BİRİNCİ BÖLÜM: Amaç, Kapsam, Dayanak, Tanımlar ve İlkeler
Amaç
MADDE 1.
Bu yönetmelik; temel insan haklarının sağlık hizmetleri alanındaki yansıması olan ve başta Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda, diğer tüzel metinlerde ve uluslararası hukuki metinlerde kabul edilen "hasta hakları"nı somut olarak göstermek ve sağlık hizmeti verilen bütün kurum ve kuruluşlarda ve sağlık kurum ve kuruluşları dışında sağlık hizmeti verilen durumlarda, insan onuruna yakışır biçimde herkesin "hasta hakları"ndan yararlanabilmesine, haklara uyulmamasından korunabilmesine ve gerektiğinde hukuki korunma yollarını eylemli olarak kullanabilmesine yönelik yöntem ve temelleri düzenlemek amacı ile hazırlanmıştır.
|
Kapsam
MADDE 2.
Bu yönetmelik, sağlık görevi verilen kamusal ve özel bütün kurum ve kuruluşları, bu kurum ve kuruluşlarda ya da bunların dışında göreve katılan her aşamadaki ve görevdeki ilgilileri ve hizmetten yararlanma hakkını taşıyan bütün bireyleri kapsar.
|
Hukuksal Dayanak
MADDE 3.
Bu yönetmelik, 3359 sayılı Sağlık Hizmetleri Temel Yasası'nın 9. maddesinin (c) bölümüne ve 181 sayılı Sağlık Bakanlığı'nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Yasa Hükmünde Kararname'nin 43. maddesine dayanarak hazırlanmıştır.
|
Tanımlar
MADDE 4.
Bu yönetmelikte geçen deyimlerden;
a) Bakanlık: Sağlık Bakanlığı'nı,
b) Hasta: Sağlık hizmetlerinden yararlanma gereksinimi bulunan kişiyi,
c) Çalışanlar: Görevin, resmi ya da özel sağlık kurumlarında ve kuruluşlarında ya da bağımsız sunulup sunulmadığına bakılmaksızın, sağlık hizmetinin verilmesine katılan bütün sağlık meslekleri görevlilerini ve sağlık meslekleri görevlisi olmasa bile sağlık görevinin sunulmasına sorumlu olarak katılan kişileri,
d) Sağlık kurum ve kuruluşu: Milli Savunma Bakanlığı'na ait olanlar dışında, sağlık görevi verilen kamu ya da özel bütün kurum ve kuruluşlar ile tıp bilimini uygulayan bütün yerleri,
e) Hasta hakları: Sağlık görevlerinden yararlanma gereksinimi bulunan kişilerin, yalnızca insan olmaları nedeniyle sahip bulundukları ve TC Anayasası, milletlerarası antlaşmalar, yasalar ve diğer tüzel metinlerle koruma altına alınmış bulunan haklarını belirtir.
|
İlkeler
MADDE 5.
Sağlık hizmetlerinin sunulmasında aşağıdaki ilkelere uyulması zorunludur:
a) Bedensel, ruhsal ve toplumsal yönden tam bir iyilik durumunda yaşama hakkının en temel insan hakkı olduğu, hizmetin her aşamasında her zaman göz önünde bulundurulur.
b) Herkesin yaşama, maddesel ve tinsel varlığını koruma ve geliştirme hakkının olduğu ve hiçbir kurum ya da kişinin bu hakkı ortadan kaldırmak yetkisinin olmadığı bilinerek, hastaya insanca davranışta bulunulur.
c) Sağlık hizmetinin verilmesinde, hastaların, ırk, dil, din ve mezhep, cinsiyet, siyasal düşünce, felsefi inanç, ekonomik ve toplumsal durumları ile diğer farklılıkları göz önüne alınamaz. Sağlık hizmetleri, herkesin kolayca ulaşabileceği biçimde düzenlenir.
d) Tıbbi zorunluluklar ve yasalarda yazılı durumlar dışında, onayı olmaksızın kişinin beden bütünlüğüne ve diğer kişilik haklarına dokunulamaz.
e) Kişi, onayı ve bakanlığın izni olmaksızın tıbbi araştırma işlemlerine bağlı tutulamaz.
f) Yasa ile izin verilen durumlar ile tıbbi zorunluluklar dışında, hastanın özel yaşamının ve aile yaşamının gizliliğine dokunulamaz.
|
İKİNCİ BÖLÜM:Sağlık Hizmetlerinden Yararlanma Hakkı
Adalet ve Somut Olayın Gereklerine Uygun Olarak Yararlanma
MADDE 6.
Hasta, adalet ve somut olayın gerekleri çerçevesinde sağlıklı yaşamaya yönelik yönlendirimesine yönelik çalışmalar ve koruyucu sağlık hizmetlerini de kapsar biçimde, sağlık hizmetlerinden gereksinimlerine uygun olarak yararlanma hakkına sahiptir. Bu hak, sağlık hizmeti veren bütün kurum ve kuruluşlar ile sağlık hizmetinde görev alan personelin adalet ve somut olayın gereklerine uygunluk ilkelerine uygun hizmet verme yükümlülüklerini de içerir.
|
Bilgi İsteme
MADDE 7.
