılamaz.
|
Geçici Madde 57.
(Ek madde: 11.08.1999-4444 s.y./3.m.)
1999-2002 yılları gelirlerinin (ücretler dışında vergilendirilmesinde bu yasanın 103. maddesindeki çizelgenin yinelenmiş 123. maddeye göre belirlenen gelir dilimlerine karşılık gelen vergi oranları beş sayı artırılarak uygulanır. Bu yasanın yinelenmiş 120. maddesinin uygulamasında bu düzenleme göz önüne alınmaz.
|
Geçici Madde 58.
(Ek madde: 23.11.2000-4605 s.y./5.m.)
1) 01.01.2000 - 31.12.2001 günleri arasında gelir vergisine bağlı tecimsel kazanç iyeleri ile bağımsız meslek çalışanları, bu maddede belirtilen yaşam düzeyi temeline bağlıdır.
2)a) Yaşam düzeyi temel gösterge tutarı,
- Birinci sınıf tecimenler için 3.500.000.000,
- İkinci sınıf tecimenler için 2.000.000.000,
- Tecimsel kazancı basit yöntemde belirlenenlerden geçici 44. madde uyarınca açıklanacak tecimsel kazancın en üst tutarının belirlenmesinde temel alınacak derecelerden;
1. dereceye uydurulmuş olanlar için 1.000.000.000,
2. dereceye uydurulmuş olanlar için 650.000.000,
3. dereceye uydurulmuş olanlar için 300.000.000,
- Bağımsız meslek çalışanları için 3.200.000.000 liradır.
b) Tecimsel kazanç iyeleri ile bağımsız meslek çalışanlarının zarar açıklaması da içinde olmak üzere bu etkinlikleri ile ilgili olarak açıklayacakları kazançları, temel gösterge tutarlarına yaşam düzeyi göstergelerine göre belirlenen eklemeler yapılarak bulunacak tutardan düşük olursa bu maddeye göre belirlenen tutar, vergi koymaya temel olan gelirin hesaplamasında ilgili kazanç tutarı olarak göz önüne alınır. Tecimsel kazancı basit yöntemde belirlenenler için yaşam düzeyi göstergelerine göre belirlenen ek tutarlar göz önüne alınmaz.
c) Bir yükümlünün aynı yılda tecim ve meslek etkinliğinde bulunması durumunda temel gösterge tutarı her bir kazanç için ayrı ayrı uygulanır.
Aynı ya da ayrı türden birden çok işyerinde tecimsel etkinlikte bulunan yükümlünün temel gösterge tutarına, birden sonraki her bir işyeri için temel gösterge tutarının % 50'si oranında ekleme yapılır.
Tecimsel etkinlikte bulunan yalın ortaklıklar ile kolektif ortaklıklarda ortakların, komandit ortaklıklarda sınırsız sorumlu ortakların bu ortaklık ya da ortaklığa ilişkin temel gösterge tutarı, ortakların birisi için temel gösterge tutarı, diğer ortakların her biri için temel gösterge tutarının % 50'si göz önüne alınarak belirlenen toplam tutar ortaklık ve ortaklık sözleşmelerinde yazılı pay oranlarında, pay oranları belli edilmemiş ise her ortağa eşit olarak ortak sayısına bölünerek uygulanır.
Bu maddenin uygulanmasında yalın ortaklıkların, kolektif, yalın ve paylı komandit ortaklıkların işyerlerinin her biri, ortaklar bakımından ayrı ayrı işyeri sayılır.
Bu maddenin uygulanmasında sınırlı sorumlu ortaklar göz önüne alınmaz.
d) Bu fıkranın a ve c bentlerinde yer alan temel gösterge tutarları, 3030 sayılı yasa uyarınca anakent belediyesi olan illerin anakent belediye sınırları içinde etkinlikte bulunan yükümlüler için % 25 oranında artırılarak kalkınmada öncelikli yörelerde etkinlikte bulunan yükümlülerde ise % 50 oranında indirilerek göz önüne alınır.
e) Bu fıkranın a, c ve d bentlerinde yer alan temel gösterge tutarları, etkinliğin yürütüldüğü yöreler bakımından altın üretimi ya da altın tecimi ile uğraşanlar için % 50 oranında artırılarak uygulanır.
f) İlk defa işe başlayan yükümlüler için işe başlanan ve izleyen yılda yaşam düzeyi temeli uygulanmaz. Bu bendin uygulanmasında aynı işin yükümlünün eşi ve çocukları ile bakmakla yükümlü olduğu kişilerce yapılması durumu, ilk defa işe başlama sayılmaz.
g) İşi bırakan yükümlüler için etkinlikte bulunulan süreler göz önünde tutulur.
h) Yaşam düzeyi gösterge tutarları, aşağıdaki gibidir:
1. Yükümlünün kendisinin, eşinin, çocuklarının ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilerin iyesi olduğu özel binek otomobillerinin her biri için (işletmelerinde kayıtlı olanlar içinde)
a) Silindir hacmi 1600 (içinde) cc'ye kadar olanlarda 450.000.000,
b) Silindir hacmi 1601 (içinde) cc'den 2000 (içinde) cc'ye kadar olanlarda 700.000.000,
c) Silindir hacmi 2001 (içinde) cc'den çok olanlarda 1.200.000.000,
2. İyeliği yükümlünün kendisinin, eşinin, çocuklarının ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilerin olan ve bu kişilerin kendi kullandıkları birden çok yapılardan (Bağımsız bölümler, katlar, yazlık ve dinlenme evleri içinde) her biri için yıllık benzeri kira ederinin % 25'i,
3. Yükümlünün kendisinin, eşinin, çocuklarının ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilerin iyeliğindeki (işletmeye kayıtlı olanlar içinde) her bir
a) Hava taşıtı, yat, kotra, hız teknesi için 4,600,000,000,
b) On beygir gücü üstünde motorlu diğer özel tekneler için 900.000.000,
4. Özel hizmetlerde sürekli ve ücret karşılığı çalıştırılan
a) Sürücü, mürebbiye, aşçı, hizmetçi, bahçıvan ve benzerlerinin her biri için 900.000.000,
b) Kaptan, pilot ve benzerlerinin her biri için 4.600.000.000,
5. Yükümlünün kendisinin, eşinin, çocuklarının ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilerin iyeliğindeki her bir yarış atı için (taylar içinde) 1.200.000.000,
6. Gezi amaçlı yurtdışı yolculuklarda yolculuğa katılan yükümlünün kendisi, eşi, çocukları ve bakmakla yükümlü olduğu diğer kişilerden her birinin her yolculuğu için 900.000.000.
Yükümlünün eşinin ya da çocuklarının yaşam düzeyi temeline bağlı etkinliğinin bulunması durumunda yaşam düzeyi göstergeleri yalnızca bunların kazançlarının belirlenmesinde göz önüne alınır.
Yaşam düzeyi gösterge tutarları, kalkınmada öncelikli yörelerde % 50 oranında indirilerek göz önüne alınır.
i) Bu madde, birden fazla takvim yılını kapsayan yapı ve onarma işlerinde işin sürdüğü yıllar ve bu yıllar için geçerli olan gösterge tutarları göz önüne alınarak topluca uygulanır.
j) 11 ve daha yukarı yaşta olan bir taşıtla salt taşımacılık yapan yükümlüler ile ilgili olarak etkinliğin yürütüldüğü yöreler bakımından yaşam düzeyi temel gösterge tutarı, % 50 oranında indirilerek göz önüne alınır. Bir araçla taşımacılık yapan yükümlülerde aracın yaşına ve ortaklık olarak etkinlikte bulunup bulunmadığına bakılmaksızın yaşam düzeyi temel gösterge tutarı bir defa göz önüne alınır.
k) (Anayasa Mahkemesi'nin 16.01.2003 gün ve 2001/36 Esas, 2003/3 Karar sayılı kararı ile iptal edildi.)
