|
ALTERNATİF UYUŞMAZLIK ÇÖZÜM YÖNTEMİ OLARAK VAKALARIN SAPTANMASI (FACT FINDING)YÖNTEMİ
GİRİŞ
Güven esasının egemen olması gerektiği beşeri ilişkileri düzenleyen ve söz konusu ilişkinin belirli bir nizam içerisinde ilerlemesini sağlayan pozitif hukuk’ta, kural olarak herkesin iyi niyetli olduğu ve uyuşmazlığın ortaya çıkmayarak sosyal ve hukuki ilişkilerin bir düzen ve güven içerisinde devam etmesi arzusu bilinen bir husustur. Ancak, sosyal bir varlık olan insan, fıtratı itibariyle söz konusu güveni sarsıcı tutum ve davranış içerisine girebilmekte ve hukukta öngörülen iyiniyet karinesini çürütebilmektedir. Söz konusu olan olumsuz tutum ve davranışlar, tabii olarak çeşitli uyuşmazlıkları da beraberinde getirmekte ve hukukun sağlamayı hedeflediği düzen bozulmaktadır. İşte bu nokta da, ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulması görevi zorunlu olarak hukukun üzerine düşmektedir. Aksı taktirde hukukun kendinden beklenen tesiri gösteremeyeceği açıktır.
Tarihin akışı içerisinde, ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümünde çeşitli yöntemlerin kullanıldığını ve bunların çoğunluğunun devlet odaklı veya devlet eliyle kullanıldığı görülmektedir. Zira, ilkel dönemlerde, insanlar ihkakı hakkın olumsuz yönlerini görmüş ve bu yetkinin devlet eliye kullanılması gerektiğine inanmış ve daha sonraki dönemlerde, buna ilişkin çeşitli teoriler üretmiştir.
İşte sosyal alanda ve hukuk dünyasında ki bu tür fikri gelişme ve teorik alt yapı, Cumhuriyet rejimini benimsemekle tam manasıyla batı hukukunu uygulamaya başlayan Türkiye’nin ulusal hukukuna da yansımıştır. Bu paralelde ülkemizde ve dünyada ortaya çıkan gelişmelerle, birçok alanda olduğu gibi devletin yargı yetkisini kullanmasına ilişkin olarak da yasal düzenlemeler yapılmış ve aksayan yönlerine ilişkin olarak sürekli eleştiriler ve yorumlar getirilerek ideal olana yaklaştırılmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte uyuşmazlıkların çözümünde devletin tekel hakkına her fırsatta vurgu yapılmıştır.
Bilindiği üzere yargı, kişilerin haklarını korumayı amaçlayan ve hukuk düzeninin devamını sağlayan, devletin temel fonksiyonlarındandır. Anayasamızın 36.madde hükmüne göre, herkes devlet mahkemelerinde davalı ve davacı olarak iddia ve savunmada bulunma hakkı vardır. Anayasa tarafından teminat altına alınan bu hak, hukuk devleti olmanın bir sonucudur1.
Özel hukuka ilişkin uyuşmazlıklarda tarafların başvurusu üzerine, devlet, önceden belirlenmiş olan yargılama kurallarına göre, uyuşmazlıkların çözümünü garanti eder. Ancak özel hukuktaki her uyuşmazlığın çözümünün devletten beklenmesi devlet mahkemelerinin kendinden beklenen performans ve itinanın arzu edilen seviyede olmasına engel teşkil edeceği açıktır. Zira bu durum mahkemelerin aşırı iş yükü altında kalmalarına ve yargılamanın makul sürede bitirilememesine neden olabilmektedir. Uyuşmazlıkların çözümünde devlet yargısı dışında alternatif çözüm yollarına müracaatının yegane gerekçesi, şüphesiz ki yukarıda saydığımız iki husus değildir. Bunun ötesinde insani ilişkilerin sürdürülmesi, ticari hayatın devamını tesisi, uyuşmazlıkların dostane bir biçimde çözümlenmesi ve uyuşmazlık tarafları arasında ticari ve insani ilişkilerin tekrar oluşabileceği bir zemin hazırlama gibi gerekçeleri de mevcuttur.
Bu çalışmada, yukarıda kısaca izah etmeğe çalıştığım “alternatif uyuşmazlık çözüm yolu” olarak dünyanın birçok ülkesinde kabul edilen ve uygulanan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden biri olan “vakıaların saptanması (Fact Fındıng)” yöntemi üzerinde durulacaktır.
Bu paralelde, çalışma, üç başlık altında toplanmış olup, ilk olarak, genel anlamda vakıaların saptanması yöntemi, tanımı, kavram ve değerlendirmesi yapılacaktır. Daha sonra, vakaların saptanması yöntemi ile başlıca diğer alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri arasında ki farklılıklara temas edildikten sonra, vakaların saptanması yönteminin olumsuz ve eleştiriye açık yönleri belirtilerek, söz konusu yöntemin Amerika Birleşik Devletleri ve Polonya’daki görünümü ile bu alanda, Rusya’ da ki son gelişmeler belirtilmekle yetinilecektir.
- Uzlaşmaya göre elde edilen menfaat, Rızaya dayandığı için adildir.
A.Genel olarak
Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerin hepsinde olduğu gibi vakaların saptanması yöntemi de, esasında uyuşmazlığın devlet yargısına taşınmadan barışçıl bir yolla çözüme kavuşturulmasını, menfaatler dengesinin sağlanmasını, makul bir sürede ve daha az bir maliyetle uyuşmazlığın çözüme kavuşturulmasını hedeflemektedir. Vakaların saptanması yöntemine bakıldığında, bazı durumlarda bunun bir “tamamlama yöntemi” olduğunu görebilmekteyiz. Zira, eğer söz konusu yöntem uyuşmazlığın çözümlenmesiyle sonuçlanmazsa, diğer alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri ile birleştirildiğinde onları tamamlayıcı vasıf taşıdığı açıkça görülecektir. Ancak tabi ki vakaların saptanması süreci işlerken tarafların beyanatları ile çok ayrıntılı bir şekilde inceleme ve araştırmalar sonucunda tespit edilen lehe ve aleyhe yönleriyle uyuşmazlık konusu vakalar, bağlayıcılık unsuru taşımaz. Yani, şayet uyuşmazlık tarafları vakaların saptanması sonucu bir çözüme varamamışlar ise vaka saptayıcısının verdiği rapor diğer bir alternatif uyuşmazlık çözüm yolunda bir kesin delil vasfı taşımayacaktır2.
