|
I. GİRİŞ
İşverenler işyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemleri almak zorundadırlar. Bu çalışma kapsamında Sırbistan İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun V. bölümlerinde düzenlenen İş Sağlığı ve Güvenliği Organizasyonu ile VI. bölümünde düzenlenen İş Sağlığı ve Güvenliği İşçi Temsilciliği konuları incelenecektir.
Bu çalışmanın hazırlanması esnasında uygulamanın öğrenilebilmesi bakımından yargı kararlarına ulaşılması mümkün olamamıştır.
II. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ORGANİZASYONU
(ZBIZR. čl. 37 - 43)
İşverenin İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Organizasyonu Kurması
İşveren işyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemleri almak ve iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu kurmak zorundadır (čl.37/1). Bu zorunluluk işverenlerin işçiyi gözetme borcunun doğal sonucudur.
İşveren iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu kapsamında gerçekleştirilmesi gereken işleri yerine getirmek maksadıyla bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Uzman kişi, işverenin bir işçisi, lisans sahibi bir tüzel kişi ya da bu işleri yapma yetkisine sahip olan bir girişimci olabilir (čl.37/3).
İş sağlığı ve güvenliği organizasyonu kapsamında gerçekleştirilmesi gereken işleri bu Kanununun ilgili maddelerinde gösterilen uzmanlık sınavını başarmış kişi gerçekleştirebilir. Bunun yanında işverenin çalıştırdığı işçi sayısı 10’dan az ise, iş sağlığı ve güvenliği organizasyonuna ilişkin işleri gerçekleştirmek üzere uzmanlık sınavına girmemiş bir kişiyi görevlendirmesi mümkündür (čl.37/1-2).
İşveren iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin organizasyonu kurarken teknolojik gelişmeler, çalışma süreci, çalışma sürecine katılan işçi sayısı, vardiya sayısı, ortaya çıkması muhtemel riskler, faaliyet türü gibi etmenleri göz önünde tutar (čl.37/4, 1-7).
İşin Uzman Kişilere Yaptırılması
İşveren iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin organizasyonu kurmak ile görevli uzman kişiye bağımsız çalışması için gerekli şartları sağlamakla yükümlüdür. İşveren bu kapsamda uzman kişinin iş sağlığı ve güvenliği konusunda tüm verilere ulaşmasına imkân sağlamalıdır (čl.38/1). Bunun yanında işveren, uzman kişiye teknolojik süreç, süreçteki riskler ve risklerin önlenmesi için kullanılan araçlar hakkında bilgilendirme yapmakla yükümlüdür (čl.39).
İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin organizasyonu kurmak ile görevli uzman kişi işverene karşı sorumludur. Uzman kişinin organizasyona ilişkin çalışmaları esnasında ortaya çıkacak zararlardan işveren sorumludur. Zarar, uzman kişinin kusuru davranışı ile ortaya çıkmış ise işvereninin genel hükümlere rücu hakkı bulunmaktadır (čl.38/2).
İşveren, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının sağlanması amacına yönelik olarak işçilere iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim vermekle ve uzman kişiye işçilere gerekli eğitimin verilip verilmediği konusunda bilgilendirme yapmakla yükümlüdür. Eğitimin verilmediği durumlarda ya da uzman kişinin verilen eğitimin yetersiz olduğuna kanaat getirdiği durumlarda işveren eğitimin verilmesi için gerekli imkânı sağlamak zorundadır (čl.27/1-2; čl.38/3).
Uzman Kişinin Görevleri
Uzman kişilerin görevleri şunlardır (čl.40/1, 1-13).
1. Risk değerlendirme kuruluna iştirak etmek,
2. İş malzemeleri, tehlikeli maddeler ve kişisel güvenlik için gerekli ekipmanların planlanması, seçilmesi, kullanılması ve korunması için denetim gerçekleştirmek ve bu konularda işverene danışmanlık yapmak,
3. Güvenli ve sağlıklı çalışma koşullarının yaratılması için işyerinin düzenlenmesi ve donatılması aşamasında karar alma mekanizmasına katılmak,
4. Çalışma çevresinde önleyici ve dönemlik denetimler yapmak,
5. Çalışma araçlarının önleyici ve dönemlik muayene ve testlerini organize etmek,
6. Çalışma koşullarını özellikle de daha riskli olan çalışma ortamının iyileştirilmesi amacına yönelik olarak gerekli işlemlerin yapılması için önerilerde bulunmak,
7. İşyerinde çalışanların sağlığı ve güvenliği için alınan tedbirlerin uygulanıp uygulanmadığını günlük olarak denetlemek,
8. İş kazası ya da meslek hastalığı sonucunda oluşan yaralanmaları ve ortaya çıkan zararları incelemek, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi için raporlar düzenlemek,
9. Sağlıklı ve güvenli çalışma için işçileri gerekli durumlarda eğitim vermek,
10. İş sağlığı ve güvenliği kılavuzunu hazırlamak ve kullanılıp kullanılmadığını denetlemek,
11. İşçilerin sağlığını ya da hayatını tehlikeye sokan bir durumun ortaya çıkması halinde işin durdurmak ve araç gereçlerin kullanılmasını yasaklamak,
12. İş sağlığı ve güvenliği konusunda sağlık kuruluşlarıyla işbirliği yapmak,
13. İş sağlığı ve güvenliği konularında işveren adına kayıt tutmak.
