|
KISALTMALAR
AG Amtsgericht (Asliye Hukuk Mahkemesi)
AktG. Aktiengesetz von 6.9.1965 (Anonim Şirket Kanunu)
BAG Bundesarbeitgericht (Federal İş Mahkemesi)
BayOblG Bayerisches Oberstes Landesgericht ( Bavyera Yüksek Eyalet Mahkemesi)
BB Betriebsberater (Zeitschrift) ( İşletme Danışmanı, Hukuk derg.)
BGH Bundesgerichthof (Federal Yargıtay)
BGHZ Entscheidungen des Bundesgerichtshofs in Zivilsachen (Yargitay Özel Hukuk Kararlari )
DB Der Betrieb (Zeitschrift) ( İşletme, Hukuk dergisi)
DStR Deutsches Steuerrecht ( Zeitschrift) (Alman Vergi Hukuku, Hukuk dergisi)
ff. fortfolgend(e) ( ve devamı)
GmbH Gesellschaft mit beschränkter Haftung (Limited Şirket)
GmbHR GmbH-Rundschau (Zeitschrift) (Limited Şirkete Genel Bakış, Hukuk dergisi)
Kısalt. Kısaltılmışı
LAG Landesarbeitsgericht (Eyalet İş Mahkemesi)
LG Landgericht (Asliye Mahkemesi)
NJW Neue Juristiche Wochenschrift (Zeitschrift) (Yeni Haftalık Hukuk Dergisi),
NZG Neue Zeitschrift für Gesellschaftsrecht ( Yeni Şirketler Hukuku Dergisi)
OLG Oberlandesgericht ( İstinaf Mahkemesi)
Rn. Randnummer ( Kenar numarası)
S. Seite ( Sayfa)
vd. Ve devamı
WM Wertpapiermitteilungen (Zeitschrift) (Kıymetli Evrak Haberleri, Hukuk Dergisi)
ZHR Zeitschrift für das gesamte Handels- und Wirtschaftsrecht (Ticaret ve Ekonomi Hukuku Dergisi, Hukuk Dergisi)
ZGR Zeitschrift für Unternehmens- und Gesellschaftsrecht ( Şirketler Hukuku Dergisi, Hukuk dergisi)
I
BİRİNCİ BÖLÜM
LİMİTED ŞİRKET GENEL MÜDÜRÜNÜN HUKUKİ DURUMU
1.1. Giriş
Alman hukukunda Limited Şirket tüzel kişiliktir ve kendi adına haklar edinebildiği gibi yükümlülükler altına da girebilir. Ancak tüzel kişiler bu hak ve yükümlülüklerini gerçek kişiler vasıtasıyla yerine getirebilmektedir(1). Bu nedenle Alman Limited Şirketler Kanunun 6. maddesi uyarınca her Limited Şirketin en az bir genel müdürü bulunmalıdır. Alman Limited Şirketler Kanunu, bir limited şirkette genel müdürün yanı sıra ortaklar kurulunu da zorunlu organ olarak öngörmüştür. Buna göre; bir limited şirkette, ortaklar kurulu şirketin amaç ve gayesi için gerekli kararları alan organken; bu kararları uygulayıp yerine getiren yani icra organı ise genel müdürdür.
Genel müdürün olmaması ya da herhangi bir nedenle görevinden uzaklaşması halinde bu durum, Alman Limited Şirketler Kanunu’nun 61. maddesi uyarınca şirketin infisahı sebebidir.
Limited şirket ticaret siciline tescil ile kurulur ve bu nedenle tescil kurucu niteliktedir. Ancak burada Alman Kanun koyucusu bir sınırlama getirmiş ve tescilin ancak ilgili genel müdürler tarafından yerine getirileceğini öngörmüştür. Ticaret sicili hakimi genel müdür vasfı olmayan kimse tarafından yapılacak başvuruyu reddetmek zorundadır. Ayrıca şirket ana sözleşmesinin imzalanması esnasında bir müdür tayin edilmemişse ya da tayin edilmiş olsa bile sicile kayıt öncesi herhangi bir nedenle bu görevi sona erecek olursa şirketin sicile kaydı mümkün olmayacaktır.