Ağırlıklı olarak Amerika da uygulandığı bilinen vakaların saptanması yöntemi, son dönemlerde Avrupa ülkelerinde de başarıyla uygulamaya başlandığı tespit edilmiştir. Alternatif uyuşmazlık çözümünün, Amerika Birleşik Devletleri’ndeki geçmişi 1960 yılların sonlarına dayanır, ancak bu konulardaki gelişme 1980’li yıllarda yaşanmıştır3. Durum genel olarak böyle olmakla birlikte, aşağıda temas edilecek olan ABD’deki uygulama, vakaların saptanması yönteminin yüz yiğirmi yıllık bir geçmişe sahip olduğunu gözler önüne sermekte ve vakaların saptanması yönteminin unsurları hakkında bazı ipuçları vermektedir. Kıta Avrupasında genel olarak alternatif uyuşmazlık çözüm yolları ve bu bağlamda vakaların saptanması yönteminin Amerika’ya nazaran sonraki tarihlerde ortaya çıkarak uygulama alanı bulduğu ilmî bir gerçektir. İşte bu noktada, durumu, doğu Avrupa ülkesi olan Polonya’daki uygulama açısından izah etmek, isabetli olacaktır.
Polonya’daki uygulama hakkında yapılacak açıklamadan da görüleceği üzere, vakaların saptanması yönteminde varlığı aranan unsurların, ABD’ dekiyle genel olarak özdeşlik arz etmektedir.
Doktrinde tarafsız ve objektif konumda bulunan üçüncü bir kişinin, aralarında uyuşmazlık bulunan tarafları, ortaklaşa bir çözüme ulaşmaları için bir araya getirerek iletişim kurmalarını ve bu suretle sorunlarının çözümünü kendilerinin bulmalarını sağlamasını yahut onlara somut olayın koşullarına ve özelliklerine uygun olarak, üzerinde mutabakata varabilecekleri optimal çözüm önerileri üretip sunmak suretiyle, uyuşmazlığın halli bağlamında destek vermesini öngören ve devlet mahkemelerinde cereyan eden yargılamaya nazaran seçimlik bir yol olarak işlerlik kazanan ve tümüyle gönüllülük esası üzerine bina edilmiş olan uyuşmazlık çözüm yolları bütünüdür4 şeklinde yapılan tanıma paralel bir şekilde işlerlik kazanmış, fakat aşağıda belirteceğimiz olumsuz yönleri itibariyle eleştiriye açık olan “vakaların saptanması yöntemi”, Anglosakson hukuk sisteminde doğmuş ve halende uygulama alanı bulan bir kurumdur5.
B. Tanım
Doktrinde, bu yönteme ilişkin olarak getirilmiş olan tanımların, genel olarak bir birlerine benzerlik arz ettiği görülmektedir. Esasın da, yukarıda da temas edildiği üzere alternatif uyuşmazlık çözüm yolları için yapılan tanımda yer alan unsurların vakaların saptanması yönteminde olması gereken unsurlarla örtüşen kısımlarının bir araya getirilmesinden hareketle yapılmış olan tanımların “ağ yarını mani efradını cami”6 vasfında olduğu kanaatindeyim. Dolayısıyla, bu noktada, inceleme konusu olan vakaların saptanması yöntemine ilişkin olarak doktrinde yapılmış olan birkaç tanıma temas etmekle yetinilecektir.
Vakıaların saptanması, uyuşmazlıkların alternatif çözüm yöntemlerinin tümünde olduğu gibi, taraflar kabul etmedikçe bağlayıcı olmayan, uyuşmazlığı belirleyen, açıklığa kavuşturan bir tür araştırma yöntemini içeren, atanmış, tarafsız üçüncü bir kişinin veya kurulun yürüttüğü bir uyuşmazlık çözüm biçimidir7.
Vakıaların saptanması, uyuşmazlığın tanımlanıp somutlaştırılması; özellikle uyuşmazlığın temelini teşkil eden maddi olguların, tarafların üzerinde mutabakata varmış oldukları tarafsız, bağımsız, deneyimli ve çoğunlukla uzman kimliği bulunan üçüncü bir kişi aracılığıyla açıklığa kavuşturulmasını hedefleyen bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir8.
Vakıaların saptanması, uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulmasında devlet yargısı yerine kendisine müracaat imkanı kanunla belirlenmiş, uyuşmazlık konusu vakaların, tarafları ikna edici yeterlilik ve vasıfta tespiti ve taraflar arasında ki menfaat barışını sağlamak gayesiyle; tarafsız, bağımsız, tecrübeli ve konunun özelliği gerektirdiği ölçüde tarafların uzlaşması ile belirlenen zorunlu olarak uzman bir üçüncü kişiye ya da heyete başvuru yolu ile uyuşmazlığın çözümünü veya ayrıntılı tespiti ile taraflara yol göstermeyi hedefleyen alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir9.
Görüldüğü üzere vakaların saptanması yönteminin tanımında esasta bir benzerlik mevcut olup söz konusu yöntem üzerinde yapılacak ayrıntılı çalışmalar ve yapılacak yasal düzenlemeler, tanımlarda bahsi geçen unsurların içeriğini doldurmaya katkı sağlayacaktır.
Yukarıda tanımını yapmış olduğumuz vakaların saptanması yöntemi, alternatif uyuşmazlık çözümlerinin en etkin ve yaygın işlerlik kazanmış biçimlerinden olmasa da, başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere kıta Avrupasında da gerek doğrudan gerek diğer alternatif uyuşmazlık çözüm biçimiyle birleştirilmesi sonucu tamamlayıcı vasfının işlerlik kazanması hasebiyle dolaylı olarak uyuşmazlıkların çözümünde tercih edilen bir yol olduğu görülmektedir.
