|
(savunanlar/karşı çıkanlar)
Şanlıurfa Belediyesi Hukuk İşleri Müdürü
Şanlıurfa’nın büyükşehir olması bizim için sürpriz olmadı ancak belediye sınırlarının il mülki sınırlarının olması ve il özel idaresinin kaldırılması sürpriz oldu. Ancak AK parti programını okuyanlar “Belediye sınırlarının mülki sınırlar olarak belirlenmesine yönelik bir değişimin yapılacağı”nı biliyorlardı. Mevcut ve yeni kurulacak büyükşehir belediyelerinin sınırlarının il sınırları olması nedeniyle bu yerlerde il özel İdareleri kaldırılması gerektiği programda yer almaktaydı.
Ayrıca “Bir yerel yönetim bakanlığı veya başbakanlığa bağlı bir müsteşarlık kurulması” hedeflenmektedir. Artık bakanlığa bağlı bir genel müdürlük ile yerel yönetimlerin koordine edilmesi mümkün değildir. Bir an önce yerel yönetimler bakanlığı kurulmalıdır.
Yeni büyükşehir modelini savunanlar;
Yeni model ile birlikte tek elden yönetim olacağı bununla kaynak ve zaman israfının önleneceği ileri sürülmektedir.
1-Büyükşehir belediyesi ilin tamamını planlayacaktır.
· Büyükşehir Belediye meclisi nazım İmar planlarını yapar, yaptırır,onaylar
· Onaylı Nazım İmar Planı doğrultusunda ilçe belediyesince hazırlanan veya hazırlatılan ve meclis kararına bağlanan imar planlarını 3 ay içerisinde büyükşehir belediye meclisi nazım imar planına uygunluğun yönünde inceleyerek aynen veya değiştirerek onar. Büyükşehir belediyesinin red etme yetkisi yoktur. 3 ay içerisinde incelenerek karara bağlanmamış olan ilçe meclis kararları onaylanmış sayılır.(5216s.K.m.14)
· Nazım imar planının onandığı tarihten itibaren bir yıl içinde ilçe belediyesi onaylı nazım imar planına uygun 1/1000 ölçekli imar planı yapmamış ise Büyükşehir Belediyesi 1/1000 ölçekli imar planını yaparak veya yaptırarak-onaylamaya yetkilidir.
6360 sayılı yasa ile büyükşehir belediyelerinin sınırları il sınırı olarak belirlenmiştir. Bu nedenle büyükşehirlerde çevre düzeni planı yapma yetkisi büyükşehir belediyesi meclislerine aittir.
Kentsel dönüşümü büyükşehir belediyesi yapacak ,ilçe belediyesi ancak büyükşehir izin verirse kentsel dönüşüm yapabilecektir.
İlçe belediyesi kaçak yapıya göz yumursa büyükşehir belediyesi imar kanununa göre yıkım ve para cezası verecektir.
Yeni kurulan büyükşehir belediyelerinde meydan, bulvar, cadde, yol, sokak, park, spor ve kültürel tesislerin büyükşehir belediyesi ile büyükşehir kapsamındaki diğer belediyeler arasında dağılımına ilişkin esaslar büyükşehir belediye meclisi tarafından belirlenir.Kocaeli ilinde 14,5 metreden büyük yolları büyükşehir yapmakta ayrıca 20.000 m2 den büyük parkları büyükşehir belediyesi yapmaktadır
2.Büyükşehir Belediyesinin İlçe Belediyelerine devredebileceği görevler
· Mezarlık alanlarını tespit etmek, mezarlıklar tesis etmek, işletmek, işlettirmek, defin ile ilgili hizmetleri yürütmek.
· Yolcu ve yük terminalleri,otoparklar yapmak ve yaptırmak,işetmek ve ruhsat vermek
· Her çeşit toptancı hallerini ve mezbahaları yapmak, yaptırmak, işletmek veya işlettirmek, imar plânında gösterilen yerlerde yapılacak olan özel hal ve mezbahaları ruhsatlandırmak ve denetlemek.
“Büyükşehir belediyeleri birinci fıkranın (l), (s), (t) bentlerindeki görevleri ile temizlik hizmetleri ve adres ve numaralandırmaya ilişkin görevlerini belediye meclisi kararı ile ilçe belediyelerine devredebilir, birlikte yapabilirler.” Ancak yetki karmaşası yaşanmaması için ilçelerle birlikte yapmak yerine tamamen devri yapılmalıdır. Numarataj işlemlerinin büyükşehir bünyesinde kalmaması halinde coğrafi bilgi sistemlerini kurması oldukça zorlaşacaktır.
Yeni büyükşehir modeline karşı çıkanlar;
1.İtiraz nedeni:”Yasa metni Kamuoyunun ve ilgili kesimlerin görüşlerine sunulmamıştır.”
