|
İTHALATTA GÖZETİM TEBLİĞLERİNDE BELİRLENMİŞ KIYMET İLE İLGİLİ KARŞILAŞILAN HUKUKİ SORUNLAR :
Gümrük İdarelerinde, Dış Ticaret Müsteşarlığınca yayımlanan İthalatta Gözetim Uygulamalarına İlişkin Tebliğlerle ilgili karşılaşılan hukuki sorunlardan öncelikli olanının, gözetim tebliğlerinde yer alan ve gözetim uygulamasına esas alınan kıymetlerin (değerlerin), 4458 sayılı Gümrük Kanununda tanımlanan Eşyanın Gümrük Kıymeti konusu ile birlikte noksan kıymet beyanı iddiasıyla çıkartılan ek tahakkuk ile yine bu tahakkuka bağlı olarak çıkartılan ceza kararları olduğu açık ve bilinen bir husustur.
İthalatta Gözetim Uygulamalarının kanuni dayanakları ve hukuki geçerlilikleri ile ilgili tartışmalardan ziyade konu ile ilgili uygulamada ortaya çıkan sorunlar ile bu sorunların yargı kararları ile çözümlemelerinin örneklerle ortaya konulmasının yararlı olacağı görüşündeyiz.
Gözetim uygulaması, bir malın aynı veya doğrudan rakip malları üreten yerli üreticiler üzerinde zarar tehdidi yaratan miktar ve/veya şartlarda ithal edilmesi halinde söz konusu malın ithalatının, ithalattaki gelişmelerin gözlemlenmesi olup, bir “korunma” önlemi değildir.
Korunma önlemi bilindiği gibi, bir malın aynı veya doğrudan rakip malları üreten yerli üreticiler üzerinde ciddi zarar veren veya ciddi zarar tehdidi oluşturan miktar ve/veya şartlarda ithal edildiği hallerde ülke menfaatleri de göz önüne alınarak yapılacak soruşturma sonucunda başvurulması öngörülen tedbirleri kapsamaktadır.
Gözetim uygulamasının tek amacının yukarıda belirtilen hususların gözlemlenmesi olup, tedbir mahiyetinde herhangi bir uygulama içermemektedir.
Nitekim, Dış Ticaret Müsteşarlığınca yayımlanan Tebliğlerde, gözetim uygulamasına tabi tutulan eşyalar için, tebliğ ile belirlenmiş değerlerin altında CİF kıymetinde olanlar için Gözetim Belgesinin serbest dolaşıma giriş beyannamesinin tescili esnasında aranılacağı hususu yer almakta, başkaca bir uygulama öngörmemektedir.
Gümrük idarelerindeki uygulama ise, gözetim belgesine tabi bir malın ithalatında, gözetim tebliğlerinde belirlenmiş bir değerin altında olan kıymetlerin “Yurdışı Gider” beyanı yapılmak suretiyle eşya kıymetini tebliğlerde belirlenmiş değere yükseltmek suretiyle gözetim belgesi ibrazı yapılmadan ithalatın yapılması şeklindedir.
Bu durum ise aşağıda açıklayacağımız ve örneklerini vereceğimiz sorunların doğmasına ve ihtilafın yargı mercilerine taşınmasına yol açmaktadır.
1- İthal eşyası gümrük denetimine iken, gözetim uygulamasına tabi bir eşyanın, gözetime tabi olmayan bir tarife pozisyonu ile beyan edilmesi halinde karşılaşılan sorunlar:
Böyle bir durumda, yani Gözetim Tebliğlerinde yer aldığı halde gözetime tabi tutulmamış bir tarife pozisyonundan beyan yapıldığı ve eşyanın da tespit edilen tarife pozisyonunun gözetim belgesine tabi olduğu kesinleştiğinde Gümrük İdaresince ne gibi bir işlem yapılacaktır.
Gözetim uygulaması bir kenara bırakıldığında, 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümlerine göre tespit edilen tarife pozisyonu ile beyan edilen tarife pozisyonu arasında bir vergi farkı var ise bu vergi farkının tahakkuku ile birlikte Kanunun 234/1-a maddesinin uygulanacağı, eğer bir vergi farkı yok ise sadece tespit edilen tarife pozisyonu üzerinden beyannamenin kapatılmasının gerektiği açık olup, bu konuda bir tereddüt yoktur.
Ancak Gümrük idarelerince yukarıda belirtilen Gümrük Mevzuatındaki düzenleme bir kenara bırakılarak, gözetim tebliğlerindeki kıymetlerin esas alınmak suretiyle ek tahakkukun çıkartıldığı ve bu ek tahakkuka bağlı olarak da üç kat ceza uygulaması yapıldığı bilinmektedir.
Genelde beyanı yapılan kıymet ile gözetim tebliğlerinde yer alan kıymetler arasındaki farkın fazla olması nedeniyle de, fark kıymetin esas alınmak suretiyle çıkartılan ek tahakkuk ile buna bağlı cezaların çok yüksek meblağlara ulaştığı gözlenmektedir.
