|
İÇİNDEKİLER
I) YATIRIM ORTAKLIKLARI 4
A) Genel Olarak Yatırım Ortaklıkları 4
B) Yatırım Ortaklıklarının Kuruluşu 5
II) BORSADA İŞLEM GÖREN MENKUL KIYMETLER 6
A) Menkul Kıymetler 6
B) Diğer Sermaye Piyasası Araçları 7
C) Sermaye Piyasası Aracı Olarak Hisse Senetleri 7
III) MENKUL KIYMET BORSALARINDA KOTASYON 10
A) GENEL OLAK KOTASYON 10
B) KOTASYONUN ÖNEMİ 11
C) KOTASYON SİSTEMLERİ 13
1) Tam Kotasyon - Kısmi kotasyon 13
2) İlk Kotasyon - İlave Kotasyon 13
D) İMKB’DE MENKUL KIYMETLERİN KOTA ALINMASI 14
E) KOTASYON BAŞVURUSU 15
1) Kotasyon başvurusunun şekli: 15
3) Başvuruya Eklenecek Belgeler 16
4) Başvurunun İncelenmesi 17
5) İlave Kotasyonun Zorunluluğu 17
F) YATIRIM ORTAKLIKLARINDA KOTASYON İÇİN BAŞVURU ZORUNLULUĞU 18
G) KOTASYON ŞARTLARI 18
1) Hisse Senetlerinin İlk Kotasyonu Şartları 18
2) Hisse Senetlerinin İlave Kotasyonu Şartları 20
3) Şirket Birleşme ve Bölünmelerinde Kotasyon 20
4) Yatırım Ortaklıklarına Ait Hisse Senetlerinin Kotasyonu 20
5) Borçluluğu Temsil Eden Menkul Kıymetlerin Kotasyonu 21
6) Yatırım Fonları Katılma Belgelerinin Kotasyonu 22
7) Kamu Kuruluşlarına Ait Menkul Kıymetlerin Kotasyonu 22
8) Yabancı Kuruluşlara Ait Menkul Kıymetlerin Kotasyonu 22
H) MENKUL KIYMETLERİN BORSADA İŞLEM GÖRMESİ 22
1) Kota Alınmış Menkul Kıymetlerin Borsada İşlem Görmesi 23
2) Kota Alınmamış Menkul Kıymetlerin Borsa'da İşlem Görmesi 23
I) Menkul Kıymetlerin Hisse Senedi Pazarlarına Alınması 23
İ) Menkul Kıymetin Borsa Kotundan Çıkarılması 24
1) Borsa Yönetim Kurulu Kararı İle Kottan Çıkarma 25
2) Borsa Şirketinin İsteği Üzerine Kottan Çıkarma 26
J) Geçici veya Sürekli Kottan Çıkarılan Menkul Kıymetlerin Tekrar Borsa Kotuna Alınmaları 26
K) Kottan Çıkarılan Şirket Yatırımcısının Hukuki Başvuru Yolları 27
KAYNAKÇA 30
KISALTMALAR
AB Avrupa Birliği
ABD Amerika Birleşik Devletleri
GSYM Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları
GYO Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları
İMKB.K.Y İMKB Kotasyon Yönetmeliği
İMKB İstanbul Menkul Kıymetler Borsası
İYUK İdari Yargılama Usulü Kanunu
KHK Kanun Hükmünde Kararname
SPK Sermaye Piyasası Kurulu
SerPK Sermaye Piyasası Kanunu
TTK Türk Ticaret Kanunu
RG Resmi Gazete
Vd. ve devamı
I) YATIRIM ORTAKLIKLARI
A) Genel Olarak Yatırım Ortaklıkları
İşletmelerin uzun süre fonlanmasında önemli bir yere sahip olan sermaye piyasası gelişen pazar şartlarına, uygun düzenlemelere konu olmaktadır.1 Sermaye Piyasası Kanununun2 32. maddesinde sermaye piyasasında faaliyette bulunabilecek kurumlar arasında yatırım ortaklıkları 3 da gösterilmiştir. Aynı Kanunun 35. maddesinin ilk fıkrasında yatırım ortaklıklarının tanımı şu şekilde yapılmıştır: “yatırım ortaklıkları sermaye piyasası araçları, gayrimenkul, altın ve diğer kıymetli madenler portföylerini işletmek amacıyla kurulan anonim ortaklıklardır.” Yatırım ortaklıkları SerPK’nunda 2 madde ile kısaca düzenlenmiş; Ayrıntılar seri VI, No: 4 Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği4 ile düzenlenmiştir. Bu tebliğde yatırım ortaklıklarına dair daha geniş bir tanım yapılmıştır. Bu tebliğin 3. maddesine göre yatırım ortaklıkları “sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföyü işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumları” dır.
Portföylerinin içeriklerine göre yatırım ortaklıklarını Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları, Risk (Girişim)5 Sermayesi Yatırım Ortaklıkları, Sermaye Piyasası ve Kıymetli Madenler Yatırım Ortaklıkları olarak üç grupta sınıflandırabiliriz.6
Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Seri: VI, No: 15 sayılı Tebliğ7 ile mevzuatımızda yerini almıştır. Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları ise; Seri: VI, No: 11 sayılı Tebliğ8 ile mevzuatımızda yerini almıştır. Sermaye Piyasası Araçları ve Kıymetli Madenler Yatırım Ortaklıkları ise seri VI, No: 4 Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliğinde düzenlenmiştir.
B) Yatırım Ortaklıklarının Kuruluşu
SerPK. m. 35’ de yer alan tanıma göre, yatırım ortaklıkları ancak Türk Ticaret Kanununun 269. maddesi anlamında anonim şirket olarak kurulabilir ve faaliyet gösterebilir. Yatırım ortaklıkları anonim şirket olmaları ve Sermaye Piyasası Kanununda düzenlenmiş olmaları itibariyle, kuruluşlarında Türk Ticaret Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu ve Sermaye Piyasası Kurulunun çıkarmış olduğu tebliğler uygulama alanı bulacaktır.9
Sermaye Piyasası Kanunu’nun 36. maddesinde yatırım ortaklıklarının kurulabilmeleri için gerekli şartlar düzenlenmiştir. Bu şartlar aynı zamanda Sermaye Piyasası Kurulundan izin alınabilmesi için de gerekli şartlardır.
Yatırım ortaklıkları ancak; kayıtlı sermaye sistemini benimsemiş, anonim ortaklık şeklinde kurulabilirler. Yatırım ortaklıklarının Sermaye Piyasası Kanununda düzenlenmiş olması ve kayıtlı sermaye sisteminin getirdiği sonuç; halka açık anonim şirket10 olarak kurulmalarıdır.11
Sermaye Piyasası Araçları ve Kıymetli Madenler Yatırım Ortaklıkları hem tedrici hem de ani usulde kurulabilirler (TTK. m. 276; YO – Tebliğ m. 6 vd, 11 vd). Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları ve Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklılarına ilişkin tebliğlerde tedrici kuruluş usulü düzenlenmemiştir. Bu iki yatırım ortaklığı sadece ani usulde kurulabilir (GYO- Tebliğ m. 6/I; GSYO- Tebliğ m. 4/I). 12
Tedrici kuruluşta Sanayi ve Ticaret Bakanlığından kuruluş izninin, ani usulde ise kuruluşun tescilinden itibaren en geç 3 ay içinde halka arz edilecek hisse senetlerinin kayda alınması için kurula başvurulması gerekmektedir. Hisse senetlerinin kurul kaydına alınması ile birlikte yatırım ortaklıklarına faaliyet izni verilmektedir (YO – Tebliğ m. 6-12). Bundan sonra ise yatırım ortaklıklarının hisse senetlerinin kotasyonu için, satış süresinin bitimini takiben kurula ve kuruldan alınan belge ile birlikte Menkul Kıymetler Borsasına başvurmaları ve hisse senetlerini kaydettirmeleri gerekmektedir. (YO – Tebliğ m. 10/ı, m. 16/son; GSYO- Tebliğ m. 12; GYO- Tebliğ m. 14)
II) BORSADA İŞLEM GÖREN MENKUL KIYMETLER
SerPK’ nun 3. maddesine göre sermaye piyasası araçları, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçları olarak belirtilmiştir.
A) Menkul Kıymetler
Menkul kıymetler kıymetli evrak niteliğini haiz senetlerdir ancak bu senetler kıymetli evrak içinde yer alan daha dar bir kategoriyi oluştururlar. Her menkul değer aynı zamanda aynı zamanda bir kıymetli evraktır, fakat her kıymetli evrak menkul kıymet değildir.13
SerPK .md.3/b’ de verilen tanıma göre: “menkul kıymetler, ortaklık veya alacaklılık sağlayan, belli bir meblağı temsil eden, yatırım aracı olarak kullanılan, dönemsel gelir getiren, misli nitelikte, seri halde çıkarılan, ibareleri aynı olan ve şartları SPK tarafından belirlenen kıymetli evraktır”. Menkul kıymet kavramının tanımında misli eşya niteliğine sahip olma, yatırım aracı olarak kullanılma ve dönemsel ürün verme olarak belirtebileceğimiz üç öğe vardır.
Menkul kıymetlere örnek olarak, pay senetleri, temettü ve faiz kuponları ve talonlar, ilmuhaberler, intifa senetleri, tahviller, varlığa dayalı menkul kıymetler, yatırım fonu katılma belgeleri, banka bonoları, banka garantili bonolar, finansman bonoları, gayrimenkul sertifikası, kar ve zarar ortaklığı belgeleri, depo edilen menkul kıymet sertifikaları, seri halde çıkarılan ipotekli borç ve irat senetleri, rehinli tahvilleri verebiliriz. 14 Menkul kıymet dışında kalan kıymetli evraklar, kitle senetlerinin karşısında bulunan, münferit senet özelliğine sahip kıymetli evrak olarak poliçe, bono, çek, konşimento ve sigorta poliçesi gibi senetlerdir.15
B) Diğer Sermaye Piyasası Araçları
Menkul kıymetler dışında kalan ve şartları kurulca belirlenen kıymetli evraktır. Ancak SerPK’ nun 3. maddesinde çek, poliçe, bono, ile mevduat sertifikaları, sermaye piyasası aracı olarak sayılmamıştır.
C) Sermaye Piyasası Aracı Olarak Hisse Senetleri
Hisse senedi menkul kıymet tanımı içinde yer alan ve aynı grupta yer alan tahvil ile birlikte sermaye piyasasında en fazla dolaşan araçlardan biridir ve yatırım aracı olarak sermaye piyasasında tedavül eden menkul kıymetler arasında en önemlisidir. Menkul kıymet olarak hisse senetlerinde16 yatırımcı, bir ortaklığa hissedar olma gayesinden çok, uzun dönemli ve sabit olmayan bir gelir bir gelir elde etmeyi hedef almaktadır. Senedin ortaklık hakkı temin etmesi ve bu senetlere çeşitli imtiyazlar tanınması önemini daha da çok arttırmaktadır. Güvenli ve istikrarlı bir sermaye piyasasında söz edebilmemiz için o ülkede yeteri kadar ihraç edilmiş hisse senedi bulunmalı, bunların piyasada serbestçe tedavül edebilmesi, fiyatlarının piyasa koşullarında arz ve talebe göre belirlenmesi ve küçük yatırımcıların bu menkul kıymetlere güven içinde para yatırmaları gerekmektedir. Hisse senetleri; tek başına önemli yatırımlara araç olma niteliği taşımayan geniş halk kitlelerinin küçük tasarruflarının, işletmeler içinde bir araya getirilip etkili ve hızlı bir kalkınma için gerekli sermaye birikimi sağlayan bir sermaye piyasası aracıdır.17
Hisse senedi sermaye piyasasında tedavül eden önemli araç ve tasarrufların değerlendirilmesini sağlayan bir senettir. TTK. hisse senetleri ile ilgili 399 vd. maddelerinde hisse senetlerini tanımlamamış sadece nitelik ve özelliklerini belirtmiştir. Hisse senetlerinin temel niteliği, ortaklık sermayesinin belirli bir kısmını temsil etmesi nedeniyle ortakları açısından ortaklara sürekli getiri ve ortaklığa ortak olmalarını sağlayan bir belge; ortaklık açısında ise özkaynak niteliğinde finansman temin eden bir araç olmasıdır. Doktrinde yaygın olarak yapılan tarife göre hisse senedi, sermayesi paylara bölünmüş ve karşılığında kıymetli evrak niteliğinde pay senedi çıkarılabilen sermaye ortaklıklarının18 kanuni şekillere uygun olarak düzenledikleri belgele olup; sermayesinin belirli bir oranını temsil ve sahiplerine o oranda ortaklık hakkı sağlayan kıymetli evrak vasfına sahip senetlerdir.19
Hisse senedi, menkul kıymet olarak belirli bir meblağı temsil eder. Sermayesi paylara bölünmüş şirket tipi olarak anonim ortaklıklarda belirli sayıda birim değere bölünen sermaye, her paya ve onu temsil eden hisse senedine itibari bir değer kazandırır. Hisse senedi yatırım aracı olarak kullanılır. Örneğin çekin tersine menkul kıymet borsalarında işlem görür. Dönemsel gelir sağlar. Anonim ortaklığın yıl sonu bilançosunda kazanç olması ve bunun kar payı olarak dağıtılması paydaşın dönemsel gelirden yararlanmasına örnek teşkil eder. Misli niteliktedir. Seri halinde çıkarılır. Birer ikişer değil kitle halinde ihraç edilir. Yukarıda belirttiğimiz gibi hisse senedi bir kıymetli evraktır; ve TTK. m. 557 uyarınca temsil ettiği hak senetten ayrı olarak ileri sürülemez. Hisse senetleri hissedarlara tanınan imtiyazlara göre farklı gruplar içinde toplanabilir.