2.İtiraz nedeni:”Optimal ölçeğin belirlenmesi amacıyla bilimsel rapor hazırlanmamıştır.”
Bu nedenle; Büyükşehir modelinin mülki sınırlarla çakışık olduğu İstanbul ve Kocaeli, diğer 28 il için doğru örnekler değildir. Bunlar, alanı bakımından ülkemizin en küçük illeri iken, nüfusu bakımından en kalabalık olan illerdir. Türkiye'de bir kilometre kareye ortalama 97 kişi düşerken, bu sayı İstanbul'da 2.622, ikinci sıradaki Kocaeli'de 443'tür. Marmara metropoliten bölgesinin parçaları olan bu kural dışı iller, Konya, Ordu ve Şanlıurfa gibi büyük yüz ölçümlü görece düşük-dağınık nüfuslu tarımsal iller için örnek oluşturmaktan çok uzaktır.
“Yunanistan’da Belediyeler kırsal ve kentsel olarak ikiye ayrılmaktadır. Kırsal belediye, nüfusu 9.999 kadar olan yerleşim yerlerine, kent belediyesi ise nüfusu 10.000’den fazla olan yerleşim yerlerine karşılık gelmektedir. Kırsal belediye sayısı 5.561, kent belediyesi sayısı ise 361’dir. Kırsal belediyelerin ortalama alan büyüklüğü 21 km², kent belediyelerinin ortalama alanı ise 35 km²’dir”
Bunların yerine Kentsel ve kırsal yerleşmeler sınıflandırılmalı, bunlar "kentsel belediye" ve "kırsal belediye" ana sınıfları içinde sosyo ekonomik özelliklere uygun yönetim modellerine kavuşturulmalıdır.
3.İtiraz nedeni:” Varlıkları il kuruluş kararlarına bağlı olan il özel idarelerinin tüzelkişiliği, il ortadan kaldırılmadıkça tek tek yada grup halinde sona erdirilemez. “
Büyükşehir olan 30 ilde il özel idaresi kaldırılmakta diğer 51 il de il özel idaresi devam edecektir.
5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanununa göre bir yerde il kurulması,orada il özel idaresi kurulması anlamına da gelmektedir.Ancak il özel idarelerinin, ilin kurulmasına bağlı olduğunu belirten norm, anayasa hükmü değildir. “Bir yasa kuralı bir başka yasa kuralına göre ve onun varlığı ya da yokluğu gözetilerek değil, ancak ilgili Anayasa kuralına göre değerlendirilerek denetleneceğinden ve yasa koymak, değiştirmek, yasayı yürürlükten kaldırmak ve yerindeliği takdir etmek tümüyle yasa koyucunun yetkisi içinde ve yasalar arasında uyum ve uygunluk yasa koyucu tarafından gözetilmesi gereken hususlardır” Anayasa Mahkemesinin 5747 sayılı yasayla ilgili 31.10.2008 tarihinde verdiği 2008/34 E. 2008/153 K. gerekçesinden (Resmi Gazete : 6 Aralık 2008- 27076)
4.İtiraz nedeni :”Kapatılan belediye veya mahalleye dönüşen köylerle ilgili olarak köy ve belde halkı hiçbir yolla bilgilendirilmemiş, hiçbir belde ve köyde halk oylaması yapılmamıştır. Yerel tüzelkişiliklerin, yerel halka danışılıp sorulmadan kapatılması, Türkiye'nin 1992 yılında onayladığı Avrupa Konseyi Yerel Yönetimler Özerklik Şartı hükümlerine ve dolayısıyla Anayasa'nı 90.Madde hükümlerine aykırıdır.”
Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartının “yerel yönetim sınırlarının korunması” başlıklı 5.maddesine göre “Yerel yönetimlerin sınırlarında, mevzuatın elverdiği durumlarda ve mümkünse bir referandum yoluyla ilgili yerel topluluklara önceden danışılmadan değişiklik yapılamaz”. 6360 sayılı kanun, yerel yönetim birimlerinin tüzel kişiliğini kaldırmakta ve belediyelerin sınırlarını değiştirmektedir.Özerklik şartı,referanduma gitmeyi -mevzuatın elverdiği durumlarda ve mümkünse-şartına bağladığından buna dayanarak referandum yapmadan tüm bu değişiklikler yapılmıştır.
5.İtiraz nedeni:”6360 sayılı kanunla 3152 sayılı İçişleri Bakanlığı kuruluş yasasında değişiklik Yaparak valilik bünyesinde yeni bir başkanlık kurmaktadır: Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığı. Yeni birim, il özel idarelerinin kaldırılması nedeniyle ortaya çıkan boşluğu doldurma gereksinmesinde doğmuştur. Gerçekte bu, il özel idareleri boşluğunun büyükşehir modeliyle doldurulamadığının açık göstergesidir. Her ne kadar il özel idaresinin yerine geldiği ileri sürülse de şu farklar mevcuttur;
İl Özel İdareleri yerel yönetim kuruluşlarıdır. YİKB merkezi yönetimin taşradaki bir birimidir.
