Entegre devre topografyası; günümüz koşullarında hızla gelişen sanayi ve teknolojik gelişmelere uygun olarak toplumun ihtiyacına yönelik, yasal düzenlemelerle korunan tasarım ürünüdür.
Bilim ve teknolojik gelişmeler ışığında; yasal düzenleme öncesi tasarım olarak korunan entegre devre topografyaları, 22.04.2004 tarihli Entegre Devre Topoğrafyalarının Korunması Hakkında Kanun düzenlemesi ile özel olarak korunmaya başlamıştır. Söz konusu yasal düzenleme ile gelen koruma; daha önce diğer yasal düzenlemelerle getirilen korumalarına engel teşkil etmeyip birlikte korumayı sağlayacak nitelikte düzenlenmiştir. Sınai mülkiyet haklarından olan entegre devre topografyaları; diğer sınai haklardan farklı olarak kanun hükmünde kararnameler ile düzenlenmeyip; yasa koyucu tarafından kanun çıkartılması suretiyle düzenlenmesi, marka, patent gibi diğer sınai haklardan ayrılan önemli bir özeliğidir.
Entegre devre topografyaları ile yasa koyucu; bu alanda gerçekleşen faaliyetlerin; hüsnüniyet kurallarına ve hukuken korunmayacak haksız eylemlerin önlenmesi suretiyle rekabet ortamının korunmasını ve de bu suretle sanayinin gelişmesini hedef olarak belirlemiştir.
B.TANIMI
5147 sayılı kanun ile düzenlenmiş olan Entegre Devre Topografyaları tanımını yasa koyucu şu şekilde gerçekleştirmiştir: Entegre devreyi oluşturan tabakaların üç boyutlu dizilimini gösteren, üretim amacıyla hazırlanmış ve herhangi bir formatta sabitlenmiş görüntüler dizisi olup,her görüntü entegre devrenin üretiminin herhangi bir aşamasındaki yüzeyinin tamamının veya bir kısmının görümünü ifade eder.
Söz konusu tanıma bakıldığında entegre devre Topoğrafyalarının temel amacının, entegre devreler oluşturduğu görülmektedir. Entegre Devreler ise yasal düzenlemede;Elektronik bir işlevi veya bunun gibi diğer işlevleri yerine getirmek üzere tasarlanmış,en az bir aktif elemanı olan ve ara bağlantılardan bir kısmını ya da tümünün bir parça malzeme içerisinde ve/veya üzerinde bir araya getirilmiş ara veya son formdaki üründür.şeklinde tanımlanmıştır.
Söz konusu tanımlar dikkate alındığında; entegre devre topografyalarının bulunması ve uygulanması amacının;Entegre devrelerinin üç boyutlu dizilimlerini göstermek amacıyla görüntüler dizisi olup;entegre devrenin üretiminin bir kısım yada tamamının aşamalarının aktarılmasını sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.Entegre devreler ise genel olarak elektronik işlevlerinin bir araya getirilmesi suretiyle en az bir aktif işler durumunda elemanı olan; bir malzemenin içinde yahut üzerinde meydana getirilen tasarım niteliğinde ürünlerdir.
Sonuç olarak baktığımızda; entegre devreler genel olarak elektronik işlevi olan küçük buluş niteliğinde olan ara ya da sonuç ürünler olduğu belli iken entegre devre Topoğrafyalarının ise, buluş niteliğinde sayılacak entegre devrelerin bilim adamları tarafından uygulanabilir nitelikte olmasını sağlayacak olan üç boyutlu dizilimlerdir.Yasa koyucu söz konusu yasal düzenleme ile entegre devre ve entegre devre topografyalarının korunması suretiyle yeni ürünlerin ortaya çıkmasını amaçlamıştır.