TTK da hisse senetleri sahibine yönetime katılma, oy kullanma, iptal davası açma, ortaklığın faaliyetleri hakkında bilgi edinme gibi ortaksal haklar ile ortaklık payından kâr alma, hazırlık dönemi faizi, rüçhan hakkı, tasfiyeden pay alma gibi mali nitelikli bir takım önemli haklar sağlar. SPK. Açısından ise menkul kıymet olarak hisse senetleri yatırımcıya elindeki parayı gelir getiren bir alana yatırma imkanı sağlayan bir sermaye piyasası aracıdır. Bu nitelik özellikle borsada işlem gören, halka açık büyük ortaklıkların hisse senetlerinde vardır. Tasarrufu menkul kıymet olarak hisse senedine yatıran kişi, ilgili senedi ihraç eden ortaklığa ortak olma gayesinden çok uzun dönemli ve sabit olmayan bir gelir temin etme peşindedir.20
Ticaret Kanunumuzun sisteminde paydaşlığın varlığı hisse senedine bağlı değildir. Hisse senedinin ihracı payın temsili ve dolaşımı için gereklidir. Sermaye Piyasası Kanunu ise Ticaret Kanunumuzun aksine paydaşa hisse senedi verilmesini zorunlu kılmaktadır. SerPK m. 7, f. 4. hükmüne göre: “sermaye piyasası araçlarının satış esnasında alıcıya teslimi şarttır. Esas sermaye sistemini kabul etmiş anonim ortaklıklar, sermaye artırımının tescilini takip eden en geç otuz gün içinde hisse senetlerini alıcılara teslim ederler. Nama yazılı hisse senetleri için bu süre doksan gündür. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş anonim ortaklıklarda hisse senetlerinin satış esnasında alıcıya tesliminden itibaren pay sahipliği hakkı kazanılır”. 21
Hisse senetlerinin ortaklıkların kuruluşlarında ve sermaye artırımlarında iktisabı birincil piyasa işlemi olarak kabul edilmekte; hukuki anlamda aslen iktisap sayılmaktadır. İkincil piyasalarda işlem gören hisse senetlerinin aslen iktisap edenlerden veya daha sonraki sahiplerinden devren kazanılmasına da devren iktisap denmektedir.22
Hisse senetleri, TTK. m. 409’a göre devir şekilleri açısından hamiline ve nama yazılı hisse senetleri olarak ikiye ayrılır. Ayrıca hisse senetleri açısından adi ve imtiyazlı hisse senedi, oy hakkına haiz ve oy hakkından yoksun hisse senetleri, bedelli ve bedelsiz hisse senetleri, primli ve primsiz hisse senetleri olarak çeşitli ayrımlara tabi tutulmuştur.
Yatırım ortaklıklarında hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması zorunludur. Ancak bunun istisnası Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarıdır. Sermaye Piyasası Kanununun 36. maddesinde Gayrimenkul Yatırım Ortaklıklarının kuruluşlarında ve sermaye artırımlarında, Türk Ticaret Kanunu hükümleri çerçevesinde ayni sermaye konulabilir.
Menkul kıymet olarak hisse senetlerinin adi ve imtiyazlı olup olmaması önemli değildir. Hisse senetlerinin halka arz edilip, bu yolla satılıp satılmaması da menkul kıymet niteliğini değiştirmez. Menkul kıymet olarak kabul edilen hisse senetlerinin halka açık veya hakla kapalı anonim ortaklık hisse senedi olmasının menkul kıymet kavramı açısından bir farkı yoktur. Ancak tabi olacağı kanun hükümlerinde farklılıklar yaratır.
Hisse senetleri ile ilgili değinmemiz gereken bir husus da; son yıllarda gündeme gelen sermaye piyasası araçlarının ve doğal olarak hisse senetlerinin kaydileştirilmesidir. Türk hukukunda hisse senetleri kaydi hale, önce 558 sayılı KHK ile SerPK.’nun 22. maddesine eklenen (n) bendi ile, daha sonra bu KHK’nın Anayasa Mahkemesi’nce iptali üzerine, 4487 sayılı Kanun ile SerPK.’na 10/A maddesinin eklenmesiyle getirilmiştir. 4487 sayılı Kanun ile.’ SerPK’ na eklenmiş olan 10/A hükmü ile, iptal edilen Tebliğdeki toplu saklama senedi yerine, diğer bir deyimle “tam kaydi sisteme” geçilmiştir. SerPK.’nun “Sermaye Piyasası Araçlarının Kaydileştirilmesi” başlıklı 10/A maddesinde de düzenlenmiş olan “tam kaydi sistem”de, SerPK.’ nun 3. maddesinde belirtilmiş olan sermaye piyasası araçları, senede bağlanmadan ihraç edilmekte ve haklar kayden tedavül etmektedir.23
Hisse senetleri sermaye piyasasının ve borsanın temel unsuru olması dolayısıyla borsa mevzuatında da yer alan bazı özel düzenlemelere tabi tutulmuştur. Bu düzenlemeler, 91 sayılı Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname24 ve bu kararnameye dayanılarak çıkarılan Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik25, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği26, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Kotasyon Yönetmeliği27, İMKB Hisse Senetleri Piyasası Yönetmeliği ve bu mevzuata dayanan İMKB’nin ilgili Genelgelerden oluşur. Bu sistem, SerPK. ile kurulan sistemin tamamlayıcısıdır.28
III) MENKUL KIYMET BORSALARINDA KOTASYON
A) GENEL OLAK KOTASYON
Kotasyona ilişkin genel düzenlemeler 91 sayılı Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında KHK.’nın 10. maddesinde, Menkul Kıymetler Borsasının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik’in 34 ile 46. maddeleri arasında ve İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği’nin 18. maddesinde yapılmıştır. Ayrıca İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında Kotasyon Esasları İMKB Kotasyon Yönetmeliği ile belirtilmiştir. Bu yönetmelikte daha sonra bazı değişiklikler yapılmıştır.29
İMKB’de menkul kıymetlerin işlem görmesi, diğer bir deyimle menkul kıymetlerin borsa kotuna alınması, kotta kalması, pazarda işlem görmesi, işlemlerinin sürekli ya da geçici durdurulması, kottan geçici veya sürekli çıkarılması ve menkul kıymetleri borsada işlem gören şirketlerin uyması gereken kurallar, borsaya bildirmekle yükümlü olduğu bilgiler, teslim etmek zorunda olduğu belgeler, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Kotasyon Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir.
Kotasyon, menkul kıymet borsalarında30 sürekli işlem görmesi talep edilen sermaye piyasası araçlarının ilgili borsa yönetmeliklerindeki şartları taşımaları durumunda ilgili Pazar listesine kayıt edilmesi ve işlem görmesinin kabul edilmesidir. Kote edilmeyen menkul kıymetler, borsalarda oluşturulan ve kot dışı Pazar adı verilen özel pazarlarda işlem görebilir. Organize pazarlar olan borsalarda, borsanın belirlediği kurallara uygun ve denetlenmiş, ya da denetim altındaki mal ve değerler alınıp satılmaktadır. Hububat, canlı hayvan, maden, menkul kıymetler borsaları gibi, borsalar alım-satımı yapılan mal ya da değerlere göre adlandırılmaktadırlar. Her borsanın, organize ettiği pazarda alım satımın yapılmasına izin verdiği malın niteliğini belirleme ve kurallarını koyma hakkı bulunmaktadır. Bu standartlara uyan mal ve değeri belirlemeye “kote etme” (listeye alma) denilmektedir. Borsalarda alım-satıma konu olacak mal ve değerlerin belirlenmesi işlemine ise “kotasyon” (listeleme) denilmektedir31.
Borsa kotu borsaya kayıtlı halka açık şirketlerin32 listesi bir anlamda sicil kaydıdır. Kotasyon işlemi ülkemizde bir çeşit tescil işlemidir. Batı borsalarının aksine bizde kotasyon borsa kotuna alınan bir menkul kıymetin borsada işlem göreceği anlamı taşımaz. Borsada işlem görmek için ayrıca borsa pazarına alınmak gerekir. Bu da menkul kıymetin ayrıca kaydedileceği pazarın aradığı kriterlerini yerine getirmesine bağlıdır. Oysa dünya borsalarında kotasyon aynı zamanda borsa alım satım listesinde bulunmak anlamına gelir.33
B) KOTASYONUN ÖNEMİ
Günümüzde ticari, sınai veya hizmetler konusunda faaliyet gösteren ekonomik sektörlerde hızlı bir değişim ve gelişme süreci yaşanmaktadır. Şirketler böyle bir ortama uyum sağladıkları ölçüde gelişmelerini sürdürme şansına sahiptirler. Günümüzde şirketler hangi sektörde olursa olsunlar gerek iç piyasada gerek dış piyasada yoğun rekabet ortamında faaliyet sürdürmektedirler. Bununla birlikte; Türkiye’nin Avrupa Topluluğu ile Gümrük Birliği Anlaşması yapmış olması nedeniyle, şirketlerin halihazırda teknolojilerinden daha yeni teknoloji kullanmaları, kapasitelerini mümkün olduğunca ekonomik ölçeklere getirmeleri, ürün ve hizmet kalitelerini daha fazla geliştirerek aynı zamanda oluşacak talep canlılığına cevap verebilecek bir yapıya kavuşmaları gerekmektedir. Diğer bir ifade ile böyle bir ortamda ayakta kalmak ve gelişmek; daha kaliteli, daha düşük maliyetle ve tam zamanında üretmek ile mümkün olacaktır. Bunu sağlamanın yolu da gelişen teknolojiyi işletmelerde kullanmaktan, yani yatırım yapmaktan geçmektedir. Yatırım için gerekli kaynağın temininde iki yol vardır. Birincisi şirketlerin özkaynakları ile finansman yolunu seçmesi, ikincisi ise; yabancı kaynaklar ile finansman (dış kaynaklardan) yani kredi veya benzeri bir şekilde borçlanma yolunu seçmesidir. Türkiye’de kredi faizlerinin yüksek olması ve istikrarlı olmaması sağlıklı finansmanı zorlaştırmaktadır. Bu nedenlerle şirketler bu fonu, halihazırdaki ortaklarından veya yeni ortaklar bularak sağlayabilirler. Bunun ise en rasyonel yol şirketlerin hisse senetlerini halka arz etmeleri ve Borsa’ya kote ettirmeleridir. Ayrıca kotasyon, piyasa düzenleyicisinin sermaye piyasalarındaki kontrol ve denetimini kolaylaştırır, kamunun aydınlatılmasına ve menkul kıymet arzının kontrolüne imkan bırakır. Borsalar açısından kotasyon; adil ve dürüst pazarlar açılmasına imkan tanır. Kotasyon’un kamunun bilgilendirilmesi ve borsalara gelir kaynağı olma fonksiyonları vardır. 34
Yatırımcıların, yatırım seçeneğini borsada işlem gören hisse senetlerinden yana kullanmasının sebebi, söz konusu hisselerin Borsa’nın kotasyon şartlarına uyduğu için Borsa’da işlem gördüğü, diğer bir değimle güvenli bir ortamda bulundukları düşüncesidir. Yatırımcılar doğal olarak risk beklenen getiri tahminlerine, hisse senetleri, piyasa ve finansal enstrümanlara ilişkin analizlere, kamuyu aydınlatma ilkesi35 gereğince şirketin doğru ve zamanında yapacağı kamuyu bilgilendirmesine dayanarak borsada hisse senetlerine yatırım yapmaktadırlar. Bu anlamda yatırımcıların üstlenecekleri risk, piyasa riskleri ve şirketlere özgü durumlardan, diğer bir deyişle yönetim, finansal yapı gibi unsurlardan kaynaklanan riskler olacaktır. Ancak yatırımcılar hem piyasaya özgü riskleri, hem de şirketlere özgü riskleri üstlenirlerken söz konusu şirketlerin, SPK ve İMKB düzenlemelerine uydukları, İMKB kotasyon kriterlerini sürdürdükleri ve hukuka uygun olarak işleyen piyasadaki riskleri aldıklarını varsaymaktadırlar. Borsa ile ilgili düzenlemeler aslında kote edilen menkul kıymetlerle ilgili olarak yönetmelik ve kanunda yer alan kriterlere uygunluğu bir bakıma garanti etmektedir.36
Menkul kıymetler borsalarında alım-satıma konu olan kote edilen (listeye alınan) hisse senetleri ve tahviller olmasına rağmen, bu menkul kıymetin değerini ve niteliğini belirleyen ihraççı olduğundan, ihraççı anonim şirket SPK’ dan başka, borsanın belirlemiş olduğu kriterler yönünden de İMKB tarafından denetim altında tutulmaktadır. İMKB, ihraç edilen sermaye piyasası aracının, belirlemiş olduğu kotasyon şartlarına uygunluğunu denetleyerek, yatırımcı açısından bu menkul kıymetin güvenli olup olmadığını denetler. Bu yönüyle kotasyon, bir liyakat sistemidir.37
Hisse senetlerinin borsa kotuna alınması, bu hisse senetlerini teşvik edici ve onlara rağbeti arttırıcı bir unsur olarak değerlendirilebilir. Kotasyon şartları da dikkate alındığında, bir hisse senedinin borsaya kotasyon başvurusunun reddedilmesi, o hisse senedine ve ihraç eden kuruluşa ilişkin olumsuz özelliklerin varlığının borsa yönetimince onaylanması anlamını taşıyabilecektir. Aynı şekilde talep üzerine kottan çıkarma hariç diğer kottan çıkarma kararları da aynı sonucu doğuracaktır.38
Şirketler açısından Kotasyon’un faydalarını aşağıdaki başlıklar altında sıralayabiliriz: 39
a. Şirketin hisse senetlerine likidite yaratma: Şirketlerin hisse senetlerinin Borsa’da işlem görmeye başlamasıyla birlikte; organize bir piyasada arz ve talebe göre hisse senedinin fiyatı oluşacağından, şirket ortakları elindeki hisselerinin değerini bilebilmekte ve rasyonel bir şekilde elden çıkarma veya yeniden alma imkanına kavuşabilmektedirler. Borsa’da işlem gören hisse senetleri bir piyasa değerine sahip olduğundan, rahatlıkla teminat olarak kabul görmektedir.