3) Noter bakmanları, geçici yetkili noter yardımcıları, izinli dava bakmanları, ebeler, sünnetçiler, sağlık görevlileri, dilekçeciler ve mesleklerinin yerine getirilmesi yüksek öğrenimi gerektirmeyen benzeri bağımsız meslek çalışanlarından Maliye Bakanlığı'nca belirlenecek olanlar ile belediye örgütü bulunmayan köylerde (belediyelerin komşu alanları dışında) işyeri bulunan basit yönteme bağlı yükümlüler ile ilgili olarak yaşam düzeyi temeli uygulanmaz.
4) Yaşam düzeyi temel ve ek göstergeler tutarları, etkinlikte bulunulan yıla ilişkin olarak Vergi Yöntem Yasasına göre belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak belirlenir. Bu biçimde hesaplanan tutarların % 5'ini aşmayan kesirleri göz önüne alınmaz. Bakanlar Kurulu, böylece belirlenen tutarları %50 fazlasına kadar artırmaya ya da yarısına kadar indirmeye yetkilidir.
5) Yükümlüler, kendilerinin, eşlerinin ve çocuklarının üzerinden vergisi ödenen gelirlerini (bulundurana yazılı taşınır değerlerden elde edilen gelirler dışında) ve kendilerinin ve eşlerinin emeklilik, sakatlık, dul ve yetim aylığı bulunduğunu belgelendirirler ise bu gelirler, yaşam düzeyi temeline göre kazancın belirlenmesinde açıklama nedeni gelir olarak kabul edilir. Açıklama nedeni gelirler öncelikle yükümlülerin kendilerine ilişkin açıklamaları için temel alınır. Arta kalan bir tutarın olması durumunda eşler ve çocuklar, sadece arta kalan tutarı kendi açıklamalarında açıklama nedeni gelir olarak göz önüne alır.
6) 88. maddeye göre yapılacak zarar indirimi, 89. maddeye göre yapılacak indirimler ve yatırım indirimi ayrıklığı içinde ayrıklıkların uygulanması, yalnızca bu madde gereğince belirlenecek geliri aşan gelir bölümü için olanaklıdır.
7) Bu maddeye göre yapılacak vergi koymaya karşı çıkma, gerçekleşen verginin alımını durdurmaz. Ancak Danıştay ve vergi mahkemelerince bu davalar öncelikle ele alınır ve dosyanın olgunlaştığı günden başlayarak en geç bir ay içinde karara bağlanır.
8) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntemler, Maliye Bakanlığınca belirlenir.
|
Geçici Madde 59.
(Ek madde: 11.10.2001-4710 s.y./1.m.)
31.12.2007 gününe kadar 26.7.2001-31.12.2005 günleri arasında çıkarılan devlet tahvilleri ve hazine bonolarının işlenti gelirleri ve elden çıkarılmasından sağlanan diğer kazançlar toplamının 2001 yılında 50 milyar lirası, 2002 ve izleyen yıllarda bu tutarın ya da artırılmış tutarın her yıl için belirlenen yeniden değerleme oranında artırılmasıyla bulunacak tutar, gelir vergisinden ayrıktır. Bu ayrıklıktan yararlananlar, yinelenmiş 80. ve geçici 56. maddelerde yer alan ayrıklıklardan ayrıca yararlanamaz.
Tecimsel işletmelerin bu tür gelirleri ile ilgili olarak bu madde uygulanmaz.
|
Geçici Madde 60.
(Ek madde: 12.06.2002-4761 s.y./3.m.)
Var olan ya da yeni kurulacak olan anamal ortaklıklarına varlıksal ya da parasal anamal olarak konulan değerlerden hareketle herhangi bir vergi incelemesi ve koyma (Vergi Yöntem Yasası'nın 30. maddesinin ikinci fıkrasının 7 numaralı bendi içinde) yapılamaz. Bu düzenlemenin uygulanabilmesi için 31.12.2002 gününe kadar var olan anamal ortaklıklarında anamal artırımı işlemlerinin, yeni kurulacak ortaklıklarda ortaklık kuruluşunun tamamlanması ve anamal olarak konan değerlerin ortaklığın olumlu değerlerine girmiş olması gerekir.
|
Geçici Madde 61.
(Ek madde: 09.04.2003-4842 s.y./17.m.)
Bu maddenin yürürlük gününden önce yapılan başvurulara dayanarak düzenlenen yatırım destekleme belgeleri kapsamındaki yatırımlarla ilgili yatırım harcamalarına (destekleme belgelerine bu günden sonra eklenen ekonomik değerler için yapılan harcamalar dışında), yatırım indirimi uygulamasına ilişkin olarak Gelir Vergisi Yasası'nın bu günden önce yürürlükte bulunan düzenlemeleri uygulanır.
Yukarıda belirtilen biçimde yatırım indirimi ayrıklığından yararlanan kazançlar ile bu maddenin yürürlük gününden önce gerçekleşen yatırımlar üzerinden hesaplanan ve kazancın yetersiz olması nedeniyle sonraki dönemlere geçen yatırım indiriminden yararlanan kazançlar üzerinden dağıtılsın dağıtılmasın % 19,8 oranında gelir vergisi kesintisi yapılır.
İsteyen yükümlüler, bu maddenin yürürlük gününden önce yapılan başvurulara dayanarak düzenlenen yatırım destekleme belgeleri kapsamında bu tarihten başlayarak yaptıkları harcamaları (öngörülen harcamalar kapsamında daha önce yatırım indirimi ayrıklığından yararlanmış harcamalar dışında) için bu yasanın 19. maddesinde yer alan düzenlemeler çerçevesinde yatırım indirimi ayrıklığından yararlanabilir. Bunun için bu maddenin yürürlüğe girdiği günden sonraki ilk geçici vergilendirme dönemine ilişkin açıklama yazısının verileceği güne kadar bağlı bulunulan vergi kuruluşuna bir bildirimde bulunulması ve yeğlemenin alınmış yatırım destekleme belgelerinin tümü için yapılması gerekir.
|
Geçici Madde 62.
(Ek madde: 09.04.2003-4842 s.y./17.m.)
1. Kurumlar vergisi yükümlülerinin
a) 31.12.1998 ya da daha önceki günlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarının,
b) a bendi kapsamı dışında kalan ve 31.12.2002 ya da daha önceki günlerde sona eren hesap dönemlerinde elde edilen kurumlar vergisinden ayrık tutulmuş kazançlarının,
c) Geçici 61. madde kapsamında kesintiye bağlı tutulmuş kazançlarının dağıtımı durumunda 94. madde uyarınca kesinti yapılmaz.
2. Gerçek kişilerce birinci fıkranın a bendi kapsamında elde edilen kazanç payları, gelir vergisinden ayrıktır.
3. Gerçek kişilerce birinci fıkranın b ve c bendi kapsamında elde edilen kazanç paylarının çıplak tutarına elde edilen kazanç payının 1/9'u eklendikten sonra bulunan tutarın yarısı, vergiye bağlı gelir olarak göz önüne alınır. Bu gelirler ile ilgili olarak yıllık açıklama yazısı verilmesi durumunda açıklama yazısına aktarılan tutarın 1/5'i açıklama yazısı üzerinden hesaplanan gelir vergisinden düşülür.
4. Kurumlar vergisi yükümlülerinin doğrudan ya da ortaklıkları aracılığıyla bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen nitelikte kazanç payı elde etmeleri durumunda bu kazanç paylarının dağıtımı ve kazanç payı elde eden gerçek kişilerce bu kazanç paylarının açıklanması ile ilgili olarak birinci, ikinci, üçüncü fıkralar uygulanır.
5. Bu madde kapsamındaki kazanç payları için 22. madde uygulanmaz.
|
Geçici Madde 63.
(Ek madde: 09.04.2003-4842 s.y./17.m.)
1. İşlenmiş altın tecimi ve üretimi ile uğraşan gelir ve kurumlar vergisi yükümlülerinden (yalın, kolektif ve yalın komandit ortaklıklar içinde) 4811 sayılı yasanın 13. maddesine dayanarak bildirimde bulunmayanların 31.12.2002 gününde defter kayıtlarında yer alan altın alım tutarları, İstanbul Altın Borsasının aynı gündeki (aynı günde işlem görmemesi durumunda bu günden önceki son işlem günündeki) has altın kapanış ederinden düşük olamaz. Alım tutarının bu ederden düşük olması durumunda aradaki fark, altın satış kazancı sayılır ve 2002 yılı kazancına eklenerek bu yasanın yayımını izleyen ikinci ayın sonuna kadar açıklanır ve gerçekleşen vergi aynı sürede ödenir.