C.ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARININ KORUNMASI
C.1.KORUMADAN YARALANACAK OLANLAR
5147 Sayılı yasal düzenleme gereği ,korumadan yararlanacak olanlar;Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları,Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde ikametgahı olan ve sınai veya ticari faaliyette bulunan gerçek yada tüzel kişiler ile uluslar arası anlaşmalar ile başvuru hakkına sahip olanların faydalanacağı belirtilmiştir.Mevcut düzenleme ile Sadece T.C vatandaşlarına değil aynı zamanda T.C vatandaşı olmayan yabancılarında;ikametgahı ve sınai,ticari faaliyeti bulunması halinde aynı korumadan yararlanabileceği belirtilmiştir.Yabancılar için ayrıca, Uluslar hukuk terminojisinde yer bulan,karşılılık ilkesi gereği kendi ülkesinde entegre devre topografyaları için koruma sağlayan ülke vatandaşlarına da herhangi bir şart getirmeden aynı koruma sağlanacağı düzenlenmiştir.Yine yasal düzenleme ile entegre devre topografyası hakkına sahip olan tüzel kişilerinde aynı korumadan yararlanacağı belirtilmesi;hak sahipliği açısından tüzel kişilere yönelik önemli bir düzenleme niteliğindedir.
-2-
C.2 KORUMANIN KONUSU
Entegre devre topografyasının korunmasının ilk şartı; orijinal nitelikte olmasıdır. Orijinallik durumu; tasarlayıcısının kendi fikri çabası sonucu ortaya çıkması ve de tasarlanması sırasında,diğer entegre devre üreticileri ve entegre devre topografyaları tasarlayıcıları arasında bilinmemesi halinde orijinal olduğu kabul edilmesidir.Orijinal nitelikte olan entegre devre topografyaları, Enstitü tarafından tescil edilip tescil belgesi verilmekle birlikte korumadan faydalanmaya başlayacaktır.Ancak orijinallik açısından önemli kıstaslar getirilmiş olup örneğin;bilinen elemanları ve ara bağlantıların düzenlenmesi sonucu oluşan bir entegre devre topografyasının;bütün olarak ele alındığında orijinallik şartını yerine getirmesi halinde korunacaktır.Ancak söz konusu koruma entegre devre topografyasının dayandığı sistem,teknik v.s; topografyada sabitlenmiş bilgiye uygulanmayacaktır.
C.3 KORUMANIN BAŞLANGICI VE SÜRESİ
Yasal düzenleme gereği söz konusu korumanın başlangıcı; entegre devre topografyasının ilk kez hak sahibi ya da onun izni şartıyla üçüncü kişi tarafından; yurt içinde ya da yurt dışında; ticari açından ilk kez piyasaya sürüldüğü tarihten itibaren korunmaya başlayacaktır.Ancak söz konusu korumanın başlangıcı, piyasaya ticari açından sürülmesinden itibaren 2 yıl içinde tescil için başvurusu yapılması şartına bağlanmıştır.Bu halde ticari açından piyasaya sürüm olmadığı takdirde korumanın başlangıç zamanı,tescil başvurusunun yapıldığı tarih olacaktır.
Entegre devre topografyasının tasarlandıktan itibaren 15 yıl içinde ticari olarak kullanılmaması ve de tescil için başvurulmayacak olması halinde artık söz konusu entegre devre topografyası için koruma talep edilemeyecektir.
Kulanım şekline göre;tescil tarihi ya da piyasaya sürülme tarihinden itibaren 10 yıllık koruma süresi söz konusu olup;10’uncu takvim yılının sonunda; uzatma imkanı olmadan koruma sona erecektir.
D. ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYASI HAK SAHİPLİĞİ VE HAK SAHİBİN
YETKİLERİ
-3-
D.1 HAK SAHİPLİĞİ
Entegre devre topografyasının hak sahibi yani korunma hakkı; tasarlayıcısında ya da tasarlayıcısının hukuki haleflerindedir. Entegre devre topografyasının birden çok kişi tarafından tasarlanması halinde hak sahipliği ve korunma hakkı; bu kişiler tarafından müştereken kullanılacaktır. Ancak söz konusu yasal düzenlemenin aksine, taraflar emredici hukuk kurallarına aykırılık arz etmeyecek şekilde kendi aralarında sözleşme gerçekleştirmek suretiyle hak sahipliğini ve de koruma hakkını belirleyebileceklerdir.