b. Finansman temin etme: Şirketlerin sermaye artırımı yoluyla halka açılması durumunda ucuz maliyetli fon temin edilmekte, ayrıca şirketlerin hisse senetlerinin Borsa’da işlem görmeye başladıktan sonraki aşamada, sermaye artırımlarında ortaklar rüçhan haklarını kullanma yolunu tercih etmekte, yada rüçhan hakları şirketler tarafından kısıtlanarak tekrar halka arz edilmekte böylece şirketler öz kaynaklarını güçlendirmektedir.
c. Kurumsallaşma: Şirketlerin hisse senetlerinin Borsa’da işlem görmeye başlaması ile birlikte belli kurallara uyum sağlamak ve geniş kamu sorumluluğu kurumsallaşma gereğini doğurmaktadır.
d. Kredibilite : Şirketlerin hisse senetlerinin Borsa’da işlem görmesi bankacılık ve para piyasası nezdindeki kredibiliteyi artırmakta, daha ucuz ve kolay kredi imkanlarına kavuşmaktadırlar.
e. Globalleşme (Küreselleşme) : Şirketlerin hisse senetlerinin Borsa’da işlem görmeye başlaması ile birlikte, şirketler yabancı ülkelere kolayca menkul kıymet ihraç edebilir ve o ülkede menkul kıymetlerini kote ettirerek işlem görmesini sağlayabilirler. Böylece, yurtdışı piyasalara erişebilirler. Menkul kıymetleri bir Borsa’da kote olan şirketlerin yabancı ortak bulması ve joint venture tipi ortak girişimler kurabilmesi mümkün olmaktadır.
f. Tanınma: Kotasyon, şirketlerin kamuoyunda daha yakından tanınmasını ve ürünlerinin reklamasyonunun artmasını, markasının da herkesçe bilinmesini mümkün kılmaktadır.
C) KOTASYON SİSTEMLERİ
1) Tam Kotasyon - Kısmi kotasyon
Tam ve kısmi kotasyon sistemleri olarak iki çeşit kotasyon sistemi bulunmaktadır. Bu sistemlerdeki kotasyon başvuruları ilk ve ilave kotasyon olarak iki çeşit yapılmaktadır:
Tam Kotasyon: Kota giriş tarihi itibariyle, şirketin menkul kıymetlerinin ilk kez kote edilecek olması durumunda: ortaklık hakkı veren menkul kıymetin tamamının; kotta menkul kıymetleri bulunan şirketlerin aynı tür yeni menkul kıymet ihraç etmesi durumunda ise: kottaki tutarı mevcut duruma tamamlayacak şekilde kotasyon yapmalarıdır. Örnek verirsek; XYZ şirketinin sermayesi 1-5. tertip hisse senetleri ile temsil ediliyorsa başvurunun 1-5. tertip hisse senetlerinin tamamı için yapılması gibi.
Kısmi Kotasyon: Başvuru tarihi itibariyle, ortaklık hakkı veren menkul kıymetlerin sadece bir kısmının (işlem gören/görecek) kota alınmasıdır. Örnek verirsek; XYZ şirketinin sermayesi 1-5. tertip hisse senetleri ile temsil ediliyorsa ve şirket yalnızca 5. tertip hisse senetlerini halka arz etmiş ise, bu durumda kotasyon başvurusu yalnız bu tertip hisse senetleri için yapılır.
2) İlk Kotasyon - İlave Kotasyon
İlk kotasyon: Şirket hisse senetlerinin ilk kez Borsa kotuna alınmasını ifade etmektedir. Şirketin borçluluğunu temsil eden menkul kıymetler için ise, borsa kotuna alınma anlamındadır. (İMKB.K.Y. md. 4).
İlave kotasyon: Başvuru tarihinde borsa kotunda hisseleri bulunan şirketin, sermaye artırımı sebebiyle ihraç ettiği yeni hisse senetlerinin kotasyon işlemidir (İMKB.K.Y.md.4).
D) İMKB’DE MENKUL KIYMETLERİN KOTA ALINMASI
SerPK’ nun 4/1. maddesine göre: “ihraç40 veya halka arz41 olunacak sermaye piyasası araçlarının kurul kaydına alınması zorunludur”.
SerPK’ nun 3. maddesinin h bendinde anonim ortaklıklar, özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT’ler), mahalli idareler (Belediyeler) ile bunlarla ilgili özel mevzuat uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmeler “ihraççı” olarak tanımlanmaktadır. “SPK Seri III, No:20 Yabancı Sermaye Piyasası Araçlarının Kurul Kaydına Alınması ve Satışına İlişkin Esaslar Tebliğ42” gereğince, yabancı şirketler de “ihraççı” olduklarından, Türkiye’de işlem görmesini istedikleri, yeni çıkardıkları sermaye piyasası araçlarını Kurula kaydettirmek zorundadırlar. SerPK.’nun 4/2. maddesinde istisnai bir düzenleme getirilmiştir. Bu madde gereğince, Genel ve Katma bütçeli idareler ve T.C. Merkez Bankası’nca ihraç edilecek sermaye piyasası araçlarının Sermaye Piyasası Kurul’una kaydettirilmesi zorunlu olmayıp, bu ihraçlar hakkında Kurul’a bilgi verilmesi yeterlidir.
SerPK.’nun bu iki grup ihraççı için, ihraç ettikleri sermaye piyasası araçlarını Kurul’a “kaydettirme” ve “bilgi verme” ayrımı, İMKB kotuna alınmada bulunmamaktadır. Diğer bir deyişle, her iki grup ihraççı, ihraç ettikleri menkul kıymetin Borsa’da işlem görebilmesi için kote ettirmek zorundadırlar. 43
Borsa’da ortaklık ve alacaklılık hakkı veren ve SPK tarafından menkul kıymet olarak kabul edilen ve İMKB Yönetim Kurulunca borsa kotasyon şartlarına uygun bulunan sermaye piyasası araçları kote edilebilir. Ancak İMKB.K.Y.’de kotasyon esasları düzenlenmiş olan menkul kıymetlerin dışındaki diğer menkul kıymetlerin kotasyonu ile ilgili usul ve esaslar SPK’ nın onayı ile İMKB Yönetim Kurulu tarafından belirlenebilir (İMKB.K.Y.md.6/1-2).
Ancak halka açık anonim şirketlerin hisse senetlerinin Borsa kotuna alınma zorunluluğu bulunmamaktadır. Bu hisse senetleri Borsa kotuna alınarak da, kota alınmadan da Borsa’da işlem görebilirler. İMKB’de, kote edilmiş hisse senetlerinin işlem gördüğü “kot içi” pazarların yanında, kottan çıkarılmış veya hiç kota alınmamış hisse senetlerinin işlem gördüğü “kot dışı” pazarlar bulunmaktadır.