2. Değerli maden ve takı üretimi ve tecimi etkinliğinde bulunan gelir ve kurumlar vergisi yükümlüleri (yalın, kolektif ve yalın komandit ortaklıklar içinde) işletmelerinde var olup kayıtlarında yer almayan değerli maden (altın, platin ve gümüş) ve değerli taşlar (elmas, pırlanta, yakut, zümrüt, topaz, safir, zebercet, inci gibi) ile bunlardan üretilen takıları 4811 sayılı yasanın 11. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen biçimde bildirmeleri durumunda aynı yasanın 13. maddesinin ikinci fıkrasına göre vergi öder.
|
Geçici Madde 64.
(Ek madde: 09.04.2003-4842 s.y./17.m.)
31.12.2007 gününe kadar sporculara ücret olarak yapılan ödemeler gelir vergisinden ayrıktır. Bu ücretler üzerinden % 15 oranında gelir vergisi kesintisi yapılır. Bu ayrıklığın kesinti yoluyla ödenen gelir vergisine etkisi yoktur.
Bakanlar Kurulu, % 15 oranını % 25 oranına kadar artırmaya ya da yasal oranına kadar indirmeye yetkilidir.
|
Geçici Madde 65.
(Ek madde: 17.12.2003-5024 s.y./8.m.)
Geçici 61. madde kapsamında yatırım indirimi ayrıklığı uygulamasını seçmiş yükümlüler, bu yeğlemelerini bu maddenin yürürlüğe girdiği günden sonra verilmesi gereken ilk geçici vergi açıklama yazısının verilmesi gereken güne kadar bağlı bulundukları vergi kuruluşuna bildirimde bulunarak değiştirebilir. Böylece yeğlemelerini değiştiren yükümlüler, 24.04.2003 gününden başlayarak yaptıkları harcamalar (öngörülen harcamalar kapsamında daha önce yatırım indirimi ayrıklığından yararlanmış harcamalar dışında) için 19. maddede yer alan düzenlemeler çerçevesinde yatırım indirimi ayrıklığından yararlanabilir. Yeğlemelerini değiştirmeyen yükümlüler ise yatırım indirimi ayrıklığı tutarlarının belirlenmesinde paraşişkinliği düzeltmesi uygulaması sonucu yatırım indiriminden yararlanan ekonomik değerlerle ilgili olarak oluşan düzeltme farklarını göz önüne alamaz.
19. madde kapsamında yatırım indirimi ayrıklığı tutarlarının belirlenmesinde 01.01.2004 gününe kadar yapılan harcama tutarları düzeltilmiş değerleri ile göz önüne alınmaz.
|
|
Geçici Madde 66.
(Ek madde: 10.11.2004-5255 s.y./12.m.) İzmir Universiade Oyunları Hazırlık ve Düzenleme Kuruluna yapılan her türlü parasal ve varlıksal bağış ve yardımlar ile destekleme harcamalarının tümü, yıllık açıklama yazısı ile bildirilecek gelirlerden indirilir.
|
Geçici Madde 67.
(Ek madde: 30.12.2004-5281 s.y./30.m.)
1) Bankalar ve aracı kurumlar, takvim yılının üçer aylık dönemlerinde
a) Alım satımına aracılık ettikleri taşınır değerler ile diğer anamal piyasası araçlarının alış ve satış ederleri arasındaki fark,
b) Alımına aracılık ettikleri taşınır değer ya da diğer anamal piyasası araçlarının sönmesi durumunda alış ederi ile sönme ederi arasındaki fark,
c) Taşınır değerlerin ya da diğer anamal piyasası araçlarının toplanmasına aracılık ettikleri dönemsel getirileri (herhangi bir taşınır değer ya da diğer anamal piyasası aracına bağlı olmayan),
d) (Ek bent: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Aracılık ettikleri taşınır değer ya da diğer anamal piyasası araçlarının ödünç işlemlerinden sağlanan gelirler üzerinden % 15 oranında vergi kesintisi yaparlar.
(Ek tümce: 27.06.2006-5527 s.y./1.m.) Dar yükümlü gerçek kişi ve kurumlar için bu oran % 0 olarak uygulanır.
(Değişik paragraf: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Aynı taşınır değer ve diğer anamal piyasası aracından değişik günlerde alımlar yapıldıktan sonra bunların bir bölümünün elden çıkarılması durumunda ilk giren ilk çıkar yöntemi kullanılarak kesinti konusu tutarın belirlenmesinde göz önüne alınacak alış ederi belirlenir. Bir taşınır değer ve diğer anamal piyasası aracının alımından önce elden çıkarılması durumunda elden çıkarılma gününden sonra yapılan ilk alım işlemi temel alınarak üzerinden kesinti yapılacak tutar belirlenir. Aynı gün içindeki işlemlerde ağırlıklı ortalama yöntemi kullanılabilir. Alış ve satış işlemleri dolayısıyla ödenen yüzdelikler ile banka ve sigorta işlemleri vergisi kesinti konusu tutarın belirlenmesinde göz önüne alınır.
Üç aylık dönem içinde aynı türden taşınır değer ya da diğer anamal piyasası aracı ile ilgili olarak birden çok alım satım işlemi yapılması durumunda kesintinin gerçekleştirilmesinde bu işlemler, tek bir işlem olarak göz önüne alınır. Aynı türden taşınır değer ya da diğer anamal piyasası aracı alım satımından doğan zarar, takvim yılı aşılmamak koşuluyla izleyen dönemlerin kesinti konusu tutarından düşülür. Yabancı paraya, altına ya da başka bir değere dizinli taşınır değer ya da diğer anamal piyasası aracının alış ve satış ederi olarak işlem tarihindeki Yeni Türk Lirası karşılıkları temel alınarak kesinti konusu tutarı belirlenir. Taşıınır değer ve diğer anamal piyasası aracının yabancı bir para cinsinden çıkarılmış olması durumunda ise kesinti konusu tutarın belirlenmesinde değer farkı göz önüne alınmaz.
Taşınır değer ve diğer anamal piyasası aracı iyesinin bu değerleri başka bir banka ya da aracı kuruma aktarması durumunda söz konusu taşınır değerlerin alış ederi ve alış günü aktarılan kuruma bildirilir. Aktarmanın başka bir kişi ya da kurum adına yapılması durumunda alış ederi ve alış gününün ilgili banka ya da aracı kuruma bildirilmesinin yanı sıra işlem Maliye Bakanlığı'na da bildirilir. Bu bildirimler, başka bir kişi ya da kurum adına aktarmanın aynı banka ya da aracı kurumun bünyesinde gerçekleştirilmesi ya da değerin iyesince fiziksel olarak teslim alınması durumunda da yapılır.
Taşınır değer ve diğer anamal piyasası aracının fiziksel olarak bir banka ya da aracı kuruma teslim edilmesi durumunda alış ederi olarak belgelenmesi koşuluyla değer iyesinin açıklaması temel alınır ve yapılan işlem Maliye Bakanlığı'na bildirilir.
(Değişik paragraf: 27.06.2006-5527 s.y./1.m.) Hazinece yurtdışında çıkarılan taşınır değerlerin alım satımı, sönmesi sırasında elde edilen getirileri ile bunların dönemsel getirilerinin toplanmasında, tam yükümlü kurumların İstanbul Taşınır Değerler Borsasında işlem gören ve bir yıldan çok süreyle elde tutulan pay belgitleri ile sürekli olarak yatırım cüzdanının en az % 51'i İstanbul Taşınır Değerler Borsasında işlem gören pay belgitlerinden oluşan yatırım fonlarının bir yıldan çok süreyle elde tutulan katılma belgelerinin elden çıkarılmasında ve pay belgitleri kazanç paylarının pay iyeleri adına toplanmasında bu bölümce uygulanmaz. Tam yükümlü kurumların İstanbul Taşınır Değerler Borsasında işlem gören ve bir yıldan çok süreyle elde tutulan pay belgitlerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler için Gelir Vergisi Yasası'nın yinelenmiş 80. maddesi uygulanmaz.
