|
RESMİ TAŞITLARLA YAPILAN YOLCU TAŞIMALARI VE ZORUNLU KOLTUK FERDİ KAZA SİGORTASI İLİŞKİSİ
5684 sayılı Sigortacılık Kanunu'nu ile mülga 7397 Sayılı Sigorta Murakabe Kanunu'nun değişik 29. maddesi uyarınca ilk olarak Bakanlar Kurulu'nun 25 Şubat 2004 tarih ve 25384 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 2004/6789 sayılı kararı ile “Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası “ ihdas edilmiş olup, anılan Bakanlar Kurulu kararı uyarınca 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu hükümleri çerçevesinde yolcu taşımacılığı yapan taşımacılara taşıyacakları yolcular için zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası yapma zorunluluğu getirilmiş, aynı düzenlemede bu yükümlülüğe uymayanların yolcu taşımacılığı yapamayacakları hükme bağlanmış bulunmaktadır.
Bu düzenleme ile şehirlerarası yolcu taşımacılığı yapan kişiler , taşıdıkları yolcu ile taşıma sözleşmesi yapmakla bir nevi ferdi kaza sigortası türü olan zorunlu koltuk sigortasını da yolcular lehine yaptırma yükümlülüğü altına girmiş bulunmaktadırlar. Bu yükümlülüklerini yerine getirmeyen taşıyıcı, kaza halinde yolcularının bundan kaynaklanan zararlarını da sözleşmeye aykırılık nedeniyle gidermek zorundadır.1
Yine, bu yükümlülük yerine getirilmemiş ise, 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu'nun 14. maddesi uyarınca zorunlu koltuk sigortası ile saptanan geçerli teminat miktarını Türkiye Sigorta ve Reasürans Şirketleri Birliği nezdinde kurulan Güvence Hesabı da karşılamak zorundadır. Taşıyıcının ve Güvence Hesabı'nın bu konudaki sorumlulukları dayanışmalı sorumluluktur.
Gerçekten de, 5684 sayılı Yasa'nın 14/2-b maddesinde “Rizikonun meydana geldiği tarihte geçerli olan teminat tutarları dahilinde sigortasını yaptırmamış olanların neden olduğu bedensel zararlar”ın Güvence Hesabı'ndan karşılanacağı hükmü bağlanmış olup, maddenin 1. fıkrasında 7397 Sayılı Sigorta Murakabe Kanunu çerçevesinde ihdas edilmiş olan zorunlu sigortalar da kapsam dahilinde sayılmıştır. Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası 7397 sayılı Yasa çerçevesinde ihdas edilmiş olduğuna göre ve yine 5684 sayılı Yasa'nın 13. maddesinde Bakanlar Kurulu'nun zorunlu sigortalar ihdas edebileceği düzenlenmiş ve zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası da Bakanlar Kurulu'nca ihdas edilmiş olduğuna göre teminat bedelinin ödenmesinde Güvence Hesabı'nın da sorumluluğu bulunmaktadır..
Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası ile ilgili bu genel açıklamalardan sonra resmi taşıtlarla yapılan taşımaların Karayolu Yolcu Taşımacalığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortasına tabi olup olmadığı sorunu üzerinde durulacaktır. Taşımayı yapan resmi taşıtın zorunlu koltuk ferdi kaza sigorta poliçesi mevcut ise sorun yoktur, bu durumda rizikonun gerçekleşmesi halinde sigortacı teminat bedelini ödeyecektir. Poliçe mevcut değil ise, resmi taşıtla yapılan taşımalarda rizikonun gerçekleşmesi (ölüm ya da sürekli sakatlık) halinde taşıyıcının ve Güvence Hesabı'nın sorumlu olup olmayacağı hususu önem taşımaktadır.
4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu'nun Kapsam başlıklı 2. maddesinde aynen ;
“ Bu Kanun kamuya açık karayolunda motorlu taşıtlarla yapılan yolcu ve eşya taşımalarını, taşımacıları, taşıma acentelerini, taşıma işleri komisyoncularını, nakliyat ambarı ve kargo işletmecilerini, taşıma işlerinde çalışanlar ile taşımalarda yararlanılan her türlü taşıt, araç, gereç, yapıları ve benzerlerini kapsar.
