|
KISALTMALAR
A.B.D : Amerika Birleşik Devletleri
A.Ş. : Anonim Şirket
BK. : Borçlar Kanunu
KHK : Kanun Hükmünde Kararname
KDV : Katma Değer Vergisi
BSMV : Bankacılık Ve Sigorta Muameleleri Vergisi
KOBİ : Küçük Ve Orta Büyüklükteki İşletmeler
UNİDROİT : The International Institute For The Unification of Private Law
Bkz. : Bakınız
md. : Madde
s. : Sayfa
v.s. :Vesaire
v.d : Ve Devamı
y.y : Yüzyıl
GİRİŞ
Günümüzde hızla gelişen ekonomik ve sosyal yapı nedeniyle, işletmelerin finansman kaynaklarına ve likiditeye olan ihtiyaçları da hızla artmıştır. İşletmelerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için kesintisiz nakit akışının ve bu nakit akışının hangi kaynaklardan karşılanacağı sorusu önem kazanmaktadır. Bu durum karşımıza finansman tekniklerini çıkarmaktadır.
Sunum konum ve modern finansman tekniklerinden biri olan factoring, özellikle orta ölçekli işletmelere (KOBİ) en uygun şartlarda likidite sağlama amacıyla geliştirilmiş kısa süreli bir finansman tekniğidir. Ülkemizde henüz yeni yeni tanınmaya ve uygulanmaya başlanmıştır. Factoring özellikle küçük ve orta boy işletmeler için uygun bir finansman yöntemidir. Çünkü büyük işletmeler kendi finansman sorunlarını zaten kendileri çözümleyecek güçtedir.
Ticari firmaların tamamen dış etkenlerin kontrolü altındaki, ‘tahsilat bölümlerinde’ meydana gelen en ufak sorun, işletmenin geleceğe yönelik planlarını bozmakta ve nakit akışının aksamasına hatta durmasına neden olmaktadır. Nakit akışının kesintisiz olarak devam etmesi bir işletmenin geleceğe yönelik planlar yapma konusundaki en önemli dayanağıdır. Yüzyıllardır ticarette sıfır riskle iş yapabilmenin araçlarını geliştiren finans dünyası; alternatif bir finans yöntemi olarak, kısa vadeli alacakların (30-180 gün arası) devri esasına dayanan factoring işlemlerini geliştirmiştir.
Bir firmanın alacaklarını diğer bir finansal kuruma devretmesi olarak ifade edilebilecek olan factoring; maliyet açısından daha avantajlı ve işletmeye finansal yönden daha yaralı olabilmektedir. 1980’li yıllardan itibaren dışa açılmanın bir sonucu olarak Türkiye ekonomisinde yer alan factoring kurumu; öncelikle bankaların bünyesinde faaliyete geçmiş, daha sonra bağımsız tüzel kişilik sahibi factoring şirketleri durumuna dönüşmüştür.
Çalışmamın konusu ve a tipik akitlerin bir türü olan factoring sözleşmelerini öncelikle kavramsal ve tarihi açıdan inceledikten sonra; tarafları, temel özellikleri, avantaj-dezavantajları, türleri ve ülke ekonomimize katkılarını irdeleyeceğim. Çalışmamın sonunda ise; faktoring finansman tekniğinin diğer finansman teknikleriyle karşılaştırılmasını inceleyeceğim.
BİRİNCİ BÖLÜM
FACTORİNG KAVRAMI, TANIMI VE TARİHİ GELİŞİMİ, TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİ İLE ÜLKE EKONOMİSİNE KATKISI
1- FACTORİNG KAVRAMI
Factoring bir finansman tekniğidir ve özetle bir firmanın alacaklarını ‘factor’ adı verilen başka bir finansal kuruma devretmesi anlamına gelir. “Factor” Latince kökenli bir kelime olup, sözlük anlamı olarak ‘etken’, teknik olarak ise, ‘aracı, komisyoncu, bir başkası hesabına davranan veya aracılık yapan kişi’ anlamına gelmektedir.[1] Factoring işlemi ise bu amaçla yapılan faaliyetleri ifade etmektedir.
2- FACTORİNG TANIMI
Factoringin tanımı konusunda doktrinde tam bir görüş birliği bulunmamasına rağmen; genel anlamda factoring, mal satımı ve hizmet akti ile uğraşan işletmelerin; bu satışları dolayısıyla doğmuş veya doğacak alacak haklarını, vade tarihinden önce factor veya factoring şirketi olarak adlandırılan kuruluşlara temlik ederek, böylelikle işletmenin alacağının %80’ni nakit alma olanağı sağlayan ve alacağın ödenmeme riskinin factorce üstlenilmesi faaliyetleridir.[2]
Bir başka deyişle factor; işletmelerin (müşterilerin) doğmuş veya doğacak haklarını devralarak tahsilini üstlenen, bu alacaklara karşılık peşin ödemelerde bulunarak müşteriye finansal kolaylıklar sağlayan, aynı zamanda mali, ticari ve idari konularda müşteriye verdiği hizmetler karşılığı ücrete hak kazanan kuruluşlardır.[3]
3- FACTORİG’İN TARİHSEL GELİŞİMİ, TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİ VE ÜLKE EKONOMİSİNE KATKISI
a) Factoring’in Dünyadaki Gelişimi :
Factoring finansman tekniğinin tarihi çok eskilere dayanmaktadır. Bilinen ilk factoring faaliyetlerini Akdeniz Kıyısında Ülkesi olan Fenikeliler başlatmışlardır. “Koloni türü factoring” olarak da adlandırılan bu dönemde factorlar, coğrafi uzaklıklar ile haberleşme zorluğu nedeniyle bir nevi güvenilir mümessil vazifesi görmüşler ve ticari malların depolanması, pazarlanması ile tahsilatını yaparak üreticiye (müşteriye) gönderme faaliyetlerini gerçekleştirmişlerdir.[4]
Orta Çağa gelindiğinde “Eski Tür Faktoring” tipi ortaya çıkmıştır. Bu dönemde factorlar, güvenilir ve pazarlayıcı mümessillik faaliyetlerinin yanında finansal işlevler kazanmaya başlamışlardır. Müşterilere(firmalara), rücu edilemez temlikler ile ön ödeme yapmak ‘finansman’, borçlunun ödememe riskinin üstlenilmesi ile ‘teminat’ ve müşteri (firma) hesaplarının tutulması ile ‘hizmet’ fonksiyonları factor’ların yetkisine sunulmaya başlanmıştır.
“Modern Faktoring” temelleri ise 19. yy’da Amerika’da atılmıştır. Bu dönemde factorlar pazarlama faaliyetlerini bırakarak, dış pazarda olduğu gibi iç pazarda da finansman, güvence ve hizmet faaliyetlerini sürdürmüş ve factoring şirketlerinin de açılmaya başlamasıyla, modern anlamda factoring kurumsallaşma süreci tamamlanmıştır.[5]
Özellikle 1960’lardan sonra Avrupa’da factoring kurumu gelişme göstermiştir. Bir çok Avrupa ülkesinde factoring işlemlerine ilişkin yasal düzenlemeler getirilmiş veya Borçlar Kanununda mevcut alacağın temliki hükümlerine gönderme yapılmıştır.[6]
1980’lerden itibaren ise uluslararası factoring şirketleri ve uluslararası faktoring kavramı önem kazanmıştır. Uluslararası faktoring; işyerleri farklı yerlerde bulunan alacaklı işletme ile borçlunun arasında yapılan satımdan kaynaklanan alacağın vadesinden önce finansman ve teminat işlemlerine denir. Uluslararası factoring konusunda 1988 yılında da ‘Milletlerarası Factoring Sözleşmesi Hakkında UNIDROIT Konvansiyonu’ (Ottowa Konvansiyonu) imzalanmıştır.
Dünyada factoring işlemlerinden kaynaklanan cironun en önemli kısmını yurt içi factoring işlemleri oluşturur. Dünyada factoring cirosunda ilk üç sırayı İtalya, Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere almaktadır.[7]
b) Factoring’in Türkiye’deki Gelişimi ve Ülke Ekonomisine Katkısı :
Dışa açılmanın bir sonucu olarak Türkiye ekonomisinde factoring kurumu; öncelikle bankaların bünyesinde faaliyete geçmiştir. 1983 yılında,‘Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 3. maddesiyle factoring ve factoring şirketleri tanımlanmıştır. Buna göre; “mal ve hizmet satışlarından doğmuş veya doğacak alacakların temellük edilerek, tahsilinin üstlenilmesi ve bu alacaklara karşılık ödemelerde bulunarak finansman sağlanması” şekline factoring bu işle uğraşan şirketlere de “factoring şirketleri” denmiştir.
Factoring faaliyetleri ilk kez 1988 yılında İktisat Bankası bünyesinde başlatılmıştır.[8] Daha sonra factoring faaliyetleri bankalar bünyesinden ayrılarak, bağımsız tüzel kişilik sahibi factoring şirketlerince sürdürülmüştür. Bugün için finans sektöründe faaliyet gösteren 100 civarında factoring firması vardır.[9] Factoring sektöründeki bu büyüme beraberinde dernekleşme çalışmalarını da getirmiştir. 1994 Yılında Factoring Derneği kurulmuştur. Bu dernek ile;
ü Türkiye’deki factoring faaliyetlerinin uluslararası bazda kabul görmüş olan temel factoring kurallarına uygunluğunun sağlanması,
ü Factoring şirketlerinin meslek ahlakı içerisinde, mevcut yasalara ve bunlara göre düzenlenmiş hukuk kurallarına uygun faaliyetlerini sürdürmelerinin sağlanması amaçlanmıştır.[10]
Factoring yeni bir finans tekniği olmasına rağmen, Türkiye’deki işlem hacminde hızlı bir yükseliş göstermiştir. Ülkemizde Factoring işlemlerinden en çok orta ölçekli yan sanayi firmaları yararlanmaktadır. Alacakların takibi (istihbarat), tahsili, garanti edilmesi, finansman sağlanması, pazar araştırması, kredi istihbaratı yapılması, ticari risklerin üstlenilmesi ve muhasebe kayıtlarının tutulması gibi hizmetleri içeren factoring; firmaların kısa vadeli sermaye ihtiyacını karşılamaktadır.[11] Bu sayede ihracatçı işletme güvenle üretim yapmakta ve ülke ihracatının, iç ve dış ticaret hacminin artmasına yardımcı olmaktadır. Yine factoring işlemlerinin maliyeti, vade farkına dayalı maliyetlerinden daha düşük olduğu için, ülkede fiyatları ve enflasyonu düşürücü bir etki yapmaktadır. Ayrıca factoring faturalı satışlara yönelik bir hizmet olduğu için; gelirlerin belgelendirilerek vergilendirilmesinde önemli katkı sağlamaktadır.[12]
Ülkemizdeki factoring işlemlerinin % 75’ni yurtiçi factoring işlemleri, kalanını ise uluslararası factoring işlemleri oluşturmaktadır.
Ülkemizde Factoring faaliyetleri için ayrı bir mevzuat düzenlemesi yapılmamıştır. Bunun yerine mevcut bazı kanunlarımız ve yönetmeliklerimizin içinde factoring işlemleri ve factoring şirketlerine dair genel ve özel düzenlemeler bulunmaktadır.[13] Bunlara değinirsek;
· Factoring işlemlerinde satıcı firma borçludan olan alacaklarını factoring şirketine devretmektedir. Bu anlamda factoring işlemleri BK. md. 162-173 arasında düzenlenen ‘alacağın temliki’ müessesesi ile benzerlik göstermektedir. Bir factoring sözleşmesinin niteliği güvence ise; yani factor borcun ödenmemesi riskini tamamen üzerine alıyorsa, burada alacağın temliki hükümlerinin tamamı uygulama alanı bulur.
· Bankacılık Kanunu md. 4/r gereği bankaların faaliyetleri arasında factoring faaliyetlerinde bulunabilme hususu da sayılmıştır.
· Ödünç Para Verme İşleri Hakkında Kanunu Hükmünde Kararnamenin 3. maddesinde factoring tanımı ve factoring şirketleri tanımlanmıştır. Bu KHK’nın 12. maddesinde factoring şirketlerinin anonim şirket şeklinde kurulması ve sermayelerinin Hazine Müşteşarlığı’nca belirlenecek miktardan az olmaması gerektiği belirtilmiş; 13. maddesinde ise, factoring şirketlerinin ana faaliyet konuları dışında başka işle uğraşmaları, teminat mektubu vermeleri, mevduat ya da her ne ad altında olursa olsun bir ivaz karşılığında para toplamaları yasaklanmıştır.
· KHK’nın verdiği yetkiyle, Factoring şirketlerinin kuruluş ve çalışma esasları Hazine Müsteşarlığının düzenlediği ‘Factoring Şirketlerinin Kuruluş Ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelikte’ düzenlenmiştir.
