Yurtdışı borçlanmalarda 18 yaş öncesi sigorta girişi
Yurt dışı sürelerle Türkiye'de emeklilik hakları
Yurtdışında çalışan veya ev hanımı olarak bulunanların emeklilikleri iki şekilde olmaktadır. Şayet kişinin Türkiye’de bir sigortalı çalışması varsa, bu çalışması yurtdışında çalıştığı süreye oranlanarak kısmî sözleşme aylığı bağlanmakta. Türkiye’de sigortalı çalışması bulunmayanlar ise yurtdışı borçlanma yaparak emekli aylığına hak kazanabilmektedirler.
Her iki halde de emekli aylığına hak kazanabilmek için Türk sosyal güvenlik mevzuatına göre sigortalılık süresi, asgari ödenmesi gerekli prim günü ve yaş şartlarını doldurmaları gerekmektedir. İşte bu noktada özellikle SSK kapsamında olanlarda ilk işe giriş, yaş ve prim ödeme gün sayısını etkilediğinden bunun doğru tespiti önem arz ediyor.
Kısmî sözleşme aylığında her iki ülkede yapılan çalışmalar nazara alındığından hangi ülkede daha erken sigorta girişi varsa o ülkenin ilk işe giriş tarihine göre bu şartlar belirlenmektedir. Burada bir sorun çıkmamaktadır.
Emekli aylığına hak kazanmada 18 yaş öncesi çalışmaların değerlendirilmesi
Sosyal Güvenlik Kurumunun (SGK) uygulamasında mevzuat gereği 18 yaşından önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi olanların sigortalılık süreleri 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilmektedir. Ancak 01.04.1981 tarihinden önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarınatescil edilmiş olanlar hakkında 18 yaş şart aranmamaktadır.
Yani bu tarihten önce sigorta girişi olanlar 18 yaş engeliyle karşılaşmamaktadır. Kısacası sigortalılık süresinin hesaplanmasında yeni uygulamaya göre;
a)Sigortalılık başlangıcı 01.04.1981 tarihinden önce ise sigortalılık süresinin başlangıcı
b)Sigortalılık başlangıcı 01.04.1981 tarihinden sonra olanların 18 yaşı doldurduğu tarih esas alınacaktır. (5510 s.k. geçici 6/1 md.)
Ancak bu halde 18 yaşından önceki çalışma süreleri prim ödeme gün sayısına eklenecektir. Yani ödenmiş primleri değerlendirilecektir. Buradaki kural 5510 sayılı Kanunun yürürlük tarihi olan 01.10.2008 tarihinden önce sigortalı olup 4/a (SSK) kapsamında olan sigortalıların yaşlılık aylığı bağlanmasında geçerli olacak, malûllük ve ölüm aylıklarında geçerli değildir.
Diğer yandan 4447 sayılı kanunla 506 sayılı kanuna geçici 81.madde eklenmiş ve emekli aylığına hak kazanma şartları kademeleştirilmiştir. İşte bu geçici 81.maddeye göre emekli aylığına hak kazanma koşullarının belirlenmesinde 18 yaş uygulamasına bakılmaksızın ilk işe giriş tarihine göre yaş, prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresi belirlenecektir. Burada sigortalılık süresi şartının yerine getirilip getirilmediği hesaplanırken ise 18 yaş uygulamasına bakılacaktır.
Bu anlattıklarımızı bir örnekle açıklamaya çalışalım.
Örnek: 01.03.1968 doğumlu bir SSK’lı bayan sigortalı 20.03.1985 tarihinde sigortalı olarak çalışmaya başlamıştır. Bu sigortalımızın geçici 81.maddeye göre aylığa hak kazanma şartları 20 yıl sigortalılık süresi, 41 yaş ve 5000 gün olarak tespit edilecektir. Ancak bu sigortalımız emekli aylığı talebinde bulunduğunda 20 yıllık sigortalılık süresi 18 yaşını doldurduğu 01.03.1986 tarihinden itibaren hesaplanacaktır. Dolayısıyla sigortalılık süresi 01.03.2006 tarihinde dolmuş olacaktır.
Buradaki uygulamaya göre yurtdışı çalışması başlamadan önce Türkiye’de SSK (4-a) kapsamında çalışanların 18 yaşından önce ilk sigorta girişleri sigorta başlangıcı olarak sayılmaktadır. Ancak yurtdışı sigorta girişinden önce Türkiye’de sigorta girişi olmayanların durumunda bu sorun nasıl çözülecektir?