1.2. İcra Organı Olarak Genel Müdür
Alman Limited Şirketler Kanunun 6.maddesine göre; her limited şirket, gerek şirketin icra organı olarak ve gerekse de şirket işlerinin yürütülmesi ile üçüncü kişilere karşı temsili için bir veya daha fazla genel müdür bulundurmak zorundadır. Ayrıca ortaklar şirketin amacı, işleyişi ve işleri ile ilgili kararları şirket müdürü vasıtasıyla gerçekleştirdiğinden şirket müdürünün ne kadar önemli bir role sahip olduğu bir kez daha ortaya çıkmaktadır.
Alman Şirketler Kanunun 35. maddesine göre genel müdürün görevleri, şirketi dışarıya karşı mahkemelerde veya mahkemeler dışında temsil etmek ve iç ilişkide ise şirketi yönetmektir. Müdür, imzasıyla şirketi üçüncü kişilere karşı yükümlülük altına sokar. Yani bu durumda müdür hareket ettiğinde şirket de hareket etmiş sayılmaktadır.
1.3. Genel Müdürün Tayini
Genel müdürün tayini için Alman Limited Şirketler Kanunu iki yol öngörmektedir. Esas olarak, Alman Limited Şirketler Kanunun 46. maddesi 5. fıkrası gereğince genel müdür, ortaklar kurulunda alınacak bir kararla tayin edilmelidir. Bu karar için basit oyçokluğu aranacaktır. Genel müdürün tayini ayrıca şirket esas sözleşmesinde isim olarak belirtilmesi şeklinde de mümkündür. Bu işlemler her ne kadar tayin olarak adlandırılsa da iki taraflı bir akittir ve yapılacak icabın müdür tarafından kabul edilmesiyle mümkündür(2). Ancak bu akdin Borçlar Hukuku bağlamında bir hizmet akdi olmadığı unutulmamalıdır.
1.4. Şahsi Özellikler
Alman Limited Şirketler Kanunu 6. maddesinin 2. fıkrasına göre kısıtlı ehliyetli olmayan her gerçek kişi genel müdür olarak tayin edilebilir. Kanun hükmü gayet açık olduğu için hükmi şahısların genel müdür olarak tayin edilmesi mümkün değildir. Ancak hükmü şahısların şirket ortağı olması önünde herhangi bir yasal engel bulunmamaktadır.
İflasa uğramış kişiler, iflaslarına karar verilmesinden itibaren 5 yıl süreyle genel müdür olarak tayin edilemezler (Alman Limited Şirketler Kanunu 6. maddesi 2 fıkra). Avrupa Birliği üyesi ülkelerin vatandaşı olmayan yabancı şahısların genel müdür olarak tayin edilmelerinde herhangi sakınca olmamakla beraber; bunların Almanya içindeki işleri takip edebilmeleri için gerekli olan oturma izni ve buna bağlı olarak vize alabilecek durumda olmaları gerekmektedir(3). Avrupa Birliğine üye ülke vatandaşları ise birlik içinde serbest dolaşım ve çalışma özgürlüğüne sahip olduklarından herhangi bir kısıtlamaya tabi değildirler.
Genel müdürlerin sayısı konusunda kanunda bir üst sınır öngörülmemiştir. Limited şirkete, birden az olmamak üzere istenilen sayıda genel müdür tayin edilebilir. Almanya’da şu an için bir milyonun üzerinde Limited şirket bulunduğu ve her limited şirketin en az bir ve genelde birden fazla genel müdürünün bulunduğu göz önüne alınacak olursa ortaya çok büyük bir rakam çıkacaktır. Ancak birden fazla genel müdürün bulunduğu durumlarda bunların kendi aralarında bir görev paylaşımı yapması ve işbirliği içinde çalışmaları gerekmektedir.