· Factoring Şirketleri BSMV kapsamında değerlendirilir. Ve şirketin tahsil ettiği ‘finansman faizi’ ve ‘factoring komisyonu’ BSMV vergisine tabi tutulur.
· BSMV vergisine tabi tutulan factoring işlemlerinden KDV alınmaz. (KDV md. 17/4-e)
İKİNCİ BÖLÜM
FACTORİNG İŞLEMİNDE TARAFLAR, HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ, FACTORİNG İŞLEMİNİN TEMEL FONKSİYONLARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ İLE FACTORİNG SÖZLEŞMESİNİN İŞLEYİŞİ
1- FACTORİNG İŞLEMİNİN TARAFLARI-HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ
Yukarıda bahsedilen factoring tanımından da anlaşılacağı üzere; factoring işlemi, 3 kişilik bir yapıdan oluşur. Alacak sahibi (müşteri, işletme), Alacakları Devralan (factor) ve Borçlu (Malları satın alan). Uluslararası factoring işlemlerinde ise 4 kişilik bir yapı vardır. Burada diğer üç tarafa ek olarak birde yurt dışında bulunan borçludan alacağı tahsil edecek olan, ‘yurt dışındaki factor (muhabir factor)’ tarafı bulunur.[14]
Factoring çerçeve sözleşmesi ise factor ve işletme (müşteri) arasında yapılır. Bu sözleşme factor ile müşteri firmanın hak ve yükümlülüklerini düzenleyen süreklilik gösteren çerçeve bir sözleşmedir. Taraflar sözleşme süresince çerçeve sözleşmesinin kurallarına uygun olarak karşılıklı edimlerini yerine getirirler.[15]
a) Factor :
Müşterilerin kısa vadeli alacaklarını (30-180 gün vadeli) temlik yolu ile satın alan, satın alma karşılığını belli bir iskonto (Alacağın değeri ve riskine göre) kestikten sonra peşin olarak müşteriye ödeyen, temlik aldığı alacakların muhasebe ve defter kayıtları yanında tahsili ile ödenmeme riskini üstlenen, müşterisinin ilişki içine girdiği borçlu firmalar hakkında bilgi toplayıp istihbarat hizmeti veren, A.Ş türleridir. Alacakların vadesi 180 günü geçtiğinde bu hizmetleri ‘forfaiting’ şirketleri yerine getirir.
b) Satıcı ( Müşteri) :
Kısa vadeli alacaklarının tamamını factor’a satan ve alacağının önemli bir kısmını (factor’un masraf ve komisyonları düşüldükten sonra) %80’ni nakit olarak alıp likidite ihtiyacını karşılayan, yapılan temlik işlemini borçlulara bildiren küçük ve orta ölçekli (KOBİ) işletmelerdir.
c) Borçlu :
Müşterinin mallarını satın alan ve müşterinin alacaklı olduğu, factoring sözleşmesinden sonra ise factor’un alacaklı olduğu gerçek veya tüzel kişiliklerdir. Factoring ilişkisinde borçlu ile factor arasında esasen herhangi bir sözleşmesel ilişki bulunmaktadır.
2- FACTORİNG İŞLEMİNİN TEMEL FONKSİYONLARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ
a) Factoring İşlemlerinin Temel Fonksiyonları :
Factoring işlemlerinin 3 temel fonksiyonu mevcuttur.
I. Hizmet Fonksiyonu. ( Tahsilat ve muhasebe fonksiyonu)
II. Garanti Fonksiyonu. ( Teminat veya delkredere fonksiyonu)
III. Finansman Fonksiyonu. ( Müşteriye alacağın vadesinden önce avans karşılığı ödeme yaparak, finansman sağlanması.)
Bu fonksiyonlardan hizmet fonksiyonu, factoring sözleşmesinin zorunlu bir unsur olmasına rağmen; teminat (delkredere) fonksiyonu ve finansman fonksiyonu zorunlu unsurlar arasında değildir. Tarafların iradesine göre sözleşmede yer alır.[16] Factoring işlemlerinde bulunan bu 3 fonksiyon ile factor, müşterisinin hem finansmancısı, hem teminat sağlayanı, hem de muhasebecisi olmaktadır.
I. HİZMET ( İŞ GÖRME) FONKSİYONU. ( TAHSİLAT VE MUHASEBE FONKSİYONU) :
Bu fonksiyon factoring sözleşmelerinde üstlenilen edimlere göre çeşitlilik gösterse de; temelde factor’un satın aldığı alacakların tahsilini gerçekleştirmek için yapması gereken işlemlerden oluşmaktadır. Factor gerçekleştirdiği bu hizmet edimleri karşılığında ‘factoring harcı’ veya ‘factoring komisyonu’ denilen alacak fatura değerinin %0,5 ila %2,5 arasında bir komisyon alır. Factor’un iş görme edimlerinin başlıcaları:
v Müşterinin muhasebe kayıtlarını tutmak,
v Müşterinin kredi sınırlarını kontrol etmek,
v Alacağı tahsil etmek,
v Piyasa ve pazar analizleri yapıp istihbarat edinmek,
v Yatırım danışmanlığı yapmak, gelir.[17]
II. GARANTİ FONKSİYONU. ( TEMİNAT VEYA DELKREDERE FONKSİYONU) :
Bu fonksiyonda factor temellük ettiği alacakların tahsil edilememesi halinde müşterisine rücu edemeyeceğini ve tahsil edilememe riskinin kendisine ait olacağını kabul eder. Böylece satıcı (müşteri) firmalar, alacağın tahsil edilememesi riskinden kurtularak faaliyetlerine devam ederler.
Ancak garanti fonksiyonunun kapsamı borçlunun ödeme güçlüğü içine girmesi veya iflas etmesi durumunda tahsil edilememe riski ile sınırlıdır. Bu yüzden müşteri firmanın kusurundan kaynaklanan veya satılan malların kusurlu olması nedeniyle, borçlunun parayı ödememesi halindeki tahsil edilememe durumunda factor sorumlu değildir. Böyle bir durumda borçlunun factor’a karşı ödemezlik def’i ileri sürme hakkı vardır. Ancak bu durumda factor müşterisine rücu edebilecektir. Yani risk müşteriye aittir.[18]
Factor bu fonksiyon kapsamında gerekli riski almadan önce, müşterisi ve onun borçluları hakkında araştırma yapar. Araştırma sonucuna göre factor, söz konusu müşterisi için bir limit (azami factoring hacmi) tespit ederek sunacağı garanti fonksiyonunun, yapılacak factoring sözleşmesindeki sınırlarını belirler. Factoring şirketleri borçlunun ödeyeceğinden emin olmadıkları alacakları teminat altına almazlar.
Borçlunun ödememe ya da ödeme kabiliyetinin bulunmadığı halinin tespiti için, factor tarafından borçlu hakkında icra takibi yapılmış olması ya da iflasın açılmış olması gerekmez. Factor garanti fonksiyonunun bir sonucu olarak, alacak fatura değerinin %0.2’si ila %0.4’ü arasında ‘delkredere-teminat harcı’na hak kazanır.[19]
III. FİNANSMAN FONKSİYONU :
Factor, müşterisine borçlularından olan alacakları karşılığında vadesinden önce ödeme yapmak suretiyle finansman sağlamaktadır. Factoring sözleşmelerinin esas temeli bu fonksiyondur. Finansman fonksiyonu sayesinde müşteri firmalar nakit ihtiyaçlarını yabancı kaynaklar yerine kendi alacak haklarından elde etmiş olurlar.[20]
Factoring şirketi, müşterisine finansmanı 2 yöntemle sağlar:
· Ön Ödeme (Avans) Yöntemi.
· İskonto Yöntemi.
Uygulamada en çok avans yöntemi kullanılmaktadır. Buna göre factor, müşterisine alacağı gösteren fatura suretlerini ve malın teslim edildiğine dair belgeleri ibraz etmesi kaydıyla, alacağın %80’lik kısmını vadesinden önce peşin öder. Yapılan bu ödemeye göre; müşteri, verilen tutar üzerinden gün sayısına göre ‘factoring faizi’ adı altında %2 ila %2,5 arasında bir faiz ödemekle yükümlüdür. Böylece firmanın kısa vadeli likidite ihtiyacı karşılanır. Daha sonra alacağın vadesi geldiğinde tahsil edilen kısımdan factor’un gerekli faiz ve komisyon maliyetleri düşüldükten sonra kalan tutar müşteriye geri ödenir.
İskonto Yönteminde ise; factor, alacağın % 100’ü üzerinden tüm masraf ve maliyetlerini düştükten sonra müşteriye ödemede bulunur. Bu yöntem pek tercih edilmemektedir.[21]
b) Faktoring İşleminin Hukuki Niteliği :
Factor ile Müşteri arasında yapılan factoring sözleşmesi genel olarak atipik karma, sürekli olmak üzere tam iki tarafa borç yükleyen ve çerçeve niteliğinde yazılı şekil şartına bağlı bir sözleşmedir.[22] Bu sözleşme türünde ortaya çıkan tarafların asli ve yan edim yükümlülükleri, aşağıda ayrıntılı bahsedilecek olan ‘gerçek factoring’ ve ‘gerçek olmayan factoring’ açısından farklılık göstermektedir.
I. SÜREKLİ OLARAK TAM İKİ TARAFA BORÇ YÜKLEYEN SÖZLEŞME TÜRÜ OLAN FACTORİNG :
Factoring sözleşmesinin müşteri ve factor arasında yazılı bir şekilde imzalanmasının ardından; factor ve müşterinin, imzalanan factoring sözleşmesine göre birbirlerine karşı sürekli surette asli ve yan edim yükümlülükleri ortaya çıkar.
Gerçek factoring türü açısından bir factoring sözleşmesi imzalandığında; şu yükümlülükler ortaya çıkar:
Factor’un Asli Edim Yükümlülükleri ;
· Vadesi gelmemiş alacakları tahsil etmek,
· Vadesi gelmemiş alacakların ödenmesi suretiyle müşteriye finansman sağlama,
· Alacağın tahsil edilememesi halinde müşteriye rücu etmemek.
Factor’un Yan Edim Yükümlülükleri ;
· Alacağıyla bağlantılı olarak borçluların muhasebesini tutması,
· Borçlular hakkında istihbarat toplaması,
· Ödemede geciken borçlulara ihtar çekilmesi veya icraya başvurma,
· Müşteriye, borçluların hareketlerine dair kısa aralıklarla bilgi verme,
· Müşteri firma adına cari hesap açma ve cari hesap tutma,
Müşteri Firmanın Asli Edim Yükümlülükleri;
· Vadesi gelmiş ve gelecek alacaklarını kül halinde factor’a temlik etmek,
· Factor’dan alacağı nakit para üzerinden factoring komisyonu (factoring harcı ve factoring ücreti) ödemek,
Müşteri Firmanın Yan Edim Yükümlülükleri;
· Borçlularla yaptığı işlemlerdeki fatura suretlerini factor’a göndermek,
· Borçlular hakkında factor’u bilgilendirmek,
· Factoring yapıldığına dair temlik işleminden borçluları haberdar etmek.
Gerçek olmayan factoring türü açısından ise, factor’un borçlu aciz halindeyse tahsil edemediği alacakları müşteriye iade hakkı olduğu için; alacakların kül halinde tam olarak temlik edildiği ve vadeden önce bir nakit ödeme yapıldığı yükümlülüklerinden söz edemeyiz. Burada factor’un alacağın vadesinden önce müşteriye yaptığı ödeme bir nevi ödünç niteliğindedir. Fakat bu factoring türünde de factor’un muhasebe kayıtları tutması, istihbarat toplaması ve müşterinin factor’u bilgilendirmesi gibi yan edim yükümlülükleri mevcudiyetini korur.[23] Yukarıda da bahsedildiği gibi sonuç olarak factoring sözleşmesi, tam iki tarafa borç yükleyen bir sözleşme niteliğine haizdir.
II. KARMA SÖZLEŞME NİTELİĞİNE HAİZ FACTORİNG :
Borçlar Kanunumuzun Özel Hükümlerinde düzenlenen sözleşme türleri içinde yer almadığı için, isimsiz ( atipik) sözleşme kategorisinde olan factoring sözleşmelerinin; hukuki niteliği konusunda doktrinde farklı görüşler bulunmaktadır.
Kimi düşünürler factoring sözleşmelerinin karma nitelikli olmayıp; gerçek factoring sözleşmesinin bir satım sözleşmesi, gerçek olmayan factoring sözleşmesinin ise bir ödünç sözleşmesi olduğundan bahsetmektedirler. Bu sebeple bu sözleşme türlerine dair kuralların uygulanması gerektiğini savunurlar. Bazı düşünürler ise factoring sözleşmesinin hukuki niteliği konusunda bir ayrım yapmaksızın alacak satışı nitelemesini yapmaktadırlar.