C. Kavram ve Değerlendirme
Bilindiği üzere her bilim dalı kendi içinde ürettiği ve anlamlandırdığı kavramlarla varlık ve vasıf kazanır. Halk içinde kullanılagelmiş veya bir bilim dalında kullanılan bir kavrama yüklenen anlam ve tespit edilen kapsamı diğer bir bilim dalı sahasında kabul görmeyip tamamen veya kısmen bilinenin aksine anlam ve içerik kazandırılabilmektedir. Bu, ilgili bilim dalının kabul etmiş olduğu prensipler, ulaşmak istediği nihai hedefi ve kendini bir noktada anlamlı ve sistematik bir yapıya büründürmesi zorunluluğunun kaçınılmaz sonucudur.
İşte bu husus nazara alınarak incelendiğinde; getiriliş amacı, özelliği, yapısı ve üstlendiği görev itibariyle alternatif uyuşmazlık çözüm yollarında kullanılan kavramların, medeni yargıda kullanılan kavramlardan farklılık göstermesinin ne kadar tabii bir hal olduğu sonucu çıkarılabilecektir. Bu bağlamda medeni yargıda hüküm de bir çözüm olmakla beraber, mahkemelerde yapılan yargılama faaliyeti, uyuşmazlığı çözüme kavuşturan yöntemlerden yalnız bir tanesi olup, hukuki uyuşmazlıkları çözümleyen alternatiflerin ölçülmesinde kullanılan örnek teşkil etmektedir. Bu nedenle alternatif uyuşmazlık çözümünde kullanılan kavramlar daha genel, medeni yargıda kullanılan kavramlar ise uyuşmazlıkların çözüm yöntemlerine göre özel niteliktedir. Bu paralelde, alternatif uyuşmazlık çözümüne özgü bazı kavramları, medeni yargıya özgü bazı kavramlardan ayırmak gerekir. Şöyle ki, medeni yargıda yargılamadan söz edilirken alternatif uyuşmazlık çözümü yolunda alternatif yöntemlerden, medeni yargıda hükümden söz edilirken alternatif uyuşmazlık çözümünde çözümden, medeni yargıda hakimden söz edilirken alternatif uyuşmazlık çözümünde tarafsız üçüncü kişiden söz edilmektedir10.
Yukarıdaki açıklamalar ışığında, vakaların saptanması yönteminde geçen kavramlar üzerinde durmak ve konuyu bu kavramlar üzerinden açıklamak, gerek konunun daha iyi anlaşılmasının temini gerek sistematik incelemenin sağlanması açısından zorunlu olduğu düşüncesindeyim.
Vakaların saptanması yönteminde aşağıdaki kavramlar söz konusudur;- Vaka Saptayıcı (fact finder),
- Vaka Saptama Raporu
a)Öneri İçeren Vaka Saptama Raporu
b)Öneri İçermeyen Vaka saptama Raporu
C.1. Vakıa Saptayıcı (fact finder)
Uyuşmazlığa çözüm bulma sorumluluğunu doğrudan üstlenmiş olmayan, saygı uyandırma, inanırlılık sergileme ve duyarlı bir objektifliği sürdürebilme kapasitesine sahip olması gereken, tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişidir11. Bu tanımda ki vurgunun esas olarak tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin sahip olması gereken vasıflar noktasında odaklandığını görmekteyiz. Bunlar tabi ki vaka saptayıcısın temel özelliklerini oluşturmaktadır. Ayrıca vaka saptayıcı, değersiz ve uyuşmazlık açısından önemsiz vakaları elemsini bilmelidir. Vaka saptayıcısı, kimi zaman uyuşmazlık konusunda uzman olmalıdır12. Örneğin Polonya da, vakaların saptanması yönteminin tanımı yapılırken, teknik ve karmaşık vakalarda, vaka saptayıcısının uzman kimliğine vurgu yapıldığı açıkca görülmektedir13. Ancak tabi ki bu hususta taraflar serbestiye sahip olup, takdir kendilerindedir.
Vaka saptayıcısı, aydınlatılması gereken olgular hakkında, her iki tarafın ileri sürdüklerini de dinler; tüm bilgilere ulaşır, taraflarla ve tanıklarla gerekiyorsa, ayrı ayrı görüşmeler yapar, derinlemesine araştırma ve incelemelerde bulunur ve bu faaliyetinin sonucunda, aşağıda inceleyeceğimiz öneri içeren yahut içermeyen bir rapor hazırlar, ilgililere sunar14.
Taraflarca doğru vaka saptayıcısını tespit ve atamak için aralarında değerlendirme yapmaları ideal olanıdır. Belirledikleri kişiler arasından söz konusu değerlendirme yapılırken belirledikleri kişilerin tecrübeleri araştırılabilir, sağlanan dava özetlerinde adı geçen taraflardan bazılarıyla görüşüp, vaka saptayıcı hakkında ne düşündüklerini öğrenmek doğru olabilir. Böylelikle oluşturulan vaka saptayıcılar listesindeki isimlerle görüşmek de tarafların çıkarları gereğidir. Sorulabilecek çeşitli sorular olabilir. Örneğin, uzmanlık ya da tarafsızlık gibi vasıf ve hususiyetler önemliyse, vaka saptayıcı adayı, tarafı, o tetkiki ve tespiti istenen uyuşmazlıklar hususunda, uzman bir sıfatının olduğu yönünde veya karşı tarafla doğrudan veya dolaylı mali veya bir başka türden hiçbir ilişki içinde olmadığı konusunda ikna etmelidir.
Görüşmede, adayın, getirilecek uyuşmazlıklarda tecrübeli olup olmadığı, önyargılı bir yapıya sahip olup olmadığı, saygı telkin edici bir yapısının olup olmadığı gibi yönleri de anlaşılabilecektir. Bu görüşme, aynı zaman da, bu kişinin, insanlarla iyi ilişkiler kurabilmek ve tatmin edici bir sonuç ortaya çıkarmak için uygun şahıs olup olmadığı hususunda adeta bir karakter testi olacaktır15.