Ancak, özel otomobillerle ve bunların römorklarıyla yapılan taşımalar, genel ve katma bütçeli dairelerle, il özel idareleri, belediyeler, üniversiteler ve kamu iktisadi teşebbüslerine ait otomobillerle yapılan taşımalar, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait motorlu taşıt ve bunların römorkları ile yapılan taşımalar, lastik tekerlekli traktörlerle çekilen römorklarla yapılan taşımalar bu Kanun hükümlerine tabi değildir.
İl sınırları içerisindeki taşımalar ile yüz kilometreye kadar olan şehirlerarası taşımaların düzenlenmesi il ve ilçe trafik komisyonları ile işbirliği yapılmak suretiyle ilgili valiliklere, belediye sınırları içerisindeki şehiriçi taşımalar belediyelere bu Kanuna göre düzenlenecek yönetmelik esasları dahilinde bırakılabilir.
Uluslararası anlaşmalar ile savaş hali, sıkıyönetim, olağanüstü hal ve doğal afet durumlarında uygulanacak hükümler saklıdır” hükmünü içermektedir.
Görüldüğü gibi yasal düzenlemeden resmi otomobillerle yapılan taşımaların 4925 sayılı Yasa hükümlerine tabi olmadığı , bunun dışındaki resmi taşıtlarla yapılan taşımaların 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu hükümlerine tabi olduğu ve Karayolu Yolcu Taşımacalığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası kapsamında bulunduğu açıkça anlaşılmaktadır. Ancak, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait motorlu taşıt ve bunların römorkları ile yapılan taşımalar da yasa kapsamında değildir.
Yasa ile getirilen bu düzenlemeye karşın Karayolu Taşıma Yönetmeliği uygulamada aksaklıklara neden olmaktadır.
Karayolu Taşıma Yönetmeliği madde 2; “ Bu Yönetmelik, kamuya açık karayolunda motorlu taşıtlarla yapılan yolcu ve eşya taşımalarını, taşımacı, acente, taşıma işleri komisyonculuğu, taşıma işleri organizatörlüğü, nakliyat ambarı işletmeciliği, kargo işletmeciliği, lojistik işletmeciliği, terminal işletmeciliği, dağıtım işletmeciliği ve benzeri taşımacılık faaliyetlerini yapanlar ile taşıma işlerinde çalışanları, taşımacılık faaliyetlerinde yararlanılan her türlü taşıt, araç, gereç, yapı, tesis ve benzerlerini kapsar.
(2) Servis taşımaları hakkındaki usul ve esaslar Bakanlıkça ayrıca düzenlenir.
(3) Aşağıdaki taşıtlarla yapılan taşımalar bu Yönetmeliğin kapsamı dışındadır.
a) Özel otomobillerle ve bunların römorklarıyla yapılan taşımalar.
b) Lastik tekerlekli traktörlerle ve bunların römorklarıyla yapılan taşımalar.
c) Üç tekerlekli taşıtlarla yapılan taşımalar.
ç) Resmi taşıtlarla ve bunların römorklarıyla yapılan ticari olmayan taşımalar.
d) Türk Silahlı Kuvvetlerine ait taşıtlarla ve bunların römorklarıyla yapılan taşımalar.
e) Gerçek kişiler adına hususi olarak kayıt ve tescil edilmiş kamyonet cinsi taşıtlarla ve bunların römorklarıyla yapılan ve hem taşımanın hem de taşınan eşyanın ticari olmadığı taşımalar.
(4) 10/7/2004 tarihli ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile 3/7/2005 tarihli ve 5393 sayılı Belediye Kanunu hükümleri saklıdır.”
“Bir kanunun ve bununla ilgili yönetmeliğin kapsamının tamlığı ve uyumluluğu çok önemlidir. Karayolu Taşıma Kanun ve Yönetmeliğinde kapsam dışılıkta ve kapsam dışılık anlayışında yanlışlar olduğu gibi bunların birbiriyle kapsam dışılık uyumsuzluğu da söz konusudur.”2
Yasada ifade edilen kapsam dışı durumlar , Yönetmelikle genişletilmiştir. Yasada açıkça “Genel ve katma bütçeli dairelerle, il özel idareleri, belediyeler, üniversiteler ve kamu iktisadi teşebbüslerine ait otomobillerle yapılan taşımalar” kapsam dışı bırakılmasına karşın Yönetmelikle tüm resmi taşıtlar kapsam dışı bırakılmıştır.