İdarenin bu tip uygulamalarını yargıya intikal ettirdiğimizde, bu konudaki nihai yargı kararlarında;
“ Gümrük Kanununda hangi hallerde ve hangi nedenlerle ek tahakkuk yapılabileceğinin belirtildiği,
Gözetim uygulamasında, gözetim uygulamasına konu olan malın ithal seyrinin izlenmesinin amaçlandığı, dolayısıyla bir eşyanın belli kıymetin altında ithal edilmek istenilmesi durumu için öngörülen gözetim belgesi ibrazı zorunluluğuna uyulmaması halinin; kıymet veya kıymeti etkileyen diğer hususlar yönünden gümrük yükümlüsünün beyanının kabul edilmeyerek, 4458 sayılı Kanunun Eşyanın Gümrük Kıymeti başlıklı Üçüncü Bölümünde öngörülen satış bedeli yöntemini izleyen diğer yöntemlerin uygulanmasını gerektiren yasal ve hukuksal durum olarak kabulünün olanaklı olmadığı,
4458 sayılı Gümrük Kanununun sözü edilen hükümlerine göre para cezası kararı alınabilmesi için ortada bir vergi kaybının bulunması ve buna ilişkin tahakkukun kesinleşmiş olmasının gerektiği,
Yükümlü tarafında ithal edilen eşyanın beyan edilen kıymetinde Gümrük Kanunu hükümlerine göre herhangi bir noksanlık tespit edilmediği gibi bu konuda herhangi bir ihtilafında söz konusu olmadığı, sadece söz konusu eşyanın beyan edilen kıymetinin ilgili tebliğde öngörülen birim kıymetin altında olması sebebiyle gözetim belgesi ibrazı zorunluluğunun getirildiği, tebliğde belirtilen değerin eşyanın Gümrük Kanunu hükümlerine göre belirlenmiş gerçek satış bedeli olmaması, ortada 4458 sayılı Kanunun 24'üncü ve izleyen maddeleri uyarınca tahakkuk ettirilen, para cezalarına matrah olarak alınabilecek herhangi bir verginin bulunmaması; dolayısıyla cezalandırmayı gerektiren eylemin oluşmaması nedeniyle, idarece alınan kararların hukuki sonuç doğurmasının olanaklı bulunmadığına, karar verilmektedir.
Dolayısıyla, gözetim tebliğlerinde yer alan kıymetlerin herhangi bir şekilde 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümlerine istinaden hukuki bir sonuç doğurmasının mümkün olmadığı anlaşılmaktadır.
2-) Eşyanın yükümlüsüne tesliminden sonra yapılan kontrollerde eşyanın gözetime tabi bir eşya olduğunun belirlenmesi halinde karşılaşılan sorunlar;
Eşya gümrük denetiminde iken, gümrük idaresince eşyanın gözetime tabi bir eşya olduğu belirlendiğinde genel olarak ilave beyan suretiyle eşyanın kıymetini tebliğlerde yer alan kıymete yükseltmek suretiyle sorunun bir kısmı yasal düzenlemelere aykırı olsa bile çözümlenmekte ise de eşyanın tesliminden sonra ne gibi bir işlem yapılacağı konusunda bir açıklık yoktur.
İdareler tarafından yine yukarıda arz edildiği gibi gözetim tebliğlerinde yer alan Kıymetler esas alınmak suretiyle ek tahakkuk ve bu tahakkuka bağlı para cezası kararları alınmakta ise de gerek ek tahakkuklar için ve gerekse para cezası kararları için yargıya gidildiğinde neticede yine yapılan işlemin hukuka aykırılığına karar verilerek idarelerin işlemleri iptal edilmektedir.
SONUÇ:
Dış Ticaret Müsteşarlığınca yerli üreticilerin talebi üzerine veya re'sen belirli bir malın ithalatının, o malın yerli üreticileri ve ülke ekonomisi üzerinde olumsuz sonuçlar yaratıp yaratmadığının tespit edilmesi amacıyla incelemeye başlanılarak, inceleme sonucunda gözetim uygulaması öngörülebilmektedir. Gözetim uygulamasının başlatılması durumunda herhangi bir korunma tedbirinden söz edilemez. Bu aşamada o malın ithalatında herhangi bir kısıtlama, vergi oranında artış, eşik kıymet belirlenmesi veya ek mali yükümlülük uygulaması yoktur. Gözetim uygulaması ile sadece belirlenmiş bir malın ithal seyrinin izlenmesi amaçlanmaktadır. Gözetim önlemi uygulamasına karar verilen eşyanın belirlenen kıymetin altında ithal edilmek istenilmesi halinde sadece “ gözetim belgesi” ibrazı zorunluluğu getirildiğinden, bu zorunluluğa uyulmaması hali 4458 sayılı Gümrük Kanununa göre ek tahakkuk yapılmasını gerektirecek bir durum değildir.
Dış Ticaret Müsteşarlığınca yayımlanan gözetim tebliğlerinde belirlenen kıymetlerin 4458 sayılı Gümrük Kanununda yer alan Eşyanın Gümrük Kıymeti ile bir ilgisinin bulunmaması karşısında, gözetim uygulamasının bir Korunma tedbiri gibi uygulanmasına devam edilmesi halinde bahsedilen sorunların devam edeceği düşünülmektedir.
Diğer taraftan bir kısım yükümlülerin gözetime tabi bir eşyayı ithal ettikten sonra fatura kıymetine ilave suretiyle yaptıkları fazla beyan nedeniyle ödedikleri vergileri 4458 Sayılı Gümrük Kanunu hükümleri uyarınca geri verilmesini talep ettikleri ve bu taleplerin reddi üzerine Vergi Mahkemelerine başvurdukları bilinmektedir.
Bu konu ile ilgili olarak görüş ve düşüncelerimiz ile birlikte yargı kararları neticeleri ile gümrük idaresinin farklı uygulamaları ayrı bir yazımız konusu olacaktır.
Av.Nihan ÖZHAN
Gümrük Müşavirleri Derneği Dergisi, Nisan 2010, 23.sayı, Sf.23 yayımlanmıştır.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"İthalatta Gözetim Tebliğlerinde Belirlenmiş Kıymet İle İlgili Karşılaşılan Hukuki Sorunlar" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Nihan Özhan'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
İthalatta Gözetim Tebliğlerinde Belirlenmiş Kıymet İle İlgili Karşılaşılan Hukuki Sorunlar