Ancak baskın görüş factoring sözleşmelerinin karma nitelikte bir sözleşme türü olduğu ve bu sebeple factoring çerçeve sözleşmesinin hükümlerinin içeriğine göre her bir sözleşme türüne ilişkin kuralların kıyasen uygulanabileceğidir.[24] Buna göre, factoring sözleşmesine ilişkin bir sorunun çözümü için öncelikle içerdiği tipik akitlere ilişkin hükümlerden kıyasen yararlanılmaya çalışılacak; bunun mümkün olmaması halinde Borçlar Kanunu’nun genel hükümlerine başvurarak çözüm bulunması denenecek; bunun mümkün olmaması halinde ise örf ve adet hukuku kurallarına başvurulacak; burada da soruna ilişkin bir çözüm bulunamaması durumunda Türk Medeni Kanunu’nun 1. maddesi doğrultusunda hakimin hukuk yaratması yoluna gidilecektir.
Factoring sözleşmeleri karma nitelikli sözleşmeler olduğundan; gerçek factoring sözleşme türünde, tarafların asli edimleri açısından alacak satımı, alacağın temliki (BK md. 167 v.d) ile ödenmeme riski üstlenildiği için taahhüt işlemlerini bünyesinde barındırır. Tarafların yan edim yükümlülükleri açısından ise gerçek factoring sözleşmelerinde iş görme, vekalet ve cari hesap sözleşmelerine uyan hükümler kıyasen uygulanır. Gerçek factoring sözleşmesinde taahhüt ve tasarruf işlemleri bir arada bulunur.
Gerçek olmayan factoring sözleşmelerinde ise, tam bir alacak satımı sözleşmesi ilişkisinden söz edemeyiz. Burada asli edimler açısından ağırlıklı olarak ödünç sözleşmesi ve alacağın temliki ilişkisinden; yan edimler açısından ise iş görme, vekalet sözleşmesi ve cari hesap sözleşmesinin karmasından oluştuğu söylenebilir.[25]
Yine factoring işlemleri hukuksal niteliği itibariyle alacağın temliki kurumuna benzer olduğu için, Borçlar Kanunu’nun alacağın temlikine ilişkin hükümleri factoring işlemine de uygulanabilecektir. Örneğin BK m. 167 gereğince borçlu, temliki öğrendiği anda müşteriye karşı sahip olduğu def’i ve itirazları factor’e karşı da ileri sürebilecektir.
Ancak Borçlar Kanunu’nun alacağın temlikine ilişkin hükümlerinin factoring işlemine uygularken göz önünde tutulması gereken bazı farklılıklar bulunmaktadır.
- Alacağın temliki farklı amaçlarla yapılabilmesine karşın, factoring’in sadece tahsil amacıyla yapılan bir temliktir.
- Alacağın temlikinde alacağın herhangi bir gerçek ya da tüzel kişiye temlik edilebilmesine karşın, factoring’de alacak sadece banka ya da yasal düzenlemelere uygun olarak kurulmuş olan factoring şirketlerine temlik edilir.
- Alacağın temlikinin ivazsız olarak yapılabilmesine karşın, factoring işlemlerinde her zaman ivazlı bir temlik işlemi yapılır.[26]
Tamda bu aşamada yeni Borçlar Kanunu Tasarısıyla ortaya çıkacak bir kavram karmaşasına değinmek istiyorum. Mevcut Borçlar Kanunumuzdaki alacağın temliki hükümlerinde; “alacağını temlik eden, bir kül halinde bu alacağını devrettiği için daha sonra temlik ettiği bu alacağın ödenmemesinden karşı tarafa sorumlu olmamaktadır.” hükmü bulunur. Zaten bu açıdan gerçek factoring türü alacağın temliki kurumuyla benzeşmektedir. Ancak yeni Türk Borçlar Kanunu Tasarısında md. 196’da; “alacağını temlik edenin borcun
ödenmemesinden dolayı karşı tarafa sorumlu olacağı” hükmü getirilmiştir. [27] Bu değişiklikle borçlunun ödeme gücünü garanti etme, alacağın temliki kurumunun bir özelliği haline getirilmiş, böylece alacağın temliki kurumu ödünç işlemi için verilmiş bir teminat vasfına sokulmuştur. Ancak tasarı kanundaki bu durumun aksi temlik sözleşmesinde kararlaştırılırsa, ancak o zaman temlik kurumu alacak satışı olarak değerlendirilebilecektir.[28]
Tasarıyla alacağın temliki kurumuna getirilen bu yeni anlamlandırma, factoring işlemlerinin de anlamlandırılmasına etki edecektir. Önceden gerçek factoring sözleşmeleri niteliği itibariyle Borçlar Kanunundaki temlik hükümlerine benzeşmekte iken. Tasarının yasalaşmasıyla gerçek olmayan factoring sözleşmeleri niteliği itibariyle temlik hükümlerine benzeşecektir.
III. ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİ NİTELİĞİNDE OLAN FACTORİNG :
Factoring sözleşmelerinde taraflar, factor tarafından önceden hazırlanmış standart yani çerçeve sözleşmeler kullanmaktadır. Bu standart sözleşmeler factoring işlemine ilişkin taraflara dair özel maddeleri ve factoring işlemin işleyişini anlatan hükümleri içermektedir.[29]
Yapılan bu factoring çerçeve sözleşmesi ile taraflar, gelecekte müşterinin ortaya çıkacak alacakları için, münferit(ayrı) sözleşmeler yapacakları konusunda anlaşırlar. Bu anlamda factor çerçeve sözleşmesini yapmadan önce müşterisinin ilişki içine girdiği borçluyu araştırarak, müşterisine bir limit belirler ve bu limitle sınırlı olarak yapılacak factoring çerçeve sözleşmesi uyarınca müşterisinin alacaklarını kül halinde temlik alma yükümlülüğü altına girer. Yapılan bu sözleşmede tarafların tüm asli ve yan edim yükümlülükleri belirlendiği için; iş görme unsuru ile birlikte karşılıklı güven esasına dayalı sürekli bir ilişki kurulması da ortaya çıkar.
3- FACTORİNG SÖZLEŞMESİNİN İŞLEYİŞİ
FACTOR
[IMG]file:///C:/DOCUME~1/ksys/LOCALS~1/Temp/msohtml1/01/clip_image001.gif[/IMG][IMG]file:///C:/DOCUME~1/ksys/LOCALS~1/Temp/msohtml1/01/clip_image002.gif[/IMG][IMG]file:///C:/DOCUME~1/ksys/LOCALS~1/Temp/msohtml1/01/clip_image003.gif[/IMG]
Factoring
Akti.
[IMG]file:///C:/DOCUME~1/ksys/LOCALS~1/Temp/msohtml1/01/clip_image004.gif[/IMG]SATICI-MÜŞTERİ
BORÇLU-ALICI
Satım Akti.
1- Factoring finansman tekniğinden yararlanmak isteyen satıcı firma, factoring şirketine başvurarak gerekli bilgileri ve belgeleri verir. (ticari ilişki içinde bulunduğu borçlu-alıcıların isim adres, çalıştıkları banka, ticaret hacimleri v.b)
2- Factoring şirketi gerekli incelemeleri ve istihbaratları yaptıktan sonra, satıcı-müşterisine factoring kapsamında yapacağı hizmetler, ön ödeme oranı, üstleneceği risk tutarı ve alacağı komisyona dair teklif sunar.
3- Müşteri ile factor arasında factoring çerçeve sözleşmesi imzalanır.
4- Satıcı işletme ticari hayatı gereği satışlarına devam eder. Yeni İlişki içine girdiği borçlu firmalar olursa bunları factor’a bildirir. Factoring sözleşmesi kapsamında factor’a durumu kötüleşen borçlu-mal alıcısı firmaları factoring işlemleri kapsamı dışında bırakma veya o borçlu şirketlerin müşteriye borçlanma limitlerini düşürme yetkisi verilebilir. Müşteri-satıcı yapacağı satımlar ve siparişler için factor’un onayını alır. Factoring işlemleri işte bu aşamada başlar.[30]
5- Satıcı işletme, borçluya mal gönderir. Müşterinin factor’un onayı dışında yapacağı satışlar, factoring işlemleri dışında bırakılır.
6- Yapılan satım gereği düzenlenen faturalar veya alacak senetlerinin aslı müşteri de kalmak üzere bir sureti factor’a gönderilir.
7- Müşteri-satıcı, alacağın factor’a temlik edildiğini borçluya bildirir.
8- Satıcı-Müşterinin nakit ihtiyacına göre ve imzalanan factoring sözleşmesi çerçevesinde; factor tarafından müşteriye (genelde %80 tutarında) avans ödemesi yapılır.
9- Factor vadesi geldiğinde fatura bedelini alıcıdan tahsil eder. Müşterinin kusurlu halleri ve ayıplı mal satması dışında, borçlunun borcunu ödememesi halinde riski factor üstlenir. (Gerçek Factoring türünde)
10- Yapılan tahsilat tutarından daha önce yapılan avans ödemesi, factoring komisyonu, masraflar düşüldükten sonra kalan tutar müşteri-satıcı firmaya geri ödenir.[31]
Uluslararası factoring işlemlerinde, yurt dışında bulunan borçlu-ithalatçı için kredi limiti belirleyen yine bu alacağı tahsil edecek olan, ‘yurt dışındaki factor (muhabir factor)’ vardır. Yukarıdaki işlemlerden farklı olarak, muhabir factor parayı tahsil ettiğinde mahalli factor’e göndermeden önce kendi komisyon ve factoring harçlarını bu tutardan düşerek öyle gönderir. Mahalli factor de kendisinin daha önce yaptığı ön ödeme miktarı, komisyon ücreti ve masraflarını düştükten sonra bakiyeyi müşterisine gönderir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
FACTORİNG İŞLEMİNİN TÜRLERİ VE FACTORİNG İŞLEMİNİN AVANTAJLARI-DEZAVANTAJLARI
1. FACTORİNG İŞLEMİNİN TÜRLERİ
Factoring sözleşmeleri çeşitli açılardan gruplandırılmaktadırlar. Factoring finansman tekniğinden yararlanmak isteyen müşteriler, amaçlarına ve ticari politikalarına göre sözleşmelere koyacakları hükümlerle, bu factorin türlerinden birini seçerler. Bu gruplandırmalar arasında rücu edilebilme durumuna göre yapılan ‘gerçek factoring – gerçek olmayan factoring’ ayrımı yukarıda da etraflıca bahsedildiği gibi factoring işleminin hukukî niteliği açısından önem taşımaktadır.
a) Rücu Edilebilme Durumuna Göre :
Factor’un teminat fonksiyonunu kabul edip etmemesine göre ikiye ayrılır:
I. GERÇEK FACTORİNG ( RÜCU EDİLEMEZ FACTORİNG) :
Factor’un teminat fonksiyonunu kabul ederek alacağın ödenmeme riskini tamamen üstlendiği factoring türüdür. Böyle bir durumda factor müşterisine rücu edemeyecektir. Bu sebeple factor, işlemlerine başlamadan önce ciddi bir piyasa araştırması yapar. Bu factoring türünde amaç alacağın factor’a temlik yoluyla satılmasıdır.
II. GERÇEK OLMAYAN FACTORİNG (RÜCU EDİLEBİLİR FACTORİNG) :
Alacağın ödenmeme riskinin factor tarafından üstlenilmediği factoring türüdür. Bu türde teminat fonksiyonu dışında kalan fonksiyonlardan bir ya da ikisini içeren factoring sözleşmesi gündeme gelmekte ve factor’ün temel işlevi de tahsilata aracılık yapmak şeklinde ortaya çıkmaktadır. Factor alacağın vadesinde ödenmemesi durumunda müşteriye rücu etmekte ve başta verdiği avans tutarının iadesini talep etmektedir. Burada amaç alacağın factor’a temlik yoluyla ödünç verilmesidir.
b) Factoring Hizmetlerinin Yürütüldüğü Yere Göre
I. YEREL (YURTİÇİ) FACTORİNG :
Müşteri, factor ve borçlunun aynı ülke sınırları içerisinde faaliyette bulunduğu factoring türüdür.
II. ULUSLARARASI FACTORİNG :
Factoring işlemine dâhil olan tarafların farklı ülkelerde bulunduğu hallerde söz konusu olan factoring türüdür. Bununla birlikte, uluslararası factoring; yapılan ticari faaliyetin ithalat veya ihracat olmasına göre, “ihracat factoring’i” ve “ithalat factoring’i” olarak ikiye ayrılır.
İhracat factoring’inde borçlu-alıcı başka bir ülkede bulunur, müşteri-satıcı kendi ülkesinde bulunur. İthalat factoring’inde ise, ithalatçının bulunduğu ülkedeki factor’un yurt dışındaki muhabir factor aracılığıyla, yurt dışındaki firmaya ödeme yapılacağının garantisini vererek ithalat yapılabilmesini sağlayan factoring türüdür. Yani bu aslında bu factoring türünde müşteri satıcı değil alıcı konumundadır. Ancak factor’un yurtdışındaki firmaya garanti vermesi sayesinde müşteri, yurtdışındaki firma ile daha rahat iletişim kurarak kredi mektubu veya akreditif bulmasına gerek kalmadan ithalat yapabilmektedir.