Yurtdışındaki sigortaya ilk giriş Türkiye’de de sayılır SGK’nın 5510 ve 3201 sayılı kanunlara ve uygulama yönetmelikleriyle genelgelerine göre Türkiye’de sigortalı çalışması bulunmayanların borçlanmasında yurtdışındaki yabancı ülke sigorta kurumuna ilk iş girişi Türkiye’de sigorta girişi olarak kabul edilmemektedir. Bu durumda olan yurtdışı çalışmalarını ve/veya ev hanımlığı sürelerini borçlanırken sigorta başlangıçları 3201 sayılı kanunun 5. Maddesine göre, borçlanan kişinin hiç sigorta girişi olmayanların son borçlanma bedelini ödediği tarihten, sigorta girişi olanların sigortalılıklarından önceki dönemleri borçlanmaları halinde ise işe giriş tarihinden borçlanılan gün sayısı kadar geri götürülerek ilk sigorta girişlerinin tespiti yapılmaktadır.
Fakat bu uygulama Türkiye ile sosyal güvenlik sözleşmesi imzalayan 22 ülkeden yaklaşık 16’sı için geçeli değildir. Örneğin Almanya, Hollanda, Fransa ve Belçika gibi. Zira bu ülkelerle yapılan sözleşmeler Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanarak kanunlaştığı için Anayasanın 90.maddesi gereğince bu sözleşme hükümleri kanunlardan önce uygulanmak zorundadır. Örnek verecek olursak Türkiye Almanya Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 29/4 maddesine göre, bir kimsenin Türk sigortasına girişten önce bir Alman Rant Sigortasına girmiş bulunması halinde, Alman Rant Sigortasına girişi, Türk Sigortasına giriş olarak kabul edilmek zorundadır. Buna rağmen SGK bu hükümleri sadece sözleşme aylıkları için kabul etmekte borçlanmalarda gözönüne almamaktadır.
Türk yargısında bu konuda açılan davalar hep borçlanma yapanlar lehine sonuçlanmıştır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 2011/10-684 Esas , 2011/742 Karar sayılı 07.12.2011 tarihli kararıyla da bu hususu bir daha teyit etmiştir.
Yurtdışı borçlanmada 18 yaş altı çalışmaların durumu
Bu noktada en önemli ve makalemize de konu soru; Madem mahkeme kararıyla da olsa örneğin Almanya’daki ilk işe giriş sigorta başlangıcı olarak kabul ediliyor, o halde Almanya’daki 18 yaş altındaki ilk işe girişler de sigorta başlangıcı sayılacak mı? Bu çalışmalar emekli aylığı bağlanma şartları açısından nasıl değerlendirilecek?
Konu yurtdışı hizmetlerin borçlanılması olduğundan ilk irdeleyeceğimiz kanun 3201 sayılı kanun olacaktır. Bu kanunun 1.maddesi “Türk vatandaşlarının yurt dışında 18 yaşını doldurduktan sonra, Türk vatandaşı iken geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu süreleri arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurt dışında ev kadını olarak geçen süreleri, bu Kanunda belirtilen sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş olması ve istekleri halinde, bu Kanun hükümlerine göre sosyal güvenlikleri bakımından değerlendirilir” hükmü ile borçlanılacak sürelerin 18 yaşının doldurulmasından sonraki süreler olduğunu açıkça belirtmektedir.
Bu kanunun 06.11.2008 tarihli uygulama yönetmeliğinin 6.maddesinde de 18 yaşın doldurulmasından önceki sürelerin borçlanılamayacağı hükme bağlanmıştır.
Yine bu kanunun “Süre tespiti ve sigortalılığın başlangıcı” başlıklı 5.maddesinin 2.fıkrasına göre Türkiye’de sosyal güvenlik kanunlarına tabi hizmetleri olanların borçlandıkları sürelerin daha önceki çalışmalarının üzerine ekleneceği ve Türkiye’deki çalışmalardan önceki dönemlere ilişkin bir borçlanma yapılması halinde bunların sigortalılıklarının başlangıc tarihinin borçlanılan gün sayısı kadar geri götürülerek bulunacak tarih olduğu, 3. fıkrası ise, Türkiye’de hiç çalışması bulunmayanların sigortalılıklarının başlangıç tarihinin, borçlarını tamamen ödedikleri tarihten borçlanılan gün sayısı kadar geriye götürülen tarih olduğu hükme bağlanmıştır.