Bu bölümce kapsamında yapılan kesinti tutarları, verilecek özet açıklama yazısının kapsamına alınmaz. Banka ve aracı kurumlar, kestikleri vergileri biçimi ve içeriği Maliye Bakanlığınca belirlenecek bir açıklama yazısı ile kesinti dönemini izleyen ayın yirmi üçüncü günü akşamına kadar bağlı oldukları vergi kuruluşuna açıklar ve yirmi altıncı günü akşamına kadar öder.
(Ek paragraf: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Bu maddenin uygulaması bakımından banka ya da aracı kurumlar (işleme taraf olanlar) kendilerinde bulunan ya da ulaştırılan bilgi ve belgeler kapsamında vergi koymadan sorumlu tutulur. Bilgilerin eksik ya da yanlış olması nedeniyle eksik açıklanan bölüm için bildirimi yapan adına gerekli vergi koyulur.
2) Bu yasanın 75. maddesinin ikinci bölümcesinin beş numaralı bendinde yazılı taşınır anamal gelirlerinden (Hazinece yurtdışında çıkarılan taşınır değerlerden elde edilenler dışında), ödemeyi yapanlarca banka ya da aracı kurumlara ya da bunlar aracılığıyla diğer gerçek ve tüzel kişilere ödenenler dışında, % 15 oranında vergi kesintisi yapılır. Bankalara ya da aracı kurumlara alış ederi belgelenmeksizin teslim edilmiş taşınır değerlerin gelirlerinin ödenmesinde ise ödeme banka ya da aracı kurumlar aracılığıyla yapılsa dahi kesinti yapılır. Taşınır değerin bir banka ya da aracı kurum aracılığıyla alınmış olması durumunda kesintide bu işlemdeki sönme ederi ile alış ederi arasındaki fark temel alınır. Bu gelirler üzerinden 94. madde ya da Kurumlar Vergisi Yasası'nın 24. maddesi kapsamında ayrıca kesinti yapılmaz.
3) Bankalar ile aracı kurumlar, bir taşınır değer ya da diğer anamal piyasası aracını (pay belgitleri ile birinci bölümcenin altıncı paragrafında belirtilen taşınır değerler ve diğer anamal piyasası araçları dışında) birinci bölümce kapsamında kesintiye bağlı tutulmaksızın almaları durumunda kendilerine satış yapanlar adına satış ederi ile alış ederi arasındaki fark üzerinden % 15 oranında kesinti yaparlar. Taşınır değer ya da diğer anamal piyasası aracının daha önce bir banka ya da aracı kurumdan alınmamış olması durumunda kesintinin yapılmasında alış ederi yerine çıkarma ederi temel alınır. Kesilen vergiler birinci bölümce kapsamında verilecek açıklama yazısına yazılarak açıklanır ve ödenir.
4) (Değişik fıkra: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Bankalar arası yatırım ile aracı kurumların borsa para piyasasında değerlendirdikleri kendi paralarına yürütülen işlentiler dışında olmak üzere, 75. maddenin ikinci bölümcesinin 7, 12 ve 14 numaralı bentlerinde yazılı taşınır anamal gelirlerinden ödemeyi yapanlarca % 15 oranında vergi kesintisi yapılır. Bu bölümce kapsamında yapılan kesinti tutarları, 98. ve 119. maddelerde belirtilen sürelerde açıklanır ve ödenir. Bu gelirler üzerinden 94. madde ya da Kurumlar Vergisi Yasası'nın 24. maddesi kapsamında ayrıca kesinti yapılmaz.
5) Gelir iyesinin gerçek ya da tüzel kişi ya da dar ya da tam yükümlü olması, vergi yükümlülüğü bulunup bulunmadığı, vergiden bağışık olup olmadığı ve elde edilen kazancın vergiden ayrık olup olmadığı birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü bölümceler uyarınca yapılacak kesintiyi etkilemez. Şu kadar ki Anamal Piyasası Yasası'na göre kurulan borsa yatırım fonları ve emeklilik yatırım fonlarının elde ettikleri kazançlar üzerinden birinci ve dördüncü bölümceler uyarınca kesinti yapılmaz.
6) Bu maddenin birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü bölümcelerinde belirtilen kesinti oranlarını yabancı para cinsinde çıkarılan taşınır değerlerden sağlanan getiriler ile yabancı para cinsinden açılmış hesaplardan elde edilen işlenti gelirleri için beş sayıya kadar artırmaya ya da yasal oranına kadar indirmeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.
7) Birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü bölümceler uyarınca kesintiye bağlı tutulan kazançlar için gerçek kişilerce yıllık ya da birel açıklama yazısı verilmez. Diğer gelirler dolayısıyla verilecek yıllık açıklama yazısına bu gelirler yazılmaz. Tecimsel etkinlik kapsamında elde edilen gelirler, tecimsel kazanç düzenlemeleri çerçevesinde kazancın belirlenmesinde göz önüne alınır ve kesinti yoluyla ödenmiş vergiler, 94. madde kapsamında kesilen vergilerin bağlı olduğu düzenlemeler çerçevesinde kesintiye bağlı kazançların açıklandığı açıklama yazılarında hesaplanan vergiden düşülür. Şu kadar ki ikinci ve üçüncü bölümceler kapsamında kesinti yoluyla ödenen verginin işlemden doğan kazancın bağlı olduğu kesinti oranı ile çarpımı sonucu bulunacak tutarı aşan bölümü, yıllık açıklama yazısında hesaplanan vergiden düşülmez.
8) Anamal Piyasası Yasası'na göre kurulan taşınır değerler yatırım fonları (Değişik parantez içi hüküm: 27.06.2006-5527 s.y./1.m.) borsa yatırım fonları ile konut karşılama fonları ve varlık karşılama fonları içinde) ile taşınır değerler yatırım ortaklıklarının kurumlar vergisinden ayrık yatırım cüzdanı kazançları, dağıtılsın dağıtılmasın % 15 oranında vergi kesintisine bağlı tutulur. Bu kazançlar üzerinden 94. madde uyarınca ayrıca kesinti yapılmaz. Bu fon ya da ortaklıklarının katılma belgelerinin ilgili fona geri verilmesinden elde edilen gelirler ile pay belgitlerinin alım satımından elde edilen kazançlar için yıllık açıklama yazısı verilmez. Diğer gelirler nedeniyle açıklama yazısı verilmesi durumunda da bu gelirler açıklama yazısına yazılmaz. Tecimsel işletme içinde kalan bu nitelikteki gelirler, bu bölümce kapsamı dışındadır.
9) Bu maddenin yürürlük gününden önce çıkarılmış her tür tahvil ve hazine bonoları ile Toplu Konut Yönetimi ve Özelleştirme Yönetimince çıkarılan taşınır değerlerin elde tutulması ya da elden çıkarılması yoluyla sağlanan gelirlerin vergilendirilmesinde (dar yükümlü kurumların bu taşınır değerleri elden çıkararak sağladıkları kazançlar dışında) bu madde uygulanmaz. Bu gelirlerin vergilendirilmesinde, 31.12.2005 gününden başlayarak geçerli düzenlemeler uygulanır.
10) Bu maddenin yürürlüğe girmesinden önce edinilmiş taşınır değer ya da diğer anamal piyasası araçlarının elden çıkarılmasından ya da elde tutulma sürecinde elde edilen gelirler (...) için bu madde uygulanmaz. Bu gelirlerin vergilendirilmesinde 31.12.2005 gününden başlayarak geçerli olan düzenlemeler uygulanır.