İKİNCİ BÖLÜM
GENEL MÜDÜRÜN SORUMLULUĞU
2.1. Genel
Genel müdürün sorumluluğu konusu altında iki başlık bulunmaktadır. Birincisi şirkete ve ortaklara karşı olan sorumluluk yani “iç sorumluluk”; ikincisi ise üçüncü kişilere karşı olan sorumluluk yani “dış sorumluluk”tur. Alman Limited Şirketler Kanunu, genel müdürün şirkete ve ortaklara karşı olan sorumluluğunu düzenlerken üçüncü kişilere karşı olan sorumluluğu düzenleme gereği duymamıştır. Burada kanunkoyucu, iç sorumluluk hükümlerinin dış sorumluluk bakımından da uygulanması gerektiği görüşünde olduğu sanılmaktadır(4).
2.2. 43. Maddeye Göre Sorumluluk
Alman Limited şirketler Kanununun 43. maddesinin 1. fıkrasına göre, genel müdür şirkete ait işleri yerine getirirken bir tacirin kendi işlerini ifa ederken gösterdiği özeni ve dikkati göstermek zorundadır. Buradaki düzenleme Alman Anonim Şirketler Hukukunun 93. maddesindekine benzer bir yapıdadır ve genel müdüre objektif bir sorumluluk yüklemektedir. Bunun dışında 43. maddenin kapsamı aşağıdaki gibidir:
a. Yükümlülüğün İhlali
43. maddeye göre sorumluluktan bahsedebilmek için öncelikle genel müdüre kanun ve şirket ana sözleşmesiyle yüklenen yükümlülük ve sorumluluklardan birinin ihlal edilmiş ya da yerine getirilmemiş olması şartı aranmaktadır. Ancak bu yükümlülüklerin çerçevesini tam olarak belirlemek mümkün değildir. Kanun koyucu belirli bazı yükümlülükleri sıralamak yerine daha genel bir cümle olan “bir tacirin kendi işlerinde gösterdiği özen ve dikkat” cümlesini kullanarak genel müdüre objektif ve geniş bir sorumluluk yüklemiştir.. Yine bununla beraber taraflar tayin sözleşmesi ile bu sorumluluğu genişletebildikleri gibi genel müdür lehine daraltabilirler. Ancak bu konuda Alman doktrininde tam bir bütünlük söz konusu değildir(5). Bir yandan bazı yazarlar anonim şirketlerdekine (Alman Anonim Şirketler Kanunu 93.madde 2. ve 3. fıkralar) benzer bir durumun varlığını ve buna göre genel müdürün sorumluluğunun daraltılması ya da genişletilmesi yoluna gidilemeyeceğini kabul etmekte(6); buna karşılık doktrinde çoğunluk görüş ilgili kanun maddesinden sorumluluğun sınırlandırılıp sınırlandırılamayacağı ya da genişletilip genişletilemeyeceği konusunda bir sonuç çıkarmanın mümkün olmadığı ve buna göre tarafların sorumluluğun çerçevesini kendi iradelerine göre belirleyebileceklerini savunmaktadır(7).
Genel müdür, görev ve yükümlülüklerini yerine getirirken şirketin amaçlarıyla bağlıdır. Ancak burada genel müdürün sorumluluğu, belirli bir hedefi elde etmekten ziyade şirketin amaç ve gayesi için çalışmak ve bu amaca ulaşma çabası içinde olmaktır. Bu nedenle şirket içinde iç organizasyonun kurulması genel müdürün sorumluluğu altında yer almaktadır(8).
Ayrıca sadece ekonomik hedeflere ulaşmak tek başına yeterli olmayıp;. çevreye duyarlılık ve ürün güvencelerinin sağlanması gibi hususlar bugünkü Almanya’da genel müdürün sorumlulukları arasında yer almaktadır. Yine vergisel sorumlulukların yerine getirilmesi, sosyal ödemelerin yapılmasının sağlanması ve düzgün bir muhasebe kaydının tutulması genel müdürden beklenen sorumluluklardır.
