|
BİRİNCİ BÖLÜM
2. ULUSLARARASI İŞ HUKUKU
2.1. Uluslararası İş Hukuku Kavramı
Uluslar arası iş hukuku; ilkin, birden çok devletin hukuk alanına giren iş hukukuna ilişkin anlaşmazlıklara, tıpkı uluslararası özel hukuk veya uluslararası usul hukuku gibi, hangi ulusal yasanın uygulanacağını araştıran hukuk dalını anlatır. Bunun dışında, birçok devletin uluslararası ortak çalışma yoluyla kararlaştırdıkları çalışma yaşamına ilişkin esaslara da, uluslararası iş hukuku denir. Bu sonuncu anlamda, uluslararası norm (standart) temeline dayalı, birbirinin aynı ulusal yasalar oluşturulmaktadır.
2.1.1. Sözleşmeler
Sözleşmelerin onaylanması
Uluslararası Çalışma Konferansı, Uluslararası Çalışma Örgütü Yönetim Kurulu’nun hazırladığı bir sözleşme metnini üçte iki oy çokluğuyla kabul ettiğinde, bir uluslararası çalışma sözleşmesi oluşmuş olur.
Üye devletlerden her biri; Uluslararası Çalışma Bürosu tarafından gönderilen böyle bir sözleşme metnini, aldığı tarihten itibaren bir yıl (en geç 18 ay) içinde, onaylaması için kendi yasama organına sunmakla yükümlüdür. Buna göre, üye devletin ilk yükümü; kendisine gönderilen sözleşmeyi onaylamak üzere yasama organına sunmak ve bunun için gerekli önlemleri almak olup; sözkonusu sözleşmenin onaylanmasını gerçekleştirmek değildir. Üye devletin ikinci yükümü de, sözleşmeyi kendi yasama organına sunma konusunda aldığı önlemleri ve yetkili makamın kararına ilişkin her türlü bilgiyi Uluslararası Çalışma Bürosu’na bildirmektir.
Sözleşmelerin onaylanmasından doğan sorumluluk
Sözleşmeyi onaylayan her üye devlet, öncelikle sözleşme hükümlerinin uygulanması için gerekli tüm önlemleri almayı taahhüt eder. Bu durum; üye devletin, kendi yasalarını ve uygulamasını, söz konusu sözleşme hükümleriyle uyumlu kılmasını gerektirir.
Sözleşme onaylayan üye devletin diğer bir taahhüdü, Uluslararası Çalışma Bürosuna, onayladığı sözleşme hükümlerini yürürlüğe koymak için aldığı önlemler hakkında bir rapor vermektir. Ayrıca, üye devlet, bu raporun birer suretini kendi ülkesindeki en çok işçi ve işvereni temsil eden konfederasyonlara da vermek zorundadır.
Sözleşmelerin uygulanmasını denetleme sistemi
Sözleşmelerin, gerçek ve sürekli bir anlam taşıyabilmeleri için, üye devletlerin yasalarına ve uygulamalarına geçmiş bulunmasına gereksinim vardır. Bu nedenle, Uluslararası Çalışma Örgütü'nün 1927 yılından beri oluşturduğu denetim sistemi, esas olarak, iki biçimde ortaya çıkmıştır. Bunlardan birincisi, üye devletlerden gelen raporların. Yönetim Kurulu tarafından belirlenmiş bir "Uzmanlar Komitesi"nde teknik incelemeye tabi tutulmasıyla gerçekleşmektedir. Söz konusu komitenin hazırladığı rapor, özel bir komisyona sunulur. Bu komisyon da, vardığı sonuçlan Uluslararası Çalışma Konferansı'na sunar. Böylece, raporlarında eksiklik bulunan üye devlet, açıklama yapmak zorunda bırakılır.
İkinci bir denetim, şikâyet üzerine gerçekleşir. Gerçekten, ilkin, işçi veya işveren temsilcileri; herhangi bir üye devletin, onayladığı bir veya birkaç sözleşmeyi ülkesinde uygulamadığını, Uluslararası Çalışma Bürosu'na bildirme yetkisine sahiptir. Bunun gibi, üye devletlerden her biri de, kendisiyle beraber onaylamış bulunduğu bir sözleşmenin uygulanmasını sağlamayan diğer bir üye devleti. Uluslararası Çalışma Bürosu'na şikâyet edebilir.
2.1.2. Tavsiye kararları
Tavsiye kararlan da, tıpkı sözleşmeler gibi hazırlanır ve kural olarak, aynı hükümlere tabidir. Bu yüzden, üye devletler, bunları da kendi yasama organına sunmak zorundadır. Ancak, üye devletler, tavsiye kararlarını göz önünde bulundurmakla yükümlü değildir.
