|
Sırbistan İş Hukukunda İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerinin Alınmasında İşverenin Yükümlülükleri
I. GİRİŞ
Bu çalışma kapsamında Sırbistan Cumhuriyeti iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı incelenecek ve Sırbistan İş Sağlığı ve Güvenliği Hukukunda işverenin yükümlülükleri ele alınacaktır. Ancak şunu belirtmek gerekir ki, bu çalışmanın hazırlanması aşamasında uygulamanın öğrenilebilmesi amacına yönelik olarak mahkeme kararlarına ulaşılabilmesi mümkün olamamıştır.
II. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN ANLAMI, KAPSAMI VE ÖNEMİ
İnsan emeği, toplumların varlığını devam ettirebilmeleri açısından vazgeçilemez bir ön şarttır. Modern toplumların ve bu toplumları oluşturan bireylerin amacı, tehlikelerden arındırılarak güvenli hale getirilmiş çalışma ortamlarına sahip olmaktır. Bu amacı gerçekleştirmek için işyerinde meydana gelebilecek ölümleri, yaralanmaları ve yapılan iş nedeniyle ortaya çıkabilecek hastalıkları önlemek amacıyla bazı tedbirler almak gerekir. Bu tedbirlerin alınması ise sistematik olarak bazı düzenlemelerin yapılmasını gerektirir. Bu sistematik düzenlemelerin yapılması ulusal ve bölgesel yetkililerin getireceği mevzuat hükümleri ile sağlanır. Bu yetkililer aynı zamanda getirdikleri kuralların uygulanıp uygulanmadığını denetlemekle de yükümlüdürler.[1]
Çalışanların korunması kavramı, geniş ve dar olmak üzere iki açıdan ele alınabilir. Geniş anlamda çalışanların korunması, İş Kanunu ve sosyal güvenlik mevzuatı tarafından sağlanır. Dar anlamda çalışanların korunması ise, çalışma ortamının tehlikelerden arındırılması ve çalışanların zarar görmesini engelleyici tedbirlerin alınması ile sağlanır.[2]
Teknolojik değişiklikler ve bu değişikliklerin toplumsal yaşamda ve çalışma ilişkilerinde meydana getirdiği yeniliklerle beraber riskler de yeni boyut kazanmaktadır. Bu sebeple iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının da gelişen teknolojik değişimlere uygun olarak geliştirilmesi zorunluluğu ortaya çıkmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği alanı multidisiplinel bir alandır. İş sağlığı ve güvenliği alanının teknik, ekonomik, hukuksal, tıbbi, eğitimsel boyutları vardır. Bu alanlardan birinin eksik ya da yetersiz olması sistemin tümünü olumsuz etkileyecektir.[3]
İş sağlığı ve güvenliğini geliştirmeyi amaçlayarak yapılan yatırımların tamamı yararlı ve gerekli yatırımlardır. Bu sayede yaşam standardı ve milli gelir de yükselmiş olacaktır.[4]
III. İSTATİSTİKLER
Sırbistan’da 2006 yılında meydana gelen iş kazaları sonucunda 1026’sı yaralanma, 54 tanesi de ölüm ile sonuçlanmıştır.[5] 2008 yılında ise, 1034’ü yaralanma, 42’si ölüm ile sonuçlanmıştır.[6] Daha eski tarihlere bakacak olursak; 1992 yılında 156, 1993 yılında 99, 1994 yılında 68, 1995 yılında 82, 1996 yılında ise 69 ölümlü iş kazası meydana gelmiştir.[7]
IV. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
Sırbistan İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu[8] 2005 yılında kabul edilmiştir. Kanun işverenlerin yükümlülüklerini, işçilerin hak ve yükümlülüklerini, iş sağlığı ve güvenliği organizasyonunu ve yönetimini, iş sağlığı ve güvenliği işçi temsilciliğini, iş sağlığı ve güvenliği uzmanlık sınavını, iş sağlığı ve güvenliği denetimini ve iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınmaması durumunda uygulanacak cezai hükümleri düzenlemektedir.
V. İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNUNA GÖRE İŞVERENİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KONUSUNDAKİ YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İşveren,
a.İşyerinde çalışan işçilerin,
b.Üretime katılmaları koşuluyla staj yapan öğrencilerin,
c.İşyerinde görülen iş ile ilgisi bulunmayan ve fakat tehlike bölgelerinde bulunan kişilerin
d.Mesleki rehabilitasyon kapsamında işyerinde bulunan kişilerin
sağlıklı ve güvenli bir şekilde işlerini görmelerini sağlamak için gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almakla yükümlüdür.[9]
İşverenin bu yükümlülükleri Kanunun 8 ila 31. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Kanun işverenin bu yükümlülüğünü;
(1) Genel Yükümlülükler (m. 8 - 17)
(2) Özel Yükümlülükler (m. 18 - 26)
(3) Eğitim Verme Yükümlülüğü (m. 27 - 31)
olmak üzere üç bölümde düzenlemiştir.
1.Genel Yükümlülükler
§Genel Olarak
İşveren, işçinin iş görme edimini sunacağı çalışma ortamında, işe başlamadan önce, işin görüldüğü sırada ve her türlü teknolojik uygulama değişikliğinde gerekli iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almakla yükümlüdür (m.9; m.11/2).[10]
İşverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alma yükümlülüğünü üçüncü kişiye devretmiş olması ya da iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini kendisi almakla beraber onları uygulama yükümlülüğünü üçüncü kişiye devretmiş olması onu sorumluluktan kurtarmaz.
İşveren, tüm önlemleri almasına rağmen kontrolü dışında oluşan olaylar veya öngörülemeyen durumlar neticesinde işyerinde bir kaza meydana gelirse işveren sorumlu tutulamaz.
İşverenin alması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemleri işçilere ve işçi temsilcisine mali yük getiremez (m.10).[11]
İşveren işyerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması için mali kaynak sağlamakla yükümlüdür.
§İş Sağlığı ve Güvenliği Önlemlerinin Amaçları; (m.12)
1.Risklerin önlenmesi
2.İşyerinde kaçınılamayan risklerin değerlendirilmesi
3.Modern teknik çözümler uygulayarak meydana gelen riskleri ortadan kaldırmak
4.İşin ve işyerinin düzenlenmesi, iş görmeye ilişkin ekipmanların ve iş görme yöntemlerinin teknolojik gelişmeler dikkate alınarak seçilmesi; neticede iş sağlığı ve güvenliği önlemleri alınmış bir çalışma ortamının sağlanması
5.Tehlikeli işlerin yapıldığı işyerlerinde, bu tehlikelerin en aza indirilmesi amacıyla gerekli teknolojik düzenlemelerin yapılması
6.İş sağlığı ve güvenliği konusunda bireysel önlemlerin alınmasını sağlamak
7.İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği önlemleri konusunda eğitilmesi ve işin tehlike oluşturmayacak şekilde yürütülmesi için uygun talimatlar vermek.
§Risk Değerlendirmesi (m.13)
Risk değerlendirmesi yapılmasının temelinde, işyerinde oluşması muhtemel tehlikeler ve ortaya çıkması muhtemel zararlara karşı işçinin yaralanmaya bağlı olarak zarar görmesini engellemek yatar (m.13/3).