Entegre devre topografyasının hak sahipliği durumu;tasarlayan kişinin iş akdi ve ve tasarladığı yer açısından farklılık doğurabilecektir.Söz konusu durumda, hak sahipliği temel olarak 3 kısma ayrılmaktadır.
D.1.1 HİZMET İLİŞKİSİNDEN DOĞAN HAK SAHİPLİĞİ
Hizmet ilişkisi içerisinde bulunan; memur, hizmetli ve işçilerin işlerini ifa ettiği süreçte tasarlamış oldukları entegre devre topografyasının korunma hakkı yani hak sahipliği, işverenlerine aittir.Ancak yine söz konusu düzenleme;kanunun emredici nitelikte bir düzenlemesi olmayıp,hizmet ilişkisi içerisinde bulunanlar arasında yapılacak sözleşme ile hak sahipliği ve korunma hakkı;memur,hizmetli veya işçilere geçebilecektir.
Bununla birlikte hizmet ilişkisinin gerektirmediği halde memur,işçi veya hizmetli;işyerindeki bilgiler ya da araçlardan faydalanmak suretiyle bir entegre devre topografyası yapması halinde hak sahipliği ve de koruma hakkı işverende olmakla birlikte uygun bir bedeli işveren;işçisine ödemekle yükümlü olacaktır.Bedelin belirlenmesinde,entegre devre topografyasının önemi ve etkinliği dikkate alınarak hesaplama yapılacaktır.Tarafların bedel konusunda anlaşamamaları halinde bedelin tespiti ihtisas mahkemeleri tarafından gerçekleştirilecektir.Bu nokta da önemle belirtilmesi gerekirse,hizmet ilişkisi içerisinde olsun veya olması hak sahipliği ve de koruma hakkı talebi işverene ait olurken;işçi,memur,hizmetlinin hizmet ilişkisinin gerektirmediği hallerde ancak entegre devre topografyasına ilişkin bedel talebinde bulunabilecektir.
-4-
D.1.2 ÜNİVERSİTE MENSUPLARI HAK SAHİPLİĞİ
Üniversitelere bağlı fakülte ve yüksek okullarda, bilimsel deney ve de çalışma yapmakta olan öğretim elemanlarınca tasarlanan entegre devre topografyası üzerindeki hak sahipliği, öğretim elemanlarına aittir.Ancak üniversitenin özel araç ve gereçleri sağlamak suretiyle harcamalarda bulunması halinde;öğretim elemanı, entegre devre topografyasının tasarlandığını yazılı olarak bildirmekle yükümlüdür.Ayrıca üniversitenin talebi halinde entegre devre topografyasının nasıl değerlendirildiğini ve de elde edilen kazancın ne kadar olduğunu da bildirmesi gereklidir.Söz konusu bildirimin gerçekleşmesinden itibaren öğretim kurumu üç ay içerisinde elde edilen kazancın, kendisinin tasarlamaya ilişkin yapmış olduğu harcamaları geçmeyecek şekilde bir kısmının kendisine verilmesini talep edebilecektir.
D.1.3 HİZMET SÖZLEŞMESİ DIŞINDA KALAN HAK SAHİPLİĞİ
Hizmet sözleşmesi dışında kalan iş görme sözleşmeleri çerçevesinde tasarlanan entegre devre topografyasının hak sahipliği ve de korunma hakkı; işi veren kişiye ait olacaktır. Ancak söz konusu hususta emredici nitelikte bir düzenleme olmayıp; aksi taraflarca sözleşme ile kararlaştırılabilecektir.