Yasa ile getirilen düzenleme adı geçen Yönetmelik ile genişletilmiş olup; Yasa'da açıkça sayılan taşımalar ( özel otomobillerle ve bunların römorklarıyla yapılan taşımalar, genel ve katma bütçeli dairelerle, il özel idareleri, belediyeler, üniversiteler ve kamu iktisadi teşebbüslerine ait otomobillerle yapılan taşımalar) dışında Yönetmelikte (Resmi taşıtlarla ve bunların römorklarıyla yapılan ticari olmayan taşımalar) düzenlemesinin getirilmesi suretiyle yasaya aykırı düzenleme yapıldığı açıktır. Yönetmelik hazırlanırken Yasanın çizdiği çerçeve doldurulacaktır yani, yürütme Yasanın çizdiği çerçeve ve sınırın dışında düzenleme yapmaya yetkili değildir. Yasa koyucu taşıma olgusunun ihtiva ettiği sosyal riskin büyüklüğü sebebi ile kapsamı emredici biçimde geniş tutmuş olup, yönetmelikle bunun daraltılması mümkün değildir. Yönetmeliğin 2. maddesi Yasa'ya aykırıdır. Yasaya aykırı Yönetmeliğe hukuki bir değer yüklenmesi olanaklı değildir. Bu nedenle Yasaya aykırı yönetmelik hükmüne dayanılarak, otomobil dışındaki resmi bir taşıtla (örneğin ünevirsiteye ait bir otobüsle ) yapılan taşıma sırasında rizikonun gerçekleşmesi halinde taşımanın Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortasına tabi olmadığı gerekçesi ile tazminat talebinin reddi yerinde olmayacaktır.
Tazminat talebinin reddi halinde teminat bedelinin tahsili için açılacak tazminat davalarında yasaya aykırı yönetmelik hükmü uygulanmayacaktır.
“ Bir yasanın açık buyruğuna aykırı olan veya orada yasaklanmayan ve fakat yasanın buyruğundakinin aksine olan tüzük ve yönetmelikler geçerli değildir”3
Yönetmelikler yasaya aykırı olamazlar ( Anayasa m. 124). Yargıç somut davada uygulayacağı yönetmelik hükmünün yasaya aykırı olduğunu tespit ettiği takdirde yönetmelik yerine yasa hükmünü uygulayacaktır. Yönetmelikler da Anayasa'da belirtilmiş hukuk kuralları olup, yönetmeliklere ilişkin Anayasa'nın buyrucu kurulları mahkelemeleri bağlayıcı niteliktedir. Anayasa'nın 124. maddesi uyarınca , Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzelkişileri, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla, yönetmelikler çıkarabilirler. Anayasa'nın verdiği bu yetki sadece ve sadece yasaların uygulanmasını kolaylaştırmakla sınırlı olmalıdır. Anayasa'nın verdiği yetkinin yasalara aykırı yönetmelik çıkarma yetkisini kapsamadığı açıktır. Mahkemece bu esasa göre yönetmeliğin yasaya aykırı olup olmadığı hususunda yapılacak inceleme sonucunda yönetmeliğin yasaya aykırı olduğunun saptanması halinde Anayasa'nın 138. madde buyruğuna göre yönetmelik hükmü uygulanmayacaktır. Dava açılarak iptali yoluna gidilmeyen yasaya aykırı bir yönetmeliğin mahkemelerce uygulanması söz konusu değildir. Anayasa'nın 138. maddesinde “ Hakimler, görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna ve hukuka uygun olarak vicdanı kanaatlerine göre hüküm verirler. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi, yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez; genelge gönderemez; tavsiye ve telkinde bulunamaz” hükmü mevcut olup, birbiri ile uyumsuzluk gösteren ayrışık kurallardan öncelikle uygulanması gerekli kuralların hangisi olduğu 138. maddede açıkça belirtilmiş olup, aksi yoldaki bir emir -bu emir yönetmelik dahi olsa- 138. madde gereği uygulanmayacaktır.