İşveren işyerinde yazılı olarak risk değerlendirmesi yapmak ve sonucuna göre bu riskleri bertaraf edecek önlemleri belirlemekle yükümlüdür.[12] Ancak işyerinde 10’dan az sayıda işçi istihdam ediliyorsa işveren açısından bu yükümlülük söz konusu değildir.[13]
İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğini tehlikeye sokan bir durumun ortaya çıkması ya da var olan tehlikenin artmasına neden olabilecek olguların ortaya çıkması neticesinde işveren yeniden risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.[14]
İşveren risk değerlendirmesi yaparken ortaya çıkabilecek risklere göre sağlık hizmeti sunmakla yükümlüdür. Yaptıkları iş nedeniyle daha fazla riske maruz kalan işçileri özel sağlık koşulları belirlemek ve uygulamakla yükümlüdür.[15]
İşveren yaptığı risk değerlendirmesinin sonucunda gerekli olduğuna karar verilen ekipman ve araçları sağlamakla yükümlüdür (m.17).
İşyerinde yapılan risk değerlendirmesi sonucunda iş sağlığı ve güvenliği konusunda eksiklikler ortaya çıkmış ise ve fakat bu eksikliklerin giderilmesi için maliyeti yüksek bir yatırım gerekiyorsa, işveren söz konusu yatırımı kademe kademe gerçekleştirmekle yükümlüdür. Ancak söz konusu eksiklik işçilerin hayatlarını ve sağlıklarını ciddi bir şekilde tehdit ediyorsa işveren bu önlemleri derhal almakla yükümlüdür (m.26).[16]
§İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetimi (m.15)
1.İşveren, yazılı şekilde yapacağı bir sözleşme ile iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması konusunda bir kişi tayin eder.
2.İşveren, işçilerin ve işçi temsilcilerinin yaralanmalarına veya sağlıklarının bozulmasına neden olabilecek teknoloji ya da yöntem değişikliklerinde işyerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda yeni ilkelerin benimsenmesini sağlar.
3.İşveren, sağlıklı ve güvenli bir çalışma için işçilere eğitim vermekle yükümlüdür.
4.İşveren, işçilerin kişisel koruma malzemelerinin (baret, eldiven, gözlük gibi) temin etmek, bu malzemelerin kullanılabilir durumda olmalarını sağlamak ve işçilerin bu malzemeleri kullanılıp kullanılmadığını denetlemekle yükümlüdür (m.23)
5.İşveren, işyerinde koruyucu önlemlerin uygulanmasını sağlayacak bir birim oluşturabilir. Bu birim işverene ait olan denetleme görevini de yerine getirir.
6.İşveren, işyerinde meydana gelebilecek tehlikeleri göz önüne alınarak, tehlike durumunda ilk yardımı sağlayabilecek personel yetiştirmekle yükümlüdür.
7.İşveren, işçinin yaşamı ve sağlığı için ciddi ve yakın bir tehlike yaratabilecek her türlü işi durdurmak zorundadır.[17]
2.Özel Yükümlülükler
§Bildirim Yükümlülüğü
İşveren işe başlamadan en sekiz gün önce yetkili denetim elemanlarına;
a.İşe hangi tarihte başlanılacağını,
b.Çalışma birimlerini,
c.Uygulanacak teknolojik metotları ve bunların çalışma koşullarına olası etkilerini,
bildirmekle yükümlüdür.
İnşaat alanında faaliyet gösterecek işverenler iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini almakla yükümlüdürler. İnşaat alanındaki iş sağlığı ve güvenliği konusundaki önlemler Çalışma Bakanlığı tarafından yazılı olarak belirlenir. İşverenin talebi üzerine belirlenen bu önlemler faaliyete başlanılmadan önce Bakanlık tarafından işverene bildirilir.
§İşbirliği Yapma Yükümlülüğü (m.19)
İki veya daha fazla işveren aynı çalışma ortamını paylaşıyorsa iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması işçilerin sağlıklarının korunması iş sağlığı ve güvenliği eğitimi konusunda risk değerlendirmesi ve risklerin önlenmesi konularında işbirliği yapmakla yükümlüdürler. Bu işverenler bir zararın ortaya çıkması durumunda müteselsilen sorumlu tutulacaklardır.