Hasta, sağlık hizmetlerinden nasıl yararlanabileceği konusunda bilgi isteyebilir. Bu hak, hangi sağlık kuruluşundan hangi koşullara göre yararlanabileceğini, sağlık kurum ve kuruluşları yanından verilen her çeşit hizmet ve olanağın neler olduğunu ve başvurulan kuruluşta verilen sağlık hizmetlerinden yararlanma yöntemlerini öğrenme haklarını da kapsar.
Bütün sağlık kurum ve kuruluşları, hastayı birinci fıkra uyarınca bilgilendirmek için yeterli teknik donanımı içeren birimi oluşturmak; bu birimde, hastaya kesin ve yeterli bilgi verebilecek nitelik ve bilinci taşıyan çalışanları sürekli olarak görevlendirmek ve hastanın gereksinimi olan birimlere kolayca ulaşabilmesini elde etmek üzere, kuruluşun uygun yerlerinde bilgilendirici tabela, kitapçık ve imler bulundurmak gibi önlemleri almak zorundadır.
|
Sağlık Kuruluşunu Seçme ve Değiştirme
MADDE 8.
Hasta, bağlı olduğu yasanın öngördüğü yöntem ve koşullara uymak koşulu ile, sağlık kurum ve kuruluşunu seçme ve seçtiği sağlık kuruluşunda verilen sağlık hizmetinden yararlanma hakkına iyedir.
Yasal düzenlemelerle belirlenmiş gönderme düzenine uygun olmak koşuluyla hasta, sağlık kuruluşunu değiştirebilir. Ancak, kuruluşu değiştirmenin yaşamını tehlikeye atıp atmayacağı ve hastalığının daha da ağırlaşıp ağırlaşmayacağı konularında hastanın doktor yanından aydınlatılması ve yaşamsal tehlike bakımından sağlık kuruluşunun değiştirilmesinde tıp açısından bir sakınca görülmemesi temeldir.
İvedi olgular dışında, başka bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olup da yasal düzenlemelerin öngördüğü gönderme zincirine uymayanlar aradaki eder farkını kendileri karşılar.
Hastanın sağlık kuruluşunda kalmasında tıpsal yönden yarar bulunmayan ya da bir başka sağlık kuruluşuna geçişi gerekli olan durumlarda, durum hastaya ya da 15. maddenin ikinci bölümcesinde belirtilen kişilere açıklanır. Geçişten önce, gereken bilgiler geçiş isteminde bulunulan ya da tıpsal açıdan uygun görülen sağlık kuruluşuna, geçiren kuruluş ya da yasal düzenlemelerle belirlenen yetkililerce verilir. Her iki durumda da hizmetin aksamadan ve kesintisiz olarak verilmesi temeldir.
|
Çalışanı Tanıma, Seçme ve Değiştirme
MADDE 9.
Hastaya, istemesi durumunda, kendisine sağlık hizmeti verecek ya da vermekte olan hekimlerin ve diğer çalışanların kimlikleri, görev ve sanları hakkında bilgi verilir.
Yasal düzenlemelerle belirlenmiş yöntemlere uyulmak koşuluyla hastanın, kendisine sağlık hizmeti verecek olan çalışanı özgürce seçme, iyileşmesi ile ilgilenen hekimi değiştirme ve başka hekimlerin görüşünü almayı isteme hakkı vardır.
Çalışanı seçme, hekimi değiştirme ve görüş alma isteme hakları kullanıldığında, yasal düzenlemeler ile belirlenen eder farkı, bu hakları kullanan hasta yanından karşılanır.
|
Öncelik Sırasının Belirlenmesini İsteme
MADDE 10.
Sağlık kuruluşunun hizmet verme olanaklarının yetersiz ya da sınırlı olması nedeniyle sağlık hizmeti istemine zamanında yanıt verilemeyen durumlarda, hasta, öncelik hakkının tıbbi ölçütlere dayalı ve nesnel olarak belirlenmesini isteyebilir.
İvedi ve adli olgular ile yaşlılar ve engelliler hakkında öncelik sırasının belirlenmesinde ilgili yasal düzenlemelerin gerekleri uygulanır.
|
Tıp Biliminin Gereklerine Uygun Tanı, İyileştirme ve Bakım
MADDE 11.
Hasta, çağcıl tıp biliminin ve uygulayımbilimin gereklerine uygun olarak tanısının konulmasını, iyileştirilmesini ve bakımını isteyebilir.
Tıp biliminin ilkelerine ve tıp ile ilgili yasal düzenlemelere aykırı ya da aldatıcı tanı ve iyileştirme yapılamaz.
|
Tıbbi Gereklilikler Dışında İşlem Yasağı
MADDE 12.