Uluslararası factoringte, ulusal factoring’e oranla daha fazla risk bulunduğu için, ‘muhabir bir factor’ün’ hizmetlerinden yararlanılması gerekir. Bu uygulamada factor, yurt dışına satış yapan müşterisinin; söz konusu ülkede bulunan borçlusu hakkında bilgi toplaması ve alacakları tahsil etmesi için, o ülkedeki bir başka factor ile anlaşır. Böylece dörtlü bir factoring ilişkisi ortaya çıkar.[32]
c) Ödeme Zamanına Göre
I. ÖN ÖDEMELİ FACTORİNG :
Factor, alacağın vade gününü beklemeksizin, alacağın varlığını tespit eder etmez ve borçlunun ödeme kabiliyetini araştırır araştırmaz, müşteriye satış bedelinin %80’nı avans olarak ödemekte; müşteri de bunun karşılığında factor’e faiz vermektedir. Factor, alacağın vadesi geldiğinde borçludan tahsilatı yapmakta, müşteriye yapılan ön ödemeden kalan %20’lik kısımdan; ön ödeme ile ilgili olan faiz tutarı ve hizmet komisyonunu kesildikten sonra bakiye müşteriye ödenmektedir.
II. VADEDE ÖDEMELİ FACTORİNG :
Bu factoring türünde factor müşteriden temlik aldığı alacak miktarını vadeden önce müşteriye ödemez. Vadesi geldiğinde müşteriye ödeme yapar. Dolayısıyla bu factoring çeşidinde finansman fonksiyonu bulunmamakta, sadece tahsilat işlevi söz konusu olmaktadır.[33]
d) Bildirim Durumuna Göre
I. BİLDİRİMLİ FACTORİNG :
Müşterinin alacağını factor’e devrettiğinin ve bundan böyle borçtan kurtulmak için, ancak factor’e ödemede bulunulabileceğinin borçlulara bildirdiği factoring türüdür. Burada müşteri firma, borçlulara gönderdiği alacak senedinin üzerine alacakların factor’a temlik edildiğini ve ödemelerin factor’a yapılması gerektiğini belirten not yazar.
II. BİLDİRİMSİZ FACTORİNG :
Müşteri alacağını factor’a temlik ettiğini borçlulara bildirmez. Bu factoring çeşidinde factor, alacaklı olarak belirmediği için alacağı bizzat tahsil de edemez. Borçlu iyiniyetle müşteriye yaptığı ödeme ile borcundan kurtulur (BK m. 165). Fakat müşteriler kendisine bu yapılmış tüm ödemeleri -factor ile aralarındaki iç ilişki nedeniyle- gecikmeksizin factor’e havale etmekle yükümlüdür. Factor, müşterisinin yükümlülüklerini yerine getirmemesi halinde temliki açıklamak hakkını sözleşme ile saklı tutmuş olabilir.[34]
e) Diğer Factoring Çeşitleri :
I. ACENTE FACTORİNG’İ :
Factor, satın aldığı alacakların tahsilatı görevini bir başka şirkete devretmektedir. Borçluların ödeme yapması için belirlenen söz konusu acente şirket, factor ya da müşteri tarafından yönetilebilir.[35]
II. TOPTAN FACTORİNG (BULK) :
Çok miktarda küçük çaplı borçlu-alıcıları bulunan müşteriler-satıcılar; bütün satışlarından doğan alacaklarını factor’e devretmekte, borçlu borcunu doğrudan factor’e ödemeye yönlendirilmektedir. Bununla beraber, bu çeşit factoring’de factor; satıcıya sadece finansman hizmeti sunmaktadır. Alacakların takibi ve tahsilatını, factor adına satıcı yapmaktadır. Factor ise kendisine yapılan ödemelerle ilgili detayları satıcıya göndererek alacakların takibini kolaylaştırmaktadır.[36]
III. FATURA İSKONTOSU :
Bu factoring çeşidinde müşteriye sadece finansman hizmeti sunulmaktadır. Factor, müşterinin ibraz ettiği bir grup faturayı iskonto ederek müşterisine kredi sağlamaktadır. Bu tür factoringte; teminat ve tahsilat aşamalarını müşteri kendisi üstlenmektedir.[37]
IV. GELENEKSEL FACTORİNG (FULL SERVİS FACTORİNG) :
Diğer tüm factoring türlerinde yer alan özelliklerin bir araya gelmesi ile ortaya çıkan, factor ile müşteri arasındaki düzenli ve sürekli bir anlaşma niteliğinde olan factoring türüdür. Bu factoring türü, müşterinin tüm alacaklarını factor’a ciro etmesi ile başlar. Uluslararası factoring uygulamalarında yaygın bir kullanımı mevcuttur.
2- FACTORİNG İŞLEMİNİN AVANTAJLARI-DEZAVANTAJLARI
Genel olarak bakıldığında global dünya ekonomisinde factoring finansman tekniğinin; ticareti canlandırıcı, üretimi-ihracatı arttırıcı katkıları vardır.[38]
a) Factoring İşleminin Avantajları :
I. MÜŞTERİ-SATICI FİRMAYA SAĞLADIĞI AVANTAJLAR :
v Factoring ile müşteri firmanın likidite sorunu çözülerek kısa vadeli ve acil gerekli finansman ihtiyacı karşılanır.
v Müşterinin likidite ihtiyacı karşılandığı için, müşteri kredi kurumlarına olan borçlarını düzenli ödeyecek, böylece kredi değerliliğini arttıracaktır.
v Factoring ile sağlanan likidite ile, müşteri firma yapacağı hammadde alımlarını peşin olarak yapıp indirimden yararlanıp üretim maliyetlerini düşürmektedir.
v Alacakların factor’a temlik edilmesiyle, şirket bilançosundaki pasif kalemlerin iyileşmesi ve buna bağlı olarak şirket öz sermayesinin güçlenmesi ortaya çıkacaktır.
v İthalat factoring’i sayesinde ithalat yapan müşteri firmalar, factor’un yabancı firmaya verdiği güvence sayesinde o ülke ihracatçısına pahalı kredi ve teminat mektupları veya akreditif temin etmekten kurtulur; işlemler daha hızlı gerçekleşir.
v Müşterinin rekabet gücü artar.
v Müşterinin alacaklarını tahsil edememe ve likidite sorunu çözülür.
v Müşteri satışlarının karşılığının vadesinde ödenip ödenmediği endişesinden kurtulur.
v Müşteri her alıcı-borçlu için ayrı bir hesap açma ve açılan her bir hesabı izleme yükümünden kurtulur.
v Factor’un yurt dışı ve yurt içi piyasalara dair bilgi toplaması ile müşteri, yurt içi ve yurt dışı piyasalara daha kolay girer.
v Factor’un yaptığı istihbarat neticesinde müşteri, alıcı-borçlularının mali durumundan en kısa zamanda haberdar olur.
v KOBİ’lerin tahsilat sorunu çözüldüğünden, sağlıklı bir şekilde büyümelerine yardımcı olur.
v Açık-cari hesap şeklinde yapılan satış ve alacaklar güvenli hale geldiği için, bu türde yapılan satışlar artar.
v Factoring sayesinde müşteri ile alıcı arasındaki ilişki ve pazara ait bilgiler canlı tutularak kuvvetlendirilir.
v Factoring sayesinde müşteri firmalar bünyelerinde bir istihbarat ve tahsilat departmanı kurmaya ihtiyaç duymadıkları için zaman ve finansal açıdan tasarruf sağlarlar.
v Tahsilatın takibi firmalara zaman kaybettirir. Üstelik aksayan ödenmeyen alacaklar, hem üretimi engeller hem de idari takip, avukat masrafları nedeniyle ek mali yük getirir. Oysa karşısında güçlü ortaklıklı bir factoring şirketi gören borçlu-alıcı söz konusu borcun ödenmesine öncelik verecektir.
v Uluslararası satımlarda factoring borçlu-alıcının ülkesindeki hukuki düzenlemeler hakkında bilgilendirdiği için müşterisini; para, zaman tasarrufu ve güvence ortamı yaratır.[39]
II. FACTOR’A SAĞLADIĞI AVANTAJLAR :
v Factoring finansman tekniğinden yararlanmak isteyen müşteri sayısı arttıkça, factor’un kazanacağı komisyon ve faiz miktarı da artar. Böylelikle sunacakları hizmet çeşitleri de artar.
v Ekonomik gelişmelere paralel olarak factoring şirketlerinin sayısının artması, hizmet kalitesinin ve rekabetin artmasına neden olur.
v Factor şirketi, yaptığı işlemler sırasında elde ettiği ekonomik ve ticari bilgiler ile bir bilgi bankası oluşturur. Ve bu bilgileri daha sonraki faaliyetlerinde veya yan kuruluşlarına aktararak karlılığını arttırmayı hedefler.
v Factoring şirketi verdiği danışmanlık ve finansal destek hizmetleri sayesinde, ülkedeki bir çok firmayı hem kendi hem de arkasındaki bankaların devamlı müşterisi haline getirir. Bu sayede factor ile müşteri arasında gelişen bu sıkı ilişki ile factorlar, her bir müşteri firmasının birer parçası haline gelir. Böylelikle önemli kazanç sağlarlar.
b) Factoring İşleminin Dezavantajları :
v Müşteri, factoring işlemlerinin karşılığında bir bedel ödemektedir. Factor tarafından yapılan ön ödeme nedeniyle ‘factoring faizi’, hizmet edimlerinin yerine getirilmesi nedeniyle ‘factoring harcı’ ve tahsil edememe riskinin üstlenilmesi nedeniyle ‘factoring komisyonu’ ödenmektedir müşteri tarafından. Bu nedenle factoring işlemi müşteri açısından kimi zaman pahalı bir hizmet olarak nitelendirilebilir.
v Uluslararası factoringte, düzgün ve kaliteli bir muhabir factor seçilmemişse factoring işlemleri yavaşlayabilir ve kalitesini yitirir. Bu da müşteriyi olumsuz etkiler.[40]
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
FACTORİNG İŞLEMİNİN SONA ERMESİ VE DİĞER FİNANSMAN TEKNİKLERİYLE KIYASLANMASI
1) FACTORİNG İŞLEMİNİN SONA ERMESİ
Factor ile müşterinin anlaşması neticesinde meydana gelen factoring sözleşmesi, diğer sözleşmelerde olduğu gibi, değişik şekillerde sona erer.
Taraflar karşılıklı irade beyanları ile factoring sözleşmesini ortadan kaldırabilirler. Bu durumda factor, elinde bulunan müşteriye ait senetleri, fatura suretlerini ve varsa teminatları iade edecek; müşteri ise, factor’e verilen hizmete dair bir ödemesi kalmış ise bunu yerine getirecektir. Borçlunun daha önce kendisine factor ya da müşteri tarafından bildirilen temlik nedeni ile factor’e bir ödeme yapmış olması durumunda bu ödeme geçerli olacak ve borçlu borcundan kurtulacaktır. Bu aşamada müşteri, hakları sona ermiş olan hukukî ilişki sebebi ile sebepsiz zenginleşme davası ile factor’den haklarını talep edebilecektir.
Yine taraflar sözleşmenin geçerliliği için belli bir süre öngörmüşlerse, bu sürenin bitimi (sözleşmede herhangi bir feshi ihbar kaydı olmaması şartı ile) sözleşme kendiliğinden sona erer. Eğer sözleşmede feshi ihbar şartı öngörülmüşse ve taraflar bu ihbar haklarını kullanmayıp sözleşmeye devam ediyorlarsa, akit süresiz uzamış sayılır. Taraflar sözleşmenin sona erme süresini belli bir süreye bağlayabilecekleri gibi bir olayın gerçekleşmesine de bağlayabilirler. Bu durumda söz konusu olayın meydana gelmesi ile sözleşme kendiliğinden sona erer.
Yine haklı sebeplerin ortaya çıkması halinde sözleşmenin feshi ortaya çıkabilir. Karşı tarafın (Müşteri veya factor’un) aciz haline düşmesi, komisyon veya ön ödeme yükümlülüklerini yerine getirmemesi, temerrüde düşmesi gibi sebepler haklı fesih sebepleri oluşturabilir.
Müşteri firmanın iflas etmesi halinde, factoring sözleşmesi kendiliğinden sona erer. Müşteri, iflas etmesi sonucunda alacakları üzerinde tasarruf yetkisi ortadan kalkacağından, henüz temlik etmediği alacaklarını factor’e temlik edemeyecektir. Fakat önceden yapmış olduğu temlikler geçerli olacağı için, factor söz konusu alacaklara ilişkin tahsilat yapacak olursa ödemeleri ise müşteriye değil iflas masasına yapacaktır.