İşverenler, aralarında yazılı olarak yapacakları sözleşme ile bu işbirliğinin kapsamını belirlerler. Yapılacak olan bu sözleşme ile işverenler adına ortak hareket edecek ve iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması konusunda görev yapacak bir temsilci atanabilir.
3.Eğitim Verme Yükümlülüğü
İşveren, sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamının sağlanması amacına yönelik olarak işçilere iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim vermekle yükümlüdür. Eğitim yükümlülüğü kapsamında işçiye, meydana gelebilecek riskler ve risklerden korunma yolları konusunda eğitim verilir (m.27/1-2).
Eğitim işçinin yaptığı işin özelliklerine göre programlanır (m.27/4). İşçi işverene ait birden çok işyerinde farklı işlerde çalıştırılıyorsa, işveren işçinin gördüğü işlere uygun olarak ayrı ayrı eğitim vermekle yükümlüdür (m.27/5).
Eğitim çalışma süresi içinde verilir ve buna ilişkin masraflar işçiye yükletilemez (m.27/3).
İşçilere verilecek eğitim teorik ve pratik kısımdan oluşur. İşçinin iş sağlığı ve güvenliği açısından teorik ve pratik yeterliliği işveren tarafından denetlenir (m.28/3).
İşyerinde uygulanan teknolojinin yenilenmesi halinde işçiye iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim verilmesi gerekir (m.22).
Asıl işveren – alt işveren ilişkisinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda eğitim verme yükümlülüğü asıl işverene aittir (m.29).
İşveren işyerinde sağlık ve güvenlik açısından tehlike oluşturan bölgeleri, yürüme alanlarını, durulmaması gereken yerleri, tehlike ortaya çıkmış ise, tehlikeden kurtulma ve tehlike ortamını boşaltma yönlerini işaretlemekle yükümlüdür. İşveren bu işaretlerin ne anlama geldiği ve nasıl kullanılacağı konusunda işçilere eğitim vermekle yükümlüdür (m.31).
VI. SONUÇ
Sırbistan iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının temelini İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu oluşturmaktadır. Bu yasa incelendiğinde, işverenin sorumluluğu, işçilerin eğitimi, işçilerin hak ve yükümlülükleri, iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu gibi konularda ülkemiz ile benzerlikler görmek mümkündür.
Avrupa Birliği ile olan ilişkiler kapsamında 2008 yılında Sırbistan Cumhuriyeti Hükümeti 2008 – 2012 dönemini kapsayacak milli bir strateji belirlemiş ve iş sağlığı ve güvenliği alanında yoğun çalışmalar yapılmıştır. Strateji, iş sağlığı ve güvenliği alanındaki mevzuatın gözden geçirilmesi, bu alanda kişileri bilinçlendirmek ve işyerinde çalışma, yaşam ve sağlık standardını dolayısıyla toplumun refah düzeyini yükseltmeyi amaçlamaktadır.
K A Y N A K Ç A
1. Ujedinjeni Granski Sindikati “Nezavisnost”, Priručnik Za Regionalne Poverenike.
2. Bezbednost i Zdravlje Na Radu. Seminar. Palić, 29.06.2007.
3. Mr. Zoran Novaković, Inženjer; Zoran Milojević, Inženjer. Programski Paket Za Realizaciju Procene Profesionalnog Rizika Na Radnom Mestu.
http://www.dibid.mod.gov.rs/arhiva/VTG_2008-2/08_Zoran_Novakovic.pdf
4. Prof. Dr. Milovan Stanišić, Rektor Universitet Sinergija. Pravilnik O Bezbednosti i Zdravlja Na Radu. http://www.sinergija.edu.ba/files/176/Pravilnik%20o%20bezbednosti%20i%20zdravlju%20na%20 radu.pdf
5. Zoran, Marjanović, Radomir, Brzaković. Bezbednost Kao Factor Uticaja Na Kvalitet Uslova Rada i Kvalitet Usluge. 33. 6Nacionalna Konferencija O Kvalitetu. 10-12.Maj.2006. Kragujevac.