Uzman kişiler 40. maddenin 1. fıkrasının 11. bendindeki yetkilerini kullandıklarında işvereni ve işçi temsilcisini yazılı olarak haberdar etmek zorundadırlar (čl.40/2). Uzman kişilerin uyarısına rağmen işveren işin devamı hususunda işçilere talimat vermesi durumunda uzman kişi durumu Çalışma Müfettişine bildirmekle yükümlüdür (čl.40/3).
Sağlık Kurulunun Oluşturulması
İşveren iş sağlığı ve güvenliği organizasyonunu kapsamında sağlık kurulu oluşturur (čl.41/1).
Sağlık Kurulunun Görevleri
Sağlık Kurulunun görevleri şunlardır (čl.42/2, 1-10);
1. Risk değerlendirmesi sürecine katılarak çalışma ortamında ve çevresindeki risklerin değerlendirilmesinde rol almak,
2. İşçilere yaptıkları işlere bağlı olarak sağlık risklerini tanıtmak ve onlara ilk yardım eğitimini vermek,
3. Meslek hastalıkları ve iş kazalarının oluşum nedenlerini incelemek,
4. İşyerinde yüksek riske sahip olan işlerin ve özel ekipman kullanılmasını gerektiren işlerin yapılması için işçilerin sahip olmaları gereken özel sağlık standartlarının var olup olmadığını incelemek ve onaylamak,
5. Daha yüksek riskli yerlerde çalışan işçilerin dönemsel sağlık muayeneleri yapılmasını sağlamak ve elde ettiği verilerden iş sağlığı ve güvenliği raporları hazırlamak,
6. Çalışanların ya da işyerinde bulunanların zarar görmesi halinde ilk yardımın, kurtarmanın ve tahliyenin nasıl yapılacağı konusunda organizasyon kurmak,
7. Çalışanın sağlık açısından yetersiz olması durumunda işinin değiştirilmesi için işveren ile görüşmeler yapmak,
8. İşyerine alınan yeni araçların, kullanılacak olan tehlikeli maddelerin ve kişisel güvenlik için gerekli araçların iş sağlığı ve güvenliği bakımından test edilmesi için işverene önerilerde bulunmak,
9. İş kazası ve meslek hastalığı analizlerinde rol almak,
10. İş sağlığı ve güvenliği uzmanı ile işbirliği yapmak.
Yüksek Riskli İşlerde Sağlık Muayeneleri
İşveren yüksek riskli bir işte çalışacak olan işçiyi işe alırken sağlık muayenesinden geçirmek zorunda olduğu gibi işin yapıldığı süre içinde de dönemlik muayenelerini sağlamakla yükümlüdür (čl.43).
Yüksek riskli bir işi yapan işçilerin dönemlik sağlık muayeneleri, bu konuda yeterli donanıma sahip olan kamu ya da özel sağlık kurumları tarafından gerçekleştirebilir (čl.41/2).
İşveren iş kazası ve meslek hastalıkları ile ilgili yapılan tespitleri sosyal güvenlik örgütüne bildirmekle yükümlüdür. Elde edilen bu bilgiler ancak işverenin yazılı beyanı ile başka kişilere verilebilir (čl.42/2-3).
Yapılan muayene sonucunda işçinin sağlığının söz konusu yüksek riskli işi yapmak için elverişli olmadığı anlaşılırsa, işveren o kişiyi sağlığına uygun bir işe atamakla yükümlüdür. Yüksek riskli bir iş için gereken özel sağlık koşullarına sahip olmamak iş sözleşmesinin feshi için geçerli bir neden oluşturmaz (čl.43/3-4).
III. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ İŞÇİ TEMSİLCİLİĞİ
(ZBIZR. čl. 44 - 48)
İş Sağlığı ve Güvenliği İşçi Temsilciliği
Yönetime katılma, çağdaş iş hukukunun karakteristik özelliklerinden birisidir. Yönetime katılma, işyerlerinde işçilerin ekonomik ve sosyal durumlarını etkileyecek kararların alınmasına, uygulanmasına ve denetimine, işçilerin işçilik sıfatlarını koruyarak, doğrudan veya temsilcileri aracılığıyla yasalar ve toplu iş sözleşmelerinde belirlenen biçim ve ölçülerde katılmaları olarak tanımlamak mümkündür.