Amerika Birleşik Devletlerinde vakaların saptanması yönteminin uygulanmasında ortaya çıkan olumsuz durum; vaka saptayıcısının uyuşmazlık konusu vakaların tespiti ve çözümü için gereken uzmanlık ve tecrübesinin olduğunu taraflara ispatla ikna etmesi halinde, çoğunlukla, uyuşmazlık konusunun çok yüksek meblağları konu edinmediği durumlarda, tarafların vaka saptayıcı adayını, yukarıda açıkladığımız karakter testinden geçirmeyi ihmal ettikleri yani önyargılı bir yapıya sahip olup olmadığı, saygı ve güven telkin edici bir yapısının olup olmadığı, insanlarla iyi ilişkiler kurabilecek kabiliyetinin olup olmadığı gibi konuların araştırılmasında yüzeysel incelemeyle yetinilmesidir. Ancak, bu ve benzeri sorunların aşılması için eğitim ve tanıtım faaliyetlerinin artarak devam ettiği görülmektedir.
C.2. Vakıa Saptama Raporu
Yukarıda, vasıf ve görevleri hakkında açıklama yapılan vaka saptayıcısı, açıklığa kavuşturulması gereken uyuşmazlık konusu vakalar hakkında, tarafların dinlenmesi, belgelerin keşfi gibi gerekli tüm bilgi ve belgelere nüfuz ederek ayrıntılı bir şekilde incelemelerde bulunmasının ardından, tarafların taleplerine göre öneri içeren veya içermeyen vaka saptama raporu hazırlar ve sunar16.
Öneri içeren ve içermeyen vaka saptama raporunun açıklamasına geçmeden evvel vaka saptayıcısının, sözünü ettiğimiz raporların tanzimine kadarki geçen aşamada, uyuşmazlık konusu vakalar hakkında yapacağı derinlemesine inceleme ve araştırma da uyması gerekenlere yani yöntemine değinmenin yaralı olacağını düşünmekteyim. Bu bağlamda aşağıda açıklanacak olan bilgilere bakıldığında, sürecin işleyişinde esas itibariyle tarafların egemen olduğunu görebilmekteyiz. Zaten, eşyanın tabiatına uygun olanı da budur. Çünkü, biliyoruz ki alternatif uyuşmazlık çözüm yollarında gönüllülük ve tarafların egemen olması asıldır.
Taraflar, gerek kendilerinin ve gerek vaka saptayıcının tabi olacağı yöntemin akışını ve yapısını belirlemek üzere anlaşmış olabilirler. Her iki tarafın da hazır olduğu bir ortamda, taraflar iddialarını ileri sürerler ve vaka saptayıcıya tabi olmak koşulu ile cevap hakkına sahiptirler. Tanıklara yer verilmişse, her iki tarafın da, tanıklara soru sormak hakları vardır, taraflar yanlarında vekil bulundurabilirler. Taraflar, vaka saptama yöntemini belirlememişlerse, yöntemi vaka saptayıcı belirler. Vaka saptayıcı, bütün bilgilere ulaştıktan sonra taraflarla ve tanıklarla ayrı ayrı görüşmeler yapabilir. Böyle bir yapı, tarafların resmi ve bilgi vermek istemedikleri duyarlı konular için diğer yöntemlere göre daha yararlı olabilir.17
Vaka saptayıcı, genellikle taraflar uzlaşmaz bir tutum içerisine girdikleri hallerde devreye girer ve yukarıda açıklanan derinlemesine araştırma ve incelemeleri sonucunda onların hangi risklerle karşı karşıya bulunduklarını anlamalarına yarayan bir rapor hazırlar. Taraflar, bu yönteme başvuru suretiyle, çoğunlukla, durumlarının tarafsız bir şekilde değerlendirilmesini amaçlarlar ve özellikle, Devlet yargısına başvurdukları taktirde davayı kazanma ihtimallerinin ne olacağı hususunda bir fikir sahibi olmak amacıyla, bu yöntemi kullanmayı tercih ederler18.
C.2.a. Öneri İçeren Vakıa Saptama Raporu
Vakıa saptayıcısı, uyuşmazlık içerisinde bulunan taraflardan birisinin önerisini aynen benimsemek yahut bu öneriden esinlenmek suretiyle kendisinin geliştirdiği yada tümüyle kendisinin ürettiği yep yeni bir çözüm önerisine raporunda işaret eder19. Vakıa saptayıcısı, benzer bir uyuşmazlık tecrübesinden geçmiş bir uzman ise, uyuşmazlığı çözmek için tarafların düşünemediği bir yol biliyor olabilir. Raporun öneri içeriyor olması, hiçbir zaman, onun taraflarca kabul edilmek zorunda olduğu anlamına gelmez20. Önerilerin kabul edilip edilmeyeceğini taraflar belirler, diğer bir ifadeyle söz konusu öneri bağlayıcı değildir. Tarafların, söz konusu öneriyi kabul edip etmeme konusunda tam bir serbestiye sahip olmasının bir sonucu olarak, isterlerse öneriyi kısmen kabul edebilirler. Raporda belirtilen çözüm önerisinin taraflarca kabul görmesi, çoğunlukla, taraflarının her ikisinin de menfaatlerinin tatmin edilmesini hedefleyen optimal bir çözüm önerisi olması şartına bağlıdır. Vaka saptayıcısının söz konusu raporunda belirttiği çözüm önerisinin bağlayıcı nitelik taşıyacağı kabul edilmiş ve işaret edilen çözüm önerisi de maddi bir olguya ilişkin bulunuyorsa, burada alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olan vakıa saptamasından değil; münhasır bir delil sözleşmesi türü olan hakem-bilirkişi sözleşmesinden söz etmek daha doğru olur21. Dolayısıyla, eğer taraflar alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak vakaların saptanması yoluna başvurmuş ve esasa ilişkin çözüm önerilerinin kendilerini kesin bir şekilde bağlayacağı yönünde anlaşmış olmaları halinde, söz konusu müracatın, teknik olarak vakaların saptanması yöntemi olup olmayacağı tartışma konusu olmaktadır. Ancak, tarafların söz konusu yönteme başvururken, önerinin bağlayıcılığı anlaşması yapmalarına bir engel yoktur.