6. http://www.znrfak.ni.ac.rs - Univerziteta u Nišu, Fakultet Zaštite Na Radu (Niş Üniversitesi İş Güvenliği Fakültesi İnternet Sitesi)
7. http://www.rtv.rs
8. http://www.b92.net
9. http://sr.wikipedia.org
10. http://www.poslodavci.rs
11. http://www.kuvendikosoves.org (Kosova Meclisi İnternet Sitesi)
12. http://www.gszsz-nezavisnost.org
[1]Ujedinjeni Granski Sindikati “Nezavisnost”, Priručnik Za Regionalne Poverenike. Sayfa 5.
[2] Ujedinjeni Granski Sindikati “Nezavisnost”, Priručnik Za Regionalne Poverenike. Sayfa 5-6.
[3] Ujedinjeni Granski Sindikati “Nezavisnost”, Priručnik Za Regionalne Poverenike. Sayfa 6.
[4] Ujedinjeni Granski Sindikati “Nezavisnost”, Priručnik Za Regionalne Poverenike. Sayfa 6.
[5]http://www6.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2007&mm=04&dd=27&nav_category=12&na v_id=244201 (11.04.2010)
[6]http://www.rtv.rs/sr_lat/drustvo/svetski-dan-bezbednosti-i-zdravlja-na-radu_124295.html (11.04.2010)
[7] Bezbednost i Zdravlje Na Radu. Seminar. Palić, 29.06.2007.
[8] Službeni Glasnik Republike Srbije. Broj: 101/2005.
[9]http://www.poslodavci.rs/?page_id=413 (11.04.2010)
[10]Zoran, Marjanović, Radomir, Brzaković. Bezbednost Kao Factor Uticaja Na Kvalitet Uslova Rada i Kvalitet Usluge. 33.Nacionalna Konferencija O Kvalitetu. 10-12.Maj.2006. Kragujevac.
[11]http://www.kuvendikosoves.org/common/docs/ligjet/2003_19_sr.pdf. Predsednik Skupstine Kosova Nexhat Daci. 9.10.2003. (Kosova Meclisi İnternet Sitesi) (11.04.2010)
[12] Risk değerlendirmesi, işveren (işveren vekili), iş sağlığı ve güvenliği konusunda lisans sahibi olan uzman kişi, iş hekimi, iş sağlığı ve güvenliği birimi yöneticisi ve işçi temsilcisinin katılması ile yapılır.
[13]http://www.poslodavci.rs/?page_id=413 (11.04.2010)
[14]http://www.gszsz-nezavisnost.org/ser/index.php?option=com_content&task=view&id=149&Item id= (11.04.2010)
[15]Mr Zoran Novaković, Inženjer; Zoran Milojević, Inženjer. Programski Paket Za Realizaciju Procene Profesionalnog Rizika Na Radnom Mestu.
http://www.dibid.mod.gov.rs/arhiva/VTG_2008-2/08_Zoran_Novakovic.pdf (11.04.2010)
[16]http://www.pkv.rs/pkv/files/procena_rizika.pdf Smernice Za Procenu Rizika.
[17]Prof. Dr. Milovan Stanišić, Rektor Universitet Sinergija. Pravilnik O Bezbednosti i Zdravlja Na Radu.
http://www.sinergija.edu.ba/files/176/Pravilnik%20o%20bezbednosti%20i%20zdravlju%20na%20 radu.pdf
(11.04.2010)
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Sırbistan İş Hukukunda İş Sağlığı Ve Güvenliği Önlemlerinin Alınmasında İşverenin Yükümlülükleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Erdal Arap'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Sırbistan İş Hukukunda İş Sağlığı Ve Güvenliği Önlemlerinin Alınmasında İşverenin Yükümlülükleri