Factor’un iflası halinde, factoring sözleşmesinin kendiliğinden sona erip ermeyeceği konusu doktrinde tartışmalara neden olmuştur. Hakim görüşe göre, factor’un iflası halinde factoring sözleşmesi kendiliğinden sona ermeyecektir. Bu görüşe göre sözleşme kendiliğinden sona ermediği için, müşteri en azından kendi adına yapılmış olan tahsilatlarının aynen ve hemen kedisine verilmesini isteyebilecektir.
Son olarak sözleşme kurulduktan sonra meydana gelen kusursuz imkânsızlığın varlığı halinde, factoring sözleşmesi kendiliğinden sona erecektir. (BK md. 117)
2) FAKTORİNG İŞLEMİNİN DİĞER FİNANSMAN YÖNTEMLERİYLE KIYASLANMASI
a) Factoring ve Leasing :
Leasing; kiracı tarafından seçilip leasing şirketine bildirilen malın, leasing şirketi tarafından üreticisinden(satıcısından) satın alınarak, mülkiyetinin leasing şirketinde kalması kaydıyla kullanım hakkının kira karşılığı belirli bir süre için kiracı firmaya verilmesi işlemidir. Süre sonunda kiracı belirli bir bedeli öderse malın mülkiyetine de sahip olabilir.
Bu tanıma bakıldığında factoring, alacakların factor’a devrini içeren devamlı yapılan, tüketim ve hizmet sektörünün finansmanında kullanılan kısa vadeli bir finansman tekniği olmasına rağmen leasing, yatırım ve dayanıklı tüketim malları finansmanı için kullanılan orta ve uzun vadeli bir finansman yöntemidir.[41]
b) Factoring ve Forfaiting :
Forfaiting; müşterinin orta vadeli (6 aydan- 5 yıla kadar) alacaklarını tahsil edilememe riskiyle birlikte (teminat fonksiyonu) forfaite’e kuruluşlarına satmasıdır.
Factoring’te kısa vadeli alacakların devri (30-180 gün) söz konusu iken, forfaiting’te uzun vadeli belgeye dayalı alacakların devri söz konusudur. Gerçek factoring’te politik risk dışındaki riskler (rücu edememe) üstlenilmesine rağmen, forfaiting’te politik risk dahil her türlü ödenmeme riski (rücu edememe) üstlenilir. Yine factoring ulusal ve uluslararası mal alım satımlarında kullanılırken, forfaiting genellikle uluslararası satımlarda kullanılır. Factoring’te minimum işlem tutarı mevcut değilken, forfaiting’te minimum işlem tutarı 25.000 ABD Doları olacaktır.
c) Factoring ve Banka Kredileri :
Doktrinde factoring tekniğinin bir kredi işlemi olup olmadığı tartışılmıştır. Ancak factoring işlemi ve banka kredileri birbirinden farklı finansman teknikleridir. Ve factoring, banka kredi işlemlerine göre daha basittir.
Banka kredilerinde müşterinin ekonomik durumu mal varlığı değerleri büyük önem arz ederken, factoring’te müşteriden çok ilişki içine girdiği borçlunun ekonomik durumu ve sağlamlığı önem arz etmektedir. Factoring işlemlerinin temel unsuru olan hizmet görme edimi, banka kredi sözleşmelerinde mevcut değildir. Yine factoring sözleşmesinde, factor’ün alacağın tahsil edilememesi riskini üstlenmesine (teminat fonksiyonu) rağmen, kredi sözleşmesinde hasar ve risk müşteriye aittir, bankanın müşterisine dönme hakkı vardır. Factoring kısa vadeli alacakların finansmanı için söz konusu olmasına karşın banka kredileri için bu şekilde bir sınırlama bulunmamaktadır.
d) Factoring ve Senet İskontosu İşlemi :
Bankacılık sektöründe kullanılan senet iskontosu işleminde; vadesi gelmemiş bir kambiyo senedinin, vadesine kadar geçecek günlere ait faiz ve diğer masrafları düşülerek, vadesinde tahsil edilmek üzere banka tarafından satın alınması işlemidir. Bu işlemde senedini bankaya satan müşteri senedi cirolayarak bankaya satar. Senedin vadesinde ödenmemesi durumunda, banka senedi protesto ettirerek keşideci ve müşterisi de dahil tüm cirantalara karşı yasal işlemlere başvurur.
Factoring’te bir alacağın kül halinde devri söz konusu iken senet iskontosunda kambiyo senetlerinin devri söz konusudur. Yine factoring’te vadesinde tahsil edilemeyen alacaklar için factor müşterisine rücu edemezken, senet iskontosunda banka cirantacı olan müşterisine karşı yasal takibe geçme hakkına sahiptir. Senet İskontosuna kabul edilen senetlerin vadesi en fazla 90 günlük iken, factoring işlemleri için en fazla 180 gün vadeli alacaklar temlik alınır. Factoring işlemlerinde hizmet görme edimi mevcutken, senet iskontosunda bankanın herhangi bir hizmet görme veya muhasebe kayıtları tutma gibi bir edimi mevcut değildir.
e) Factoring ve Akreditif :
Akreditif uluslararası ticarette uygulanan bir ödeme biçimidir. Bu ödeme biçiminde taraflar yaptıkları sözleşmeye akreditifle ödenecektir ibaresini koyarlar. Bunun üzerine ithalatçı alıcı, bankasına giderek satım bedelini bankaya yatırır ancak ihracatçı satıcının malların sevk edildiğini gösterir belgeleri kendi ülkesindeki aracı bankaya ibraz etmesi halinde bu satım bedelinin ihracatçıya ödenmesini şart koşar. Yani akreditif aslında bir anlamda, satıcının bizzat alıcının ülkesine gidip belgeleri ibraz etmesine gerek kalmadan bankaların aracı kılınmasıyla ödemenin yapılması amacını sağlar.
Factoring’te alacağın temliki varken, akreditifte alacağın temliki değil alacağa aracı olma durumu mevcuttur. Yine akreditifte aracı banka ithalat konusu malın ayıplı olup olmamasına bakmadan, malların sevk edildiğini gösterir belgelerin kendisine ibrazı ile ödeme yapma yükümlülüğü altına girer. Factoring’te ise malın ayıplı çıkması halinde ithalatçı factor’a ödeme yapmaktan kaçınabilir. Bu durumda factor müşterisine-ihracatçıya rücu edebilir. Bahsi geçen bu sebepten dolayı ithalatçılar günümüzde uluslararası factoring’i akreditif’e tercih etmektedirler.
FAKTORİNG SÖZLEŞMESİ
Bir tarafta, ............................ adresinde mukim ........................ (...) ile diğer tarafta adresinde mukim .................................................. .................................... (Müşteri/Müşteriler) arasında aşağıdaki şartlarla işbu faktoring sözleşmesi tanzim ve imza olunmuştur.
I. SÖZLEŞMENİN KONUSU, KAPSAMI VE TANIMLAR
1. İşbu sözleşmenin konusu, müşteri’nin daha önce doğmuş ve/veya sözleşme süresi içinde işletmesi ile ilgili olarak yurtiçi yurtdışı mal, hizmet satışlarından doğacak alacaklarını peşinen ve toptan...’a temliki suretiyle factoring hizmetlerinden yararlandırılmasından ibarettir.
2. Sözleşmenin imzası ile birlikte...’a temlik edilen alacaklar müşteri’nin arz ettiği malların/hizmetlerin peşin ya da 90 güne kadar vadeli satışlarından doğan alacaklardır. Müşteri’nin doğrudan doğruya veya dolaylı olarak ortağı bulunduğu gerçek, tüzel kişilere yaptığı satışlar, arz ettiği hizmetler, konsinye satışlar ile vadesi 90 günü aşan alacaklar...’dan yazılı muvafakat alınmadıkça işbu sözleşmenin kapsamı dışındadır.
3. Alacaklar doğumu anında faiz, şahsi ya da ayni teminatları ile birlikte kendiliğinden bu sözleşme hükümleri uyarınca...’a intikal ederler. Bu itibarla her ne sebeple olursa olsun...’a bildirilmemiş alacaklar da sözleşmenin kapsamı içerisindedir.
4. Bu sözleşmede kullanılan ve sözleşmenin niteliği ile ilgili özel kavramların tanımları aşağıda belirtilmiştir.
1. Borçlu............................................ ...................; müşteri’nin bu sözleşmenin 1. ve 2. maddeleri uyarınca alacak hakkı iktisap ettiği gerçek ya da tüzel kişiler.
2. Alacak bildirimi (AB-ntr); müşteri’nin bu sözleşme çerçevesinde temlik etmiş olduğu alacakların doğduğunun...’a bildirimi.
3. Limit onay bildirimi (LOB); Sözleşmedeki garanti hükümlerinin işletilmesi amacıyla... tarafından müşteri’ye yapılan, bu çerçeveyle sınırlı olarak borçlu ve garanti edilen alacak hakkında garanti limitini ve vadesini ihtiva eden bildirim.
4. Azami Faktoring hacmi (AFH);...’un faktoring hizmetlerine esas teşkil etmek üzere müşteri’ye tanıyacağı toplam işlem hacmi.
5. Borçlu işlem hacmi (BİH); müşteri’nin her borçlusu için ayrı ayrı tanınan azami işlem hacmi.
6. Ön ödeme, (Finansman) oranı;... tarafından, temellük edilen alacaklara ilişkin olarak müşteriye sağlanabilecek finansman oranı.
II. FAKTORING HİZMETLERİNİN İŞLEYİŞİNE İLİŞKİN GENEL HÜKÜMLER
1. Müşteri, İşbu sözleşmenin kapsamı içinde kalan alacakları doğdukları anda AB/NTR formu ile derhal...’a bildirmekle yükümlüdür. Bu bildirim önceden müşteri’ye verilmiş AB/NTR formunun, Müşteri’nin faturasının bir nüshası ile birlikte...’a imza karşılığı elden teslimi ya da iadeli taahhütlü mektupla gönderilmesi suretiyle yapılır. Müşteri AB/NTR formu ve faturalarla birlikte, varsa alacağın temeline ilişkin sair belgeleri, sipariş formu, çek, senet gibi ödeme vasıtalarını ayrıca teminatlarını...’a usulüne uygun devir ve teslimle yükümlüdür. Fatura nüshasını ve sair ekleri ihtiva etmeyen AB/NTR formları bir hüküm ifade etmez.
2. Müşteri faturalarında, alacağı...’a temlik edildiğini, vadesini ödeme yerini ve...’un unvanını, açık adresini gösteren ibarelere yer vermekle ve temliki borçlulara ihbarla mükellef olup, varsa ödeme tarihine kadar işleyecek akdi faiz, temerrüt faizi oranlarını açıkça belirtmek zorundadır. Müşteri ile borçlusu arasında ayrıca bir sözleşme ya da çerçeve anlaşmanın akdolunması halinde bu antlaşmanın bir nüshası da...’a gönderilir. Bu anlaşmada müşteri,...’un işbu sözleşmeden kaynaklanan haklarının korunması ve sağlanmasına yönelik hükümleri yer verecektir. Alacağın...’e temlikinin borçluya ihbarı mükellefiyeti tamamen müşteri’ye aittir.
3. ...., işbu sözleşme hükümleri uyarınca temellük etmiş bulunduğu alacakları ve ödeme vasıtalarını üçüncü kişilere temlik hakkına sahip olduğu gibi bu alacaklar ve ödeme vasıtaları üzerinde her türlü tasarruf yetkisine de sahiptir.
4. Müşteri,... tarafından yazılı olarak muvafakat edilmedikçe, temlik konusu alacakların ödenmesini teminat altına almakla yükümlüdür. Bu teminatlar ayni, şahsi veya bu amaçla tanzim ve...’a ciro ve teslim edilen kıymetli evraktan ibaret olabilir.
5. Müşteri, ayrıca kendisine yapılan ön ödemelerin, finansmanın; faktoring ücretlerinin, komisyon, faiz ve bilcümle masraflar ile ferilerinin teminatını teşkil etmek üzere...’a talep edilen miktarda ve türde teminat vermekle yükümlüdür.... hiçbir sebep ve gerekçe göstermek zorunda kalmaksızın teminatların değiştirilmesini ve/veya ek teminat verilmesini talep edebilir.
Söz konusu teminatlar, sözleşmenin süresinin uzatılması, yenilenmesi ve herhangi bir sebeple sona ermesi halinde dahi...’un müşteri’den doğmuş doğacak her ne nam altında olursa olsun bilcümle alacaklarının teminatını teşkil edecektir....’un teminat miktarını aşan alacak ve zararlarını, ferilerini talep hakları saklıdır. Ödeme vasıtalarından ayırdedilebilmesi için...’a teminat amacıyla usulüne uygun devir, ciro, teslim edilen kıymetli evraka bu hususun açıkça kaydedilmesi zorunludur. Müşteri teminat kaydını ihtiva etmeyen bir kıymetli evrakın teminat için verildiği iddiasında ise buna ilişkin...’un imzasını içeren sözleşmeyi ibrazla yükümlüdür.
