|
Atıf Usulleri ve Kaynak Gösterme Üzerine Birkaç Söz ve Öneri
Nezih SÜTÇÜ1
Atıf ve kısaltmalarla ilgili görüş ve öneri paylaşımı yapma gereği duyulmuştur. Üniversitelerin, yayın kuruluşlarının, dergilerin ayrı atıf kuralları koyduklarına tanık olunmaktadır. Atıfla ilgili yazılan eserlerde de bir birlik olmadığı görülmektedir.2 Atıf kurallarının gerekçeleri ortaya konulmamaktadır (kuralın neden “öyle” değil de “böyle” belirlendiği açıklanmamaktadır).3 Bu karmaşanın içinden kendi mantığıma uygun atıf kurallarını benimseyerek çıktım. Bu mantık, kısalık, sadelik ve anlaşılabilirlik ilkelerine dayanmaktadır. Bir hukuk kitabı veya makalesinde temel kısaltma, atıf ve yazım kuralları konusundaki gerekçeli önerim şu şekildedir.
1)Mahkeme Kararlarına4 Yapılan Atıflar
Yargıtay Daire kararına yapılan atıf:
Y. 15. HD. 15.10.2019, 2856/3943 veya esas tarihi farklı ise,
Y. 15. HD. 15.10.2019, 2018/2856, 3943.
Yargıtay Hukuk Genel Kurul Kararına Yapılan Atıf:
YHGK 8.4.2015, 15-1976, 1184 veya esas tarihi farklı ise,
YHGK 8.4.2015, 2013/15-1976, 1184
Bunun yanında kararın baş tarafına, Danıştay kararına atıf yapılırken “Dan. 6. D.”; Danıştay İdari Dava Daireleri Genel Kurulu kararına atıf yapılırken “DİDDGK”; Uyuşmazlık Mahkemesi Kararına atıf yapılırken “UM”; Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararına Atıf Yapılırken “YİBK” ifadeleri getirilmelidir. Bu mantık ve ilkeler diğer mahkeme kararları bakımından da uygulanabilir.
Yukarıdaki kabulün gerekçeleri (ilkeleri) şunlardır;
a)Tarih yazarken, gün veya ayın iki haneli yazılması gereksizdir. O nedenle 02.06.2020 yerine, 2.6.2020 yazımı tercih edilmelidir.
b)Aynı yıl verilen kararlar bakımından yılın tekrar tekrar yazılmasına gerek yoktur. Örneğin, Y. 15. HD. 15.10.2019, 2019/2856, 2019/3943 yerine, Y. 15. HD. 15.10.2019, 2856/3943 yazılması yeterlidir. Aynı şekilde, esas ve karar tarihi farklı ise, karar numarası kararın verildiği yıla ait olacağından, yukarıda belirtildiği gibi, karar yılının ayrıca belirtilmesine gerek yoktur.
c)Konuşma dilinde kararın önce mahkeme adı, tarihi, sonra sayısı ve esası, en sonda da sayısı kararı dile getirilir. Örneğin Y. 15. HD. 15.10.2019, 2018/2856, 3943 kararı; “Yargıtay Onbeşinci Hukuk Dairesinin on beş on ikibinondokuz tarih, ikibinonsekize (taksim) yirmisekizellialtı esas, (ve) ikibinondokuza (taksim) otuzdokuzkırküç karar sayılı ilamında” deriz. O nedenle, bu sırayı değiştiren, özellikle, esası ve kararı başa alan, tarihi ya da mahkeme adını sona koyan yazımların anlaşılabilirliği azalmaktadır.
d)Tarihi belirtmek için “T.”, “T:”, esası belirtmek için “E.”, “E:”, kararı belirtmek için de “K.” veya “K:” denilmesi ve sonrasında da noktalama işareti kullanılması gereksiz ve anlamsız olup, kısalık ve sadeliğe uygun değildir.
e)Mahkeme adları kısaltılmış olarak belirtilirken, tekil olanlarda sona “.” işareti konulmalıdır. Örneğin, Yargıtay yerine “Y.” tercih edilmelidir. Ancak Danıştay bakımından “D. 6. D.” yerine “Dan. 6. D.” denilebilir. Bu şekilde, iki tane “D” harfinin yaratacağı karmaşa giderilmiş olur.
YHGK, AYM, DİDDGK, UM, … gibi birden fazla kelimeden oluşan mahkeme adlarının sonuna “.” konulmasına gerek yoktur.
2)Kanun Maddelerine Yapılan Atıflar
Hukuki çalışmalarda bir çok kanun maddesine atıf yapılmakta olup, atıflarda kanunun kısaltılmış ismi yanına boşluk bırakılmak suretiyle maddeyi ifade eden “m” harfi noktasız olarak konulmalı, “m” harfinden sonra yine bir boşluk bırakılarak madde numarası belirtilmelidir. Örneğin, Türk Medeni Kanunu madde 1010 hükmü, “TMK m 1020” olarak ifade edilmelidir. “m” harfinin maddeyi ifade ettiği o kadar açıktır ki, bir de bunun yanına “.” konulması anlamsızdır.