C.2.b. Öneri İçermeyen Vakıa Saptama Raporu
Yukarıda da temas edildiği üzere, vaka saptayıcısı, görüşmelerin başlamasından önce, uyuşmazlığa ilişkin bilgi ve belgeleri inceler. Böylelikle vaka saptayıcısı, önerilerle dolu bir rapor hazırlamak yerine, her bir taraf için, ayrı ayrı, konumlarının güçlü ve zayıf yanlarını değerlendiren rapor hazırlayabilir. Bu paralelde uyuşmazlığa ilişkin vakıalar ve istatistiksel gerçekler hakkındaki görüşünü sunar. Bunun üzerine taraflar, vaka saptayıcısının bu belirlemeleri çerçevesinde oluşan müşterek zemin üzerinde, karşılıklı olarak fikir alış-verişinde ve müzakerelerde bulunmak suretiyle konuyu ele alır ve çözümlemeye çalışırlar. Bu yöntemin kendinden beklenen olumlu tesiri göstere bilmesi içinde, doğal olarak söz konusu raporun gizliliğinin korunması bir zorunluluktur. Bu gizlilik esasının olması; taraflar ileride dava açmaları halinde dahi, davadaki durum ve konumlarını tehlikeye atmadan vakıa saptayıcısı ile konuyu açıkca konuşmalarını sağlar22.
Bu yöntemde taraflar, doğal olarak, vakıa saptayıcısının önüne getirilen uyuşmazlıklarda karşı tarafın zayıf yanları öğrenebilmektedir. Bu ise, karşı tarafın zayıf yönlerine ilişkin bilgileri edinen tarafın bu bilgileri, kendi menfaatlerine daha uygun bir çözüme zorlamada kullanıp kullanamayacağını gündeme getirmektedir.
Söz konusu yöntemin, yine kendinden beklenen olumlu tesiri gösterebilmesi için menfaat fırsatçılığı diye tabir edebileceğimiz söz konusu olumsuz durumu yasaklamaktadır. İşte vakaların saptanması yönteminin bu şekildeki görünümüne, doktrinde “vakalara dayanan arabuluculuk” da denmektedir23.
D. Vakaların Saptanması Yöntem ile Diğer Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri Arasındaki Farklılıklar
Dünyanın birçok ülkesinde kabul görüp uygulama alnı bulan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin fikri ve sosyolojik alt yapısının bir uzantısı olarak unsur ve şartlarında çoğunlukla benzerlik söz konusu olmasına rağmen, her yöntemin işleyiş sürecinde diğerlerine nazaran küçük de olsa farklılıklar göze çarpabilmektedir. Bunların tespiti, konunun daha iyi anlaşılmasına yardımcı olacağı kanaatindeyim.
Burada karşılaştırılması yapılacak olan yöntemler, birçok ülkede bilinen ve uygulama alnı bulan yöntemlerdir. Alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri, sayılanlarla sınırlı olmayıp farklı yöntemlerinde geliştirilebilmesi mümkündür. Yani, sayma tahdidi değil tadadir.
a)Müzakere yöntemi ile vakıaların saptanması yöntemi arasındaki farklılıklar.
-Müzakere yönteminde taraflar, üçüncü bir kişinin her hangi bir yardım veya desteğine ihtiyaç yokken, vakaların saptanması yönteminde, bir tarafsız, bağımsız, deneyimli ve uyuşmazlığın niteliği gerektirdiğinde uzman kimliğini taşıyan üçüncü bir kişiye ihtiyaç duyulmaktadır.
-Müzakere yönteminde tarafların bir araya gelerek fikir teatisinde bulunmaları ve bir birlerini tartmaları suretiyle uyuşmazlığı çözüme kavuşturma hedeflenirken, vakıaların saptanması yönteminde uyuşmazlığın giderilmesi temel hedef olmakla birlikte, uyuşmazlık konusu vakıaların tespiti ile yetinilebilmektedir.
-Müzakere yöntemi en klasik alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi iken24 vakaların saptanması yöntemi daha sonraki dönemlerde uygulama alnı bulmuş bir yöntemdir25.
-Müzakere yöntemi, özellikle devletlerarasındaki uyuşmazlıkların, diplomatik çerçevede çözüme kavuşturulmasında sıkça uygulanan bir yöntem konumunda iken26, vakıaların tespiti yöntemi, özellikle ticari uyuşmazlıklarda uygulama alanı bulan bir yöntemdir27.
b)Tarafsız Ön Değerlendirme ile vakıaların saptanması yöntemi arasındaki farklılıklar.
-Tarafsız ön değerlendirme yöntemi, uyuşmazlığın çözüme kavuşturulması için nasıl yol takip edilmesi gerektiği konusunda karar almak amacıyla, daha işin başında işlerlik kazanan bir yöntemken, vakaların saptanması yöntemi uyuşmazlığın başlangıcında değil de, daha sonraki bir aşamada işlerlik kazanan bir yöntemdir28.
-Tarafsız ön değerlendirme yöntemi daha dar kapsamlı ve yüzeysel bir araştırmayı gerekli kılarken, vakaların saptanması yöntemi, daha kapsamlı ve derinlemesine inceleme ve araştırmaya gerekli kılan bir yöntemdir29.
-Tarafsız ön değerlendirmede tarafsız ve bağımsız üçüncü kişinin özel bir adı yokken, vakaların saptanması yönteminde bulunan tarafsız ve bağımsız üçüncü kişinin özel bir adı (vaka saptayıcı) bulunmaktadır.
c) Kısa Duruşma Yöntemi ile vakıaların saptanması yöntemi arasındaki farklılıklar.
-Kısa duruşma yönteminde, tarafsız üçüncü kişinin yanında, uyuşmazlık taraflarından her ikisinin, bir veya birden fazla yöneticisinin (temsilcisinin) uyuşmazlığın çözümüne katılması söz konusuyken30, vakaların saptanması yönteminde, kural olarak taraf temsilcilerinin, uyuşmazlığın çözümüne katılması gibi bir durum söz konusu değildir.
-Kısa duruşma yönteminde, uyuşmazlığı çözüme kavuşturan veya bir çözüm önerisi sunan tarafsız ve bağımsız üçüncü kişi ve taraf yöneticilerinden (temsilcilerinden) oluşan bir kurul mevcutken, vakaların saptanması yönteminde, kural olarak böyle bir kuruldan söz edilemez.