İsviçre’ de menkul kıymetlerin, önemli İsviçre bankalarının üyesi olduğu en az üç borsaya44 aynı anda kote edilmesi zorunludur. Bu uygulamanın nedeni mevcut borsaların kotasyon kuralları arasında uyum sağlamaktır.45
New York Borsası, menkul kıymetlerini borsaya kote ettirmek isteyen anonim ortaklıkların, Borsa Yönetim Kurulu’nca konulmuş koşulları yerine getirmiş olmalarını ve ortaklığın gelişmelerinden yatırımcıları bilgili kılacak veriler yayınlamaya istekli olmalarını beklemektedir. A.B.D menkul kıymet piyasalarında ilk defa halka açılan şirketlerin hisseleri, geleneksel olarak birinci aşamada borsa dışı işlemler piyasasında işlem görmektedirler. Şirketler büyüdükçe, istenen asgari şartları sağladıklarında ikinci aşamada Amerikan Borsası’na veya New York Borsası’na kote olmaktadır. 46
Paris Borsası’nda ise; birinci ve ikinci Pazar firmalarının kotasyonuna Borsa Yönetim Kurulu karar vermektedir. Birinci pazarda büyük Fransız ve yabancı şirketler bulunmakta ve hemen hemen bütün tahvil ihraçları yapılabilmektedir. daha esnek kuralları olan ikinci pazarda ise orta büyüklükteki şirketler faaliyet göstermektedirler.47
E) KOTASYON BAŞVURUSU
Menkul kıymetlerin kotasyon başvurusu ihraççı ortaklık tarafından yapılır. Borsa kotuna alınması istenen menkul kıymetlerin ihracında bir aracı kuruluş ile aracılık yüklenim anlaşması yapılmış ise; kotasyon başvurusu yetkilendirilen aracı kuruluş tarafında yapılabilir. Aracı kuruluşlarca kotasyon başvurusu yapılmış ise ilgili ortaklık gerekli tüm bilgi ve belgeleri vermekle ve kotasyon ücretlerini zamanında ödemekle yükümlüdür.48
1) Kotasyon başvurusunun şekli:
Kotasyon başvurusu başvurunun türüne göre bir dilekçe ile yapılır. Dilekçe ekine aşağıda belirtilen belgeler eklenir. Başvuru türüne göre veya ortaklığın özelliğine göre borsa tarafından ilave bilgi ve belgeler istenir. (İMKB.K.Y.md.8)
2) Bilgi Formları
Menkul kıymetlerin Borsa kotuna alınmasını talep eden ortaklarca, içeriği, türü ve şekli borsa’ca belirlenen “Kotasyon Bilgi Formu” doldurulur.( İMKB.K.Y.md.8)
Kotasyon bilgi formları, ilgili ortaklığı ve ihraç edilen menkul kıymetleri tanıtıcı bilgileri içerir. Bilgi formlarının şekil ve içeriği, menkul kıymetlerin türüne, ihraççı ortaklığın faaliyet konusuna göre Borsa tarafından belirlenir. Bilgi formunda verilen bilgilerin ilgili ortaklıkça belgeye dayandırılması ve ortaklığın yetkili yöneticilerince imzalanmış olması şarttır. Belgeye dayandırılmayan bilgiler mevcut ise ya da belgeler yeterince açıklayıcı nitelikte görülmez ise; Borsa, ilgili ortaklıktan açıklamaları doğrulayıcı yazılı beyan isteyebilir. Ortaklığın mali durumu, menkul kıymetlerin özellikleri, ortaklarına ilişkin bilgiler hakkında, bilgi formunda yer alan açıklamaların doğruluğunun onaylanması ilgili kişi, kuruluş ve ortaklıklardan istenebilir. ( İMKB.K.Y.md.8)
3) Başvuruya Eklenecek Belgeler
İMKB.K.Y.md.9’da, İMKB’ye yapılacak ilk kotasyon başvurusunda dilekçenin ekinde borsaya iletilmesi zorunlu olan belgeler şu şekilde sayılmıştır: “Bilgi formu (Form A ve Form B), En son değişiklikleri içerir toplu şekilde hazırlanmış ve ortaklık yetkililerince onaylı ortaklık ana sözleşmesi, Ortaklığın tabi olduğu özel mevzuat var ise, buna göre alınmış yetki ve izin belgeleri, bir başka ortaklığın lisansı altında çalışılmakta ise lisans sözleşmesi ve benzeri sözleşmelerin örneği ve lisans belgesinin örneği, Son üç yılda yapılan olağan ve olağanüstü genel kurul toplantılarına ilişkin belgeler, Son üç yıllık mali tablolar ve son 3 yıla ilişkin bağımsız denetim raporları, Başvuru tarihi, başvuru yapılan yılın üçer aylık dönemlerini geçmiş ise, bir önceki üç aylık dönemin sonu itibariyle düzenlenmiş ve bağımsız denetimden geçmiş ara mali tablolar, SPK'dan alınan kayıt belgesi, izahname, sirküler örnekleri ve bunların yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile günlük gazeteler, Varsa aracı kuruluşlar ile yapılan anlaşmaların örnekleri, Ortaklığı temsile yetkili kişilerin imza sirküleri, Kuruluş ve kuruluştan bu yana tüm ana sözleşme değişikliklerinin yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazeteleri, Kuruluş ve kuruluştan bu yana tüm ana sözleşme değişikliklerinin yayımlandığı Türkiye Ticaret Sicili Gazeteleri, Nama yazılı hisse senetlerinin bulunması durumunda bu senetlerin devir ve temlikinde beyaz cironun kabul edildiğine dair yönetim kurulu kararı49, Aracı kuruluşça satış fiyatının tesbitine ilişkin hazırlanan raporun örneği, Halka arza ilişkin satış sonuçları (satış işlemi bitmemiş ise tamamlanır tamamlanmaz gönderilecektir), Kamuyu aydınlatma kuralları ve diğer düzenlemelere uyulacağına ilişkin şekli ve içeriği Borsa tarafından belirlenen beyan yazısı, Varsa ortaklık aktifinde kayıtlı bulunan gayrimenkul ve menkullere (makina, teçhizat gibi) ilişkin sigorta poliçeleri, Varsa ortaklık mülkiyetinde bulunan marka, logo, royalty ve benzeri haklara ilişkin belgeler, Yönetmeliğin 13 üncü maddesinin birinci fıkrasının (h) ve (k) bentleri gereğince Borsa tarafından belirlenen usul ve esaslara göre düzenlenen ve hukuki durumu teyit eden rapor ile diğer beyanlar.”
4) Başvurunun İncelenmesi
İMKB.K.Y.md.10, başvurunun incelenmesi usulünü düzenlemiştir. İMKB, kotasyon başvurusu ulaştığında, öncelikle gerekli bilgi ve belgelerin tam olup olmadığı araştırır. Bu inceleme sırasında eksik bilgi ve belge tespit edilmesi halinde, ilgili şirketten eksik görülen bilgi ve belgelerin tamamlanması ister. İMKB.K.Y.md.10, başvurunun incelenmesi usulünü düzenlemiştir. İMKB, kotasyon başvurusu ulaştığında, öncelikle gerekli bilgi ve belgelerin tam olup olmadığı araştırır. Bu inceleme sırasında eksik bilgi ve belge tespit edilmesi halinde, ilgili şirketten eksik görülen bilgi ve belgelerin tamamlanması ister. İMKB, ihraççı şirketten ilâve bilgi ve belge istemesi durumunda, bunların temin edilebilmesi için ihraççı şirkete süre verebilir. İMKB tarafından verilen süre içinde şirket, istenen bilgi ve belgeleri tamamlamaz ise Yönetim Kurulu kotasyon başvurusunu kabul etmeyebilir. İlk kotasyon başvurularında, İMKB görevlileri ilgili şirketin merkezinde ve faaliyet birimlerinde inceleme yapabilirler. Bu incelemede, şirket yetkilileri ile görüşülerek şirketin üretim teknolojisi, faaliyetleri, yatırımları, iş plânları ve finansman durumları hakkında bilgiler alınır. İMKB.K.Y.md.11’ e göre İlave kotasyon başvurusunda, daha önce verilmiş olan belgeler istenmemektedir. İMKB tarafından gerek görülmesi halinde, şirket nezdinde inceleme yapılabilir. Şirketler, Borsa görevlilerine incelemelerinde her türlü yardım ve kolaylığı sağlamak ve mali tabloları ile her türlü hesap ve işlemlerini incelemeye açık tutmak zorundadırlar. İMKB, başvuruları 60 gün içinde sonuçlandırır. İhraççı şirkete eksikliklerin tamamlanması için verilen süreler, hesaba katılmaz.
5) İlave Kotasyonun Zorunluluğu
İMKB.K.Y.’nin 11. maddesi gereğince, daha önce hisse senetleri Borsa kotunda bulunan şirketlerin bedelli ve/veya bedelsiz sermaye artırımları nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetlerinin dağıtım tarihinin Borsaya bildirilmesi, ilave kotasyon başvurusu olarak kabul edilmektedir. Bu şirketlerin sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetleri, sermaye artırımının tamamlandığına ilişkin belgeler ile bilgi formu dışında, İMKB.K.Y.’nin 9. ve 10. maddelerinde belirtilen bilgi ve belgelerin verilmesi gerekmeksizin ve bu Yönetmelikte yer alan kotasyon şartları aranmaksızın Borsa kotuna alınırlar.
Esas sermaye sistemimde bulunan şirketlerde, ana sözleşme değişikliğinin Ticaret Sicil Memurluğu tarafından tescil edilmesi ile sermaye artırımı işlemi tamamlanır. Kayıtlı sermaye sistemine tabi ortaklıklarda ise, SPK’ dan alınan sermayenin artırıldığına ilişkin belgenin Ticaret Siciline tescil ettirilmesi ile sermaye artırımı işlemi tamamlanmaktadır.50 Sermaye artırımının tamamlandığına ilişkin SPK’ dan alınan belge veya Ticaret Sicili tescil belgesi, alındıktan sonra bilgi formu ile birlikte 2 iş günü içerisinde Borsaya gönderilmesi gerekmektedir.51
Şirketin ilave kotasyon zorunluluğuna uymayarak başvuruda bulunmaması halinde, İMKB.K.Y.’nin 24. maddesinin (d) bendi gereğince Borsa yönetimince yapılacak düzenlemelere ve ilgili mevzuata uyulmaması ve (o) bendi gereğince ilave kotasyon yaptırmayan şirketlerin, kotta bulunan hisse senetlerinin nominal tutarı, mevcut sermayesine eşit olmayacağı sebepleriyle, Borsa kotunda bulunan hisse senetlerinin de kottan çıkarılması yaptırımı gündeme gelmektedir.
İMKB.K.Y.’nin 11. maddesinin son fıkrasına göre; Hisse senetleri Borsa kotunda bulunan şirketlerin sermaye artırımı nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetleri, ortaklara dağıtım tarihinden itibaren Borsada işlem görmeye başlar.
F) YATIRIM ORTAKLIKLARINDA KOTASYON İÇİN BAŞVURU ZORUNLULUĞU
Yukarıda belirttiğimiz gibi, Sermaye Piyasası Araçları ve Kıymetli Madenler Yatırım Ortaklıkları, Yatırım Ortaklıkları Tebliğine göre hem tedrici hem de ani şekilde kurulabilir.
Tedrici kuruluşta Yatırım ortaklığının tüzel kişilik kazanmasının ardından, şirketin hisse senetlerinin menkul kıymetler borsasına kote ettirilmesi ve halka arz aşamasında tasarruf sahiplerine pay ödemeleri karşılığında, verilen makbuzların hisse senetleri ile değiştirilmesi gerekmektedir. Borsaya kote edilmesi için, yatırım ortaklılığının kuruluşundan itibaren, 15 gün içinde önce Sermaye Piyasası Kuruluna, kuruldan alacağı ilgili belge ile yine 15 gün içinde menkul kıymetler borsasına başvurması gerekmektedir. Tasarruf sahiplerine pay ödemeleri karşılığında verilen makbuzların hisse senetleri ile değiştirilmesi ise tescilden itibaren en geç 1 ay içinde yapılmalıdır. (YO- Tebliğ m. 10/g,h,i)
Ani kuruluşta, hisse senetlerinin halka arz yoluyla satışı sonrasında, ortaklığın satış süresinin bitiminden itibaren en geç 15 gün içinde kota alınmasını teminen gerekli belgenin verilmesi istemiyle Sermaye Piyasası Kuruluna başvurulması gerekir. ortaklıktan bu belgenin alınmasını izleyen en geç 15 gün içinde de çıkardıkları hisse senetlerinin kote edilmesi isteği ile, menkul kıymetler borsasına müracaat eder. (YO- Tebliğ m 16/son)
Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları ve Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıklarının sadece ani şekilde kurulabileceğini söylemiştik. Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları Tebliğinin 14. maddesi ve Risk Sermayesi Yatırım Ortaklıkları Tebliğinin 12. maddesi uyarınca, satış süresinin bitimini izleyen, on beş gün içinde; çıkarılan senetlerin borsa kotuna alınması için gerekli belgeyi almak üzere kurula başvurulur. Söz konusu belgenin alınmasından itibaren on beş gün içinde de, ortaklık hisse senetlerinin kote edilmesi amacıyla borsaya başvurulması zorunludur.
G) KOTASYON ŞARTLARI
1) Hisse Senetlerinin İlk Kotasyonu Şartları
Ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetlerin borsa kotuna alınmasında aşağıdaki şartlar aranır. Ancak İMKB.K.Y.’nin 13/2’ e göre; oydan yoksun hisse senetleri, imtiyazlı hisse senetleri gibi üzerinde taşıdığı haklar bakımından özelliği bulunan ortaklık hakkı veren menkul kıymetler için borsa yönetim kurulu ilave şartlar arayabileceği gibi aşağıdaki şartlardan bir kısmının aranmaması da kararlaştırılabilir.