Genel müdürün şirketler hukuku bağlamında organizasyon sorumlulukları vardır. Buna göre şirketin çıkarlarının gerektirdiği hallerde, esas sermayenin yarısının kaybedilmesi ve en az % 10’ luk bir azınlık payının talebi halinde, genel müdür, ortaklar kurulunu toplantıya çağırmak zorundadır.
b. Kusur
43. maddenin 2. fıkrasına göre; genel müdürün sorumluluğundan bahsedebilmek için, genel müdürün kusurlu bir davranışta bulunmuş olması gereklidir. Kusurun yeter şartı ise ilgili hareketin kasıtlı bir şekilde, yani bilerek ve istenerek yapılmasıdır. Genel müdür ancak kastının bulunmadığını ispat ettiği takdirde sorumluluktan kurtulabilir. Bu durumda yukarıda da geçen kasıt ve ihmal terimlerinin özel hukuk bağlamında tanımları önem kazanmaktadır. Alman Medeni Kanunun (BGB) 276. maddesine göre bir fiil istenilerek ve bütün sonuçları göz önünde bulundurularak yapılmışsa kasıttan söz edilir(9). Yine aynı maddeye göre, her kim normal iş hayatında gerekli olan özen ve ihtimamı göstermeden hareket etmişse o kişinin ihmalinden söz edilir.
c. Zarar
Genel müdürün sorumluluğuna gidebilmek için sadece kusurlu davranışı yetmemekte, bununla birlikte bu kusurlu davranış sonucu bir zararın ortaya çıkmış olması gerekmektedir (Alman Limited Şirketler Kanunu 43. Madde 2. fıkra). Genel olarak zarar, kişinin malvarlığında yada malvarlığı ile ifade olunan başka bir değerinde başka bir kimsenin sebep olduğu her türlü azalma olarak ifade edilebilir(10).
Ancak 43. maddenin 2. fıkrasına göre konumuzla ilgili olarak zarar kavramını daha geniş olarak ele almak gerekir. Buna göre firmanın ticari amaçlarına aykırı olan ve firmanın malvarlığında meydana gelen her türlü azalma zarar olarak algılanmalıdır(11). Ancak bu çok genel tanımlama beraberinde ispat güçlükleri de getirecektir. Bu durumda ortaya çıkacak bir anlaşmazlıkta ispat külfeti şirketin lehine olacaktır. Çünkü genel müdürün elinde çok daha geniş imkanlar vardır. Ortaklar tarafından dışardan görülemeyen ve ancak şirketin yöneticisi olarak elinde daha geniş imkanlar bulunan genel müdürün bu delilleri yok etme olasılığı gözden kaçırılmamalıdır(12).
2.3. Birden Çok Genel Müdürün Sorumluluğu
Birden çok genel müdürün söz konusu ve bunlar birlikte kusurlu ise; Alman Medeni Kanununun 421. maddesi uyarınca müteselsil sorumluluktan bahsedilir ve bu kişilerin aralarında bir sorumluluk ortaklığı oluşmaktadır(13). Alman Medeni Kanunun 421. maddesinin 1. fıkrası gereğince şirket istediği borçluya yönelebilecek ve alacağını ondan talep edebilecektir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
LİMİTED ŞİRKET GENEL MÜDÜRÜNÜN ŞİRKET ORTAKLARINA KARŞI SORUMLULUĞU
3.1. Genel Olarak Ortaklara Karşı Sorumsuzluk
Limited Şirket genel müdürü yükümlülüklerinden birini ihlal ettiğinde, öncelikle şirkete bir zarar vermekte;. ancak bu zarardan şirket ortakları da dolaylı olarak etkilenmektedir. Şirket ana sermayesinde yada kârında meydana gelecek bir azalmanın dolaylı olarak ortakları etkileyeceği tabiidir.. Ortaklar bu durumdan doğrudan değil de dolaylı olarak zarar gördüklerinden genel müdüre karşı direkt bir talepleri olamayacaktır. Bunun aksi düşünüldüğünde, genel müdür bir yandan şirkete diğer yandan ortaklara karşı aynı fiilden iki defa sorumlu tutulma tehlikesi ile karşılaşacaktır. Bu nedenlerden dolayı genel müdürün ortaklara karşı bir sorumluluğu ancak istisnai hallerde söz konusu olacaktır(14).