2.2. ÇALIŞMA ÖRGÜTLERİ
2.2.1. Türk Çalışma Örgütü
1. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'ndan önceki dönem
Türk çalışma yaşamının ilk resmi örgütü, İktisat Vekâletine bağlı "İş ve İşçiler Bürosu"dur. Söz konusu büronun görevi, ülkenin sanayileşmesi hakkındaki esasları belirlemek ve aynı zamanda da bir İş Kanunu tasarısını hazırlamaktı. Nitekim, İş ve İşçiler Bürosu, 1936 tarihli ve 3008 sayılı İş Kanunu tasarısını hazırlatmış ve bu tasarının yasalaşmasının ardından dağıtılmıştır.
Dağıtılan İş ve İşçiler Bürosunun yerine "İş Dairesi” kurulmuştur. Ancak, daha sonra İş Dairesi de kaldırılmış ve bunun yerine, 28.11.1946 tarihli ve 4841 sayılı yasalarla, Çalışma Bakanlığı oluşturulmuştur.
2.2.2. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın kurulması
Çalışma Bakanlığı, 184 sayılı KHK.yle, "Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı" adı altında yeniden örgütlenmiştir. Daha sonra, 184 sayılı KHK, önce 213 sayılı KHK. tarafından değiştirilmiş ve sonra da, 9.1.1985 tarihli ve 3146 sayılı Yasayla değiştirilerek kabul edilmiştir. Daha sonra, 3146 sayılı Yasa'nın adı, "Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilât ve Görevleri Hakkında Kanun" olarak değiştirilmiştir.
Kuruluş amacı
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı; "çalışma hayatını, işçi-işve-ren ilişkilerini, iş sağlığı ve güvenliğini düzenlemek, denetlemek ve sosyal güvenlik imkânını sağlamak, bu imkânı yaygınlaştırmak ve geliştirmek, yurtdışında çalışan işçilerimizin çalışma hayatından doğan hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek" amacıyla kurulmuştur.
Bağlı kuruluşlar
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına bağlı kuruluşlar; Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi ve Ereğli Kömür Havzası Amele Birliği Biriktirme ve Yardımlaşma Sandığı'dır
2.2. Uluslararası Çalışma Örgütü
Uluslararası Çalışma Örgütü; Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda (1919 yılında) kurulmuş olup, İkinci Dünya Savaşı sonrasında da varlığını koruyabilmiş tek uluslararası kuruluştur. İkinci Dünya Savaşı sonrasında kurulan Birleşmiş Milletler Örgütü'yle imzaladığı bir anlaşma4 sonucunda Örgüt, günümüzde "uzman kuruluş" niteliğini kazanmıştır5.
1 Ocak 2007 tarihi itibariyle, 179 devlet, Uluslararası Çalışma Örgü tü'nün üyesidir. Türkiye de, 1932 yılından beri Örgüte üyedir.
2.2.1. Uluslararası Çalışma Örgütü'nün organları
Uluslararası Çalışma Örgütü, üye devletlerden kurulu olmasına karşılık; her üye devlet, bu kuruluşun organlarında üçlü olarak (yani, hükümet, işçi ve işveren kesiminin temsilcileriyle) temsil olunur. Hatta, bu örgütün oluşturduğu komisyonlarda dahi, bu üçlü yapının sağlanmasına özen gösterilir. Söz konusu özelliği nedeniyle Uluslararası Çalışma Örgütü, diğer uluslararası kuruluşlardan çok farklı bir yapıya sahiptir6.
Uluslararası Çalışma Konferansı Oluşumu
Uluslararası Çalışma Konferansı'nda üye devletlerden her biri, dört kişiyle temsil olunur. Bunlardan ikisi hükümet, biri işçi ve biri de işveren temsilcisidir Hükümet, kendi temsilcisini seçtiği gibi, işçi ve işveren, temsilcilerini de seçer. Ancak, hükümet; işçi ve işveren temsilcilerinin seçiminde, kendi temsilcilerinin seçiminde olduğu gibi, tamamen serbest değildir. Çünkü hükümetlerin, işçi ve işveren temsilcilerini, ülkelerindeki işçi ve işveren kuruluşlarından "en kuvvetli surette temsil kudretini haiz bulunanlarla" anlaşarak tayin etmesini öngörmektedir.
Yurtiçi örgütü
Merkez örgütü
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı içinde bakan,,müsteşar ve müsteşar yardımcılarının dışında ana hizmet birimleri, danışma ve denetim birimleri ve yardımcı birimler vardır. Bunlardan ana hizmet birimleri; Çalışma Genel Müdürlüğü, Sosyal Güvenlik Kuruluşları Genel Müdürlüğü, Dış İlişkiler ve Yurt Dışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ve Avrupa Topluluğu Koordinasyon Dairesi Başkanlığadır Danışma ve denetim birimleri ise; Teftiş Kurulu Başkanlığı, İş Teftiş Kurulu Başkanlığı, Araştırma Planlama ve Koordinasyon Kurulu Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Bakanlık Müşavirleri, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği olmak üzere, altı tanedir Nihayet, yardımcı birimler de, her bakanlıkta rastlanan idari müdürlüklerden oluşur.