6. Müşteri, temlik olunan alacakların mevcudiyetini, sözleşmenin kapsamı içindeki alacaklar üzerine tasarruf yetkisinin varlığın ve tamamen ödeneceğini gayrikabilirücu garanti etmekte, her ne sebeple olursa olsun temlik edilmiş alacağın ödenmemesi ihtimalinde alacağın tamamını, ödenmeyen kısmını, aldığı ön ödemeleri, finansmanı, ferilerini ve bu nedenle...’un uğrayacağı zararları ve masrafları, mehil tayinine, bir ihbar ya da ihtara, hüküm istihsaline gerek kalmaksızın derhal ödeyeceğini taahhüt etmektedir.
7. Müşteri,...’a taraflarca belirlenecek ve sözleşmenin süresi içinde her yıl ayrı ayrı geçerli olmak üzere yıllık minimum gelir miktarlarını sağlamayı kabul ve taahhüt etmektedir.
8. Müşteri, temlik olunan alacakların...’a ödenmesini, işbu sözleşme ile yüklendi edimlerin ifasını engelleyecek, geciktirecek her türlü davranıştan kaçınmak zorundadır. Müşteri ile borçlusu arasındaki temel ilişkiden kaynaklanabilecek ya da takas mahsup gibi bilcümle itiraz ve defiler, müşteri’nin...’a karşı yükümlülüklerini ifaya engel teşkil etmeyeceği gibi bu yükümlülüklerin ifasını da geciktirmez. Müşteri, malların maddi ve hukuki ayıplarından ari olacağını satış ve ihracat ya da sair işlemlerin, prosedürün usulüne uygun tanzim ile gerçekleştireceğini...’un bu sebeple de bir itiraz ve defi ile karşılaşmayacağını garanti etmektedir.
9. Müşteri, her üç ayda bir ve hesap yılı sonunda ya da bu dönemler dışında talep halinde, işletmesi satışlarıve borçluları hakkında her türlü bilgiyi, hesap özetlerini mizanı v.s.’yi...’a göndermeyi taahhüt etmekte, ayrıca...’un kendi elemanları ya da bağımsız kuruluşlar vasıtası ile bilcümle kayıt, belge ve defterler üzerinde inceleme yapmasına, yaptırmasına, şimdiden izin vermektedir. Yeni yatırımlara girişilmesi ortak alınması ve işletmenin yönetimini etkileyecek gelişmeler, değişiklikler ile müşteri aleyhine üçüncü kişiler tarafından açılan davalar, girişilen takiplerden, müşteri ve borçluların ödeme gücünü, teminatlarını olumsuz etkileyebilecek gelişmelerden... derhal haberdar edilecektir. Müşteri’nin bu madde ya da sözleşme ile ilgili...’a vermekle yükümlü bulunduğu bilgi ve belgeleri göndermiş olması,... tarafından bu konuda bir talepte bulunulmamış olması, müşteri’nin işbu sözleşme ile üstlendiği yükümlülüklerini sorunluluklarını kaldırmaz, hafifletmez.
10. Müşteri,... tarafından kendisine tanılan AFH’nin %15’ini aşan talepler ve tutarı ne olursa olsun girişeceği sürekli borç ilişkileri talepte bulanan mali durumu ve sözleşme şartları hakkında...’a vermekle yükümlüdür. Bu halde faktor belirtilen satışlardan, hizmetlerden doğacak alacakları kapsam dışı bırakma yetkisine sahiptir. Diğer taraftan miktarı ne olursa olsun sözleşmenin kapsamına dahil satış ve alacaklara ilişkin her türlü belgenin (raporlar, yükleme, nakliye, sigorta vs.) birer örneğinin faktor’a gönderilmesi zorunludur. Yukarıda belirtilen alacakların kapsam dışı bırakılmamış olması, faktor’un müşteri’ye LOB’nde bulunduğu ve söz konusu alacaklar için garanti ya da ön ödeme yükümünün doğduğu anlamını taşımaz. Yukarıda (II/9) maddenin ikinci fıkrasında yer alan hüküm bu madde kapsamına dahil alacaklar için de geçerlidir.
11. Satılan malın her türlü sorumluluğu alıcıya (müşteri’nin borçlusuna) ait olmaksızın işletme dışında herhangi bir yerde teslimi halinde müşteri malı bütün rizikolara karşı, primleri, masrafları kendisine ait olmak üzere sigorta ettirmekle yükümlüdür. Müşteri sigorta tazminatını bu hükümle peşinen...’a temlik etmektedir. Sigorta tazminatının...’a temlik edilmişbulunması müşteri’nin o alacak için bu miktarla sorumlu tutulmasını gerektirmeyeceği gibi..., müşteri’yi takip, teminatları paraya çevirme ve peşin ödemeler (finansman) ile sair her türlü zararını karşılama hakkına sahiptir....’un aşan zararlarını talep hakları saklıdır.
12. Müşteri, borçlusu ile arasındaki temel ilişkiden doğan haklarını (ihbar, ihtar, dava, fesih, vs.) kullanmadan önce...’a gerekli bilgi ve belgeleri vermekle yükümlüdür. Bunun gibi borçlunun müşteri’ye karşı aralarındaki temel ilişki sebebi ile yönelteceği dava, talep, ihbar, ihtarlardan müşteri,...’u derhal haberdar edecektir. Müşteri ve borçlu arasındaki hukuki işlemde meydana gelebilecek her türlü değişiklik, sona erme, temlik olunan alacağın kısmen veya tamamen ödenmemesine, sona ermesine yol açtığı hallerde müşteri bu alacak için elde ettiği ön ödemeleri (finansmanı)... tarafından bildirilen faktoring ücreti, faiz ve bilcümle ferileri ile birlikte derhal iade etmekle yükümlüdür. Müşteri bu alacak sebebi ile...’a ödemiş bulunduğu ya da hesabına borç kaydolunan ücret, faiz, masraf ve komisyonların iadesini talep edemez, ödemekten kaçınamaz.
13. Müşteri, borçlusu ile arasında çıkabilecek ve temlik edilen alacakların kısmen de olsa ödenmemesine, ödemelerin gecikmesine yol açabilecek bilcümle uyuşmazlıkları ödeme tarihine kadar çözümleyemediği ya da uyuşmazlıkların çözümünün ödeme tarihini aşacağı halden anlaşıldığı taktirde (II/12) madde hükümleri uygulanır. Diğer taraftan müşteri borçlusu ile ödemeleri olumsuz etkileyen, geciktiren anlaşmalar, yenilemeler yapamaz.
III. Bölüm hükümleri saklı kalmak kaydı ile, her ne sebeple olursa olsun LOB’nde bulunulmadıkça, vadeden 30 gün içinde tamamen veya kısmen ödenmeyen alacakları müşteri temellük etmek ve bu alacaklar için yapılan finansman ödemelerini, ferilerini iade etmekle yükümlüdür. İade (II/12) madde hükmü uyarınca yapılır. Alacakların geri temliki... tarafından tanzim edilmiş dekontla gerçekleştirilir.... aksi taraflarca her alacak için ayrı ayrı olmak üzere kararlaştırılmadıkça borçluya karşı ihbar, ihtar ya da protesto keşidesi ile yükümlü bulunmadığı gibi borçluyu takibe, borçluya karşı dava ikamesine mecbur değildir.... bunun gibi borçlu tarafından kendisine yöneltilen temel ilişki ya da alacağa ilişkin bilcümle defi ve itirazları tahkik, cevaplandırma ve ikame olunan dava, tedbir gibi talep ve işlemleri takibe, ihbara mecbur değildir. Müşteri bu nedenlerle...’e karşı her ne nam altında olursa olsun bir talep ve dava hakkına sahip değildir. Müşteri’nin bu feragatı, hakların kullanılmasının süreye tabii olduğu haller için de geçerlidir.
15. Temlik edilen alacağın, ödenmemesi halinde yargı organları ve/veya icra yoluyla takibi ve tahsilinin...’a ait olması bu hususun her alacak için ayrıca taraflarca karşılaştırılmasına bağlıdır. Bu halde dahi müşteri, alacağın gereği gibi takip olunmadığından bahisle...’dan bir talepte bulunamaz. Müşteri, alacağın takibi ve tahsiline ilişkin masrafları, alacak miktarı üzerinden tahakkuk ettirilecek tahsil ücretini ve bilcümle ferilerini ödemekle yükümlüdür. Söz konusu faiz ve ücretin ödenmesi, takip ve tahsilatın başarıya ulaşması şartına bağlı değildir. İş bu madde hükümleri uyarınca borçluya karşı dava açılmış, takibe geçilmiş olması, müşteri’ye yapılmış ön ödemelerin, finansmanın tahakkuk etmiş faktoring ücreti, faiz, masraf ve komisyon alacaklarının...’a iadesi, ödenmesi talebinin, takip ya da davanın sonucuna ertelenmesi anlamını taşımaz.... söz konusu alacakları için müşteri’den derhal talepte bulanabilir. Dava ya da takip sonucu borçludan tahsil edilen meblağ masraflar, tamamen veya kısmen tahsil olunamayan alacaklar için müşteri’nin sorumlulukları aynen devam eder.
16. Müşteri’nin taksitli veya mülkiyeti muhafaza kaydı ile satım gibi türlerde satım sözleşmeleri yapması halinde müşteri bu sözleşmelerden kaynaklanan kanuni veya akdi yetkilerini, talep halinde...’a devir ve temlik amacıyla bilcümle irade beyanlarında bulunmakla, hukuki işlemleri yapmakla, gereğinde malın vasıtalı zilyedliğini, mülkiyetini...’a devirle yükümlüdür.
17. Müşteri,...’un zarar görmesi ihtimali bulunan her türlü davranıştan kaçınmak zorundadır. Müşteri’nin bu davranışları ya da dürüstlük kuralı ile bağdaşmayan davranışlarda bulunması akde aykırılık sayılır!
18. ... temellük ettiği alacaklar sebebi ile müşteri’ye aşağıda ve işbu sözleşmenin eklerinde tadillerinde belirlenecek şartlarla faktoring hizmeti sağlamayı kabul ve taahhüt etmektedir.
19. ..., önceden kendisine müşteri tarafından bildirilecek her borçlu için uygun gördüğü takdirde bir BİH belirleyecek ve bu BİH’i müşteri’ye yazılı olarak bildirecektir. BİH tayin edilen borçluya müşteri tarafından yapılan satışlara, hizmetlere ilişkin alacakların doğumu ile birlikte (... tarafından işbu sözleşme uyarınca kendiliğinden temellükü ve belgelerin gönderilmesinden sonra)..., müşteri’ye tayin edeceği oranda finansman, ön ödeme sağlayabilir. Borçlu için tayin olunan BİH hiçbir suretle aşılamaz. Temellük edilen alacak miktarlarının BİH’i aşması halinde, aşan miktar için müşteri’ye finansman sağlanmaz. Alacakların borçlu tarafından ödenmesi halinde boşalan borçlu işlem hacmi için aynı oranda finansman sağlanabilir.
20. BİH’i aşan alacaklar ile tahsil olunan alacak bakiyeleri ve lehine tahakkuk etmiş, edecek bilcümle alacakları, müşteri’nin işbu sözleşmeden doğan yükümlülüklerinin teminatını teşkil ederler.... bu teminatları da müşteri’nin borçlarına derhal mahsup, takas edebileceği gibi bunları, müşteri’nin muhtemel riskleri için bloke hakkına da sahiptir.
21. ... müşteri ya da borçlulardan herhangi birinin ödeme güçlüğü içine düşmesi, ödemelerin gecikmesi ayıp iddiasında bulunması, mücbir sebep veya olağanüstü sebepler de dahil olmak üzere, alacağın ödenmemesi gibi hallerde tayin olunan BİH’in de boşluk bulunsa bile ödeme yapmama hakkına sahiptir.... ileri sürülen iddiaların haklılığını araştırmakla, müşteri’ye ihbarla yükümlü değildir. Alacak veya temel ilişki hakkında borçlu ve müşteri arasında bir uyuşmazlığın mevcut olduğu bütün hallerde... ödemeden kaçınabilir, söz konusu alacakları her zaman serbestçe geri temlik edebilir. Bu konuda (II/11) hükümler uygulanır.
22. ... tarafından borçlular için BİH tayin edilmiş, ön öneme yapılmış olması hiçbir suretle müşteri’ye LOB verildiği anlamını taşımaz.
23. ..., borçlu sayısı ve tayin olunan BİH’lerinden bağımsız olarak müşteri için belirlediği AFH’ni geçen temlikler ve aşan miktar için müşteri’ye ön ödeme yapmaz. Bu ihtimalde müşteri belli bir borçlu ya da borçlular hakkında BİH boşluğu bulunduğundan bahisle finansman talebinde bulunamaz.