-Kısa duruşma yönteminde, taraflar anlaşmak suretiyle, tarafsız üçüncü bir kişiye bağlayıcı bir şekilde son kararı verme yetkisi tanıya bilirlerken, vakaların saptanması yönteminde, taraflar, tarafsız ve bağımsız üçüncü kişi olan vakıa saptayıcısına, böyle bir karar verme yetkisi veremezler. Ancak, taraflarca, vaka saptayıcısının maddi olgulara ilişkin, raporunda bağlayıcı çözüm önerilerinde bulunma yetkisi tanınabileceği düşünülse de, burada artık vakaların saptanması yönteminden değil, münhasır bir delil sözleşmesi türü olan hakem-bilirkişi sözleşmesinden söz etmek gerekecektir31.
-Kısa duruşma yönteminde, duruşmaların yapılacağı gün, saat ve yeri, tarafların iddialarını ileri sürebilecekleri süreyi, duruşmaların nasıl cereyan edeceği ile delillerinin nelerden ibaret olduğu hususlarını içeren bir “kısa duruşma anlaşması” mevcutken32, vakaların saptanması yönteminde böyle bir anlaşmadan söz edilemez.
- Kısa duruşma yönteminde, tarafsız ve bağımsız üçüncü kişinin özel bir adı yokken, vakaların saptanması yönteminde bulunan tarafsız ve bağımsız üçüncü kişinin özel bir adı (vaka saptayıcı) bulunmaktadır.
d) Arabuluculuk yöntemi ile vakıaların saptanması yöntemi arasındaki farklılıklar.
-Arabuluculuk yönteminde, arabulucunun, taraflara tartışabilecekleri ve irdeleyebilecekleri çözüm önerilerinde bulunmazken33, vakaların saptanması yönteminde, vaka saptayıcısı, taraflara tartışabilecekleri ve irdeleyebilecekleri çözüm önerilerinde bulunmaktadır.
-Arabuluculuk yönteminde, tarafsız ve bağımsız bir üçüncü kişinin becerisi ve psikolojik taktikleri ile taraflar arasındaki farklılıkların ortadan kaldırılmasına yönelik, dinamik bir süreç işlediği halde34, vakaların saptanması yöntemi, esas itibariyle uyuşmazlığın tanımlanıp somutlaştırılmasını sağlayan, belirleyen, açıklığa kavuşturan ve tarafların talebi halinde, çözüm önerisinin getirilmesini öngören ve bağımsız üçüncü kişinin psikolojik taktiklerini zorunlu kılmayan bir yöntemdir.
- Arabuluculuk yönteminde, tarafsız ve bağımsız üçüncü kişi “arabulucu” olarak adlandırılmışken, vakaların saptanması yönteminde, tarafsız ve bağımsız üçüncü kişinin adı “vaka saptayıcı” dır.
f)Uzlaşma yöntemi ile vakıaların saptanması yöntemi arasındaki farklılıklar.
-Uzlaşma yönteminde, uzlaştırıcının asli fonksiyonu, tarafların karşılıklı olarak menfaatlerinin korunmasını ve gerçekleştirilmesini hedefleyen bir çözümler kataloğu üretip sunmak olduğu halde35, vakaların saptanması yönteminde, vaka saptayıcının, taraflarca, ayrıca çözüm önerisi istenmediği sürece, önüne getirilen uyuşmazlıkları tespit ederek somutlaştırmak ve açıklığa kavuşturmak asli işlevidir.
-Uzlaşma yönteminde, tarafsız ve bağımsız üçüncü kişi “uzlaştırıcı” olarak adlandırılırken, vakaların saptanması yönteminde, tarafsız ve bağımsız üçüncü kişi “vaka saptayıcı” olarak adlandırılmaktadır.
E.Vakaların Saptanması Yönteminin Olumsuz Yönleri
Vakaların saptanması yönteminin olumlu yönleri, alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının olumlu yönleriyle örtüşmesi nedeniyle, ayrıca tekrarlanmasına gerek olmadığı kanaatindeyim. Dolayısıyla bu başlık altındaki inlemede, söz konusu yöntemin olumsuz veya eleştiriye açık noktalarına temas edilecektir.
Vaka saptayıcı, öneri içermeyen raporunda uyuşmazlık içinde bulunan taraflardan her birinin konumlarını ayrı ayrı ortaya koyduğu ve konumlarının güçlü ve zayıf yanlarına işaret ettiğine yukarıda değinmiştik36. Bu durum karşısında, konumunun daha zayıf olduğunu düşünen tarafın, bu yola başvuru isteğini olumsuz etkileyebilmesinin önüne geçilmesi amacıyla, bu tür raporların gizliliğinin korunacağına ve daha güçlü konumda bulunan ve karşı tarafın zayıf yönlerini öğrenen tarafın, bu durumu kendi menfaatlerini daha fazla korumayı hedefleyen bir çözüme ulaşmakta kullanamayacaklarına ilişkin kural konulmuş olsa da, iletişim tıkanıklığı veya kopukluğunun yaşandığı ve uzlaşma kültürünün yeterince oluşmadığı veya gelişmediği37 ve alternatif çözüm yollarına önyargı ve endişeyle yaklaşıldığı bizim gibi toplumlarda, tespit edilen zayıf yanlarının, karşı tarafça kendi aleyhine kullanılabileceği ihtimal ve endişesi, söz konusu yöntemin zayıf ve eleştiriye açık kısmını oluşturmaktadır.
Özellikle teknik ve dolayısıyla uzmanlık gerektiren uyuşmazlıklarda işlerlik kazanan, vakaların saptanması yönteminde, yine yukarıda temas ettiğimiz üzere, taraflar, vaka saptayıcının, işlevini görürken uyacağı yöntemi belirleyebilmekteler. Özellikle tespiti ve açıklığa kavuşturulması uzmanlık gerektiren uyuşmazlıklar da, bu uyuşmazlığın somutlaştırılması ve onun açıklığa kavuşturulmasında izlenecek yöntemi yine alanında deneyimli ve uzman olan vakıa saptayıcının belirlemesi gerekirken, taraflara, bu yöntemin tayini hakkının tanınması, vaka saptayıcının kendinden beklenen verim ve başarısını zayıflatacaktır.