11) (Ek fıkra: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Dar yükümlüler de içinde olmak üzere, bu madde kapsamında kesintiye bağlı tutulan ve yıllık ya da birel açıklama yazısı ile açıklanamayacağı belirtilen taşınır değer ve diğer anamal piyasası araçlarının elden çıkarılmasından doğan kazançları için takvim yılında yıllık açıklama yazısı verilebilir. Açıklanan gelirden aynı türden taşınır değerler için yıl içinde oluşan zararların tamamı düşülebilir. Açıklanan gelir üzerinden % 15 oranında vergi hesaplanır. Hesaplanan vergiden yıl içinde kesilen vergiler düşülür; düşülemeyen tutar, genel düzenlemeler çerçevesinde geri verilir. Şu kadar ki düşülemeyen zarar, izleyen takvim yıllarına aktarılamaz.
12) Bu maddede geçen "banka" kavramı, 18.06.1999 günlü ve 4389 sayılı Bankalar Yasası kapsamında Türkiye'de etkinlikte bulunan bankalar ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasını, "aracı kurum" kavramı ise 28.07.1981 günlü ve 2499 sayılı Anamal Piyasası Yasası kapsamında Türkiye'de etkinlikte bulunan aracı kurumları belirtir.
13) Bu maddede geçen taşınır değer ve diğer anamal piyasası aracı sözü, özel bir belirleme yapılmadığı sürece Türkiye'de çıkarılmış ve Anamal Piyasası Kurulunca kayda alınmış ya da Türkiye'de kurulu taşınır değer ve süreli işlem ve ek süre borsalarında işlem gören taşınır değerler ya da diğer anamal piyasası araçları ile kayda alınmamış olsa ya da taşınır değer ve süreli işlem borsalarında işlem görmese dahi hazinece ya da diğer kamu tüzelkişilerince çıkarılacak her türlü taşınır değer ya da diğer anamal piyasası aracını belirtir.
Bankaların ve aracı kurumların taraf olduğu ya da bunlar aracılığıyla yapılan belirli bir sürede, önceden belirlenen eder, tutar ve nitelikte, ekonomik ya da parasal göstergeye dayalı olarak düzenlenenler de içinde olmak üzere, para ya da anamal piyasası aracını, malı, değerli madeni ve yabancı parayı alma, satma, değiştirme hak ya da yükümlülüğünü veren süreli işlem ve ek süre sözleşmeleri bu madde uygulamasında diğer anamal piyasası aracı sayılır.
14) (Değişik fıkra: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Türkiye'de kurulu süreli işlem ve ek süre borsalarında yapılan işlemlerden elde edilen kazançlar için birinci bölümcede belirtilen kesinti oranı sıfır olarak uygulanır. Tam ve dar yükümlü kurumların (Türkiye'de işyeri ya da sürekli temsilci aracılığıyla etkinlikte bulunmayanlar dışında) 31.12.2008 gününe kadar aralarında yaptıkları süreli işlem ve ek süre sözleşmelerinden doğan kazançları bakımından bu madde uygulanmaz. Şu kadar ki banka ve benzeri para kurumları için Türkiye'de işyeri ya da sürekli temsilci aracılığıyla etkinlikte bulunma koşulu aranmaz.
15) (Ek fıkra: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Kurumlar Vergisi Yasası'nın 2. maddesinin 5281 sayılı yasayla yürürlükten kaldırılmadan önceki ikinci bölümcesinde Anamal Piyasası Yasası'na göre kurulan yatırım fonu sayılmış dar yükümlülüğe bağlı yatırım fonlarının vergilendirilmeye ilişkin 31.12.2005 günündeki bu durumları;
a) 31.12.2005 tarihinden önce çıkarılan taşınır değerlerle (pay belgitleri dışında) sınırlı olmak üzere bu taşınır değerlerin tamamı sönünceye kadar,
b) 31.12.2005 tarihinde yatırım cüzdanında bulunan pay belgitleri için ise bu taşınır değerlerin bu günden sonra yatırım cüzdanından ilk çıkış gününe kadar sürer.
16) Bu madde kapsamına girmeyen ve 01.01.2006 tarihinden önce edinilmiş taşınır değerlerin elden çıkarılmasından sağlanan gelirlerin vergilendirilmesinde 31.12.2005 gününden başlayarak geçerli olan düzenlemeler uygulanır.
17) (Ek fıkra: 27.06.2006-5527 s.y./1.m.) Bakanlar Kurulu, bu maddede yer alan oranları her bir kazanç ve gelir türü ile bunları elde edenler bakımından yatırım fonlarının katılma belgelerinin fona geri verilmesinden elde edilen kazançlar için fonun yatırım cüzdanı yapısına göre ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye ya da % 15'e kadar artırmaya yetkilidir.
18) (Değişik fıkra: 22.12.2005-5436 s.y./14.m.) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin temel ve yöntemleri belirlemeye, vergiye bağlı işlemlere taraf ya da aracı olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.
19) Bu madde, 31.12.2015 gününe kadar uygulanır.
|
Geçici Madde 68.
(Ek madde: 30.12.2004-5281 s.y./30.m.)
31.12.2010 gününe kadar Türkiye Jokey Kulübünce düzenlenen yarışmalara katılan atların jokeyleri, jokey yamakları ve çalıştırıcılarına ücret olarak yapılan ödemeler üzerinden % 20 oranında gelir vergisi kesilir. Ödemeyi yapanın 94. madde kapsamında kesinti yapma zorunluluğu bulunup bulunmamasının ve 23. maddenin birinci fıkrasının 2 numaralı bendinde düzenlenmiş olan ayrıklığın kesinti yoluyla ödenecek gelir vergisine etkisi yoktur. Türkiye Jokey Kulübü aracılığıyla yapılan ücret ödemelerinde gelir vergisi kesintisi, bu kulüp tarafından yerine getirilir.
Kesinti yoluyla vergilendirilmiş bulunan bu gelirler için yıllık açıklama yazısı verilmez. Diğer gelirler nedeniyle açıklama yazısı verilmesi durumunda da bu gelirler, açıklama yazısına yazılmaz.
Bakanlar Kurulu, % 20 oranını % 25 oranına kadar artırmaya ya da yasal oranına kadar indirmeye yetkilidir.
|
Geçici Madde 69.
(Ek madde: 30.03.2006-5479 s.y./3.m.)
Gelir ve kurumlar vergisi yükümlüleri, 31.12.2005 gününde var olup 2005 yılı kazançlarından indiremedikleri yatırım indirimi ayrıklığı tutarları ile
a) 24.4.2003 gününden önce yapılan başvurulara dayanarak düzenlenen yatırım teşvik belgeleri kapsamında, 193 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın 9.4.2003 günlü ve 4842 sayılı yasayla yürürlükten kaldırılmadan önceki ek 1, 2, 3, 4, 5 ve 6. maddeleri çerçevesinde başlanmış yatırımlar için belge kapsamında 1.1.2006 gününden sonra yapacakları yatırımları,
b) 193 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın yürürlükten kaldırılan 19. maddesi kapsamında 1.1.2006 gününden önce başlanan yatırımlarla ilgili olarak yatırımla ekonomik ve uygulayımsal bakımdan bütünlük taşıyan, bu günden sonra yapılan yatırımları nedeniyle 31.12.2005 gününde yürürlükte bulunan yasal düzenlemelere göre hesaplayacakları yatırım indirimi ayrıklığı tutarlarını, yine bu gündeki yasal düzenlemeler (vergi oranına ilişkin düzenlemeler içinde) çerçevesinde yalnızca 2006, 2007 ve 2008 yıllarına ilişkin kazançlarından indirebilirler.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntem ve temelleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|
Geçici Madde 70.
(Ek madde: 30.03.2006-5479 s.y./3.m.)