Tanı, tedavi ya da korunma amacı olmaksızın, ölüme ya da yaşamsal tehlikeye yol açabilecek ya da beden bütünlüğünü bozabilecek ya da ruhsal ya da bedensel direnci azaltabilecek hiçbir şey yapılamaz ve istenemez.
|
Ötenazi yasaktır.
MADDE 13.
Tıbbi koşullar konusunda ya da her ne biçimde olursa olsun, yaşam hakkından vazgeçilemez. Kendisinin ya da bir başkasının istemi olsa da, kimsenin yaşamına son verilemez.
|
Tıbbi Özen Gösterilmesi
MADDE 14.
Personel, hastanın durumunun gerektirdiği tıbbi özeni gösterir. Hastanın hayatını kurtarmak ya da sağlığını koruma olanağı olmadığı durumlarda da, acısını azaltmaya ya da dindirmeye çalışmak zorunludur.
|
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM: Sağlık Durumuyla İlgili Bilgi Alma Hakkı
Genel Olarak Bilgi İsteme
MADDE 15.
Hasta; sağlık durumu, kendisine uygulanacak tıp bilimi işlemleri, bunların yararları ve olası sakıncaları, almaşık tıp yöntemlerini, iyileştirmenin onanmaması durumunda ortaya çıkabilecek olası sonuçları ve hastalığın gidişi ve sonuçları konusunda sözlü ya da yazılı olarak bilgi isteme hakkına iyedir.
Sağlık durumuyla ilgili gereken bilgiyi, hastanın kendisi ya da hastanın küçük, ayırt etme gücünden yoksun ya da sınırlı olması durumunda yasal temsilcisi olan anne babası ya da korumanı isteyebilir. Hasta, sağlık durumuyla ilgili bilgi almak için bir başkasına da yetki verebilir. Gerek görülen durumlarda yetkinin belgelendirilmesi istenebilir.
Hasta, iyileştirilmesi ile ilgilenen hekim dışında bir başka hekimden de sağlık durumuyla ilgili bilgi alabilir.
|
Kayıtları İnceleme
MADDE 16.
Hasta, sağlık durumuyla ilgili bilgiler bulunan dosyayı ve kayıtları, doğrudan ya da vekili ya da yasal temsilcisi aracılığıyla inceleyebilir ve bir örneğini alabilir. Bu kayıtlar, yalnızca hastanın tedavisiyle doğrudan ilgili olanlarca görülebilir.
|
Kayıtların Düzeltilmesini İsteme
MADDE 17.
Hasta, sağlık kurum ve kuruluşlarında bulunan kayıtlarında eksik, belirsiz ve yanlış tıpsal ve kişisel bilgilerin tamamlanmasını, açıklanmasını, düzeltilmesini ve sağlığının son durumunu ve kişisel durumuna uygun duruma getirilmesini isteyebilir.
Bu hak, hastanın sağlık durumuyla ilgili yazanaklara karşı çıkma ve aynı ya da başka kurum ve kuruluşlarda sağlık durumuyla ilgili yeni yazanak oluşturulmasını isteme haklarını de kapsar.
|
Bilgi Vermenin Yöntemi
MADDE 18.
Bilgi, gerektiğinde çevirmen kullanılarak, hastanın anlayabileceği biçimde, tıp terimleri olabildiğince kullanılmadan, kararsızlığa ve kuşkuya yer verilmeden ve hastanın psikolojik durumuna uygun ve özenli bir söyleyiş ile verilir.
|
Bilgi Verilmesi Uygun Olmayan ve Önlem Alınması Gereken Durumlar
MADDE 19.
Hastanın psikolojik yapısını kötü etkileyecek biçiminde hastalığının artması olasılığının bulunması ve hastalığın gidişinin ve sonucunun ağır görülmesi durumunda, tanının saklanması uygundur.
Hastaya ya da yakınlarına, hastanın sağlık durumuyla ilgili bilgi verilip verilmemesi, yukarıdaki bölümcede belirtilen koşullar çerçevesinde hekiminin düşüncesine bağlıdır.
İyileşmesi olanaklı olmayan bir tanı, ancak bir doktor yanından ve ölçülü biçimde hastaya duyumsatılabilir ya da bildirilebilir. Hastanın karşı yönde bir isteminin bulunmaması ya da hastalığın açıklanacağı kişinin önceden belirlenmemesi durumunda, böyle bir tanı ailesine bildirilir.
|
Bilgi Verilmesini Yasaklama
MADDE 20.
İlgili yasal düzenlemelere ve hastalığın niteliğine göre yetkili başvuru yerlerince alınacak önlemlerin gerektirdiği durumlar dışında, hasta, sağlık durumu ile ilgili olarak kendisine, ailesine ya da yakınlarına bilgi verilmemesini isteyebilir.
|
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Hasta Haklarının Korunması
Gizliliğe Saygı Gösterilmesi
MADDE 21.