Sırbistan iş hukukunda işçiler, kendilerini temsil edecek bir veya birkaç sağlık ve güvenlik temsilcisini seçebilirler (čl.44).
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu
İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu en az üç işçi temsilcisi tarafından oluşturulur.
Elliden fazla işçi çalıştıran işverenler Kurulda en az bir işçiyi kendi temsilcisi olarak belirlerler. Ancak işçi temsilcisi sayısı işveren temsilcisi sayısından bir fazla olmalıdır (čl.44).
İşveren işçi temsilcisine ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulduysa bu Kurula,
1. Her türlü mevzuata ve bireysel iş akdine göz atma imkânını sağlama.
2. İş sağlığı ve güvenliği ile alakalı her türlü sorunun çözümünde rol almalarını sağlamakla yükümlüdür (čl.45/1).
İşveren işçi temsilcisini ya da İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunu iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili her türlü verilerden haberdar etmelidir (čl.45/2).
İşçi Temsilcisi ya da İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunun Görevleri
İşçi temsilcisi ya da iş sağlığı ve güvenliği kurulunun hak ve görevleri şunlardır (čl.46/1);
1. Risk değerlendirmesi Kuruluna katılmak,
2. İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olan tüm konularda öneri sunmak,
3. İş sağlığı ve güvenliğini tehlikeye sokan durumların düzeltilmesi için istekte bulunmak,
4. İşverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemleri almadıklarını ya da alınan önlemlerin yetersiz olduğunu düşündüklerinde çalışma müfettişlerinden denetim yapılmasını talep etmek,
Çalışma Müfettişi tarafından yapılan denetime işçi temsilcisi ya da İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunun da katılma hakkı vardır (čl.46/2).
İşveren işçi temsilcisi ya da İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu tarafından talep edilmesi durumunda,
1. İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin önlemler konusunda,
2. Meydana gelen iş kazası ve meslek hastalıkları konusunda bilgilendirme yapmakla yükümlüdür (čl.47).
İşveren, işçi temsilcisi ya da İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu ve sendikalar bu Kanuna ve diğer Kanunlara uygun olarak işbirliği içinde sağlık ve güvenlik konuları hakkında beraber çalışma yürütürler (čl.48).
IV. SONUÇ
Sırbistan iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının temelini 2005 tarihli İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu oluşturmaktadır. Bu kanunun yanında Çalışma Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikler de iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin olarak işverenlere ve işçilere yönelik düzenlemeler getirmektedir.
Avrupa Birliği ile müzakerelere başlayan ve 2008 – 2012 dönemini kapsayan milli bir stratejiyi uygulamaya koyan Sırbistan bu alanda yoğun çalışmalar yapmaktadır.
KISALTMALAR
br. : broj
čl. : član
s. : sayfa
Sl. glasnik RS : Službeni Glasnik Republike Srbije
st. : strana
ZBIZR : Zakon o Bezbednosti i Zdravlje Na Radu
KAYNAKÇA
1. Aranđelović, Mirjana (Prof. Dr.) - Jovanović Jovica (Prof. Dr), Medicina Rada, Medicinski Fakultet, Niš, 2009.
2. Ivanjac, Miroslava. (Prof. Dr.) Bezbednost i Zdravlje Na Radu, Sindikalni Priručnik.
3. Palić, Bezbednost i Zdravlje Na Radu. Seminar, 29.06.2007.
4. Stanišić, Milovan (Prof. Dr.) Rektor Universitet Sinergija. Pravilnik O Bezbednosti İ Zdravlja Na Radu. http://www.sinergija.edu.ba/files/176/Pravilnik%20o%20bezbednosti%20i%20zdravlju%20na%20 radu.pdf
5. Süzek, Sarper. İş Hukuku, Beta Yay., 4. Bası, 2008.
6. Süzek, Sarper. İş Güvenliği Hukuku, Savaş Yay. 1985.
7. Ujedinjeni Granski Sindikati “Nezavisnost”, Priručnik Za Regionalne Poverenike.
8. http://gring.co.rs/index.php?id=9
9. http://www.systemsprotection.rs/pocetna/zakon-o-bezbednosti/
10. http://www.poslodavci.rs/?page_id=413
11. http://www.znrfak.ni.ac.rs - Univerziteta u Nišu, Fakultet Zaštite Na Radu.
12. http://www.rtv.rs
13. http://www.b92.net
14. http://www.poslodavci.rs
15. http://www.gszsz-nezavisnost.org
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Sırbistan İş Hukukunda İş Sağlığı Ve Güvenliği Organizasyonu Ve İş Sağlığı Ve Güvenliği İşçi Temsilciliği" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Erdal Arap'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Sırbistan İş Hukukunda İş Sağlığı Ve Güvenliği Organizasyonu Ve İş Sağlığı Ve Güvenliği İşçi Temsilciliği