2006 takvim yılına ilişkin olarak yapılmış ücret ödemeleri için bu yasanın yayımlandığı güne kadar yapılmış olan gelir vergisi kesinti tutarlarının 103. maddede bu yasayla yapılan değişiklik uyarınca hesaplanan vergiden çok olması durumunda kalan vergi tutarı silinir, alınmışsa yükümlülerin sonraki dönemlerde ödeyecekleri gelir vergisinden düşülür. Eksik olması durumunda ise bu fark, vergi sorumlularınca bu yasanın yayımlanmasından sonra yapılacak ilk ücret ödemesinden kesilerek bu ödemenin ilişkin olduğu döneme ilişkin özet açıklama yazısının verilme ve ödeme süresi içinde topluca (özet açıklama yazısı verme yükümlülüğü olmayanlar dışında) verilecek ayrı bir açıklama yazısı ile açıklanır ve ödenir. Bu açıklama yazısı için ayrıca damga vergisi hesaplanmaz. Anılan sürede düzeltilen söz konusu fark için gecikme işlentisi ve vergi cezası alınmaz; eksik gerçekleşmiş olan verginin bu süre içinde tamamlanmaması durumunda bu günde vergi yitimi doğmuş olur. Bu hükmün uygulamasına ilişkin yöntem ve temeller, Maliye Bakanlığınca belirlenir.
|
Geçici Madde 71.
(Ek madde: 28.03.2007-5615 s.y./11.m.)
Bu yasanın yinelenmiş 80. maddesinin birinci fıkrasının 6 numaralı bendinin uygulanmasına ilişkin olarak, 70. maddenin birinci fıkrasının 1, 2, 4 ve 7 numaralı bentlerinde sayılan ve 1.1.2007 gününden önce edinilmiş olan mal (gerçek yöntemde vergilendirilen çiftçilerin tarımsal üretimde kullandıkları taşınmazlar içinde) ve hakların elden çıkarılmasından doğan kazançların vergilendirilmesinde dört yıllık süre temel alınır.
|
Geçici Madde 72.
(Ek madde: 04.06.2008-5766 s.y./8.m.)
(1) 31.12.2017 gününe kadar sporculara yapılan ücret ve ücret sayılan ödemelerden aşağıdaki oranlarda gelir vergisi kesintisi yapılır:
a) Küme yöntemine bağlı spor dallarında
1) En üst kümedekiler için % 15,
2) En üstün altındaki kümedekiler için % 10,
3) Diğer kümelerdekiler için % 5,
b) Küme yöntemine bağlı olmayan spor dallarındaki sporculara yapılan ödemeler ile ulusal sporculara uluslararası karşılaşmalara katılmaları karşılığında yapılan ödemelerden % 5.
(2) Bu ödemeler üzerinden 94. madde kapsamında ayrıca kesinti yapılmaz. Bu gelirler için yıllık açıklama yazısı verilmez, diğer gelirler dolayısıyla açıklama yazısı verilmesi durumunda da bu gelirler açıklama yazısında yazılmaz.
(3) Bu maddenin yürürlüğe girdiği günden önce yapılmış olan ücret ve ücret sayılan ödemelerin vergilendirilmesinde 31.12.2007 gününde yürürlükte olan düzenlemeler uygulanır.
(4) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntem ve temelleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|
Geçici Madde 73.
(Ek madde: 04.06.2008-5766 s.y./8.m.)
(1) 29.1.2004 günlü ve 5084 sayılı Yatırımların ve Çalıştırmanın Desteklenmesi ile Bazı Yasalarda Değişiklik Yapılması Hakkında Yasanın 3. maddesi kapsamında gelir vergisi kesintisi desteklemesi uygulanan ücretlerin vergilendirilmesinde öncelikle yasanın 32. maddesinde yer alan en az geçim indirimi göz önüne alınır.
(2) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin temel ve yöntemleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|
Geçici Madde 74.
(Ek madde: 04/06/2008 - 5766 S.K./8.mad)
(1) 2/11/2007 tarihli ve 5706 sayılı İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Hakkında Kanun uyarınca kurulan Ajansa yapılan her türlü parasal ve varlıksal bağış ve yardımlar ile destekçilik harcamalarının tamamı; gelir vergisi açıklamasında bildirilecek gelirlerden, kurumlar vergisi açıklaması üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla kurum kazancından indirilir.
|
|
Geçici Madde 75.
31/12/2013 tarihine kadar, 28/2/2008 tarihli ve 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun 3 üncü maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen araştırma-geliştirme ve destek personelinin, bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden en az geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan gelir vergisinin; doktoralı olanlar için yüzde 90'ı, diğerleri için yüzde 80'i verilecek özet açıklama üzerinden gerçekleşen vergiden indirilmek yoluyla silinir. Bu süre içerisinde, anılan maddenin bu maddeye aykırı olan hükmü uygulanmaz.
|
Geçici Madde 76.
(Ek madde: 16/06/2009-5904 S.K./4.mad)
10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında düzenlenen ürün belgitlerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar 31.12.2014 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden ayrıktır.
Ayrık tutulan bu kazançlar üzerinden 94. madde kapsamında kesinti yapılmaz. Salt bu kazançlar için gelir vergisi yükümlülerince yıllık açıklama yazısına alınamaz.
|
Geçici Madde 77.
(Ek madde: 16/06/2009-5904 S.K./4.mad)
Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önceki dönemlerle ilgili olarak 22.05.2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu'nun 21. maddesi uyarınca işverenlerce işçiye ödenen işe başlatmama ödenceleri, damga vergisi dışında herhangi bir vergiye bağlı tutulamaz. Anılan dönemlere ilişkin işe başlatmama ödencesi gelir vergisi kesintisine bağlı tutulan yükümlülerin; vergiyi koymaya yetkili vergi dairelerine başvurmaları ve dava açmamaları, açılmış davalardan vazgeçmeleri koşuluyla 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun düzeltmeye ilişkin düzenlemeleri uyarınca alınan gelir vergisinin geri çevrilme ve geri verme işlemleri yapılır.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntem ve ilkeleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.
|
KANUNA İŞLENEMEYEN HÜKÜMLER.
31.12.1982 TARİH VE 2772 SAYILI YASANIN GEÇİCİ MADDELERİ
Geçici Madde 1 - Birinci madde ile değiştirilen 18. madde ve ikinci madde ile değiştirilen 21. madde, 1982 yılına ilişkin olup 1983 yılı Mart ayında açıklanacak gelirler ile ilgili olarak uygulanmaz.
Geçici Madde 2 - 193 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın 94. maddesinin 9 numaralı bendinde yer alan ve tam yükümlü kurumlara ödenecek dönüştürme işlentilerinden kesinti yapılmasına ilişkin hüküm, 01.01.1983 tarihinden sonra çıkarılan tahvillere ödenecek işlentiler ile ilgili olarak uygulanır.
Geçici Madde 3 - 11. madde ile değiştirilen 96. madde, bu yasanın yürürlüğe girmesinden önce gider yazılarak hesaba ödeme kapsamına giren ve kesintiye bağlı tutulmamış bulunan ödemeler ile ilgili olarak da uygulanır.
Geçici Madde 4 - Bu yasanın yürürlüğe girdiği tarihten 31.12.1983 tarihine kadar 193 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın 81. maddesinin 2 ve 3 numaralı bentleri uyarınca anamal ortaklığına geçirilen bireysel işletmeler ile tür değiştirerek anamal ortaklığına dönüşen kolektif ve yalın komandit ortaklıkların dönemsonu kaynak çizelgesi, 213 sayılı Vergi Yöntem Yasası'nın geçici 11. maddesinde belirlenen koşullarda ve anılan maddede yazılı benzerleri temel alınarak değerlemeye bağlı tutulur. Bu değerleme dolayısıyla Türk Tecim Yasası'nın değerlemeye ilişkin hükümleri uygulanmaz.
Böylece anamal ortaklığına geçirilen bireysel işletmenin iye ya da iyeleri ile anamal ortaklığına dönüşen kolektif ve yalın komandit ortaklıkların ortaklarına değerlendirilmiş dönemsonu kaynak çizelgelerine göre hesaplanan öz anamal tutarında ortaklık payı verilir.
Yukarıdaki düzenlemelere göre geçirme ya da tür değiştirme durumunda ya da dönemsonu kaynak çizelgeleri yeniden değerlemeye bağlı tutulmuş bulunan bireysel işletmelerle kolektif ve yalın komandit ortaklıkların 31.12.1983 gününe kadar 193 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın 81. maddesinin 2 ve 3 numaralı bentlerine göre anamal ortaklığına geçirilmesi ya da tür değiştirmeleri durumunda kendisine geçirilen ya da tür değiştirme yoluyla kurulan anamal ortaklıklarının dönemsonu kaynak çizelgelerinde yer alan olumlu değerler, 213 sayılı Vergi Yöntem Yasası'nın geçici 11. maddesinde kurumlar vergisi yükümlüleri için belirlenen temellere göre yıpranma payına bağlı tutulur.