Hastanın gizliliğine saygı gösterilmesi temeldir. Hasta, gizliliğinin korunmasını açıkça isteyebilir. Her tür tıpsal işlem, hastanın gizliliğine saygı gösterilerek uygulanır.
Gizliliğe saygı gösterilmesi ve bunu isteme hakkı;
a) Hastanın sağlık durumu ile ilgili tıpsal değerlendirmelerin gizlilik içerisinde yürütülmesini,
b) Yoklamanın, tanının, iyileştirmenin ve hastaya doğrudan dokunmayı gerektiren her işlemin ölçülü bir gizlilik ortamında gerçekleştirilmesini,
c) Tıpsal açıdan sakınca oluşturmayacak durumlarda yanında bir yakınının bulunmasına izin verilmesini,
d) İyileştirme aşamasında, doğrudan ilgili olmayan kişilerin, tıpsal işlem sırasında bulunmamasını,
e) Hastalığın durumu gerektirmedikçe hastanın kişisel ve aile yaşamına karışılmamasını,
f) Sağlık giderlerinin kaynağının gizli tutulmasını kapsar.
Ölüm olayı, gizliliği bozamaz.
Eğitim verilen sağlık kurum ve kuruluşlarında, hastanın iyileştirme aşamasıyla doğrudan ilgili olmayanların tıpsal işlem sırasında bulunması gerekliyse, önceden ya da iyileştirme sırasında bunun için hastanın ayrıca onamı alınır.
|
Onam Olmaksızın Tıpsal İşleme Bağlı Tutulmama
MADDE 22.
Yasada gösterilen ayrıklar dışında, kimse onamı olmaksızın ve verdiği onama uygun olmayan bir biçimde tıpsal işleme bağlı tutulamaz.
Bir suç işlediği ya da buna katıldığı kuşkusu altında bulunan kişinin işlediği suçun olası kanıtlarının, kendisinin ya da zarar görenin bedeninde olduğu düşünülen durumlarda, bu kanıtların ortaya çıkarılması için sanığın ya da zarar görenin tıpsal işleme bağlı tutulması, yargıcın kararına bağlıdır.
Gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda bu işlem, cumhuriyet savcısının istemi üzerine yapılabilir.
|
Bilgilerin Gizli Tutulması
MADDE 23.
Sağlık görevinin yerine getirilmesi nedeniyle edinilen bilgiler, yasa ile izin verilen durumlar dışında, hiçbir biçimde açıklanamaz.
Kişinin onamına dayansa bile, kişilik haklarından bütünüyle vazgeçilmesi, bu hakların başkasına geçişi ya da aşırı düzeyde sınırlanması sonucunu doğuran durumlarda bilginin açıklanması, bunları açıklayanın hukuksal sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Hukuksal ve aktörel yönden geçerli ve haklı bir nedene dayanmaksızın hastaya zarar verme olasılığı bulunan bilginin yayılması, çalışanların ve diğer kişilerin hukuk ve ceza sorumluluğunu da doğurur.
Araştırma ve eğitim amacıyla yapılan işlerde de hastanın kimlik bilgileri, onamı olmaksızın açıklanamaz.
|
BEŞİNCİ BÖLÜM
Tıpsal İşlemde Hastanın Onamı
Hastanın Onamı ve İzin
MADDE 24.
Tıpsal işlemlerde hastanın onamı gerekir. Hasta küçük veya kısıtlı ise velisinden ya da korumanından izin alınır. Hastanın velisinin ya da korumanının olmadığı ya da hazır bulunamadığı ya da hastanın ifade gücünün olmadığı durumlarda, bu koşul aranmaz.
Yasal temsilcinin izin vermediği durumlarda, hastaya işlemde bulunmak tıp açısından gerekli ise, velayet ya da korumanlık altındaki hastaya tıpsal işlemde bulunulabilmesi, Türk Yurttaşlar Yasası'nın 272. ve 431. maddeleri uyarınca mahkeme kararına bağlıdır.
Yasal temsilciden ya da mahkemeden izin alınması zaman gerektirecek ve hastaya hemen işlem yapılmadığında yaşamı ya da yaşamsal organlarından biri tehlikeye girecekse izin aranmaz.
Üçüncü fıkrada belirtilen, yaşamı ya da yaşamsal organlardan birini tehlikeye sokan ivedi durumlar dışında, onamın her zaman geri alınması olanaklıdır.
Onamın geri alınması, hastanın sağaltımı geri çevirmesi anlamına gelir.
Onamın işlem başladıktan sonra geri alınması, ancak tıpsal yönden sakınca bulunmamasına bağlıdır.
|
Sağaltımı Geri Çevirme ve Durdurma
MADDE 25.
Yasal açıdan zorunlu durumlar dışında ve doğabilecek olumsuz sonuçların sorumluluğu hastaya yüklenmek üzere, hasta, kendisine uygulanması tasarlanan ya da uygulanmakta olan sağaltımı geri çevirmek ya da durdurulmasını istemek hakkına iyedir. Bu durumda, sağaltımın uygulanmamasından doğacak sonuçların hastaya, yasal temsilcilerine ya da yakınlarına anlatılması ve onlardan bunu gösteren yazılı bir belge alınması gerekir.