3.2. Sözleşmeden Doğan Sorumluluk
Genel müdürün tayin sözleşmesi her ne kadar şirket ortakları ile imzalansa da genel müdürün karşısındaki taraf ortaklardan ziyade şirkettir. Bu nedenle ortakların direk olarak taraflar arasında imzalanan tayin sözleşmesinden kaynaklanacak bir talep hakları olmayacaktır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ZAMANAŞIMI
Şirketin genel müdüre karşı 43. maddenin 2. fıkrası uyarınca doğabilecek tazminat talepleri yine aynı maddenin 4. fıkrasına göre 5 yıllık zamanaşımına tabidir. Ortakların genel müdüre karşı doğabilecek tazminat talepleri beş yıllık zamanaşımı süresinin sona ermesinden itibaren ortadan kalkacaktır. Buna rağmen yapılacak bir tazminat talebi Alman Medeni Kanunun 214. maddesi 1. fıkrası uyarınca reddedilmelidir.
Beş yıllık zamanaşımı süresi, yükümlülüğün yerine getirilmemesiyle başlar (Alman Medeni Kanunu 200. maddesi ve sonrası). Yapılan hareketin bitmesinin ya da sonuçlarının beklenmesine gerek olmayıp, sürenin başlaması için bir zararın oluşması yeterlidir. Ortakların yapılan fiilden ya da oluşan zarardan haberdar olup olmadıklarının sürenin başlangıcına bir etkisi yoktur. Ortaklar zarardan haberdar olmasalar bile bu süre yine işleyecektir(15). Yükümlülüğün her ihlal edilişinde ayrı ayrı zamanaşımı süreleri başlayacaktır.
Dipnotlar
1. Raiser § 32 Rn. 1.
2. Baumbach/Hueck/Fastrich § 6 Rn. 18; Lutter/Hommelhoff § 6 Rn. 26
3. OLG Hamm NZG 2000, 1004; OLG Köln NZG 1999, 269; Baumbach/Hueck/Fastrich § 6 Rn. 9; Lutter/Hommelhoff § 6 Rn. 14; Scholz/Schneider § 6 Rn 16.
4. Karşılaştırınız: Biletzki NZG 1999, 287, 288
5. Lohr NZG 2000, 1204, 1208ff.; Fleck ZHR 1985, 387, 410; Schaub DStR 1992, 985, 987.
6. Lutter/Hommelhoff § 43 Rn. 2; Lutter GmbHR 2000, 301, 311; Ebenroth/Lange GmbHR 1992, 69, 76; Heisse, S. 122 ff
7. OLG Brandenburg NZG 1999, 210, 211; Konzen, NJW 1989, 2977, 2984; Köhl, DB 1996, 2597, 2598; Schaub DStR 1992, 985, 987; Scholz/Schneider § 43 Rn. 185; Baumbach/Hueck/Zöllner § 43 Rn. 18.
8. Raiser § 32 Rn. 85.
9. Hachenburg/Mertens, § 43 Rn. 55.
10. BGHZ 27, 143; BGHZ 40, 347.
11 OLG Naumburg NZG 1999, 353, 355; GmbHR 1999, 1180, 1182; Hachenburg/Mertens § 43 Rn. 57; Baumbach/Hueck/Zöllner § 43 Rn. 14.
12. baknz. özellikle Goette, ZGR 1995, 648, 672.
13. GmbHR 1983, 300; Baumbach/Hueck/Zöllner § 43 Rn 22.
14. Scholz/Schneider § 43 Rn. 211, Hachenburg/Mertens § 43 Rn. 102.
15. RGZ 83, 356; OLG Bremen GmbHR 1964, 8.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Alman Hukukunda Limited Şirket Genel Müdürünün Şirkete Ve Ortaklara Karşı Sorumluluğu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av. İbrahim Halil Koyuncu'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Alman Hukukunda Limited Şirket Genel Müdürünün Şirkete Ve Ortaklara Karşı Sorumluluğu