F. Vakaların Saptanması Yönteminin Amerika Birleşik Devletleri ve Polonya’ da ki Görünümü ile Rusya’ da Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolu Olarak Vakaların Saptanması Yöntemi
Alternatif uyuşmazlık çözüm yollarının menşei bulunduğu ülke olan Amerika Birleşik Devletlerinde ortaya çıkan birçok uyuşmazlıkların çözümünde, çeşitli alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin uygulandığı bilinmektedir. İşte, söz konusu ülkede uygulama alanı bulduğu yöntemlerden birisi de, vakaların saptanması yöntemidir.
Amerika Birleşik Devletlerinde, karayolu inşaatı sektöründe, karayolu projesiyle ilgili olarak ortaya çıkan teknik ve ticari uyuşmazlık bu yöntemin kullanılmasıyla çözüme kavuşturulmuştur. Bu uyuşmazlığın çözümünde vaka saptayıcı olarak, uzun süreden beri karayolları alanında çalışmaları olan uzman ve deneyimli bir kişi tayin edilmiştir. Uyuşmazlık konusu vakalar hakkında yaptığı, tarafları eğitici ve ikna edici tespitlerle, tarafların ortak bir menfaat zemininde anlaşmalarına sebep olarak, uyuşmazlığın çözümünü sağlamıştır38.
Vakaların saptanması yöntemi Amerika Birleşik Devletlerinde 1880’den itibaren kabul edilmiş bir uygulamadır. Devletin alternatif uyuşmazlık çözüm alanlarına müdahalesi bir istisna idi. Durum böyle olunca birinci dünya savaşına kadar özellikle iş hukuku üzerinde odaklanma ile “isteğe bağlı çözüm yolları” diye tabir edilen yollar ve bu bağlamda vakaların saptanması yolu geliştirilmiştir39. Bu geliştirme (yani tanıtım ve bilinçlendirme) birinci dünya savaşından sonrada devam etmiş ve özellikle 1960 ve 1980 yıllarda önemli gelişmeler kat edilmiştir40.
Amerika Birleşik Devletlerinde, tarihi gelişimine kısaca değinilen alternatif uyuşmazlık çözüm yolu olan vakaların saptanması yönteminin görünümü; sahip olması gereken unsurları açısından, esas itibariyle yukarıda da değindiğimiz üzere genellikle uzman kimliği bulunan tarafsız ve bağımsız üçüncü kişinin, özellikle ticari uyuşmazlıklarda, uyuşmazlık konusu vakıaların, ayrıntılı araştırılması ve incelenmesi sonucu tespiti, somutlaştırılması ve açıklığa kavuşturulması suretiyle taraflara yol göstermesi ve anlaşmalarının sağlanmasına uygun bir zemin hazırlaması şeklindedir.
Doğu Avrupa ülkesi olan Polonya’ da, Amerika Birleşik Devletlerinde doğup dünyanın çeşitli ülkelerinde uygulama alanı bulan vakaların saptanması yöntemi, esas itibariyle başlangıçta, aynen yukarıda açıklaması yapılan şekliyle uygulandığı görülmektedir. Bariz bir farklılık görünmemektedir. Ancak, uygulamada ki gelişmelere bakıldığında, vaka saptayıcısı olarak uzman kişinin seçilmesine çok önem verdikleri görülmektedir. Ayrıca, sadece teknik ve karmaşık uyuşmazlıklarda vakaların saptanması yönteminin uygulama alanı bulacağı belirtilmektedir.
Uygulamada ki bu tür gelişimeler, vakaların saptanması yönteminin bilinen tanımında, birtakım değişikliğe gidilmesine yol açmış ve söz konusu yöntemin, teknik ve karmaşık uyuşmazlıklarda uygulanması ile vaka saptayıcısının uzman olması gerektiğine vurgu yapılmaya başlanmıştır41.
Başlangıçta, Rusya’da, alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına karşı hareketsiz tutumu, dünyada ki gelişmeler ışığında ortadan kalkmış ve bu konularda son dönemlerde çeşitli sempozyumlar, konferanslar yapılmış, bu alandaki çalışmalarıyla tanınan bir takım batılı bilim adamları Rusya ya davet edilerek, bilgi ve tecrübesinden istifade edilmeye başlanmıştır. Örneğin, 2006 yılının nisan ayında, Sankt Petersburg ilinde, “alternatif uyuşmazlık çözüm yolları” adlı bir konferans düzenlenmiştir42 Bu konferans esnasında alternatif uyuşmazlık yöntemi olarak vakaların saptanması yöntemine de değinilmiş ve özellikle petrol projelerindeki devletlerarasında çıkan uyuşmazlıklarda, aktif bir şekilde uygulanmasının, ülkeye hem zaman kazandıracağı hem de etkin bir çözümle menfaatlerinin daha iyi ölçülerek elde edilebileceğine vurgu yapılmıştır. Ayrıca, Nasırova E.İ.(Носырева Е. И.) tarafından 2005 yılında yayımlanan ve ayrıntılı bir şekilde kaleme alınmış bulunan “alternatif uyuşmazlık çözüm yolları” adlı kitap (672 sayfa), Rusya’daki alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına olan ilginin boyutunu göstermektedir43. Söz konusu kitapta, yukarıda sözünü ettiğimiz ve dünyanın çeşitli ülkelerinde genel uygulama alanı bulan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerine ayrıntılı bir şekilde değinilmiş ve bu paralelde, vakaların saptanması yöntemi değerlendirilerek Rusya’da ki uygulama sorunlarına açıklık getirilmiştir.
Rusya’ da 2007 yılında yayınlanan “uluslararası ticari ilişkilerde ortaya çıkan uyuşmazlıkların devlet yargısı dışında çözüme kavuşturulması” adlı makalede; “taraflar sözleşme akdederken, normatif hükümleri arasına öyle alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemleri koymalı ki, taraflarca kabul edildiği gibi genel olarak o alanda çıkacak uyuşmazlıklar bakımından da makul bir yöntem olsun. Ticari uyuşmazlıklarda bu, çoğunlukla vakaların saptanması yöntemidir”44 denmektedir.