Bu hakkın kullanılması, hastanın sağlık kuruluşuna yeniden başvurusu durumunda hastaya karşı kullanılamaz.
|
Küçüğün ya da Kısıtlının Tıbbi İşleme Katılımı
MADDE 26.
Yasal temsilcinin onayının gerektiği ve yeterli olduğu durumlarda bile olanak olduğu ölçüde küçük ya da kısıtlı olan hastanın dinlenmesi biçiminde tıbbi işleme katılımı sağlanır.
|
Alışılmamış Sağaltım Yöntemlerinin Uygulanması
MADDE 27.
Klinik ya da laboratuvar incelemeleri sonucunda bilinen, alışılmış sağaltım yöntemlerinin hastaya yarar getirmeyeceğinin kesinleşmesi ve daha önce deney hayvanları üzerinde yeterince denenerek yararlı etkilerinin anlaşılması ve hastanın onamının da bulunması durumunda, bilinen, alışılmış sağaltım yöntemleri yerine başka bir sağaltım yöntemi uygulanabilir. Ayrıca bilinen, alışılmış sağaltım yöntemi dışında bir yöntemin uygulanabilmesi için, hastaya yararlı olacağı ve bu sağaltımın bilinen, alışılmış sağaltım yöntemlerinden daha elverişsiz sonuç vermeyeceği umuluyor olmalıdır.
Daha önce denenmemiş bir sağaltım ya da tıpsal işlem yöntemine, ancak zarar vermeyeceği ve hastayı kurtaracağı kesin olarak öngörüldüğünde başvurulabilir.
Altıncı bölümde yer alan düzenlemeler saklıdır.
|
Onamın Biçimi ve Geçerliliği
MADDE 28.
Yasanın öngördüğü ayrık durumlar dışında, onam herhangi bir biçime bağlı değildir.
Hukuka ve aktöreye aykırı düşen biçimde alınan onam geçersizdir ve bu biçimde alınan onama dayanılarak beden bütünlüğüne dokunulamaz.
|
Organ ve Doku Alınmasında Onam
MADDE 29.
18 yaşından küçük ve ayırt etme gücü yerinde olmayanlardan organ ve doku alınamaz. 18 yaşından küçük olmayan ve ayırt etme gücü yerinde olanlardan tanı, sağaltım ve bilimsel amaçlar ile organ ya da doku alınması, 2238 sayılı Organ ve Doku Alınması, Saklanması ve Aktarılmasına İlişkin Yasa'nın 6. maddesinde öngörülen yazılı biçim koşuluna bağlıdır. Ölüden organ ve doku alınma koşulu ve ölü vücutların bilimsel araştırma için saklanması konusunda 2238 sayılı yasanın 14. maddesi saklıdır.
|
Aile Planlaması Görevleri ve Gebeliğin Sonlandırılması
MADDE 30.
İlgilinin onamı olsun olmasın, Bakanlıkça belirlenmiş olanlar dışındaki ilaç ve araçlar aile planlaması görevlerinde kullanılamaz.
Gebeliğin sonlandırılması, 2827 sayılı Nüfus Planlaması Hakkında Yasayla öngörülen koşullara bağlıdır.
Kısırlaştırma ve gebeliğin sonlandırılması için hastanın onamıyla evliyse eşinin de onamı gereklidir.
|
Onamın Kapsamı
MADDE 31.
Onam alınırken hastanın ya da yasal temsilcisinin tıpsal işlemin konusu ve sonuçları ile ilgili olarak bilgilendirilip aydınlatılması temel koşuldur.
Hastanın uygulanacak tıpsal işlem için verdiği onam, bu işlemin gerektirdiği diğer tıpsal işlemleri de kapsar. Ancak tıpsal işlemlerin uygulanmasında, bu yönetmelikte ve diğer yasal düzenlemelerde belirtilen hakların çiğnenmemesi için en üst düzeyde özen gösterilir.
|
ALTINCI BÖLÜM
Tıp Araştırmaları
Tıp Araştırmalarında Onam
MADDE 32.
Hiç kimse, ilgili bakanlığın izni ve kendi onamı bulunmaksızın, deneyim, araştırma ya da eğitim amaçlı hiçbir tıpsal işleme konu yapılamaz.
Tıp araştırmalarından beklenen tıpsal yarar ve toplumsal çıkar, kendi üzerinde araştırma yapılmasına onam gösteren gönüllünün yaşamından ve beden bütünlüğünün korunmasından üstün tutulamaz.
Tıp araştırmaları, sadece yasal düzenlemelere göre araştırmada bulunmaya yetkili ve yeterli tıp bilgisi ve deneyimi bulunan çalışanlarca, yasal düzenlemelerle belirlenmiş yerlerde yürütülür.