Öyle ise otomobil dışındaki resmi taşıtlarla yapılan yolcu taşımaları 4925 sayılı yasa kapsamında olup, zorunlu koltuk ferdi kaza sigortasına tabi taşımalardır.
Hazine Müsteşarlığınca yayımlanan 26.06.2010 tarih, 2010/8 Nolu Genelge'de Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası yaptırma mecburiyeti ile muafiyet ve istisnalar yeniden belirlenmiştir. Aynı Genelge'de yeni uygulamanın 01.07.2010 tarihinden itibaren yürürlüğe gireceği açıklanmıştır.
Genelge'de uygulama ile ilgili açıklamalara da yer verilmiştir. Genelgede taşıma işleminin yetki belgesi olmadan yapılmış olması sigorta teminatını ortadan kaldırmamaktadır. Önemli bir konu da , 4925 sayılı Kanunun 2'nci maddesinin 2'nci ve 3'üncü fıkralarında düzenlenen taşımalar hariç denilmek suretiyle getirilen muafiyetlerdir. Yukarda da belirttiğimiz gibi 4925 sayılı Taşıma Kanunu'nun 2. maddesi kapsamı düzenlemektedir. Maddenin birinci fıkrasında genel taşımacılığın kapsamı belirlenirken, ikinci ve üçüncü fıkralarında kapsam dışında kalan ve düzenlenmeyi gerektiren konulara yer verilmiştir. İkinci fıkrasında hangi kurumların, hangi araçlarla yapacağı taşımaların kapsam dışında kalacağı açıklanmıştır ki burada otomobil dışındaki resmi taşıtlarla şehirlerarası yolcu taşımacılığının kapsam dışı bırakılmadığı ve dolayısıyla otomobil dışındaki resmi taşıtlarla yapılan taşımanın Karayolu Yolcu Taşımacılığı Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortasına tabi olduğu açıktır.
Genelge ile yapılan düzenlemede, il sınırları içerisinde yapılan yolcu taşımaları ile 100 kilometreye kadar olan şehirlerarası yolcu taşımaları kapsam dışında bırakılmıştır. Diğer yandan, Otobüsle uluslararası ve şehirlerarası kendi personelinin taşınması için düzenlenen (B3) ve (D3) türü yetki belgeleri de Genelge kapsamına dahil edilmeyerek, kapsam dışı bırakılmıştır. Başkaca kapsam dışı bir durum söz konusu değildir.
Zorunlu koltuk ferdi kaza sigortası tür itibariyle can sigortası türü olup, rizikonun gerçekleşmesi ile sigortalı ölmüş ise poliçede ölüm halinde ödenecek sigorta bedeli gösterilmiş bulunduğundan ve sigortanın bu bölümü bir meblağ sigortası niteliğinde olduğundan gerçek zarar hesaplamasına girişilmeksizin bu miktarın aynen ödenmesi gerekmektedir. Bu tip sigortalarda sigorta bedeli maktu olup, alacak likit bir alacak niteliğindedir. 4
Av.Şenel DELİGÖZ
KASTAMONU
1. Yargıtay 11.HD. 04.10.1999 1999/5295 E. 1999/7412 K.
2.Dr. Zeki Dönmez, Mevzuatımızdaki Kapsam Hataları ,
3. Dr. Recai Seçkin, Hukuk Kurallarını Uygulamada Hukuk ve Ticaret Mahkemelerinin Anayasa'ya Dayanan Kural Belirtme ve geçerli olmayan Tüzük gibi idari düzenleyici işlemler yerine daha üstün kuralı uygulama ödevleri , İmran Öktem'e Armağan, Ankara 1970, s.93-95)
4.Yargıtay 11.HD. 11.03.2008 2006/11311 E. 2008/2942 K.
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Resmi Taşıtlarla Yapılan Yolcu Taşımaları Ve Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası İlişkisi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.Şenel Deligöz'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Resmi Taşıtlarla Yapılan Yolcu Taşımaları Ve Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası İlişkisi