D.2 HAK SAHİBİNİN YETKİLERİ
Entegre devre topografyası hak sahibi olan gerçek ya da tüzel kişi,kendisinin izni dışında gerçekleştirilen aşağıdaki eylemleri önleme konusunda tam yetkiye sahiptir.
a)Orijinal olma şartlarına haiz olmayan parçalar hariç olmak üzere;koruma altındaki entegre devre topografyasının bütünün veya bir kısmının bir entegre devre içine alınması ya da herhangi bir şekilde çoğaltılması,
b)Korunan entegre devre topografyasının veya korunan entegre devre topografyasını içeren bir entegre devrenin ithali,satışı ve ticari amaçla dağıtılmasını önleme yetkisine sahiptir.
Bununla birlikte entegre devre topografyasının;ticari olmayan kişisel amaçlar için ya da eğitim için çoğaltılması ile hak sahibi tarafından onayı ile yurt içinde veya dışında satılması yahut ticari amaçlı dağıtılmasıyla birlikte ek olarak kanunlara
-5-
aykırı olduğunu bilmeden ve bilmesi mümkün olmadan yalnız o zamana kadar sipariş ettiği ya da elinde tutmuş olduğu mallar üzerinden uygun bir bedelin hak sahibine ödenmesi şartıyla;
yukarıda arz edilen fiillerde, entegre devre hak sahibinin önleme imkanı söz konusu değildir.
Entegre devre topografyası, hak sahipliği ve hak sahipliğinin getirmiş olduğu haklar açısından başkasına devredilebilir niteliktedir. Yine söz konusu hak, ölüme bağlı tasarrufların konusu olabilecektir. Mevcut hukuki işlemlerde şekil şartı;Yazılı şekle tabi olmasıdır.Bu halde yazılı şekil şartını taşımayan hukuki işlemler kesin hükümsüz nitelikte olup,baştan itibaren geçersiz olacaktır.Söz konusu hakların devrinin, üçüncü kişiler açısından sonuç doğuracağı an ilgili hukuki işlemlerin tescil sonrası tescilin yayın tarihidir.
Entegre devre topografyaları ayrıca kanuni ya da akdi rehine ve de hacze konu olabileceklerdir.
F.ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYASININ LİSANS KONUSU OLMASI
F.1 SÖZLEŞMELİ LİSANS VERİLMESİ
Entegre devre topografyasına ilişkin hak sahipliği, lisans sözleşmesinin konusu olabilecektir.Lisans sözleşmesinin sicile kaydıyla birlikte 3.kişiler için sonuç doğurmaya başlayacaktır.
Lisans sözleşmesi;inhisari( tam hak) ve inhisari olmayan (kısmi hak) olarak ikiye ayrılır.Lisans sözleşmeleri; aksi sözleşmede kararlaştırılmış olmadıkça inhisari olmayan lisans niteliğindedir.Lisans veren hak sahibi;entegre devre topografyasını kendisi kullanabileceği gibi;entegre devre topografyasına ilişkin başka lisanslarda verme hakkına sahiptir.Ancak inhisari yani lisans alana tam hak tanınması halinde;lisans veren başkasına lisans hakkı tanıyamayacağı gibi hakkını açıkça saklı tutmadıkça kendisi de entegre devre topografyasını kullanamayacaktır.
Lisans alanlar ise aksi sözleşmede kararlaştırılmış olmadıkça başkasına alt lisans veremeyeceği gibi lisans hakkını da devredemeyecektir.