Gönüllünün tıp araştırmasına onam vermiş olması, bu araştırmada görev alan çalışanın sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
|
Gönüllünün Korunması ve Bilgilendirilmesi
MADDE 33.
Araştırmalarda, gönüllünün sağlığına ve diğer kişilik haklarına zarar verilmemesi için gereken bütün önlemler alınır. Araştırmanın gönüllüye vereceği olası zararlar önceden belirlenemiyorsa gönüllü, onamı bulunsa bile, araştırma konusu yapılamaz.
Gönüllü, araştırmanın amacına, yöntemine, olası yararları ve zararlarına ve araştırmaya katılmaktan vazgeçebileceğine ve araştırmanın her aşamasında başlangıçta verdiği onamı geri alabileceğine ilişkin olarak, önceden yeterince bilgilendirilir.
|
Onam Alınmasının Yöntemi ve Biçimi
MADDE 34.
Tıbbi araştırma ile ilgili yeterince bilgilendirilmiş olan gönüllünün onamının maddi ya da manevi hiçbir zorlama olmaksızın, tümüyle özgür istencine dayanılarak alınmasına en üst düzeyde özen gösterilir.
Tıbbi araştırmalarda onam, yazılı biçim koşuluna bağlıdır.
|
Küçüklerin ve Ayırt Etme Gücü Olmayanların Durumu
MADDE 35.
Ergin ve ayırt etme gücü olmayanlara, kendilerine yararı olmaksızın, sırf tıp araştırması amacı taşıyan tıpsal işlemler hiçbir biçimde uygulanamaz. Yararı bulunuyorsa ergin ve ayırt etme gücü olmayanlar üzerinde tıp araştırması yapılabilmesi, velilerinin ya da korumanlarının onamına bağlıdır.
Yasal temsilcinin onam vermediği durumlarda 24. maddenin ikinci bölümcesi uygulanır.
|
İlaç ve Bileşimlerin Araştırma Amacıyla Kullanımı
MADDE 36.
İlgili yasal düzenlemelere göre izin ya da izin belgesi alınmış olsa dahi, sırf tıp araştırması amacı ile hasta üzerinde kendi onamı ve bakanlığın izni bulunmaksızın hiçbir ilaç ve bileşim kullanılamaz.
İlaç ve bileşimlerin tıp araştırmasında kullanımı, 29.11.1993 tarihli ve 21480 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan İlaç Araştırmalarına İlişkin Yönetmelik'e bağlıdır.
|
YEDİNCİ BÖLÜM
Diğer Haklar
Güvenliğin Sağlanması
MADDE 37.
Herkes, sağlık kurum ve kuruluşlarında güvenlik içinde olmayı bekleme ve bunu isteme hakkını elinde bulundurur.
Bütün sağlık kurum ve kuruluşları, hastaların ve ziyaretçi ve eşlikçi gibi yakınlarının can ve mal güvenliklerinin korunması için gerekli önlemleri almak zorundadır.
Tutuklu ve hükümlerin sağlık kurum ve kuruluşlarında korunmaları ile ilgili özel düzenlemeler saklıdır.
|
Din Ödevlerini Yerine Getirebilme ve Dinsel Hizmetlerden Yararlanma
MADDE 38.
Sağlık kurum ve kuruluşlarının olanakları ölçüsünde hastalara din ödevlerini özgürce yerine getirebilmeleri için gereken önlemler alınır.
Kurum hizmetlerinde aksamalara yol açmamak, başkalarını rahatsız etmemek ve çalışanlarca düzenlenip yürütülen sağaltıma hiçbir biçimde karışılmaması koşulu ile hastalara dinsel aşılamada bulunmak ve onları ruhsal yönden desteklemek üzere, istemeleri durumunda, dinsel inançlarına uygun olan din görevlisi çağrılır. Bunun için sağlık kurum ve kuruluşlarında uygun zaman ve yer belirlenir.
İfade gücü bulunmayıp da dinsel inancı bilinen ve kimsesiz olan can çekişen hastalar için de istem koşulu aranmaksızın dinsel inançlarına uygun olan din görevlisi çağrılır.
Bu hakların nasıl, ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak önlemler, sağlık kuruluşunun çalışma yöntem ve temellerini gösteren yasal düzenlemelerde ayrıca belirlenir.
|
İnsanlığa Yakışan Değerlere Saygı ve Ziyaret
MADDE 39.
Hasta, kişilik değerlerine uygun bir biçimde ve ortamda sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına iyedir.
Sağlık hizmetlerinde görev alan çalışanların tümü, hastalara, yakınlarına ve ziyaretçilere güleryüzlü, nazik, şefkatli ve sağlık hizmetleri ile ilgili yasal düzenlemelere ve bu yönetmeliğe uygun davranmak zorundadır.