213 sayılı Vergi Yöntem Yasası'nın geçici 11. maddesi uyarınca dönemsonu kaynak çizelgeleri yeniden değerlemeye bağlı tutulan bireysel işletmelerle kolektif ve yalın komandit ortaklıkların 31.12.1983 tarihinden sonra 193 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın 81. maddesinin 2 ve 3 numaralı bentlerine göre anamal ortaklığına geçirilmesi ya da tür değiştirmeleri durumunda bireysel işletmelerin iye ya da iyeleriyle kolektif ve yalın komandit ortaklıkların ortaklarına yeniden değerleme katsayıları uygulanmamış dönemsonu kaynak çizelgelerine göre hesaplanan öz anamalları tutarında ortaklık payı verilir.
31.12.1983 gününden sonra bireysel işletmeleri başkasından alan ya da tür değiştirme yoluyla kurulan anamal ortaklıklarının dönemsonu kaynak çizelgelerinde yer alan olumlu değerler, yeniden değerlemeye bağlı tutulmadan önceki değerleri üzerinden yıpranma payına bağlı tutulur. Bu ortaklıkların dönemsonu kaynak çizelgelerinde gösterilen değer artış fonları ise yeniden değerlemeye bağlı tutulan olumlu değerlerin satışı ya da ortaklıkların tasfiyesi durumunda birikmiş yıpranma payları gibi işleme bağlı olur.
Geçici Madde 5 - 1982 yılında gerçek yöntemde vergiye bağlı tecimsel kazanç iyelerinden 01.01.1983 tarihinde yürürlükte olan götürü yöntemde vergilendirilmenin genel ve özel koşullarını taşıyanlar, 193 sayılı Gelir Vergisi Yasası'nın 50. maddesi göz önüne alınmaksızın bir defaya özgü olmak üzere götürü yöntemde vergilendirilmeyi seçebilir.
Geçici Madde 6 - 193 sayılı Gelir Vergisi Yasasına bu yasanın 15. maddesi ile eklenen yinelenmiş 116. maddesi, tecimsel, tarımsal ve meslek kazançlarından dolayı 1982 takvim yılında gerçek yöntemde vergilendirilen yükümlüler ile ilgili olarak da uygulanır.
Şu kadar ki 1983 yılında gerçek yöntemden götürü yönteme geçenler ile 15.04.1983 tarihine kadar etkinliklerini terk edenler ile ilgili olarak 1982 yılı ve 01.01.1983 - 15.04.1983 dönemi için yinelenmiş 116. madde uygulanmaz.
Geçici Madde 7 - 1475 sayılı İş Yasasına bağlı olup da 12.07.1975 ile 13.04.1980 günleri (bu günler içinde) arasında işten çıkan ya da çıkarılan çalışanlara ödenen işten çıkma ödencesinin her hizmet yılı için günlük en az ücretin 30 günlük tutarının 7,5 katını ve en çok 24 yıllık tutarının aşmayan bölümü gelir vergisinden ayrık tutulur. Ayrıklığın hesaplanmasında yıl kesirleri tama yuvarlanır.
Bu maddenin uygulanmasında Vergi Yöntem Yasasında yer alan düzeltmeye ilişkin düzenlemeler göz önünde bulundurulur. Bu maddeye dayanılarak yükümlüler ve vergi sorumluları adına vergi koyulamaz.
04.12.1985 TARİH VE 3239 SAYILI YASANIN GEÇİCİ MADDESİ
Geçici Madde 1 - a) 193 sayılı yasanın bu yasayla değiştirilen 46. maddesi uyarınca artırılan tutarlara göre yeni değerlemeler yapılıncaya kadar değerleme yarkurullarınca değerlenen ve uygulanagelen her bir basamağa ilişkin götürü tecim ve bağımsız meslek kazançlarına, bu kazançların 1/3’ü oranında ekleme yapılır.
b) Bu yasa ile Gelir Vergisi Yasasının 51. maddesinin 8 numaralı bendine eklenen parantez içi hükümle götürü yöntemden yararlanmalarına olanak tanınan ve bu yasanın yürürlüğe girdiği günden önce yükümlülükleri gerçek yöntemde kurulanlar, 31.12.1985 tarihinden başlayarak götürü yönteme bağlı olmanın koşullarını taşımaları ve Ocak 1986 ayı içinde bağlı bulundukları vergi kuruluşuna yazılı olarak başvurmaları durumunda Gelir Vergisi Yasasının 50. maddesi göz önüne alınmaksızın 01.01.1986 gününden başlayarak götürü yöntemde önerilir.
Maliye ve Gümrük Bakanlığı, bu maddede yazılı başvuru süresini bir aya kadar uzatmaya yetkilidir.
c) 1985 takvim yılı kazançlarına ilişkin olarak 1986 takvim yılı içinde kurumlar vergisi açıklama yazısı veren kurumların 1985 takvim yılında elde ettikleri ve katılma kazançları ayrıklığı kapsamına giren kazançları üzerinden %10 gelir vergisi kesintisi yapılır.
Bu kesinti, kurumlar vergisi açıklama yazısı verme süresi içinde yapılır.
d) 193 sayılı Gelir Vergisi Yasasının 86 ve 87. maddelerinin bu yasa ile değiştirilen düzenlemeleri, 1985 takvim yılında elde edilen ve salt ücretten oluşan gelirler ile ilgili olarak da uygulanır.
e) 193 sayılı Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla değişik yinelenmiş 116. maddesi, tecimsel, tarımsal ve meslek kazançlarından dolayı 1985 yılında gerçek yöntemde vergilendirilen yükümlüler ile ilgili olarak da uygulanır.
f) Gelir Vergisi Yasasının 24.12.1980 tarih ve 2361 sayılı ve 31.12.1981 tarih ve 2574 sayılı yasalarla değişik 75. maddesinin ikinci fıkrasının 1, 2, 3 ve 11 numaralı bentlerinde yazılı olan ve 1985 takvim yılı içinde elde edilen gelirler için bu yasayla yürürlükten kaldırılan 77 ve yinelenmiş 122. maddeleri uygulanır.
03.12.1988 TARİH VE 3505 SAYILI YASANIN GEÇİCİ MADDESİ
Geçici Madde 1 - Bu yasanın yürürlüğe girdiği güne kadar (bu gün içinde) her bir vergi türü, vergilendirme dönemi ve vergi kuruluşu bakımından tutarı 500.000 lirayı aşmayan ve süresi gelmesine karşın ödenmemiş vergiler ile bu günden başlayarak çekişmeli duruma getirilmiş ya da dava açma süresi henüz geçmemiş olan ve tutarı 500.000 lirayı aşmayan vergilerin % 30 fazlasıyla ve çekişme yaratmamak, yaratılmış çekişmeden vazgeçmek koşuluyla 31.12.1988 gününün sonuna kadar ödenmesi durumunda ödenen bu vergilere denk gelen gecikme artırımı, gecikme işlentisi ve vergi cezalarının toplanmasından vazgeçilir.
Bu yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce her bir vergi türü, vergilendirme dönemi ve vergi kuruluşu bakımından asıllarının bir bölümü ya da tümü ödenmiş vergilere ilişkin olan ve her vergi türü bakımından tutarı 500.000 lirayı aşmayan gecikme artırımı, gecikme işlentisi ve vergi cezalarının % 30’unun 31.12.1988 gününün sonuna kadar ödenmesi durumunda kalan % 70’in toplanmasından vazgeçilir.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntem ve temeller, Maliye ve Gümrük Bakanlığınca belirlenir.