-6-
Entegre devre topografyasına ilişkin hakların uğramış olduğu tecavüz durumlarında ise inhisari lisans hakkı sahibi;hak sahibi olan kişinin açacağı 5147 sayılı Entegre Devre Topoğrafyalarının Korunması Hakkında Kanun ile tanınmış olan davaları kendi adına açabilecektir.İnhisari lisans hakkına sahip olmayan lisans sahipleri ise doğrudan dava açma hakları yoktur.İnhisari lisans hakkı olmayan lisans sahipleri, entegre devre topografyasına ilişkin hakka tecavüz durumunda;entegre devre topografyası hak sahibine yapacağı yazılı bir bildirim ile dava açmasını isteyebilecektir.Hak sahibi, dava açmayı kabul etmemesi yahut yazılı bildirimi almasından itibaren üç ay içinde dava açmaması halinde;inhisara olmayan lisans hakkı sahibi,yapmış olduğu bildirimi ekleyerek kendi adına dava açabilecektir.İnhisari lisans hakkı olmayan lisans sahibi dava açtığını;entegre devre topografyası hak sahibine gecikmeksizin bildirmekle yükümlüdür.Ayrıca İnhisari olmayan lisans alan;entegre devre topografyasına ilişkin ciddi bir zarar tehlikesi karşısında ve üç aylık süre geçmesini beklemeden ihtisas mahkemesinden zararı önleyici nitelikte ihtiyati tedbir talep edebilecektir.
F.2 ZORUNLU LİSANS KONUSU OLMASI
Entegre devre topografyası;hak sahibinin izni dışında,bir kamu kurumun veya üçüncü bir kişinin kullanılmasına;kamu yararı,ulusal güvenlik,genel sağlık veya ulusal ekonominin diğer hayati sektörlerinin kalkındırması nedenleri ile korunan bir entegre devre topografyasının, ticari amaçlı olmadan kullanılmaya ihtiyaç duyulması ve de korunan bir entegre devre topografyasının kullanım şeklinin rekabeti ortadan kaldırıcı nitelikte olduğunun,adli veya idari makamlarca tespiti ile mevcut menfi durumun ortadan kaldırılmasına ihtiyaç duyulması durumlarında;Bakanlar Kurulu kararıyla karar verilebilecektir.
Ayrıca;entegre devre topografyası hak sahibinden sözleşmeye dayalı lisans hakkı talebinde bulunan kamu kurumu ya da 3.şahıs;makul ticari koşullar ve süre içerisinde talebinin kabul edilmemesi durumunda;kullanım hakkı için Türk Patent Enstitüsüne başvurabilecektir.Söz konusu başvurunun içereceği belgelerde,lisans talebinde bulunulduğu belgeleyen bilgi ve belgelerinde yer alması zorunludur.Bu halde enstitünün görüşü ve enstitünün bağlı olduğu bakanlığının teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıyla zorunlu lisans hakkı tanınabilecektir.
-7-
Zorunlu lisans hakkı tanınması suretiyle entegre devre topografyasının kullanımı; kapsam ve süre bakımından yetkili kılındığı amaçla sınırlı ve sadece iç piyasanın ihtiyacını karşılayacak nitelikte olmalıdır. Zorunlu lisans kullanım hakkı elde eden; entegre devre topografyasına kullanımına ilişkin gerçek değere esas bir kullanım bedeli ödemesi gereklidir. Zorunlu lisans hakkı bazı şartlarda devredilebilir nitelikte olmakla birlikte kesinlikle alt lisans konusu olamayacaktır.
Zorunlu lisans verilme kararına neden olan halin ortadan kalkması veya yeniden gerçekleşme ihtimalinin bulunmadığı durumlarda;enstitünün görüşü ve de enstitünün bağlı olduğu bakanlığının teklifi ile bakanlar kurulu kararıyla zorunlu lisansın iptaline karar verilebilecektir.
G. GÖREVLİ VE YETKİLİ MAHKEME
G.1 HUKUK MAHKEMELERİNDE YETKİLİ MAHKEMELER
Entegre devre topografyası hak sahibi tarafından üçüncü kişiler aleyhine açılacak hukuk davalarında yetkili mahkeme, davacının yerleşim yerinin olduğu veya suçun işlendiği veya tecavüz fiilin etkilerinin görüldüğü yerdeki mahkemeler yetkili olacaktır. Davacının Türkiye de yerleşim yerinin olmaması halinde yetkili mahkeme; Sicile kayıtlı vekilin iş yerinin bulunduğu yerdeki mahkeme eğer vekillik kaydı silinmiş ise Enstitü merkezinin bulunduğu Ankara mahkemeleri yetkili olacaktır.