İMKB.K.Y.’nin 13/1. maddesinde ise, ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetlerin ilk kotasyonu için, ilk şart, başvurunun, başvuru tarihine kadar ihraç edilmiş bu tür menkul kıymetlerin tamamını kapsayacak şekilde yapılmış olmasıdır. İkinci şart ise şirketin aşağıdaki 11 şartı gerçekleştirmiş olmasıdır. Şirketlerin aşağıdaki koşulları yerine getirmeleri gerekmektedir:
a) Son 3 yıl ve ilgili ara dönem dahil olmak üzere mali tablolarının bağımsız denetimden geçmiş olması,
b) Kuruluşundan itibaren en az 3 takvim yılı geçmiş olması ve son 3 yıllık döneme ilişkin mali tablolarının yayınlanması,
c) Son 2 yıla ilişkin mali tablolarına göre (halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değerinin en az 38.000.000 YTL veya halka arz edilen hisse senetlerinin nominal değerinin ödenmiş ya da çıkarılmış sermayesine oranının %35 olması halinde son 1 yılda) vergiden önce kâr etmiş olması,
d) Bağımsız denetimden geçmiş son bilançosundaki özsermayesinin en az 10 trilyon TL olması,
e) Halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değerinin en az 15 trilyon TL ve nominal değerinin ödenmiş ya da çıkarılmış sermayesine oranının en az % 25 olması (Bu oranın % 25’in altında olması halinde, halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değerinin en az 30 trilyon TL olması),
f) Finansman yapısının faaliyetlerini sağlıklı bir biçimde yürütebilecek düzeyde olduğunun Borsa yönetimince tespit ettirilmiş ve kabul edilmiş olması,
g) Esas sözleşmenin Borsada işlem görecek menkul kıymetlerin devir ve tedavülünü kısıtlayıcı veya senet sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtlar içermemekte olması,
h) Ortaklığın üretim ve faaliyetlerini etkileyecek önemli hukuki uyuşmazlıkların bulunmaması,
i) Borsa yönetimince geçerli kabul edilebilecek durumlar dışındaki nedenlerle son 1 yıl içinde üretimine 3 aydan fazla ara vermemiş olması, tasfiye veya konkordato istenmemiş olması ve Borsaca belirlenen diğer benzeri durumların yaşanmamış olması,
j) Menkul kıymetlerin, piyasadaki mevcut ve muhtemel tedavül hacmi bakımından Borsa yönetimince önceden belirlenecek kriterlere uygun olması,
k) Kuruluş ve faaliyet bakımından hukuki durumu ile hisse senetlerinin hukuki durumunun tabi oldukları mevzuata uygun olduğunun belgelenmesi, şarttır.
2) Hisse Senetlerinin İlave Kotasyonu Şartları
13.03.1995 tarihli mülga İMKB.K.Y.’e göre, ortaklık haklarını temsil eden menkul kıymetler, ilave kotasyon şeklinde kote ediliyor ise; başvurunun, borsa kotunda bulunan menkul kıymetleri, başvuru tarihine kadar ihraç edilmiş bu tür menkul kıymetlerin toplam tutarına tamamlayacak şekilde yapılmış olması; ortaklığın, en son kotasyon işlemlerinden bu yana, Borsa’ya vermesi gereken bilgi ve belgeleri vermiş olması, Finansman yapısının faaliyetlerini sağlıklı bir biçimde yürütmeye devam edebilecek düzeyde olduğunun İMKB Yönetimi’nce tespit ettirilmiş ve kabul edilmiş olması, Menkul kıymetlerinin, piyasadaki mevcut tedavül hacmi bakımından İMKB Yönetimi’nce önceden belirlenecek kriterlere uygun olması gerekmekteydi. 52
Yeni İMKB.K.Y.’de ilave kotasyon şartları düzenlenmemiştir. Bu durumda, ilave kotasyon için de madde 13/1 deki başvuru tarihine kadar ihraç edilmiş bu tür menkul kıymetlerin tamamını kapsayacak şekilde yapılmış olması ve şirketin bu maddede sayılı 11 şartı gerçekleştirdiğini belgelendirmesi gerekmektedir. Fakat daha önce verilmiş olan belgelerin tekrar verilmesine gerek bulunmamaktadır.53
3) Şirket Birleşme ve Bölünmelerinde Kotasyon
13.03.1995 tarihli mülga İMKB.K.Y.’de bulunmayan şirket birleşme ve bölünmelerde aranan kotasyon şartları, 24.06.2004 tarih Yönetmeliğin 14. maddesinde düzenlenmiştir. Daha sonra bu madde 11.01.2005 tarihinde54 ve 8.8.2007 tarihinde55 değişikliklere uğramıştır. Maddenin son haline göre: “Hisse senetleri Borsa kotunda bulunan bir ortaklığın infisah ettirilerek tüm aktif ve pasiflerinin hisse senetleri Borsa kotunda bulunmayan bir başka ortaklığa devredilmesi ya da birleşme suretiyle yeni bir ortaklık kurulması durumlarında, devralan/yeni kurulan ortaklıklar hakkında bu Yönetmeliğin ilk kotasyon esasları uygulanır ve bu ortaklıkların hisse senetleri koşullarını sağladığı pazarda işlem görür. Ancak bu durumda ortaklığın bağımsız denetimden geçmiş birleşmeye esas alınacak ara dönem mali tablosu, 13 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde aranan ilgili ara dönem mali tablosu olarak kabul edilebilir.Bu fıkrada belirtilen işlemlerde devralan/yeni kurulacak ortaklığın devralma/birleşme sonucu oluşan aktiflerinin en az %51'inin hisse senetleri Borsa kotunda bulunan ortaklık aktiflerinden karşılanmış olması halinde, devralan/yeni kurulacak ortaklık hisse senetlerinin kota alınmasında kotasyon koşulları aranmaz. Son 3 yıldır faaliyette bulunan, son 2 yıla ilişkin mali tablolarına göre vergi öncesi kâr elde eden ve hisse senetleri Borsa kotunda bulunan bir ortaklığın üretim ve faaliyetleri ile ilgili olan aktiflerinden karşılanması ve sermayesinin asgari %51’ine sahip olması kaydıyla son bilanço aktif toplamının en az %15'inin sermaye olarak tahsisi suretiyle yeni bir ortaklık kurulması halinde, bu ortaklıkların durumu gösteren belgelerle başvurmaları üzerine, 13 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde belirtilen kotasyon koşulları aranmaz.”
4) Yatırım Ortaklıklarına Ait Hisse Senetlerinin Kotasyonu
24.06.2004 tarihli Yönetmelikten önce (md.11), yatırım ortaklıklarınca ihraç edilen hisse senetlerinin kotasyonu, diğer halka açık anonim şirketler için aranan şarlar aranmaksızın SPK’ nın yazılı isteği ile Borsa kotuna alınmaktaydı.
İMKB.K.Y.’nin 15. maddesine göre yatırım ortaklıklarınca ihraç edilen hisse senetlerinin ilk kotasyonunda şu şartlar aranır:
a) Çıkarılmış sermayelerinin ve halka arz edilen hisse senetlerinin nominal değerlerinin ödenmiş ya da çıkarılmış sermayesine oranlarının en az SPK’ nın ilgili tebliğlerinde belirtilen tutar ve oranda olması,
b) Esas sözleşmenin Borsada işlem görecek menkul kıymetlerin devir ve tedavülünü kısıtlayıcı veya senet sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtlar içermemekte olması,
c) Kuruluş ve faaliyet bakımından hukuki durumu ile hisse senetlerinin hukuki durumunun tabi oldukları mevzuata uygun olduğunun belgelenmesi.
5) Borçluluğu Temsil Eden Menkul Kıymetlerin Kotasyonu
İMKB.K.Y.’nin 16. maddesine göre; Borçluluğu temsil eden menkul kıymetlerin Borsa kotuna alınması için aşağıdaki şartlar aranır.
a) Başvurunun tertibin tamamı için yapılmış olması,
b) İhracın nominal tutarının en az 500 Milyar TL olması,
c) İhracın tümünün halka arz yoluyla satışa sunulmuş olması,
d) Ortaklığın; Kuruluşundan itibaren en az 3 takvim yılı (halka açık ortaklıklarda halka arz edilen hisse senetlerinin nominal değerinin ödenmiş ya da çıkarılmış sermayesine oranı en az % 25 ise 2 yıl) geçmiş olması, En son döneme ait mali tablolarının bağımsız denetimden geçmiş olması, Başvuru tarihinden önceki art arda 2 yıla ilişkin mali tablolarına göre vergiden önce kâr etmiş olması, (halka açık ortaklıklarda halka arz edilen hisse senetlerinin nominal değerinin ödenmiş ya da çıkarılmış sermayesine oranı en az % 25 ise, en son yılda kâr etmiş olması), Bağımsız denetimden geçmiş son bilançosundaki özsermaye toplamının en az 1 trilyon TL olması, Finansman yapısının faaliyetlerini sağlıklı bir biçimde yürütebilecek düzeyde olduğunun Borsa yönetimince tespit ettirilmiş ve kabul edilmiş olması, Menkul kıymetlerinin, piyasadaki mevcut ve muhtemel tedavül hacmi bakımından Borsa yönetimince önceden belirlenecek kriterlere uygun olması, Kuruluş ve faaliyet bakımından hukuki durumu ile borçluluğu temsil eden menkul kıymetlerinin hukuki durumunun tabi oldukları mevzuata uygun olduğunun belgelenmesi, Esas sözleşmenin Borsada işlem görecek menkul kıymetlerin devir ve tedavülünü kısıtlayıcı veya senet sahibinin haklarını kullanmasına engel olacak kayıtlar içermemekte olması gerekmektedir.
6) Yatırım Fonları Katılma Belgelerinin Kotasyonu
Yönetmeliğin 17. maddesi yukarıdaki kotasyon şartlarını aramamaktadır. Bu madde gereğince, Sermaye piyasası mevzuatında ve yatırım fonu iç tüzüğünde Borsada işlem görebileceği belirtilen yatırım fonu katılma belgeleri, SPK.’ nın yazılı isteği üzerine Borsa kotuna alınır.
7) Kamu Kuruluşlarına Ait Menkul Kıymetlerin Kotasyonu
Yönetmeliğin 18. maddesine göre, genel ve katma bütçeli daireler, mahalli idareler ve kamu iktisadi teşebbüsleri tarafından ihraç edilmiş menkul kıymetler, ilgili Bakanlığın yazılı isteği üzerine İMKB Yönetim Kurulu tarafından Borsa kotuna alınır ve/veya işlem kurallarına göre işlem görür. Kamu kuruluşlarına ait bağlı ortaklık ve iştiraklerle, özelleştirme kapsamındaki diğer şirketlerin kamuya ait hisse senetlerinin halka arz ile satışı durumunda ise, İMKB.K.Y.’nin 13. maddesinde belirtilen şartların tamamının ya da bir kısmının aranmamasına İMKB Yönetim Kurulu karar verebilir.
8) Yabancı Kuruluşlara Ait Menkul Kıymetlerin Kotasyonu
Yurtdışında yerleşik ve faaliyet gösteren yabancı kuruluşların menkul kıymetlerinin Borsa kotuna alınmasında İMKB.K.Y. 13 vd. maddelerde yer alan kotasyon şartlarına ilave olarak ilgili Bakanlığın izni aranmaktadır. Ayrıca, başvurusu yapılan menkul kıymetlerin, çıkarıldıkları ülkenin en az bir borsasında kote edilmiş olması veya borsası bulunmayan ülkelerde çıkarılanların, Yönetim Kurulu'nca belirlenen kriterlere uygun olması gerekmektedir. İMKB Yönetim Kurulu, menkul kıymetlerin taşıdığı haklar ve tedavül kısıtlamalarına göre ya da çıkarıldıkları ülkelerin yasal düzenlemelerine göre, ilave şartlar isteyebileceği gibi, yerli ve yabancı kredi derecelendirme kuruluşlarınca derecelendirme çalışması yapılan borçlanma senetlerinin kotasyonunda bazı şartların aranmamasına da karar verebilir. Yabancı kuruluşlar, menkul kıymetlerinin Borsa kotuna alınması için İMKB.K.Y.’de öngörülen bilgi ve belgeler (md.8-9) ile İMKB’ye ve ilgili Bakanlığa başvurması gerekmektedir. Borsa kotuna alınacak yabancı kuruluşlara ait menkul kıymetlerin tedavülü için, söz konusu menkul kıymetlerin İMKB Saklama Merkezi'ne veya bir bankaya depo edilmesi ya da kendi ülkelerindeki bir saklama şirketine depo ettirilip depo belgelerinin teslim edilmesi ve depo edilmiş menkul kıymet sertifikalarının tedavül etmesi istenebilir. Bu durumda, depo edilmiş menkul kıymet sertifikalarına ilişkin SPK' nın düzenlemeleri ile İMKB Yönetim Kurulu'nun belirlediği ilke ve yöntemler esas alınacaktır.
H) MENKUL KIYMETLERİN BORSADA İŞLEM GÖRMESİ
Esas olan menkul kıymetlerin borsada işlem görmesidir.56 Bir şirketin halka arz edilmiş ve kota alınmış olan hisse senetleri, kural olarak aynı işlem sırasında işlem görür. Ancak, şirketin halka arz edilmiş farklı haklara sahip hisse senetleri bulunuyor ise, İMKB Yönetim Kurulu’nun kararıyla birden fazla işlem sırası açılabilir (İMKB.K.Y. m. 6/3).