Aynı maddenin son fıkrasında ise sosyal güvenlik sözleşmesi yapılmış ülkelerdeki hizmetlerini, bu Kanuna göre borçlananların, sözleşme yapılan ülkede ilk defa çalışmaya başladıkları tarihin, ilk işe giriş tarihi olarak dikkate alınmayacağı belirtilmiştir.
Buraya kadar ayrıntılarıyla sıraladığımız mevzuat ve yargı kararlarını birlikte değerlendirdiğimizde yurt dışı borçlanmada 18 yaş sınırlandırılması sadece borçlanılacak sürelerle ilgi olduğu açıkça ortadadır. Yurt dışında mesela Almanya’da (veya sözleşmelerinde hüküm olan ülkelerde) 18 yaş öncesi sigorta girişinin Türkiye’de de ilk işe giriş sayılmayacağı hükme bağlanmamıştır. Yargıtay kararlarında da bunun aksine yaş sınırı zikredilmeden Almanya’daki ilk işe girişlerin emekli aylığının bağlanmasında nazara alınması zorunlu görülmektedir. Zira 18 yaş sınırlandırması 3201 sayılı kanununa göre borçlanılacak süreler yönünden gözönüne alınırken, emekli aylığına hak kazanma şartları 5510 veya mülga 506 sayılı kanunların hükümlerine göre belirlenecektir.
Netice olarak yurtdışı borçlanmalarında Türkiye ile aralarındaki sosyal güvenlik sözleşmelerinde işe ilk girişle ilgili hüküm bulunan ülkelerdeki 18 yaş altındaki ilk işe girişler Türkiye’de de işe ilk giriş sayılmak zorundadır. Ancak burada 3201 sayılı kanunda 18 yaş altındaki sürelerin borçlanılması mümkün olmadığından primleri ödenip, Türkiye’deki 18 yaş altı çalışmaların prim gün sayısına eklenmesi sözkonusu olamayacaktır.
Bunun böyle kabul edilmesi, yurtdışı borçlanma yapacak ve SSK kapsamında olan vatandaşlarımızın daha da az borçlanma bedeli ödeyerek daha da erken emekli olmalarınını mümkün kılmaktadır. Ayrıca SSK kapsamında olup, 18 yaşını 09.09.1999 tarihinden sonra dolduran ancak bu tarihten önce yurtdışında ilk işe girişi olan vatandaşlarımızın mülga 506 sayılı kanunun geçici 81.maddesine göre kademeli emeklilik kapsamına girmesi ve yaşa bağlı 15 yıl sigortalılık süresi 3600 günle emekli olmaları onlara avantaj sağlayacaktır.
Aksi takdirde 18 yaşlarını doldurmaları 09.09.1999 ile 30.04.2008 arasında olur ve 18 yaş öncesi ilk işe girişlerini mahkeme kararıyla kabul ettirmezlerse, en erken sigorta girişleri 18 yaşını dolduracakları tarih olacağından sigortalılık sürelerine bakılmadan erkekler en az 7000 prim günü ve 60, bayanlar aynı prim günü ve 58 yaşını doldurduklarında tam emekli veya 25 yıllık sigortalılık süresinde en az 4500 gün prim ödemeleri halinde erkekler 60 yaşında bayanlar ise 58 yaşında kısmi emekli olabileceklerdir.
Av. Şerif Yılmaz
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Yurtdışı Borçlanmalarda 18 Yaş Öncesi Sigorta Girişi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av. Şerif Yılmaz'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Şu ana dek 3 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi :
3 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken,
0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
14196
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :
* Son okunma 4 gün 12 saat 6 dakika 28 saniye
önce.
* Ortalama Günde 3,55 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 9768, Kelime Sayısı : 1195,
Boyut : 9,54 Kb.
*
5 kez yazdırıldı.
*
1 kez arkadaşa gönderildi.
*
3 kez indirildi.
*
13 okur yazarla iletişim kurdu.
* Makale No : 1632
Yurtdışı Borçlanmalarda 18 Yaş Öncesi Sigorta Girişi