15.12.1989 TARİH VE 3689 SAYILI YASANIN GEÇİCİ MADDESİ
Geçici Madde 1 - Bu yasanın yürürlüğe girdiği güne kadar (bu gün içinde) her bir vergi türü, vergilendirme dönemi ve vergi kuruluşu bakımundan tutarı 3.000.000 lirayı, yıllık açıklama yazıları üzerinden koyulan vergilerde 25.000.000 lirayı aşmayan ve süresi gelmesine karşın ödenmemiş olan ya da ödeme süresi henüz geçmemiş vergilerin tümü ile bu vergilere denk gelen gecikme artırımı, gecikme işlentisi ve vergi cezalarının ayrı ayrı % 30’unun yarısının 31.12.1990, diğer yarısının da 31.01.1991 gününün sonuna kadar iki eşit bölümde tümüyle ödenmesi ve çekişme yaratılmaması, yaratılmış çekişmelerden vazgeçilmesi koşuluyla gecikme artırımı, gecikme işlentisi ve vergi cezalarından kalan %70’inin toplanmasından vazgeçilir.
Bu yasanın yürürlüğe girdiği günde çekişmeli olan ya da dava açma süresi henüz geçmemiş bulunan tamamlama yoluyla, kendiliğinden ya da yönetimce koyulan ve her bir vergi türü, vergilendirme dönemi ve vergi kuruluşu bakımından tutarı 3.000.000 lirayı yıllık açıklama yazıları üzerinden koyulan vergilerde 25.000.000 lirayı aşmayan vergilerin tümü ile bu vergilere denk gelen gecikme artırımı, gecikme işlentisi ve vergi cezalarının ayrı ayrı % 30’unun yarısının 31.12.1990, diğer yarısının da 31.01.1991 gününün sonuna kadar iki eşit bölümde ödenmesi durumunda ve çekişme yaratılmaması, yaratılmış çekişmelerden vazgeçilmesi koşuluyla gecikme artırımı, gecikme işlentisi ve vergi cezalarından kalan % 70’in toplanmasından vazgeçilir. Bu fıkra kapsamına giren gecikme işlentisinin hesaplanmasında vergi koymanın gerçekleşme günü, dava açma süresinin bitim günü olarak göz önüne alınır.
Bu yasanın uygulanmasında 3505 sayılı yasanın 24. maddesi ile değişik 6183 sayılı yasanın 51. maddesi gereğince asıl sayılan ve her bir vergi türü, vergilendirme dönemi ve vergi kuruluşu bakımından tutarı 3.000.000 lirayı, yıllık açıklama yazıları üzerinden koyulan vergilerde ise 25.000.000 lirayı aşmayan gecikme artırımı ve gecikme faizlerinden
- 01.01.1989 gününden başlayarak asıl sayılan tutarın % 30’unun yarısının 31.12.1990, diğer yarısının da 31.01.1991 gününün sonuna kadar iki eşit bölümde ödenmesi koşuluyla kalan % 70’inin,
- 01.01.1990 gününden başlayarak asıl sayılan tutarların % 20’sinin yarısının 31.12.1990, diğer yarısının da 31.01.1991 gününün sonuna kadar iki eşit bölümde ödenmesi koşuluyla kalan % 80’inin ve 01.01.1990 gününde asıl sayılan tutarlara 1990 yılı içinde uygulanan gecikme artırımlarının bu konuda çekişme yaratılmaması ve yaratılmış çekişmelerden vazgeçilmesi halinde toplanmasından vazgeçilir.
Bu yasanın yürürlüğe girdiği tarihten önce her bir vergi türü, vergilendirme dönemi ve vergi kuruluşu bakımından asıllarının bir bölümü ya da tümü ödenmiş vergilere ilişkin olan ve her vergi türü bakımından tutarı 3.000.000 (yıllık açıklama yazılarına ilişkin olarak 25.000.000) lirayı aşmayan gecikme artırımı, gecikme işlentisi ve vergi cezalarının % 20’sinin yarısının 31.12.1990, diğer yarısının da 31.01.1991 gününün sonuna kadar iki eşit bölümde ödenmesi durumunda kalan % 80’inin toplanmasından vazgeçilir.
Bu yasada belirtilen tutarların üzerinde borç olması durumunda bu borçların sadece yasada belirtilen tutarları kadarki bölümü ile ilgili olarak da yukarıdaki bölümce uygulanır.
Bu yasa kapsamına giren alacaklar ile ilgili olarak bu yasanın yayımı gününden önce yapılan toplama tutarları ile bu yasaya göre yapılan ödemeler yükümlüye geri verilmez.
Bu maddenin uygulanmasına ilişkin yöntem ve temeller, Maliye ve Gümrük Bakanlığınca belirlenir.
28.06.2001 TARİH VE 4697 SAYILI YASANIN GEÇİCİ MADDELERİ
Geçici Madde 1 - Bu maddenin yürürlüğe girdiği günden önce
a) Etkinliğe başlamış emekli ve yardım bankalarına ödenen primler ile bu bankalardan katılımcılarına yapılan ödemeler,
b) Düzenlenmiş kişi sigorta poliçelerinin ilgili olduğu prim ve ödemeler bakımından Gelir Vergisi Yasasının 23, 25, 63, 75, 89 ve 94. maddelerinin bu yasayla değişiklik yapılmadan önceki düzenlemeleri uygulanır.
Geçici Madde 2 - Çiftçilere yapılan doğrudan gelir desteği ödemeleri için kayıt dizgesi oluşturulması amacıyla ilgililerin isteği üzerine taşınmazlara ilişkin olarak verilecek kayıt ve belge örnekleri için tapu harcı, eğitime katkı payı, özel işlem vergisi ve döner sermaye ücreti aranmaz.
09.04.2003 TARİH VE 4842 SAYILI YASANIN GEÇİCİ MADDESİ
Geçici Madde 1 - Gelir Vergisi Yasasının 94. ve Kurumlar Vergisi Yasasının 24. maddesi gereğince vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar, Aralık 2003 dönemi ile ilgili olarak hesapladıkları fon payını, bu yasanın 37. maddesinin üçüncü bölümcesi ile kaldırılan hükümler çerçevesinde öder.
2003 yılı vergilendirme dönemlerine ilişkin olarak 01.01.2004 gününden sonra verilmesi gereken yıllık gelir ve kurumlar vergisi açıklama yazıları üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisi tutarlarından ayrıca fon payı hesaplanmaz, bu kazanç ve gelirlere ilişkin olarak vergilendirme dönemi içinde ödenen fon payları düşülmez, geri verilmez.
2004 yılı Ocak ayı gelir ve kurumlar vergisinin toplanmasından bu yasanın 38. maddesi çerçevesinde pay verilmez.
16.07.2004 TARİH VE 5228 SAYILI YASANIN GEÇİCİ MADDELERİ
GEÇİCİ MADDE 1 - 01.01.2004 gününden önce etkinliğe geçen özel bakımevleri, anaokulları ve meslek uygulayım okulları ile kalkınmada öncelikli yörelerde açılan özel okullarla ilgili olarak 08.06.1965 tarihli ve 625 sayılı Özel Öğretim Kurumları Yasasının üçüncü maddesinin bu yasayla değiştirilmeden önceki düzenlemesi uygulanır. Bu işletmelerden elde edilen kazançlar hakkında Gelir Vergisi Yasasının 20. maddesi ile Kurumlar Vergisi Yasasının 8. maddesinin birinci fıkrasının 8 numaralı bendi uygulanmaz.
GEÇİCİ MADDE 5 - 1. Yükümlülerin bu maddenin yürürlüğe girdiği güne kadar yaptıkları araştırma geliştirme harcamaları ile ilgili olarak 193 sayılı Gelir Vergisi Yasasının bu yasayla yürürlükten kaldırılan 89. maddesinin 2 numaralı bendinin altıncı ve yedinci alt bentleri ile 5422 sayılı Kurumlar Vergisi Yasasının bu yasayla değiştirilmeden önceki 14. maddesinin 6 numaralı bendi uygulanır.
2. 2004 yılına ilişkin olarak bu yasanın yayımından önce verilen geçici vergi açıklama yazılarında bu yasayla yapılan değişiklikler nedeniyle herhangi bir düzeltme yapılmaz.
|
|