24. ... temellük ettiği alacakları, yaptığı ön ödemeleri gerektiğinde her borçlu ve müşteri ayrı ayrı ve irtibatlandırarak kayda geçirir. Bu kayıtlardaki hesap hataları müşteri için bir hak teşkil etmez....’un serbestçe yapabileceği ön ödemeler (finansman) müşteri tarafından talep halinde ve müşteri’nin göstereceği bir banka şubesinde açılan hesaba yapılır. Müşteri’ye yapılan ön ödemeler (finansman), faiz, masraf, komisyon vs. giderler üzerinden... tarafından belirlenen faktoring ücreti aksi kararlaştırılmadıkça aylık olarak tahakkuk ve tahsil edilir.
25. Müşteri, taraflar arasındaki hesapların uluslararası muhasebe standartlarına uygun ve faktoring faaliyetlerine özgü bir şekilde cari hesap tarzında yürütüleceğini, bir kıymetli evrakın, sair ödeme vasıtalarının ve temlik edilen alacakların bedellerinin ancak tahsil edilmiş bulunmaları şartı ile cari hesaba yapılmış kaydın vuku bulmuş sayılacağını, garanti hükümlerinin uygulanması, garantinin kalkması, düşmesi hallerinde dahi kullanımdaki fonlar hesabının ait bulunduğu para, döviz cinsi üzerinden sağlanan finansmanın, borcunu teşkil ettiğini peşinen kabul etmektedir.
Ayrıca taraflar, hesaba, ön ödeme, masraf, faiz, komisyon gibi faktoring sözleşmesi nedeniyle kaydolunacak kalemlere, bu kalemlerin doğduğu tarihlerden itibaren, karşılaştırılan,... tarafından bildirilen oranlarda faiz, ücret, komisyon tahakkuk ettirileceği, alacakların vadelerinde ödenmemesi halinde...’un her zaman belli devrelerle bağlı olmaksızın alacaklarını işbu sözleşme hükümleri uyarınca ferileriyle birlikte talebe hakkı olduğu, bu haller dışında cari hesap bakiyesinin (zorunlu olmamakla birlikte) hesap devresi olan her ay tanzim edilebilecek bir hesap ekstresiyle müşteriye gönderilebileceği, müşteri’nin bu sözleşmenin VII/1. hükmü saklı kalmak kaydıyla ekstreye bir ay içinde usulüne uygun olarak itirazda bulunmaması halinde borç bakiyesinin kesinleşeceği, müşteri’nin itirazına esas teşkil edebilecek maddi hataların gerekçeli olarak bildirilmemesi halinde itirazın yapılmamış sayılacağı hususunda mutabıktırlar. Alacak mal ve belgeler ile sair herhangi bir konuda uyuşmazlık çıkması halinde...dilerse bu alacakları ayrı bir hesapta takip etme hakkına sahiptir.
26. Tayin olunan ve müşteri’ye yazılı olarak bildirilen işlem hacimleri, ön ödeme (finansman), oranları, komisyon, garanti bedeli, ücret, faiz... tarafından her zaman serbestçe değiştirilebilir. Vadesinde ödenmeyen alacaklar için alacak tamamen ödeninceye kadar, ayrıca komisyon tahakkuk ettirilir.
27. ... müşteri tarafından yazılı olarak muvafakat edilmedikçe, borçlu ile alacak miktarlarının altında ödemeye yönelik anlaşmalar ile sulh ve ibra anlaşmaları yapamaz. FAKTOR’un borçlu ile ve müşteri’nin yazılı muvafakatı ile anlaşma yapması halinde ödenmeyen bakiye kısım için müşteri’nin sorumluluğu devam eder. Bu halde dahi komisyon, faiz ve ücret, temlik edilmiş alacağın tamamı üzerinden tahakkuk ettirilir.
28. Borçlulardan yapılan tahsilatlar, yapılan ön ödemelerin (finansman) ve müşteri’nin sair borçlarının kapatılmasına tahsis edilir. Ödemelerin öncelikle hangi alacaklara mahsup edileceğini tayine münhasıran... yetkilidir.
29. Müşteri işbu sözleşmenin ifası ile ilgili olarak...’un ifa yardımcıları, personeli ve kullandığı, kullanacağı bilcümle vasıtalar (PTT, DHL, TNT, Kurye ve Kargo gibi) nedeniyle meydana gelebilecek her türlü zararlardan...’un herhangi bir sorumluluğunun bulunmadığını bu konuda her ne nam altında olursa olsun her türlü talep dava haklarından peşinen feragat ettiğini gayrikabilirücu beyan ve kabul etmektedir.
III. GARANTİ HÜKÜMLERİ
1. ..., tarafından belli alacak ve/veya borçlular için ayrıca yazılı olarak LOB ile taahhüt edildiği takdirde; borçlunun, aczinin sabit veya iflasına hüküm olunması sebebi ile ödeme güçsüzlüğünden müşteri’nin bir sorumluluğu yoktur. LOB’nde bulunulmuş alacaklar, sadece borçlunun aczi ya da iflası halinde, bu hususları İcra ve İflas Kanunu hükümleri uyarınca sabit olmasından, vadeden önce sabit olmuş ise vadeden itibaren, 90 gün sonra müşteri’ye ödenir. Ancak...’un LOB’ne esas aldığı herhangi muhabir veya üçüncü şahıslar tarafından bu konuda daha uzun bir süre tayin ve tespit edildiği takdirde bu süre uygulanır.
2. Sadece borçlunun aczine ve iflasına ilişkin bu garanti ve miktarı, borçlu için BİH tayin edilirken, alacak ve miktar da açıkça belirtilerek yazılı olarak verilebilir. Böyle bir garantinin verilmesi...’un serbest iradesine bağlıdır. Açıkça LOB ile yazılı olarak bildirilmedikçe yorum yoluyla ya da sair herhangi bir şekilde garantinin mevcudiyeti iddia edilemez.
3. ..., (III/2) hükümleri uyarınca müşteri’ye bildirdiği miktarları her zaman serbestçe değiştirmek, garantiyi kaldırmak hakkına sahiptir.
4. ...’un BİH’ni, AFH’ni azaltması, ön ödeme yapmaması hallerinde ayrıca bildirime gerek olmaksızın garanti yükümü de ortadan kalkar. BİH ve AFH’nin artırılması, garanti yükümünün de o oranda artması sonucunu doğurmaz.
5. ..., tarafından LOB’nde bulunulması halinde bu yükümlülük sadece borçlunun aczine, iflasına ilişkindir. Alacağın tahsilinin alacağa ve temel ilişkiye inhisar eden ya da mücbir sebepler, olağanüstü haller, politik riskler de dahil olmak üzere herhangi sair bir sebepten vadesinde gerçekleşmemesi halleri garanti kapsamı dışındadır.
6. ..., işbu sözleşme uyarınca müşteri’nin vermiş bulunduğu teminatları veya borçluya ait teminatları, hangi borçlusuna ait olursa olsun BİH’ni aşan alacakları, alacak bakiyelerini ödemeleri garanti rizikosunun kapatılmasına tahsis edebilir.
Müşteri’nin işbu sözleşmeye aykırı herhangi bir davranışı veya iflası, aczi ödeme güçlüğü içine girmesi halinde ya da hakkında LOB verilmiş alacakla ilgili olarak müşteri’nin borçlusu ile ilişkiye girmesi, temlikten sonra teminat, ödeme, ödeme vasıtaları alması gibi hallerde veya aynı borçluya doğrudan başkaca satışlar yapması fatura tanzim etmesi ihtimallerinde de garanti kendiliğinden geçmişe etkili olarak ortadan kalkar.
IV. ÖZEL EDİMLER
1. Taraflarca ayrıca yazılı olarak kararlaştırıldığı takdirde..., müşteri için piyasa-pazar araştırması, fizibilite raporları hazırlar, hazırlatabilir, reklam faaliyetlerini doğrudan veya 3. şahıslar vasıtası ile yürütebilir.
2. Müşteri’nin arz ettiği mamullerin pazarlamasına alıcı teminine yardımcı olabilir.
3. ...’un (IV bölüm) çerçevesinde kararlaştırılan özel edimlerin ifasından, önerilen alıcılar ve girişilen bilcümle işlemlerden herhangi bir sorumluluğu mevcut değildir.
4. Özel edimlerin kararlaştırılması halinde...’a ayrıca ücret ve masrafları ödenir. Ödemelerin miktar ve şartları ait olduğu anlaşmada tayin edilir.
V. SÖZLEŞMENİN SÜRESİ, SONA ERMESİ VE SONUÇLARI
1. İşbu sözleşme imza tarihinden itibaren geçerlidir. Taraflardan herhangi biri, 1 ay önce yazılı ihbarda bulunarak sözleşmeyi sona erdirebilir. İş bu sözleşme ile...’a sözleşmeyi derhal sona erdirme yetkisi veren haller saklıdır.
2. Müşteri’nin akde aykırı davranışı, kredibilitesi ve mali durumunda olumsuz etkenlerin ortaya çıkması halinde... herhangi bir mehil tayinine gerek olmaksızın sözleşmeyi derhal tazminatsız sona erdirebilir....’un bu fesih hakkını kullanabilmesi için müşteri’nin aczinin sabit, iflasına hüküm verilmiş olması şartı aranmaz.
3. ...’un işbu sözleşmeyi haklı sebeple feshi halinde, sebebin haklılığı tamamen...’un takdir yetkisi içindedir.
4. Sözleşmenin herhangi bir şekilde sona ermesi halinde de müşteri’nin mevcut bilcümle borçları ve ferileri muaccel olur ve müşteri alınmış fakat kapatılmamış ön ödemeleri (finansmanı) derhal, faktoring ücreti, masraf, faiz gibi ferileri ile birlikte iade etmekle yükümlüdür. Müşteri ayrıca işbu sözleşme uyarınca tahakkuk etmiş sair borçlarını da derhal, nakden ödemek mecburiyetindedir. Müşteri’ye ayrıca bir ihbar ya da ihtar yapılması şartı aranmaz.... tahsilde tekerrür olmamak kaydıyla müşteri’nin bilcümle teminatlarını ayrı ayrı ya da birlikte nakden tahvil ve aynı zamanda kefillerini takip yetkisine sahiptir. Bu halde gerek müşteri gerekse kefiller mükerrerlik iddiasında bulunamazlar.
VI. İHRACAT VE İTHALAT FAKTORİNGİNDE UYGULANACAK DİĞER HÜKÜMLER
1. Müşteri, İthalat İhracat rejimine ilişkin mevzuat ile kambiyo mevzuatına ve bu yasal düzenlemelerde meydana gelebilecek değişikliklere uygun hareket etmeyi, mal, hizmet bedelini yurda getirmeyi, şimdiden kabul, taahhüt ve garanti etmektedir. Mevcud ve ileride meydana gelebilecek değişiklikler sebebi ile tahakkuk eden, edecek bilcümle vergi, resim, harç, fon giderleri, ceza vs. ve bunlarda meydana gelebilecek artışlar, ferileri ile her ne nam altında olursa olsun ihdas olunacak, tahakkuk ettirilecek giderler müşteri tarafından karşılanacaktır.
2. Diğer taraftan müşteri, yukarıda (VI/I) madde hükmü sebebi ile tahakkuk ettirilebilecek cezalar ile faizlerinin ve bilcümle ferilerinin, hukuki ve cezai sorumlulukların tarafına ait olduğunu gayrikabilirücu beyan ve ikrar etmekte, bu nedenlerle mevzuat hükümleri uyarınca da olsa...’un sorumluluğuna başvurulması ihtimalinde,...’u özel ya da kamu kurum ve kuruluşları, resmi daireler, merciler, mahalli idareler karşısında bu cezai hukuki sorumluluklardan, ferilerinden bir talebe, mehil tayinine, dava ikamesi ve hüküm istihsaline gerek kalmaksızın, açılmış davaların sonuçlarını beklemeksizin kurtarmayı, taahhüt, garanti etmektedir.
3. Döviz kurlarındaki artış veya eksilmeler sureti ile meydana gelebilecek tüm riskler müşteri’ye aittir. Müşteri bu riskleri de komisyon vs. gibi giderlere ilişkin artışları karşılamayı şimdiden kabul ve taahhüt etmektedir.
4. Müşteri işbu hüküm ile...’a muhabir factor ya da bankayı tayin yetkisini tanımaktadır. Müşteri’nin, muhabir factor ya da bankanın işlemlerinden, davranışlarından bir zarara uğraması halinde, her ne sebeple olursa olsun...’un bir sorumluluğu mevcud değildir. Bu sorumluluktan beraat hükmü muhabirin her türlü kusuru halinde de geçerlidir.
5. İşbu sözleşmede yer almayan hususlarda ve bu sözleşme hükümleri ile bağdaştığı ölçüde Uluslararası Faktoring kuralları (IFC) hükümleri ve (FCI) kodları uygulanır.