2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun 8. maddesi, 3794 sayılı Kanunu ile kaldırılmadan önce, halka arz edilen veya edilmiş sayılan hisse senetlerini ihraç eden anonim ortaklıkların, satış süresinin sonunda veya halka satıldıklarını öğrendikleri ya da bu durumun tespit olunduğu tarihten itibaren otuz gün içinde, kota alınması için menkul kıymetler ve kambiyo borsalarından birine başvurma yükümlülüğü altındaydılar57. 3794 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonucu, menkul kıymetlerin Borsa kotuna aldırılma zorunluluğu ortadan kaldırılmıştır. Hisse senetleri kot dışı ya da kot içi pazarda işlem görebilirler.
1) Kota Alınmış Menkul Kıymetlerin Borsada İşlem Görmesi
Borsa'da kota alınmış menkul kıymetler için Yönetim Kurulu kararı ile hisse senedi pazarı, tahvil pazarı ve diğer menkul kıymet pazarları teşekkül ettirilebilir. Teşekkül ettirilen pazarlar ve buralarda işlem görecek menkul kıymet türleri Borsa bülteninde ilân edilir. Pazarlar teşekkül ettirildikleri usule göre kaldırılabilir. Kot içi pazarda işlem gören menkul kıymetler, İMKB.K.Y.’nin 5. bölümünde md.24-26 düzenlenen, kottan çıkarmayı gerektiren durumların oluşması halinde, Yönetim Kurulu kararı ile geçici veya sürekli olarak işlem görmekten men edilebilir. Yönetim Kurulu'nun işlem gören menkul kıymetlerin kottan geçici çıkarılmasına ilişkin kararında aksine hüküm yok ise, bu menkul kıymetler kot dışı pazarda işlem görür. Kottan geçici çıkarma süresi dolduğunda, söz konusu menkul kıymetler tekrar kot içi pazarda işlem görmeye başlar.
2) Kota Alınmamış Menkul Kıymetlerin Borsa'da İşlem Görmesi
İMKB.K.Y.’nin 27. maddesine göre, Borsada, Yönetim Kurulunun kararı ile kota alınmamış veya kottan çıkarılmış menkul kıymetlerin işlem göreceği pazarlar kurulabilir. Bu pazarlarda kottan çıkarılmış menkul kıymetler ile SPK kaydına alınmış ancak kota alınmamış menkul kıymetler işlem görürler. Borsa'da Yönetim Kurulu'nun kararı ile kota alınmamış veya kottan çıkarılmış menkul kıymetlerin işlem göreceği pazarlar teşekkül ettirilebilir. Bu pazarlarda kottan çıkarılmış menkul kıymetler ile SPK kaydına alınmış ancak kota alınmamış menkul kıymetler işlem görürler. Hisse senetleri kot dışı pazarda işlem gören ortaklıkların sermaye artırımları nedeniyle ihraç edecekleri hisse senetlerinin kot dışı pazar kaydına alınmasında da bu Yönetmeliğin ilave kotasyon zorunluluğu hükümleri uygulanır. Kot dışı pazarda işlem gören menkul kıymetler, bu Yönetmeliğin 24’üncü maddesinin b, c, d, e, f, h, i, j, k, m, n ve p bendi hükümleri dikkate alınarak Yönetim Kurulu kararı ile geçici veya sürekli olarak işlem görmekten men edilebilirler.
I) Menkul Kıymetlerin Hisse Senedi Pazarlarına Alınması
Türkiye’de, dünyadaki diğer Borsalardan farklı olarak, menkul kıymetin kote edilmesi Borsada işlem görmesi için yeterli olmayıp, ayrıca bu menkul kıymetin niteliğine uygun pazara58 da kaydedilmesi gerekmektedir. İMKB hisse senetleri piyasasında, Ulusal Pazar, İkinci Ulusal Pazar, Yeni Ekonomi Pazarı, Gözaltı Pazarı’ndan oluşan dörtlü pazar yapısı bulunmaktadır. Ayrıca farklı amaçlarla kurulmuş Toptan Satışlar Pazarı, da faaliyettedir.59
İ) Menkul Kıymetin Borsa Kotundan Çıkarılması
Menkul kıymetlerin Borsa kotundan çıkarılması, İMKB Yönetim Kurulu’nun kararı ile olabileceği gibi, şirketin kendi talebi ile de olabilir. Talep üzerine kottan çıkarma hali hariç, diğer sebeplerle kottan çıkarma durumları bir nevi, o hisse senedine ve ihraç eden kuruluşa ilişkin olumsuz özelliklerin varlığının borsa yönetimince onaylanması anlamını taşıyacaktır. Menkul kıymetlerin borsa kotundan çıkarılması, Menkul kıymetlerin borsa kotuna alınması gibi borsada yatırımcının korunmasına60 ilişkin düzenlemelerden biridir. Kotasyon sistemi, bir Borsada işlem görmekte olan menkul kıymetlerin, Borsanın belirlediği kriterlere uygun olup olmadığının denetimi yolu ile yatırımcının korunması fonksiyonunu da yerine getirmektedir. Ancak buradaki yatırımcıyı koruma sistemi, sadece borsaya kote olan, diğer bir deyimle borsa şirketlerine yatırım yapan yatırımcının ya da potansiyel yatırımcının korunmasına ilişkindir. Burada Borsa’nın yatırımcıya karşı taahhüdü, bünyesinde işlem gören menkul kıymetlerin niteliklerinin belirlediği kriterlere uygun olduğu ve bu kriterlere uyulmaması halinde müdahale edeceğidir. 61
Avrupa Birliği’nin, resmi borsa kotuna alınacak menkul kıymetlerin kota alınması sırasında aranan şartları ve menkul kıymetleri resmi borsa kotunda bulunan şirketlerin uygulamaları gereken yükümlülükleri düzenleyen 2001/34/EEC sayılı direktifinin 18. maddesinde; yetkili otoritelerin, yatırımcının korunmasının gerektirdiği hallerde ya da piyasanın düzgün işlemesini tehlikeye düşüren ya da düşürecek herhangi bir durumun ortaya çıkması halinde ilgili menkul kıymetlerin kotasyonunu askıya alabilecekleri hükmü yer almaktadır. Bu düzenlemede, kotasyonun askıya alınmasının zamanına ilişkin bir üst sınır getirilmemiştir. Ayrıca AB’ nin 2001/34/EEC sayılı direktifinin 18. maddesinin ikinci fıkrasında, yetkili otoritelerin, bir hisse senedindeki işlemlerin normal şartlar altında yapılmasının imkan dahilinde olmadığına karar vermesi durumunda, ilgili hisse senetlerini kottan çıkarabileceklerine ilişkin hüküm yer almaktadır.62
1) Borsa Yönetim Kurulu Kararı İle Kottan Çıkarma
İMKB.K.Y.’nin 24. maddesinde kottan sürekli ya da geçici olarak çıkarılmayı gerektirecek, şartlar düzenlenmiştir. Bu şartların varlığı halinde Kottan çıkarma kararı, İMKB kotasyon komitesinin görüşü alınarak veya bu komitenin teklifi üzerine İMKB Yönetim Kurulu kararı ile verilmektedir. Borsa kotundan çıkarma sürekli veya geçici olabilir. Yönetim kurulu kottan çıkarma kararı vermeden önce ilgili ortaklığı durumu düzeltmesi için uyarabilir ve süre verebilir. Yönetim Kurulunun bu yetkisi, bağlı yetki olup, Yönetmelikte yazan şartların gerçekleşmesi halinde, kottan çıkarma kararı verilmesi gerekmektedir. Aksi taktirde, Borsa’nın, yatırımcısına ve diğer ilgililere taahhüt ettiği standartların gerçekleşme nedeni ile sorumluluğu doğacaktır.63 Bu şartlar:
a) Ortaklığın hesap dönemi sonuna ait bilançosunda yer alan dönem zararı ve birikmiş zararlar
toplamının, özsermayenin dönem zararı ve birikmiş zararlar dışında kalan diğer kalemlerinin toplamına ulaşmış olması,
b) Bu Yönetmeliğin 9’uncu maddesinin birinci fıkrasının (p) bendinde belirtilen beyan yazısına uyulmaması,
c) Kamunun aydınlatılmasında azami özenin gösterilmemesi ve yatırımcıların yatırım kararı almasında etkili olacak ve menkul kıymetin piyasa değerinde değişiklik yapabilecek her türlü bilgi ve belgenin derhal en seri haberleşme vasıtasıyla kamuya açıklanmak üzere ilgili düzenlemeler çerçevesinde Borsa'ya bildirilmemesi ve benzeri konularla ilgili olarak getirilen düzenlemelere uyulmaması,
d) Borsa yönetimince yapılacak düzenlemelere ve ilgili mevzuata uyulmaması,
e) Ortaklığın iflasına karar verilmiş olması veya Borsa yönetimince geçerli kabul edilebilecek durumlar dışındaki nedenlerle faaliyetlerinin 3 aydan uzun bir süre için durdurulmuş olması,
f) Ortaklığın, tasfiye veya süre dolma gibi herhangi bir nedenle sona ermesi,
g) Ortaklığın, borçlarını ödemekte güçlük içerisine girmiş veya finansman sıkıntısına düşmüş ya da konkordato mühleti talep etmiş olması,
h) Ortaklığın Borsa'ya ödemekle yükümlü olduğu ücretleri ödememesi ya da aleyhine yapılan icra takibinin sonuçsuz kalması,
i) Ortaklığın esas faaliyetini sürdürebilmesi için gerekli izin, lisans, yetki belgesinin iptal edilmesi veya ortadan kalkması,
j) Türk Ticaret Kanunu kapsamında ortaklığın, aktiflerinin satış fiyatları esas olmak üzere düzenlenen ara bilançosuna göre sermayesinin 2/3'ünü yitirmesi,
k) Borsa'ya sunulan ara dönemler de dahil olmak üzere son iki döneme ait bağımsız denetim raporunun (sınırlı, sürekli, özel) olumsuz görüş içermesi veya görüş bildirmekten kaçınılması,
l) Her türlü yangın, doğal afetler, harp hali, terör faaliyetleri üretim faktörlerinin 2/3'ünün faaliyetten çıkması ve benzeri nedenlerle ortaklık faaliyetlerini önemli ölçüde etkileyecek gelişmelerin yaşanması,
m) Ortaklığı temsile yetkili kişilerin veya ortaklık yönetiminde söz sahibi kişilerin, öncelikle Borsa'ya verilmesi gereken bilgi ve belgeleri, Borsa'ya vermeden önce Borsa dışındaki üçüncü kişilere, basın yayın kuruluşlarına ve diğer kişi, kurum veya kuruluşlara vermiş olması,
n) Borsa kotunda bulunan borçlanma senetlerinin itfa edilmesi ya da bakiyesinin talep edilmemiş
kıymetlerden oluşması, ortaklığın vadesi dolan borçlanma senetlerini ödeyememesi ya da faizlerini zamanında ödeyememesi veya borçlanma senedi sahiplerinin haklarını kullanmalarına engel olabilecek işlemler yapması,
o) Menkul kıymetin piyasa değerinin, nominal değerinin çok altına düşmesi veya işlem hacmi ya da işlem sıklığının genel ortalamaların çok altına inmesi veya işlem görmesinin sürekli ya da geçici olarak durdurulması,
p) Borsa'ca veya Borsa tarafından görevlendirilenlerce istenecek bilgilerin verilmemesi veya eksik veya gerçeğe aykırı bilgi ve/veya belge verilmesi, defter ve belgelerin bu görevlilere ibraz edilmemesi, saklanması, yok edilmesi veya Borsa görevlilerinin görevlerini yapmalarının engellenmesi.
2) Borsa Şirketinin İsteği Üzerine Kottan Çıkarma
İMKB.K.Y.’nin 25. maddesine göre: şirketler kendi istekleriyle kottan çıkmak için başvuruda bulunabilirler. Ancak halen borsada işlem gören, menkul kıymetleri elinde bulunduranların zarar görmemesi için, borsa yönetim kurulu, başvuruyu kabul ederken bazı tedbirler alınmasını isteyebilir.