Üçüncü kişiler tarafından entegre devre topografyasına ilişkin hak sahibi aleyhine açılacak davalarda yetkili mahkeme ise;davalının yerleşim yerinin bulunduğu mahkemelerin yetkili olmasıdır.Şayet davalının yerleşim yeri bulunmaması halinde varsa vekilinin iş yerinin bulunduğu mahkeme vekillik kaydının silinmesi halinde enstitü merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemeler yetkilidir.
Birden fazla mahkemenin yetkili olduğu durumlarda; yetkili mahkemenin belirlenmesinde; ilk davanın açıldığı yerdeki mahkemenin yetkili olması suretiyle yetki sorunu çözülecektir.
Enstitünün vermiş olduğu bütün kararların aleyhine açılacak bütün davalarda görevli ve yetkili mahkeme;Ankara İhtisas mahkemeleridir.
-8-
G.2 GÖREVLİ MAHKEMELER
5147 sayılı yasa gereği görevli mahkemeler, ihtisas mahkemeleridir. Bu mahkemeler tek hakimli olarak görev yapacak olup;Asliye Hukuk ve Asliye Ceza Mahkemelerinin hangilerinin ihtisas mahkemesi olarak görevlendirileceği ve bu mahkemelerin yargı çevresi;Adalet Bakanlığının teklifi üzerine,Hakimler Savcılar Yüksek Kurulu tarafından belirlenecektir.
H.SONUÇ
Entegre devre topografyaları günümüz Dünyasında;diğer sınai haklar yönünden bakir bir nitelikte olmakla birlikte hızla gelişen ve değişen nitelik arz etmektedir.Günün koşullarında yasal düzenlemeler göre kabul edilmese dahi kısaca buluş olarak değerlendirebileceğimiz;patent,faydalı model ve endüstriyel tasarımlara ek olarak düzenlenmiş olup;toplum hayatında kişilerin henüz yavaş şekilde idrak ettiği tasarım ürünleri olmuştur.Bu halde yasa koyucu düzenlenmiş olduğu kanun ile, mevcut yahut gelecekte yoğun şekilde, toplum hayatında önemli roller oynayacak olan entegre devre topografyalarının korunması ve de hak kayıplarının önüne geçilmesi amaçlamıştır.Yasa koyucunun, entegre devre topografyasına ilişkin çıkarmış olduğu özel kanunda da açıkça vurgulandığı üzere asıl önemli amaç; rekabetin korunması ve bu şekilde sanayinin gelişmesini sağlanmasıdır.
Bir diğer önemli nokta ise;yasa koyucu entegre devre topografyalarının gerek yeni oluşu gerekse önemi dikkate alınarak diğer sınai haklardan farklı olarak yasa ile koruma getirmesidir.
Entegre devre topografyaları gelişmeye ve değişmeye açık olması sebebiyle yasa koyucu toplumun ihtiyaçları doğrultusunda zaman zaman değişiklikler gerçekleştirmiş olduğu gibi ilerleyen dönemlerde de yine yasal değişikler de söz konusu olabilecektir.
-9-
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Entegre Devre Topografyası Ve Korunması" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.Uğur Hakan Kahraman'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
* Son okunma 3 saat 26 dakika 35 saniye
önce.
* Ortalama Günde 0,97 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 20531, Kelime Sayısı : 4248,
Boyut : 20,05 Kb.
*
Henüz yazarla iletişime geçen okuyucu yok.
* Makale No : 1727
Entegre Devre Topografyası Ve Korunması