Sağlık hizmetlerinin her aşamasında, hastalara, onların bedensel ve ruhsal durumları göz önüne alınarak, hangi işlemin neden ve nasıl yapıldığı, yapılacağı ve bekletildiklerinde bekletilmenin nedenleri konusunda gerekli ve yeterli bilgi verilir.
Sağlık kurum ve kuruluşlarında, insan onuruna yakışır, her tür temizliğin sağlanması, gürültünün ve rahatsız edici diğer bütün etkenlerin giderilmesi temeldir. Gerektiğinde, hasta bunları kendisi isteyebilir.
Hasta ziyaretçilerinin kabul edilmesi, kurum veya kuruluşça belirlenen yöntem ve temellere uygun olarak ve hastaların dirlik ve dinginliğini bozacak eylem ve tutumlara yol açmayacak biçimde gerçekleştirilir ve bu konuda gereken önlemler alınır.
|
Eşlikçi Bulundurma
MADDE 40.
İnceleme ve sağaltım sırasında hastaya yardımcı olmak üzere, yasal düzenlemelerin ve kurum olanaklarının elverdiği ve hastanın sağlık durumunun gerektirdiği ölçüde, sağaltımdan sorumlu hekimin uygun görmesine bağlı olarak, eşlikçi bulundurulması istenebilir.
Bu hakkın nasıl, ne zaman kullanılacağı ve bu konuda alınacak önlemler, sağlık kurum ve kuruluşunun çalışma yöntem ve temellerini gösteren yasal düzenlemelerde ayrıca belirlenir.
|
Görevin Sağlık Kurum ve Kuruluşu Dışında Verilmesi
MADDE 41.
Hastalar, aşağıdaki durumlarda sağlık görevlerinden bulundukları yerlerde de yararlanabilirler:
a)Koruyucu sağlık işlerinin yerine getirilmesinde,
b)Tıpla ilgili nedenlerden dolayı sağlık kuruluşuna kendiliğinden gidilemeyen ya da götürülemeyen durumlarda,
c)Doğal yıkımlar gibi olağanüstü durumlarda.
Görevin sağlık kuruluşu dışında yerine getirilmesi ile ilgili yöntem ve temeller, Bakanlıkça ayrıca düzenlenir.
|
SEKİZİNCİ BÖLÜM
Sorumluluk ve Tüzel Korunma Yolları
Başvuru, Yakınma ve Dava Hakkı
MADDE 42.
Hasta ve hasta yakınları, hasta haklarının çiğnenmesi durumunda, yasal düzenlemeler çerçevesinde her türlü başvuru, yakınma ve dava hakkını elinde bulundurur.
|
Sağlık Kurum ve Kuruluşlarının Sorumluluğu
MADDE 43.
Hasta hakları çiğnendiğinde, çalışan kişileri çalıştıran kurum ve kuruluşa karşı maddi ya da manevi tazminat davası açılabilir.
Ancak kendisine karşı dava açılacak başvuru yerinin kamu kurum ve kuruluşu olması durumunda;
a) 2577 sayılı Yönetsel Yargılama Yöntemi Yasası'nın 12. maddesine göre, hakkın bir yönetsel işlem dolayısıyla çiğnenmesi durumunda ilgililer, doğrudan doğruya tam yargı davası ya da iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri gibi ilk önce iptal davası açarak bu davanın karara bağlanması üzerine dava açma süresi içerisinde tam yargı davası açabilir.
b) Aynı yasanın 13. maddesi uyarınca, zarar verici eylemin öğrenildiği tarihten başlayarak en geç bir yıl içinde maddi ve manevi tazminat olarak istenilen tazminat tutarı ayrı ayrı gösterilerek yönetime başvurulması ve istemin açıkça ya da örtülü geri çevrilmesi durumunda yasal süresi içinde yönetsel yargı yerlerinde dava açılması gerekir.
|
Devlet Görevlilerinin ya da Diğer Kamu Görevlilerinin Sorumluluğu
MADDE 44.
Bu yönetmelikte gösterilen hasta haklarının eylemli olarak kullanılmasına engel olan ya da bu hakları başka bir biçimde çiğneyen çalışan ceza, para ve disiplin sorumluluklarının tümü ya da bunlardan birkısmı ile sorumlu olabilir.
Birinci bölümcede belirtilen sorumluluklar dışında, hak çiğnemenin durumuna göre, görevliyi çalıştıran kurum ve kuruluşun görevli için uygulayacağı yönetsel önlem ve yaptırımlar saklıdır.
|
Kamu Görevlilerinin Sorumluluğunu Belirleme Yöntemi
MADDE 45.
Kamu kurum ve kuruluşlarında görevli çalışanların hasta haklarını çiğneyen eylem ve tavırları, yakınma durumunda ya da yönetimce kendiliğinden belirlendiğinde, olayın izlenmesi, soruşturulması ve gerekirse yaptırıma bağlanması için doğrudan valiliklerce ya da bakanlık ya da çalışanın görevli olduğu kurumlarca denetçi ya da soruşturmacı görevlendirilir.
|
Kamu Görevlilerine Yönelik Yaptırımlar
MADDE 46.