Taşra örgütü
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı taşra örgütünü oluşturma yetkisine sahiptir. Söz konusu yetkiye dayanılarak, gerekli görülen yerlerde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bölge müdürlükleri kurulmuştur. Bu bölge müdürlüklerinin sayısı, şu anda 22'dir. Bunun dışında, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 10 ilde de iş teftiş grup başkanlıkları oluşturmuştur.
Yurtdışı örgütü
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının yurtdışı örgütü, esas olarak, yabancı ülkelerde çalışan Türk işçilerinin yoğun olduğu yerlerde bulunan ve çalışma müşavirliği veya çalışma ateşeliği düzeyinde olan temsilciliklerden oluşur. Bu bağlamda, 14 müşavirlik, 1 AB Temsilciliği ve 2 de ateşelik düzeyinde olmak üzere, halen yurtdışında toplam 17 temsilcilik mevcuttur.
Yurtdışı örgütü, Bakanlık içinde Dış İlişkiler ve Yurt Dışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlıdır. Söz konusu genel müdürlüğün başlıca görevleri; yurtdışındaki işçilerin hak ve çıkarlarını korumak, bunların çalıştıkları ülkelerde ve yurda dönüşlerinde karşılaştıkları sorunların çözümünde yurtiçi ve yurtdışı kuruluşlarla koordinasyonu sağlamak, yurtdışı istihdamını izlemek ve uluslararası kuruluşlarla olan yazışmaları ve bu kuruluşa üye olmaktan doğan işleri yürütmektir.
Görevleri
Uluslararası Çalışma Konferansı'nın en önemli görevi, yasama çalışmalarına ilişkindir. Gerçekten, Konferansın amacı, uluslararası iş hukukunu oluşturmaktır. Bunun için Konferans, uluslararası çalışma sözleşmesi ile tavsiye kararı metinlerini kabul eder.
Uluslararası Çalışma Konferansı'nın diğer bir önemli görevi, denetimdir. Sözkonusu denetim; ilkin, sözleşmelerin uygulanması yönünden üye devletlerin aldıkları önlemleri ve yasalarını bu sözleşmelerle ne ölçüde uyumlu kıldıklarını saptamaya yönelir. Konferans, bu denetimi üçlü bir komisyon (Norm ve Standartların Uygulanması Komitesi) aracılığıyla yapar. Sonra, Konferans, Uluslararası Çalışma Bürosu'nun çalışmalarını denetler. Nitekim Uluslararası Çalışma Bürosu Genel Müdürü, her yıl bir çalışma raporu hazırlar ve bu rapor, Konferansta okunup görüşmeye açılır.
Yönetim Kurulu
Oluşumu
Yönetim Kurulu, Konferans tarafından seçilen 56 üyeden oluşur. Bunların yansı (28'i) hükümet, 14'ü işçi ve 14'ü de işveren temsilcileridir.
Görevleri
Yönetim Kurulu, Örgütün yürütme organı durumundadır. Bu nedenle, Yönetim Kurulu; Konferans kararlarını yerine getirir, yapılmış şikâyetleri inceler, Genel Müdür'ü seçer, Örgüt bütçesini hazırlar ve Konferans gündemini saptar.
Uluslararası Çalışma Bürosu
Oluşumu
Uluslararası Çalışma Bürosu'nun başında bulunan Genel Müdür, Yönetim Kurulu tarafından atanır.
Yönetim Kurulu'nca uygun görülecek usuller çerçevesinde Genel Müdür tarafından seçilen Uluslararası Çalışma Bürosu memurları, uluslararası memur statüsüne sahip olup, görevlerinin yerine getirilmesi sırasında hiçbir hükümetten ve Örgüt dışında hiçbir makamdan talimat isteyemez ve de kabul edemez.
Görevleri
Uluslararası Çalışma Bürosu, ilkin, Konferansın ve Yönetim Kurulu'nun kararlarını yerine getirir. Sonra, Büro; Örgütün gereksinim duyduğu tüm belge ve bilgileri toplar, hükümetlere istekleri üzerine Konferans kararlarının taşıdığı esaslar içinde mevzuat hazırlamada ve idari uygulamada ve denetim usullerinin iyileştirilmesinde yardımcı olur ve sözleşmelere fiili olarak uyulması konusunda üzerine düşen görevleri yerine getirir. Nihayet, Büro, sanayi ve çalışma konularına ilişkin önemli sorunlar hakkında yayın yapar.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Uluslar Arası İş Hukuku" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Selçuk Şahin'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Uluslar Arası İş Hukuku