J) Geçici veya Sürekli Kottan Çıkarılan Menkul Kıymetlerin Tekrar Borsa Kotuna Alınmaları
İMKB.K.Y.’nin 25. maddesine göre; Sürekli olarak kottan çıkarılmasına karar verilen menkul kıymetler, kotasyon şartlarının yeniden oluşması halinde, İMKB Yönetim Kurulu kararıyla tekrar kota alınabilir. Ancak İMKB Yönetim Kurulu bu menkul kıymetleri tekrar kota almak için belirli bir süre geçmesi şartını arayabilir. Borsa kotundan geçici olarak çıkarılmış menkul kıymetlerin tekrar Borsa kotuna alınabilmesi için, Menkul kıymetin kottan çıkarma kararına esas teşkil eden nedenlerin ortadan kalkmış olmalı, Yönetim Kurulunun çıkarma kararında süre ve şartlar yer almış ise, bu şartların yerine getirilmiş olmalı ve verilen sürenin dolmuş olmalıdır. İMKB Yönetim Kurulu, vermiş olduğu geçici kottan çıkarma kararını, süre sonunda tekrar inceleyerek, geçici kottan çıkarma süresini uzatabileceği gibi, sürekli çıkarmaya da dönüştürebilir.
Borsada işlem görmekte iken yeterli işlem hacmine sahip olmaması veya belli bir süre işlem görmemesi nedeniyle menkul kıymeti kottan çıkardığı durumlarda; tekrar menkul kıymetlerin kota alınmasını talep eden şirketin, İMKB Yönetim Kurulu’na yeterli pazar derinliği ile gerekli işlem hacmini doğurabileceği ve tedavül kabiliyeti olabileceği hususunda bilgi, belge ve gerekçe sunması gerekmektedir. İMKB Yönetim Kurulu’nun sunulan bu bilgi, belge ve gerekçelerin yeterli olduğuna karar vermesi halinde, çıkarılan menkul kıymet tekrar kota alınabilmektedir. İMKB.K.Y.’nin 26/5. maddesi gereğince, İMKB Yönetim Kurulu, Borsa kotuna tekrar alınacak menkul kıymetlerin İMKB.K.Y.’nin 13/1-e maddesinde64 belirtilen miktardan aşağı olmayacak şekilde İMKB Saklama Merkezine depo edilmesini şart koşabilir.
K) Kottan Çıkarılan Şirket Yatırımcısının Hukuki Başvuru Yolları
Yatırımcılar65, Borsa’ya kote şirket hisse senetlerine yatırım yapmaları sonucunda şirketin ortağı statüsünü kazanırlar. Merkez kavramımız olan hisse senedi yatırımcısı, diğer bir değişle halka açık ve borsaya kote olan anonim şirketin hissedarıdır. Yatırımcının yatırım yaptığı şirket hisselerinin kottan çıkarılması, işlem gördüğü ulusal pazardan, gözaltı pazarına alınması ya da Borsa’nın hiçbir pazarında işlem göremez hale gelmesi, İMKB Kotasyon Yönetmeliğinde sayılan şartların oluşması halinde, İMKB Yönetim Kurulunun kararı ile olacaktır. İMKB Yönetim Kurulu, ilgili şirketi uyararak ve süre vererek bu kararı alabileceği gibi, uyarmaksızın ve süre vermeksizin kottan çıkarma kararı verebilir.66
İstanbul Menkul Kıymet Borsaları Menkul Kıymet Borsaları Hakkında 91 sayılı KHK ile kurulmuş, yetkilerini kendi sorumluluğu altında bağımsız olarak kullanan, Sermaye Piyasası Kurulu’ nun gözetim ve denetimi altında olan67 ve İMKB Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkındaki Yönetmeliğin. 4. maddesine göre tüzel kişiliği haiz bir kamu kurumudur. Kamu hukuku tüzel kişisi yani idare olan İMKB’nin her türlü işlemleri ve eylemlerine karşı yargı Anayasanın 125. maddesine göre yolu açıktır. İMKB’nin diğer idarenin aldığı karara bağlı olarak alacağı kottan çıkarma kararı, aslında yatırımcıyı korumaya yönelik bir işlemdir. Böyle bir durumda, bu şirketlerin hisse senetlerine sahip yatırımcılar, lisansı, yetki ya da izin belgesini iptal eden idareye karşı hukuki yollara başvurmak zorundadırlar.68
İMKB’nin kotta bulunan şirket hisse senetlerini İMKB.K.Y.’nin 24. maddesine dayanarak kottan çıkarma kararı, tek yanlı idari işlemdir. Diğer bir deyişle idarenin tek taraflı bir kararı ile, şirketin iradesi ile bağlı olmaksızın, kottan çıkarma kararı verilmektedir. Ayrıca bu işlem, kotasyon şartlarını yerine getirmeyen şirkete ilişkin olduğundan, “bireysel idari işlem”69dir. Dolayısıyla, Yatırımcı İdari Yargı Yoluna başvurarak, İMKB, SPK, kottan çıkartılan şirketin ilgili olduğu idarelerin yaptığı işlemin iptali için iptal davası70 ve/veya zararlarının tazmini için tam yargı davası71 yoluna gidebilir. Diğer bir olasılık da, yatırımcının yatırım yaptığı şirket yönetim kurulu üyeleri, denetçileri, hakim ortakları ya da şirketi denetleyen bağımsız denetim kuruluşu aleyhinde Adli Yargı Yoluna başvurmalarıdır.72
KAYNAKÇA
ALTAY, İsmail. “Türk Menkul Kıymetler Borsası Hukukunda Hisse Senedi Yatırımcısının Korunması Açısından Kotasyon Sistemi ve Kottan Çıkarılan Şirket Yatırımcısının Hukuki Başvuru Yolları”(basılmamış yüksek lisans tezi, Marmara üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, 2006), http://tez2.yok.gov.tr/tez.htm.
AYTAÇ, Zühtü. Sermaye Piyasası Hukuku ve Hisse Senetleri. İstanbul : Türkiye İş Bankası, 1988
BAHTİYAR, Mehmet. Ortaklıklar hukuku. Gözden geçirilmiş 2B. İstanbul: beta, 2006
KARSLI., MUHARREM. Sermaye Piyasası, Borsa, Menkul Kıymetler. 5. b. İstanbul: İrfan, 2004
KARABABA ,Serdar. Hisse Senedi Yatırımcısının Korunması.1.b.Ankara: Seçkin, 2001
KIRALİ, Ali. Borsalarda İşlem Gören Hisse Senetlerinin İşlem Sıralarının Kapatılması Uygulaması. Ankara : Sermaye Piyasası Kurulu, 2004
MOROĞLU, Erdoğan. “Hukuki Açıdan Sermaye Piyasası ve Menkul Kıymetler Borsası.” Makaleler II.. İstanbul: Arıkan, 2006. ss 248-257
NOMER, Füsun. Yatırım Ortaklıkları .2. baskı. Beta : İstanbul, 2003
OKUMUŞ, Sinan. Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarında Iskonto : (Teorik ve Uygulamalı Bir Analiz). Ankara : Sermaye Piyasası Kurulu, 2005
ÖZMEN, Seba. “Gayrimenkul Yatırım Ortaklılarına İlişkin Esaslar Tebliğinin Değerlendirilmesi”. Prof. Dr. Erdoğan Moroğlu'na 65.Yaş Günü Armağanı.2.b. İstanbul : Beta Basım Yayım, 2001.ss 537-561
POROY/TEKİNALP/ÇAMOĞLU. Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku. 10.Baskı. Beta: İstanbul, 2005
SERMAYE PİYASASI ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzu. 16.b. İstanbul : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, 2001
TANÖR, Reha., Türk Sermaye Piyasası, 2.C, 1.b., İstanbul: Beta, 2000
ÜNAL, Targan. Dünyada ve Türkiye’ de Menkul Kıymet Borsaları.. İstanbul : İTO Yayınları, 1990.
ÜNAL, Kürşat. “Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu’nda Hisse Senetleri”. Prof. Dr. Erdoğan Moroğlu'na 65.Yaş Günü Armağanı.2.b. İstanbul : Beta Basım Yayım, 2001.ss 693-743
YASAMAN, Hamdi. Menkul Kıymetler Borsası Hukuku. İstanbul: 1992
YASİN, MELİKŞAH. Sermaye Piyasası Kurulu ve İşlemleri, 1.b., Ankara: Seçkin, 2002,
www.spk.gov.tr
www.imkb.gov.tr
www.yok.gov.tr
1 Sinan Okumuş, Menkul Kıymet Yatırım Ortaklıklarında İskonto : (teorik ve uygulamalı bir analiz), Ankara : Sermaye Piyasası Kurulu, 2005, s. 3
2 R.G. T.30.07.1981 S.17416
3 Dünyada yatırım ortaklıkları ve yatırım ortaklıklarının tarihi gelişimi hakkında bkz. Okumuş, s. 8 vd. , Muharrem Karslı., Sermaye Piyasası, Borsa, Menkul Kıymetler, 5. b., İstanbul: İrfan, 2004, s. 151 vd. , Füsun Nomer, Yatırım Ortaklıkları, 2.b., İstanbul: Beta, 2003, s. 32 vd.
4 R..G. T.31.07.1992 S.21301
5 “Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı Sermaye Piyasası Kurulunun VI, No: 15 sayılı Tebliğ ile getirdiği bir kavram olup, Sermaye Piyasası Kanunu’na yabancıdır.
6 Nomer, s. 53
7 R.G. T 20.03.2003 S 25054
8 R.G. T 08.11.1998 S. 23517
9 Nomer, s. 93
10 “Bu madde gereğince, hisse senetlerini halka arz etmiş ya da arz etmiş sayılan anonim şirketler HAAO’ dır. HAAO statüsünün kazanılması için iki ana yol bulunmaktadır. Bunlardan birincisi hisse senetlerinin halka arz edilmesi, ikincisi ise hisse senetlerinin halka arz edilmiş sayılmasıdır. Hisse senetlerinin halka arz edilmesi HAAO’ nın kuruluşunda gerçekleşebileceği gibi, kuruluştan sonra da halka arz mümkün olabilmektedir. SerPK md.3/c’ ye göre halka arz, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulması; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesi; SerPK.’na göre HAAO’ ların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışıdır. Hisse senetlerinin halka arz edilmiş sayılması ise gerçekte anonim ortaklığın hisse senetlerini halka arz etmemiş olsa bile ortak sayısının halka arz yapılması durumunda ortaya çıkacak sayıya ulaşması durumunu ifade etmektedir. Bu duruma göre, SerPK. md.11, pay sahibi sayısı 250’den fazla olan anonim ortaklıklar hisse senetleri halka arz olunmuş sayılır ve bu ortaklıklar HAAO hükümlerine tabi tutulur.” Bkz. Sami KARAHAN, “Halka Açık Anonim Ortaklık Statüsünün Kazanılması”, BATIDER, C.21, S.2, Aralık, 2001, ss.30 ve 50. ‘den naklen İsmail Altay, “Türk Menkul Kıymetler Borsası Hukukunda Hisse Senedi Yatırımcısının Korunması Açısından Kotasyon Sistemi ve Kottan Çıkarılan Şirket Yatırımcısının Hukuki Başvuru Yolları”(basılmamış yüksek lisans tezi, Marmara üniversitesi, Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, 2006) s.49, http://tez2.yok.gov.tr/tez.htm.
11 Nomer s.76
12 Nomer ss. 108,109
13 TEKİNALP ( Poroy/Çomoğlu). Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku,10.B.İstanbul: Beta,2005,N.1094
14 Mehmet Bahtiyar,.Ortaklıklar hukuku, Gözden geçirilmiş 2B, İstanbul: Beta, 2006 s. 176
15 Altay,.s. 20
16 Hisse Senetlerinin Menkul Kıymet Özelliği Konusunda Ayrıntılı Bilgili İçin Bkz. Kürşat ÜNAL, “Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu’nda Hisse Senetleri”. Prof. Dr. Erdoğan Moroğlu'na 65.Yaş Günü Armağanı, 2.B. İstanbul : Beta Basım Yayım, 2001.ss 693-743
17 Serdar Karababa, Hisse Senedi Yatırımcısının Korunması,1.b.Ankara: Seçkin, 2001, s. 31
18 Sermayesi paylara bölünmüş komandit ortaklıklar sermaye şirketi olmalarına rağmen, bu şirketlerin hisse senetleri SerPK’ nun 4/III. maddesi gereğince halka arz yolu ile satılması yasak olduğundan, bu şirketlerin hisse senetleri sermaye piyasası aracı kabul edilmemektedir ve bunların sermaye piyasasında tedavülü mümkün değildir. Bu nedenle teorik olarak menkul kıymet olarak kabul edilen bu senetler,kanunen menkul kıymet olarak kabul edilemez. Bkz. Karababa, s. 30; “Bu ortaklıkların düzenlenmesindeki yetersizlik, bu ortaklığın anonim ortaklıklardan değişik hak ve sorumluluklara sahip olması ve sermaye piyasasına hizmetteki mahzurları dolayısı ile menkul kıymet olarak sayılmaması isabetlidir.” Bkz. Kürşat Ünal, . “Ticaret Kanunu ve Sermaye Piyasası Kanunu’nda Hisse Senetleri”, Prof. Dr. Erdoğan Moroğlu'na 65.yaş günü armağanı, 2.b. İstanbul : Beta Basım Yayım, 2001.