Hasta haklarının devlet görevlileri ya da diğer kamu görevlilerince ve görevleri sırasında herhangi bir biçimde çiğnenmesi durumunda uygulanacak yaptırımlar aşağıda gösterilmiştir:
a) Kamu görevlisinin eyleminin niteliğine göre, soruşturmacı disiplin cezası önermişse, yasal düzenlemelerin öngördüğü disiplin cezaları yetkili üst ya da kurullarca yöntemine göre biçilir.
b) Hakkın çiğnenmesi aynı zamanda ceza hukukuna göre suç oluşturuyorsa, devlet görevlisi için, Devlet Görevlisinin Yargılanmasına İlişkin Geçici Yasa uyarınca yapılan soruşturma sonucunda yargılanmasının gerekli olduğu kararı verilir ise, dosya cumhuriyet başsavcılığına gönderilerek ceza davası açılması ve böylece görevli hakkında eylemine uygun bulunan ceza yaptırımının uygulanması sağlanır.
c) Anayasa'nın 40. maddesinin ikinci bölümcesi, 129. maddesinin beşinci bölümcesi ve 657 sayılı Devlet Görevlileri Yasası'nın 13. maddesi ve ilgili diğer yasal düzenlemeler uyarınca, devlet görevlilerinin ve diğer kamu görevlilerinin tüzel sorumluluğu, doğrudan doğruya görevliye karşı açılacak dava yolu ile gerçekleştirilemez. Dava, 43. maddede gösterilen yönteme göre, ancak yönetime karşı açılabilir. Bu görevlinin tüzel sorumluluğunun doğması, yönetime karşı açılacak dava sonucunda tazminat kararı verilmesine bağlıdır.
Kamu görevlisinin verdiği zarar, mahkeme kararı üzerine yönetimce karşılandıktan sonra, buna yol açan görevliden istenir.
d) Kamu görevlisi çalışanın mesleğini kurumsal görevi dışında bağımsız olarak yürütmekte iken işledikleri eylemlerden dolayı görevli için 47. maddeye göre işlem yapılır.
|
Kamu Görevlisi Olmayan Çalışanın Sorumluluğu
MADDE 47.
Hasta haklarının devlet görevlisi ya da diğer kamu görevlisi olmayan çalışanlarca herhangi bir biçimde çiğnenmesi durumunda uygulanacak yaptırımlar aşağıda gösterilmiştir:
a) Kamu görevlisi olmayan çalışanlar, hakları çiğnenen hastanın doğrudan yakınması üzerine ya da bu eylemlerin başka biçimde belirlenmesi durumunda bakanlık ya da başka kurum ve kuruluşlarca yapılan bildirim üzerine, bunların özel yasalara göre kurulmuş olan kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları onur kurullarınca disiplin cezaları ile cezalandırılabilir.
b) Kamu görevlisi olmayan çalışanların hasta haklarını çiğnemelerinden doğan tüzel sorumlulukları, genel düzenlemelere göre doğrudan doğruya kendilerine ya da bunları çalıştıran kurum ve kuruluşlara karşı ya da hem kendilerine hem de çalıştıranlara karşı birlikte dava açılarak ileri sürülebilir.
c) Kamu görevlisi olmayan çalışanlara yönelik olarak, ceza hukukuna göre suç oluşturan eylemleri nedeniyle ceza yaptırımlarının uygulanması, genel düzenlemelere göre doğrudan doğruya cumhuriyet savcılıklarına yapılacak bildirim ya da yakınma yoluyla gerçekleştirilebilir.
|
DOKUZUNCU BÖLÜM
Son Düzenlemeler
Kurum ve Kuruluş Yetkililerinin Görevi
MADDE 48.
Sağlık kurum ve kuruluşlarının yetkilileri, bu yönetmelikte ve diğer yasal düzenlemelerde belirtilen hasta haklarının sözüne ve ruhuna uygun olarak kullanılabilmesine yardımcı olmak amacı ile bu yönetmelikte gösterilen hasta haklarını bir dizelge, tabela ya da kitapçığa dökerek, bunları sağlık kurum ve kuruluşunun hastalar, çalışanlar ve ziyaretçilerce kolayca ulaşılıp okunabilecek uygun yerlerinde bulundurmak da içinde olmak üzere, gerekli tüm önlemleri almakla yükümlü ve yetkilidir.
|
Saklı Düzenlemeler
MADDE 49.
Ulusal güvenliğin, kamu düzeninin, kamu yararının, genel ahlakın ve genel sağlığın korunması amacıyla yasa ile getirilen özel düzenlemeler ve sınırlamalar saklıdır.
|
Yürürlük
MADDE 50.
Bu yönetmelik, yayımlandığı gün yürürlüğe girer.
|
Yürütme
MADDE 51.
Bu yönetmeliği Sağlık Bakanı yürütür.
|
|