Eğer kanunun ismi çok uzun veya kitap metninde fazla geçmiyor ya da kısaltmalarda belirtilmemişse, sadece numarası yazılarak, boşluk bırakmak ve “Sayılı Kanun” anlamında “SK” ibaresi kullanıldıktan sonra yine bırakılacak boşluktan sonra madde numarası yazılarak kısaltmak uygun olacaktır. Örneğin, Afet Riski altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun 5. maddesi; “6306 SK m 5” olarak ifade edilmelidir.
3)Makale veya Kitaplara Yapılan Atıflar
Kaynakçada, koyu olacak şekilde yazarın büyük harflerle soyadı, baş harf büyük diğerleri küçük olacak şekilde adı “:” işareti, boşluk bıraktıktan sonra koyu olmayacak şekilde, eserin ismi, basım yeri ve yılı belirtilebilir. Yazarın birden fazla eseri varsa veya aynı soyadı taşıyan birden fazla eser sahibinin bulunması halinde ayrımı sağlamak için en sonda parantez içinde uygun kısaltma gösterilmelidir. Aynı yöntem makaleler bakımından da geçerlidir. Örneğin;
“KURU Baki: Hukuki Mütalaalar, Ankara, 2013 (Mütalaa)”
Metin içinde veya dipnotlarda yapılan atıflarda, yazarın büyük harflerle soyadı, virgül, sayfayı ifade eden “s.” ve boşluktan sonra da sayfa numarası belirtilmelidir. Aynı yazarın birden fazla eserinin varlığı veya aynı soyadı taşıyan birden fazla eser sahibinin bulunması halinde ayrımı sağlayan kelime veya cümle soy isimden sonra iki taraftan virgülle ayrılarak sunulmalıdır. Yukarıdaki örneğe göre dipnotta 55. sayfaya yapılan atıf;
“KURU, Mütalaa, s. 55.” biçiminde ifade edilmelidir.
Yayım yılı ve yeri kaynakçada belirtildiği için, bunun ayrıca metin veya dipnotta gösterilmesi gereksizdir.
Reklamının yapılması niteliğinde olacağından yayınevinin belirtilmesine gerek yoktur. Kitabın ismi, yazarı ve yayım yılı o kitaba ulaşmak için yeterlidir.
Kitap yazarlarının unvanlarının belirtilmesine de gerek yoktur. Çünkü, unvanlar zaman içinde değişiklik gösterebilir.
Birden fazla yazarın varlığı halinde, hepsinin soyadı büyük harfle yazılmış şekilde birbirinden “/” işareti ile ayrılarak belirtilmelidir.
4)İnternet Kaynakları
İnternet kaynaklarında erişim tarihinin gösterildiğine ve bu gösterimin gerekli olduğunun ifade edildiğine tanık olmaktayız. E-kaynaklar çok sık değiştirilebildiğinden, her erişimde farklı olmaları olasılığı nedeniyle erişim tarihinin gösterilmesi gerektiği ileri sürülmektedir. 5 Ancak daha sonra değiştirilmiş olsa bile, eski tarihli paylaşıma ulaşılması mümkün değildir. Ulaşılamayacak kaynağın tarihinin de belirtilmesi anlamsızdır. Aynı şekilde, erişim tarihi, internet sitesinin veya paylaşımın ortadan kaldırılması sonucu sağlanamayan erişimi yeniden kurmaz ya da gerçekleştirmez. Site kaynağına başvurulduğu tarihte erişim ya vardır ya da yoktur. Daha önceden bu siteye erişilmemiş olsaydı, o kaynak gösterilmezdi. Dolayısıyla erişim tarihi kaynağın varlığını kanıtlayan bir unsur olmayıp, gereksiz bir belirtmedir.
5)Düzeltme İşareti (^) Kullanılması Gereksizdir
Düzeltme imi, düzeltme işareti, şapka işareti, uzatma işareti, inceltme işareti olarak adlandırılan bu işaretin gereksiz olduğunu düşündüğümden kullanmamaya özen göstermekteyim. Çünkü bu işaretin kullanımı o kadar yaygın ve belirsiz ki6, bu hususta oluşacak karmaşa ve tartışmaların sonlandırılması için kaldırılması gerektiğini düşünüyorum. Ayrıca, kitap ve makale yazımında, bir yandan acaba bu harfin üzerinde düzeltme işareti olmalı mı diye düşünürken, bir yan dan da klavyede bunu arayıp fazladan başka tuşa/tuşlara basmayı7 mantıklı ve tutarlı görmüyorum. Şapka işareti kullanılmaz ise, karşıklıkların oğacağı, örneğin, metnin içinde “kar” kelimesi ile “kâr” kelimesinin “hala” ile “hâlâ” kelimesinin birbiriyle karıştırılacağı iddia edilebilirse de8, cümlenin gelişinden ve tamamından bunun hangi anlama geleceği rahatlıkla anlaşılabilir.