İl Genel meclisinin İl Özel İdaresini denetleme yetkisi bulunmaktadır. Ancak YİKB, merkezi yönetimin bir parçası olduğundan yerel bir meclis tarafından denetlenmesi mümkün değildir.
İl Özel İdarelerinin diğer kamu kurum ve kuruluşları üzerinde denetim yetkisi bulunmamaktadır. YİKB’nın ildeki kamu kurum ve kuruluşları üzerinde denetim yetkisi bulunmaktadır. YİKB’lerin Merkezi idarenin adli ve askeri teşkilat dışında
taşradaki tüm birimlerinin hizmet ve faaliyetlerinin etkinliği,verimliliği ve kurumların stratejik plan ve performans programlarına uygunluğu ile ilgili hazırlanacak rapor hazırlama yetkisine sahip olması ve düzenlediği raporları valinin değerlendirmesiyle birlikte Başbakanlığa ve bu kurumların bağlı veya ilgili olduğu bakanlığa gönderecektir.Ancak bu rapor üzerine kimin ne yapacağı konusu düzenlenmemiştir.
İl Özel İdarelerinin görev ve yetkileri 5302 Sayılı İl İdaresi Kanunu’nda detaylı olarak açıklanmıştır. YİKB’nın görev ve yetkileri genel olarak sayılmış, ayrıntılar İçişleri Bakanlığınca çıkarılacak yönetmeliğe bırakılmıştır.
İl Özel İdarelerinin bünyesine 5018 sayılı yasayla birlikte iç denetim dahil olmuştur, YİKB’ında iç denetim öngörülmemiştir.
6.İtiraz nedeni: “Gelir dağılımına ilişkin hükümlerle büyükşehir olan illeri fonlamakta, bu modelinde ilçelerini değil öncelikle üst kademesini oluşturan büyükşehiri kayırmaktadır. Oysa işi yapacak olan ilçe belediyesi iken paralar koordinatör büyükşehir belediyesine verilmektedir.”
7.İtiraz nedeni: “Vali" ve "belediye başkan"ın ,ibrenin hem seçim hem mali güç bakımından "belediye başkanın"dan yana kaydığı bir denge içinde aynı yetki alanında yan yana yaşamayı sürdüremeyecekleri açıktır. Bu süreç,"seçimli valilik" olmadıysa "belediye başkanlığı" üzerinden tek yöneticili bir" bölge-eyalet" modeline evrilecektir. Bölge - eyalet yapılanması, "Başkanlık Sistemi"nin zeminidir .”
Başkanlık Sistemi, kuvvetler arasında ayrılığın yanı sıra "idarede ayrılık" ve "görevler ayrılığı" ilkelerine dayanan yönetim yapıları kurmayı gerektirir.
8.İtiraz nedeni :” Köylüye ve vatandaşa getireceği mali külfetlerin çokluğu nedeniyle karşı çıkılmaktadır.”
Büyükşehir olan ilde yaşayanlar;
Emlâk vergisi yüzde 100 zamlı ödenecektir. Ayrıca bu vergilerin yüzde 10’u oranında ödenen taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payı da iki katına çıkacaktır. Çevre temizlik vergisi yüzde 25 zamlı ödenecektir.
Mahalleye dönüşen köylerde yaşayanlar;
Köylü 5 yıl sonra büyükşehir tarifesi üzerinden, yani yüzde 100 artırımlı emlâk vergisi ödeyecektir. Ayrıca ödeyeceği bu vergilerin yüzde 10’u oranında da taşınmaz kültür varlıklarının korunmasına katkı payını ilâve olarak ödeyecektir. Hâlen emlâk vergisinden muaf olan, köylere ve köy birliklerine ait tarım işletme binaları, soğuk hava depoları, içmeler ve kaplıcalar ile köylünün hamam, çamaşırhane, değirmenler ve köy odaları için de artık emlâk vergisi ödenecektir.
Köylü 5 yıl sonra büyükşehir tarifesi üzerinden, yani yüzde 25 artırımlı olarak çevre temizlik vergisi ödemek durumunda kalacaktır.
Yol, kanalizasyon ve su tesislerinin harcamalarına katılma payı ödenecektir. Köylüye bunların dışında da ilâve vergi ve harç ödeme yükümlülüğü gelmektedir.
Geniş bilgi için bakınız ;”Hukuki açıdan 100 soruda Yeni Büyükşehir Modeli” Av.M.lamih Çelik & Cüneyd Altıparmak,Seçkin yayınları,Ankara-2013
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Yeni Büyükşehir Modeli (Savunanlar/karşı Çıkanlar)" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.M.Lamih Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Yeni Büyükşehir Modeli (Savunanlar/karşı Çıkanlar)