Rusya Uluslararası Ticaret Odası tarafından kabul edilen alternatif uyuşmazlık çözüm yollarına ilişkin kurallar mevcuttur. Uluslararası hukuk tarafından tedavül kabiliyeti yüksek olduğu belirlenen belgelerin uluslararası ticari ilişkilerde kullanımı aşamasında doğacak uyuşmazlıkların çözümünde alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden; müzakere, arabuluculuk, kısa duruşma, inceleme, hak ya da vakalara ilişkin soruların bağımsız değerlendirilmesi(=tarafsız ön değerlendirme), hoş hizmet ile vakaların saptanması yöntemlerinin kullanılması icap etmektedir45. Görüldüğü gibi, uluslararası ticari uyuşmazlıklarda, diğer sayılan yöntemlerin yanında, vakaların saptanması yönteminin de uygulanması gerektiği belirtilmiştir. Medeni yargılama alanında, devlet yargısının aşırı iş yükü altında olması, yargılama sürecinin makul süreyi aşmasına neden olmaktadır. Bu hal, insanların yargı mercileri dışında, hukuksal olmayan alternatifler aramasına, sonuç olarak, yargıya ve dolayısıyla hukuk devletine duyulan güvenin kaybolmasına neden olmaktadır46. “Hukuk, adalet süzgecinden; devlette hukuk süzgecinden geçtikten sonra geriye kalan şey, işte o, hukuk devletidir” diye özetlenebilen hukuk devletinde, yargıya ve hukuk devletine duyulan güvenin sarsılmasının önüne geçilmesi temel hedef olmalıdır. Dolayısıyla, yargı mercileri dışında bir takım alternatif çözüm arama girişiminde bulunan kişilere, hukuk devleti olmanın bir gereği olarak, devlet, bir hukuki alternatif çözüm yolları oluşturmak mecburiyetindedir. İşte bu yollardan biriside vakaların saptanması yöntemidir. Yukarıda temas edilen; olumsuz yönlerine çözüm getirmek suretiyle, özellikle karışık ve uzmanlık gerektirecek uyuşmazlıklarda etkin ve verimli bir şekilde kullanımı, arzu edildiği gibi, hem menfaatler dengesinin sağlanmasına hem de uyuşmazlıkların az masrafla ve seri bir şekilde çözüme kavuşturulmasına neden olabilecektir.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır, G.: Alternatif Uyuşmazlık Çözümü, Ankara 2003, s.17; Selçuk, S.:Zorba Devletten Hukukun Üstünlüğüne,Ankara 1998, s.17
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] http:llec.curopa.eu/civil justice/adr/adr_cug_pl.htm
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.31
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver, S.: Makalelerim (2006), Ankara 2007 s.4
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font][FONT='Arial','sans-serif']www.acrnet.org/pdfs/workplace_sum_04.pdf [/font][FONT='Arial','sans-serif'][/font]
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Türk Hukuk D. Cilt.86 s.4
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.78
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]Tanrıver s.10
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font][FONT='Arial','sans-serif']www.acrnet.org/pdfs/workplace_sum_04.pdf[/font]
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.22-24
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır, s.78; Tanrıver s.10
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font][FONT='Arial','sans-serif']Ildır s.79; http:llec.curopa.eu/civil justice/adr/adr_cug_pl.htm[/font]
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] http:llec.curopa.eu/civil justice/adr/adr_cug_pl.htm “Teknik ve karmaşık uyuşmazlıklarda, tarafsız bir uzman kişinin, tarafların önüne getirdiği vakaları incelediği ve bağlayıcı olmayan nitelikte karar verdiği alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir”
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.1
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.80.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.11;Ildır s.80
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]Ildır s.80
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.11.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]Tanrıver s.12.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]Ildır s.81.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.12.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.80-81;Tanrıver s.12.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.81.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.9; Özbek M.: Alternatif Uyuşmazlık Çözümü,Ankara 2004, s.73.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Gely, “ATale of three statutes(and one industry):Acose Study on the compettitive efects of regulations,Oregon law review” C.80,No.3, s.3,2001.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]Tanrıver s.10.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] www.mccammongroup.com/articles/ADR-Control-Your-Destiny.pdf
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.10; 30- Tanrıver s.10.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.108; Tanrıver s.13.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.12; Ildır s.108-109,171;Kuru (C.3) s.2899
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.14; Ildır s.111.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.14.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]Tanrıver s.16
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver 15
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]Ildır s.80-81;Tanrıver s.12
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Tanrıver s.17.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Gely, “ATale of three statutes(and one industry):Acose Study on the compettitive efects of regulations,Oregon law review” C.80,No.3, s.3,2001.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Gely, “ATale of three statutes(and one industry):Acose Study on the compettitive efects of regulations,Oregon law review” C.80,No.3, s.3,2001
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.31
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]http:llec.curopa.eu/civil justice/adr/adr_cug_pl.htm ; “Teknik ve karmaşık uyuşmazlıklarda, tarafsız bir uzman kişinin, tarafların önüne getirdiği vakaları incelediği ve bağlayıcı olmayan nitelikte karar verdiği alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemidir”.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] http://www.arlaw.org.uk/ru/events/22/ ;”Конференция на тему “Альтернативное разрешение споров” Англо-Российской Юридической Ассоциации и Коллегии Независимых Посредников будет проводиться в Гранд Отеле “Европа” в Санкт-Петербурге в апреле 2006 г., при поддержке Королевского Института Арбитров и Торгово-Промышленной Палаты Российской Федерации” .
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] http://www.arlaw.org.uk/ru/events/22/;www.mccammongroup.com/articles/ADR-Control-YourDestiny.pdf.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] http:rags.ru/files/dissertation/297.doc.
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font]http:rags.ru/files/dissertation/297.doc “Добровольный примирительный регламент и Правила, aльтернативное разрешение споров принятые Международной торговой палатой. В вышеперечисленных международных правовых документах сторонам международного. коммерческого оборота предлагается использовать такие альтернативные способы разрешения конфликта как переговоры, посредничество, мини-суд, экспертизу, независимую оценку вопросов права или фактов, добрые услуги, примирение, согласительную процедуру.”
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font] Ildır s.179
[FONT='Calibri','sans-serif'][1][/font][FONT='Arial','sans-serif']Selçuk, s.1[/font]
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Hükümdar Hamdioğlu'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yöntemleri