Yukarıdaki ilkeler dışında, yabancı stantard gösterimler yerine tükçlerinin kullanılması uygun olur. Örneğin, Ibid9, yerine Türkçesi olan adı geçen eser “age” kavramı tercih edilmelidir.*
Görüldüğü gibi atıf ve kısaltmalarla ilgili yapılan tercihin gerekçeleri yukarıda sunulmuştur. Tüm dünya veya ilk aşamada ülkemiz genelinde aynı atıf ve kısaltma ilkelerini benimseyen bir yasa veya en azından bir yönetmelik çıkarılması zorunluluğu bulunmaktadır. Böyle bir düzenleme yapılıncaya kadar gerekçeli önerilerimi okuyucuların takdirlerine sunuyorum.
1 Bursa Barosu Avukatı ve Bahçeşehir Üniversitesi Kamu Hukuku Doktora Öğrencisi.
2 Örneğin, Haluk Tandoğan’ın 1961 yılı basımı “Türk Mesuliyet Hukuku” isimli eseri ile ilgili olarak, kaynak gösterme ve atıf konusunda yazılan eserlerde değişik yöntemler uygulanmaktadır.
“Tandoğan, H. : Türk Mesuliyet Hukuku, Ankara 1961.”, (KALPSÜZ / AKINTÜRK / KUNTALP, s. 6);
“HalukTandoğan, Türk Mesuliyet Hukuku, Ankara, Ajans Türk Matbaası.”, (ATAÖV, s. 48);
“TANDOĞAN Haluk (1961), Türk Mesuliyet Hukuku, Ankara Hukuk Fakültesi Yayını, Ankara.”, (BİLİCİ / BİLİCİ, s. 35-36).
“Tandoğan, H. (1961). Türk Mesuliyet Hukuku, Ankara: Ajans Türk Matbaası.”, (KURBANOĞLU, s. 163).
Yukarıda da görüldüğü gibi, kaynak gösterme ile ilgili yayımlanan eserlerde aynı kaynak çok farklı şekillerde ifade edilmektedir.
3 Buna bir de uluslararası atıf kurallarındaki çeşitlilik eklendiğinde, hangi atıf kuralının uygulanacağı konusunda tam bir karmaşa doğmaktadır. Uluslararası atıf ve kaynak gösterme ile ilglii olarak, APA (Amerikan Psikoloji Derneği=Amarican Psychological Association), MLA (Amerikan Modern Dil Derneği=Modern Language Association of America) ve Chicago/Turabian en yaygın olanlarıdır. Bu ve benzeri kaynak gösterme biçimleri ile ilgili detaylı açıklama ve örnekler için bkz. KURBANOĞLU, s. 6-19.
4 Türk Dil Kurumu internet sitesinde Anayasa Mahkemesi (AYM) dışında kısaltmalar dizininde mahkeme adlarıyla ilgili bir kısaltma bulunmamaktadır, http://tdk.gov.tr/wp-content/uploads/2019/01/K%C4%B1saltmalar_Dizini.pdf
5 KURBANOĞLU, s. 89.
6 1982 yılının mart ayında darbe sonrası anayasa taslağı meclis komisyonunda görüşülürken, “ayni” sözcüğündeki “i” harfinin üzerinde şapka olup olmayacağının tartışıldığına, uzadıkça uzayan meselenin 20’ye yakın meclis tutanağı sayfasını doldurduğuna dair ve örneğin a harfini uzun okuduğumuz bazı sözcüklerde şapka kullanılırken, bazılarında kullanılmadığına, “İşaret” sözcüğüne baktığımızda, Türkiye Türkçesi Ağızları sözlüğü “işâret” yazımını kullanırken, TDK’nın diğer sözlüklerinde “işaret” yazıldığına dair https://journo.com.tr/sapka-isareti-kaldirildi-mi; Arapça ve Farsçadan alınan sözcükler yazılırken bazı ünlüleri uzun okumak, bazı sözcüklerdeki sesleri ince okumak için bu işaretin kullanıldığına, değişik zamanlarda hazırlanan yazım klavuzlarında bu işaretin kullanımına yer verilirken bazı yazım klavuzlarında farklılıklar görüldüğüne dair, http://blog.milliyet.com.tr/duzeltme-isareti-kalkti-mi-/Blog/?BlogNo=613604; Düzeltme işaretinin, plaket, lahana, flama, plaj, klarnet, plastik, klavye ve plan” gibi kelimelerde kullanılmayacağına, sadece Arapça ve Farsça’dan Türkçe’ye giren kelimelerde ise kullanılmaya devam edileceğine dair, http://arsiv.ntv.com.tr/news/289021.asp.
7 Genelde harfin üzerine şapka koymak için, örneğin “â” yazabilmek için aynı anda “Shift-3-a” tuşlarına basılması gerekmektedir.
8 https://www.aydinlik.com.tr/dogru-bilinen-yanlis-sapka-kaldirildi-mi-yasam-aralik-2017
9 Latince*“ibidem”in kısaltması olup, "aynı yerde”, “aynı eserde" anlamına gelmektedir.
---------------
------------------------------------------------------------
---------------
------------------------------------------------------------
2
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Atıf Usulleri Ve Kaynak Gösterme Üzerine Birkaç Söz Ve Öneri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Nezih Sütçü'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Atıf Usulleri Ve Kaynak Gösterme Üzerine Birkaç Söz Ve Öneri