19 Karababa s. 29
20 Karababa s. 30
21 Reha Tanör, Türk Sermaye Piyasası, 2.C, 1.b., İstanbul: Beta, 2000, s.. 111
22 Karababa s. 31
23 “Bu düzenlemede yer alan halka açık anonim ortaklıkların hisse senetlerinden anlaşılması gereken, borsaya kote olan ve pazarlarda işlem gören hisse senedine sahip anonim şirketlerdir. Başka bir deyişle, hisse sahipleri 250’yi aştığı için halka açık anonim ortaklık sayılan şirketlerin hisselerinin SerPK.’nın 10/A maddesi kapsamında sayılmaması gerekir. bkz Altay, s. 29
24 R.G. T.6.10.1983, S.18183
25 R.G. T.6.10.1984, S. 18537
26 R.G. T.19,2,1996, S.22559
27 R.G. T.24.06.2004,S.25502
28 Altay,. s. 85
29 11.1.2005 /25697, 14.7.2005 / 25875, 19.10.2006 / 26324, 28.12.2006 / 26390, 8.8.2007/ 26607 sayılı Resmi Gazetelerde yayımlanan ek yönetmelikler ile bazı değişiklikler yapılmıştır.
30“ Sağlıklı ve güven duyulan bir piyasanın oluşturulması, menkul kıymetlerin kolaylıkla el değiştirebilmesini temin eden menkul kıymet borsaları 91 sayılı KHK ile öngörülmüş; çalışma ilke ve esasları belirlenmiştir. bu KHK’ ya dayalı olarak çıkarılan yönetmeliklerle borsanın kuruluşu, teşkilatı, hukuki yapıları ve çalışma esasları ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Hisse senetleri ve diğer yatırım araçları vasıtasıyla ekonomiye dinamizm, birincil piyasalara kaynak yaratılması, ikincil piyasaların en önemli kurumu sayılan borsalar sayesinde gerçekleştirilmektedir. İMKB, Sermaye Piyasası Kurulunun gözetimi ve denetimi altında çalışan, kamu tüzel kişiliğini haiz bir kuruluştur”.Bkz. Karababa s. 177
31Altay.s. 87, Ali Kırali, s. Borsalarda işlem gören hisse senetlerinin işlem sıralarının kapatılması uygulaması, Ankara : Sermaye Piyasası Kurulu, 2004, s. 11, Sermaye Piyasası ve Borsa Temel Bilgiler Kılavuzu.16.b, İstanbul : İstanbul Menkul Kıymetler Borsası, 2001 s. 255
32Poroy, bu şirket türünü “Hisse senetleri borsada işlem gören Anonim Ortaklık” olarak adlandırmaktadır. uygulamada ise “Borsa şirketi” terimi kullanılmaktadır. HAAO’ nun alt sınıfı olan Borsa şirketleri, hisse senetleri kota alınmış ve Borsada işlem gören şirketlerdir. Bkz. POROY (TEKİNALP/ÇAMOĞLU), N 473, Ayhan, s. 50
33 Karslı s. 312
34 Temel Bilgiler Kılavuzu s. 196
35 Karababa’ ya göre “kamuyu aydınlatma ilkesi, sermaye piyasalarında şeffaflığı sağlayan ve piyasanın güven içinde sağlıklı işleyişine olanak sağlayan bir ilkedir. Yatırımcının korunması amacıyla piyasaya yönelik faaliyet ve ilkelerin gözetim altında tutulmasını ve piyasanın denetimini kolaylaştırmaktadır”. Bkz. s. 178
36 Altay, s. 87
37 “Yatırımcıların yanlış karar almalarını önlemeye yönelik olarak liyakat ve kamuyu aydınlatma yaklaşımları olarak, iki ayrı yaklaşım vardır. liyakat yaklaşımı, menkul kıymetlerin halka arzında belli bir resmi otoriteye takdir yetkisinin tanındığı ve menkul kıymetlerle, onları ihraç eden ortaklığın, incelemesinden sonra bunların “ sağlamlığı, güvenirliği, tatminkar bir getiri sağlayıp sağlamayacağı” hususlarında olumlu bir kanaate varıldıktan sonra, “izin verilmesinin” öngörülmesidir. Liyakat yaklaşımında, ilgili düzenleyici otorite, yatırımcıların zarar uğramasına yol açacak, riskli yatırım araçlarının piyasaya çıkmasını önleyerek yatırımcıyı bir şekilde koruma yoluna gitmektedir”. Bkz. Aytaç s. 47
38 Aytaç s. 209
39 Temel Bilgiler Kılavuzu s. 197
40 “İhraç faaliyeti”, sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek ya da halka arz edilmeksizin satışıdır (SerPK.md.3/c).
41 “Halka arz”, sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunulmasını; halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesini; hisse senetlerinin borsalar veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesini; SerPKn.’na göre halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla paylarının veya hisse senetlerinin satışını ifade etmektedir (SerPK md.3/c).
42 R.G. T 20.03.1996 S. 22586
43 Altay; 90
44 Zürih, Cenevre, Basel, Lausanne, Bern borsalarından üçüne bkz. Targan Ünal s. 315 d.n.2
45 Targan Ünal s. 315,
46 Targan Ünal, s. 56
47 Targan Ünal, s.. 112
48 Temel Bilgiler Kılavuzu , s. 200
49 Moroğlu’na göre:“hamiline yazılı pay senetleri senedin teslimi ile kolayca devredilebilir. Bunların borsada tedavülü açısından herhangi bir sorun yoktur. Ancak; nama yazılı senetlerin borsada tedavülü konusunda önemli hukuk sorunları ve TTK’ nın düzenlemesi ve Yargıtay Kararları ile İMKB Kotasyon Yönetmeliği Hükümleri arasında uyumsuzluk vardır. TTK’ nın 416/II. maddesine göre nama yazılı hisse senedi ciro ve teslim edilerek devredilebilir. ancak nama yazılı pay senedinin cirosunun ne anlama geldiği, tam anlamıyla bir ciromu yoksa TTK’ nın 416/II maddesindeki temlik beyanı anlamında mı kullanıldığı gerek doktrinde ve gerekse yüksek yargı kararlarında tartışmalıdır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 22.11.1978 tarihli ve 77-11-922/978 sayılı kararlarında TTK’ nın 416/II maddesindeki “ciro” sözcüğünün emre yazılı bir senetteki hakkın devralana naklini sağlayan mücerret bir hukuki işlem anlamında değil, temlik beyanı anlamında olduğu ve bu beyanın tam ciro şeklinde ve senet arkasına yazılabileceği anlamında kullanıldığı görüşü benimsenmiştir. Doktrinde baskın olan görüş de bu yöndedir. Buna karşılık İMKB Kotasyon Yönetmeliği’nin 9. maddesinde kotasyon başvurusuna eklenecek belgeler arasında “Nama yazılı hisse senetlerinin bulunması durumunda bu senetlerin devir ve temlikinde beyaz cironun kabul edildiğine dair yönetim kurulu kararının” başvuruda bulunan şirketçe borsa yönetimine verilmesinden söz edilmektedir. Nama yazılı pay senetlerinin devri bakımından Yönetmeliğin yeterli gördüğü “beyaz ciro”nun, Yargıtay’ın yorumuna ve doktrinde baskın olan görüşe göre TTK’ nın 416. maddesi uygulaması bakımından yetersiz ve hatta geçersiz olduğu açıktır. Bir uyuşmazlık ve dava halinde Yönetmelik hükmünün Yargıtay’ın yorumu karşısında bir önemi olmayacağı, büyük hukuki sorunlara yol açacağı şüphesizdir”.Erdoğan Moroğlu, “Hukuki Açıdan Sermaye Piyasası ve Menkul Kıymetler Borsası”, Makaleler II, İstanbul: Arıkan, 2006 s. 254 vd.
50 Temel Bilgiler Kılavuz s. 202
5113.03.1995 tarihli mülga İMKB.K.Y.’nin 8. maddesinde ise ilave kotasyon başvuru süresi, sermaye artırım işlemlerinin tamamlanmasını takiben 15 gündü.
52 Temel Bilgiler Kılavuzu s. 204
53 Altay, s. 102
54 25697 sayılı R.G.
55 26607 s. R.G.
56 İMKB’ de işlem gören hisse senetlerinin işlem sıralarının sürekli olarak kapatılması uygulamasının yasal dayanakları konusunda bkz Kırali, s.11 vd.
57 Zühtü Aytaç, Sermaye piyasası hukuku ve hisse senetleri, İstanbul : Türkiye İş Bankası, 1988 s. 209
58Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik’in “Borsada Kurulacak Pazarlar” başlıklı 51. maddesi gereğince Borsaların, Borsa tarafından kota alınmış menkul kıymetlerin alım satımının yapılacağı pazarlar kurması gerekmektedir. Ayrıca Borsalar tarafından ihtiyaca göre, ilgili borsaya ya da hiçbir borsaya kote edilmemiş menkul kıymetlerin devamlı alım satımı, blok halinde menkul kıymet alım satımı, resmi müzayedeler ve Borsa Yönetim Kurulunca öngörülen özel durumlarda, birinci el piyasası gibi işlemlerin yapılacağı pazarlar da açabileceklerdir.
59 Altay. s. 112, ayrıca borsada pazarlar için bkz. Karslı s. 303
60 İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında hisse senedi yatırımcının korunması, 91 sayılı Menkul Kıymetler Borsaları Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve bu Kararnameye dayanılarak çıkarılan Menkul Kıymetler Borsalarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Yönetmeliği, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası Kotasyon Yönetmeliği, İMKB Hisse Senetleri Piyasası Yönetmeliği ve bu mevzuata dayanan İMKB’nin ilgili Genelgelerinde düzenlenmiştir.Bu hususta ayrıca Borsada; yatırımcının korunmasına ilişkin hususları içeren düzenlemeler konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Altay s. 85 vd.
61. Aytaç s. 209 ; Altay. s.. 131
62 Kırali, s. 10
63 Altay, s. 132
64 “Halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değerinin en az 18.000.000 YTL ve nominal değerinin ödenmiş ya da çıkarılmış sermayesine oranının en az % 25 olması (Bu oranın % 25’in altında olması halinde, halka arz edilen hisse senetlerinin piyasa değerinin en az 35.000.000 YTL olması)”
65 Sermaye piyasasında “yatırımcı kavramı” için bkz. Karababa, s. 40
66 Altay, s. 145
67 SPK’ nun menkul kıymet borsaları ile ilişkileri ve SPK’ nun tüzel kişiliğe sahip kamu kurumları olan Menkul Kıymetler Borsaları üzerindeki yetkileri konusunda ayrıntılı bilgi için bkz. Melikşah Yasin, Sermaye Piyasası Kurulu ve İşlemleri, 1.b., Ankara: Seçkin, 2002, s. 171
68 Altay, s. 146
69 Bireysel idari işlemler, belli kişi ve kurumlara ilişkin olan işlemlerdir. Bireysel idari işlemelerle belli kişiler için hukuki durum yaratılır, değiştirilir, kaldırılır. Bireysel idari işlemler bu nedenle, idari kararlar olarak da adlandırılır. Ayrıntılı bilgi için Bkz. Metin Günday, İdare Hukuku, 8.b., Ankara: imaj, 2003, s. 113 vd.
70 İYUK.2/1-a da iptal davası “idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için, menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan dava olarak tanımlanmıştır.
71 İYUK. 2/1-b de idari eylem ve işlemlerden dolayı, kişisel hakları doğrudan muhtel olanların tam yargı davası açabilecekleri belirtilmiştir.
72Altay, s. 145
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Yatırım Ortaklıklarında Hisse Senetlerinin Kotasyonu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Vildan Şimşek'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Yatırım Ortaklıklarında Hisse Senetlerinin Kotasyonu