VII. ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER
1. İşbu sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıklarda, yalnız...’un belge ve kayıtlarının münhasır, yegane geçerli delil teşkil edeceği, HUMK’un 287. maddesi hükmü uyarınca müşteri tarafından şimdiden kabul ve ikrar edilmektedir. Müşteri’nin hesap ekstrelerine (II/25) maddesi hükmü uyarınca vaki itirazı dahi birinci cümle hükmünün uygulanmasına engel teşkil etmez.
2. Müşteri’nin bu sözleşmeye herhangi bir aykırılığı halinde veya sözleşmede belirtilen sair hallerde..., herhangi bir ihbara, ihtara, hüküm istihsaline, mehil tayinine, alacağın miktarının yetkili yargı organlarınca önceden tespitine gerek olmaksızın bilcümle ödeme vasıtaları ve teminatları birlikte nakde tahvile, mahsuba, aynı zamanda kefilleri takibe yetkilidir. Müşteri ayrıca ...’un aleyhine girişebileceği takip ya da açacağı her türlü davalarla ilgili olarak ihtiyati haciz, ihtiyati tedbir talebi uygulanması hallerinde, teminat yatırılmasına, gösterilmesine mahal olmadığını peşinen kabul ile teminat iadesi veya yatırılması yolundaki taleplerinden peşinen, gayrikabilirücu feragat etmektedir.
3. Bu sözleşme uyarınca yapılacak ihtar ve ihbarların yazılı ya da faks ile yapılması lüzumludur. Ancak bu ihbar ve ihtarların yetkili imzaları her halde ihtiva etmesi şarttır.
4. Bu sözleşmenin akdi, uygulanması ve teminatların alınması nedeni ile, ödenmesi gereken bilcümle harç, vergi ve resimler ile masraflar müşteri’ye aittir. Bu sebeple ileride tahakkuk ettirilecek farkları, artışları, ferilerini, her ne nam altında olursa olsun ihdas olunacak tahakkuk ettirilecek giderleri de ödemeyi müşteri şimdiden kabul ve taahhüt etmektedir. Diğer taraftan müşteri her ne sebeple olursa olsun tahakkuk ettirilebilecek cezaları ile faizlerin ve bilcümle ferilerinin, hukuki ve cezai sorumlulukların tarafına ait olduğunu gayrikabilirücu beyan ve ikrar etmekte, bu nedenlerle mevzuat hükümleri uyarınca da olsa....’un sorumluluğuna başvurulması ihtimalinde,...’u özel ya da kamu kurum ve kuruluşları, resmi daireler, merciler mahalli idareler karşısında bu cezai ve hukuki sorumluluklardan, ferilerinden, bir talebe, mehil tayinine, dava ikamesi ve hüküm istihsaline gerek kalmaksızın, açılmış davaların sonuçlarını beklemeksizin kurtarmayı taahhüt, garanti etmektedir.
5. İşbu sözleşmenin değişikliklerinin de aynı şekilde yapılması lüzumludur. Aynı şekilde yapılmadıkça değişiklik iddiaları dinlenemez.
6. Sözleşmenini bir kısmının her hangi bir sebeple hükümsüz hale gelmesi, diğer hükümlerin de hükümsüz kalması sonucunu doğurmaz. Ancak tarafların, bu hükümlerin mevcud olmaması halinde işbu sözleşmeyi yapmayacakları açıkça anlaşılan hallerde sözleşme tamamen hükümsüz hale gelir. Sözleşmenin sona ermesi, hükümsüz hale gelmesi müşteri’nin yükümlülüklerini kararlaştırıldığı şekilde ifa ve tasfiye etmesini engellemez.
7. Müşteri veya herhangi bir borçlu,...’a vadelerinde ödeme yapmadığı veya borç muaccel olduğu takdirde, müşteri, bu alacaklar için vade gününden veya muacceliyet tarihinden itibaren aylık %...... oranda temerrüt faizi oranının... tarafından her zaman tek yanlı olarak arttırılabileceğini tacir sıfatıyla beyan ve kabul ile, bu husustaki her türlü dava ve itiraz haklarından şimdiden gayrikabilirücu olarak feragat ettiğini beyan, kabul ve taahhüt eder. Bu oran müteselsil kefiller ve garanti verenlerin temerrütleri halinde de aynen uygulanır.
8. İşbu sözleşmenin yorumu gereken hallerde...’un uygulamaları esas alınır. Müşteri lehine münferit uygulamalar yoruma esas teşkil etmez.
9. Bu sözleşme ile...’un serbestisi ve tayinine bırakılan hususlar müşteri’ye gönderildiği tarihten itibaren ve yeni bir bildirime kadar sözleşmenin mütemmimi olarak yürürlükte kalırlar. Bildirimler ait oldukları dönemler için geçerlidir.
10. Diğer taraftan müşteri bir başka... ile akdolunmuş hali hazırda geçerli bir sözleşmenin mevcut bulunmadığını, işbu sözleşmenin yürürlük süresince kapsamı ve türü ne olursa olsun bir başka... ile Faktoring sözleşmesi akdetmeyeceğini kabul ve taahhüt etmektedir. Müşteri’nin bu hükme muhalefeti halinde..., sözleşmeyi derhal sona erdirme yetkisine sahiptir. Bu halde müşteri’nin iade borcu derhal muaccel olur ve iade II/11,12 hükümleri uyarınca yapılır.
11. Aşağıda isim, unvan ve adresleri yer alan müteselsil borçlu ve müteselsil kefiller, müşteri’nin... ile akdetmiş bulunduğu işbu Faktoring sözleşmesi, özel şartları, bilcümle ekleri, yenilemelerinden ve sair sebeplerden doğmuş, doğacak bilcümle borçlarından işlemiş ve işleyecek faizlerin tamamından........................ (YALNIZ........................................... ..) ile bu borçlu işbu sözleşmenin VII/7. maddesi hükmü gereğince tahakkuk edecek temerrüd faizinden, yargılama giderlerinden müşterek müteselsil borçlu, müteselsil kefil sıfatı ile sorumlu bulunmaktadırlar.
12. Yukarıda anılan Faktoring sözleşmesi ile muacceliyet ve müşteri’nin temerrüdü için ihbar ya da ihtar şart kılınan hallerde de ihbar ve ihtarın müşteri’ye yapılmış bulunması yeterli olup, ayrıca kefillere bir ihbar ya da ihtar şartı aranmaz. Faktoring sözleşmesinin hükümleri uyarınca ihbara, ihtara gerek olmayan hallerde kefillerin borcu müşteri ile birlikte muaccel hale gelir. Temerrüt için de aynı esaslar geçerli olup, yukarıda VII/7. madde hükmünde kararlaştırılan temerrüt faizi oranı temerrüde düşen kefiller hakkında da uygulanır.
13. ..., alacağının teminatını teşkil etmek üzere hangi tarihte verilmiş, tesis edilmiş olursa olsun bilcümle teminatları, rehinleri nakde tahvil ettirmek veya asıl borçluya müracaat etmek mecburiyetinde olmaksızın borcun ve ferilerinin tamamının tediyesini müşteri’den kefillerden ayrı ayrı veya birlikte talep yetkisine sahiptir. Kefiller şahsen temin ve taahhüt ettikleri miktarların tamamından müteselsilen sorumludurlar. Faktoring sözleşmesinin herhangi bir nedenle sona ermesi, kefillerin doğmuş bulunan borçlardan sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
14. Kefillerden birinin isim veya ünvanının yazılmış olmasına rağmen imzasının bulunmaması halinde diğer kefiller hakkında Borçlar Kanunu’nun 488. maddesinin son cümlesi hükmü uygulanmaz. Kefiller ayrıca Borçlar Kanunu’nun 490. maddesinde tanınan haklardan peşinen feragat etmektedirler.
Kefiller, Borçlar Kanunu’nun 493. ve 494. maddelerinde tanınmış olan kefaletten kurtulma imkanını veren haklardan feragat ile bu maddelere dayanarak...’a karşı hiçbir talepte bulunmamayı kabul etmişlerdir.
Kefiller, Borçlar Kanunu’nun 502. maddesinde tanınan haktan vazgeçmekte ve müşterinin iflası halinde iflas masasına, konkordato komiserine, tasfiye memurlarına her türlü kaydı kendileri yaptırmayı taahhüt ve...’un da bu konularda yetkili olmakla beraber bu yüzden hiçbir sorumluluğu bulunmadığını kabul etmektedir.
..., kefil olunan borçlar hakkında tam bir hareket serbestliğine sahip olup, kefillerin bu yüzden durumunun ağırlaştığını ileri sürerek...’a karşı hiçbir iddia ve talep hakları yoktur....’un müşteri’nin taahhütlerini bir veya bir çok defa temdit etmesi, borcu taksitlendirmesi, borç için verilmiş olan teminatların tamamen veya kısmen... tarafından geri verilmesi, fek edilmesi, ibra edilmesi hallerinde de kefiller bunlara şimdiden muvafakat ettiklerini aynen devam edeceğini kabul etmişlerdir.
Kefiller bu borç için veya müşterinin diğer borçları için başka kefillerin de söz konusu olması halinde,...’un dilediği takdirde diğer kefillerin takibinden vazgeçebileceğini, diğer kefilleri veya mirasçılarını ibra edebileceğini ve buna rağmen kefaletlerinin aynen devam edeceğini şimdiden kabul ederler.
15. Müteselsil kefillerden herhangi birine yapılan ihbar ve ihtarlar diğerleri için de hüküm ifade eder.
16. Tarafların isim/unvanları yanında gösterilen adresler geçerli tebligat adresleridir. Adres değişikliklerinin karşı tarafa derhal yazılı olarak bildirilmesi lüzumludur. Bu hükme aykırılık halinde eski adrese veya herhangi bir resmi makama (Ticaret sicili, vergi dairesi, tapu vs.) bildirilmiş adreslerden birine gönderilen tebligatlar geçerli tebligat hükmündedir.
17. İşbu sözleşmeden doğacak ihtilaflarda İstanbul (Merkez/Sultanahmet) Mahkemeleri ve İcra Müdürlükleri yetkilidir.
18. İşbu, sözleşme aşağıda yer alan özel şartlar ile .../.../.... tarihinde, ............... ilinde 1 nüsha olarak tanzim ve imza edilmiştir.
Sözleşme Konusu Satışlar (Yurtiçi/Yurtdışı):
Azami Faktoring Hacmi:
(YALNIZ/)
Ön Ödeme (Finansman) Oranı: -
Faktoring Komisyonu: -
Faktoring Ücreti: -
Diğer Masraflar:
MÜŞTERİ/MÜŞTERİLER...
MÜŞTEREK MÜTESELSİL BORÇLU
MÜTESELSİL KEFİLLER
ADI SOYADI/ÜNVANI
ADRES
İMZA
SONUÇ
Yukarıda ayrıntılı bir şekilde anlatmaya çalıştığım factoring finansman tekniği; hem global hem de ulusal anlamda pek çok avantajı beraberinde getirdiği ve orta ölçekli firmalara kesintisiz likidite imkanı sağladığı için çok sık kullanılması gerektiğini düşünüyorum. Ancak ülkemize 1980’lerdeki dışa açılma politikası ile gelen bu teknik, ticari hayatta yeterince kullanılmamaktadır. Yine ülkemizde factoring’in gerçek olmayan türüyle kullanılması orta ölçekli firmaların factoring yöntemini tercih etmemelerine neden olmaktadır. Bu türde önemli bir finansman tekniği olan factoring için, meclisin münferit bir yasal düzenleme yapması gerekir. Çünkü karma niteliğe sahip bu finansman türünün, kıyas yoluyla bir çok düzenleme içinde bulunan dağınık hükümlere göre değerlendirilmesi kanaatimce uygulamada karmaşaya sebep olmaktadır.
Bu nedenle factoring gerçek manasıyla uygulandığında ve mevzuat açısından da factoring tekniği için münferit bir yasal düzenleme yapıldığında; KOBİ’ler tarafından daha çok tercih edilecek böylece piyasadaki likidite sorunu çözülerek, KOBİ’lerin ihracat potansiyeli artarak milli ekonomimiz değer kazanacak, buna bağlı enflasyon ve fiyatların düşmesine yarayacaktır.
KAYNAKÇA
· ÇAVUŞOĞLU, Uyanık Ayfer, Factoring ve Özellikle Milletlerarası Özel Hukukta Factoring Sözleşmesi, Adana 2004
- DOĞRU, Halil, Faktoring ve Menkul Kıymetleştirme İşlemlerinin Hukuki Niteliği ve Ödünç Olarak Kabullerinin Yaratacağı Hukuki Meseleler, Legal Hukuk Dergisi-Eylül 2007
- EMEK, Uğur, Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Yeni Finansman Yöntemlerinin Uygulanabilirliği –Finansal Kiralama, Factoring-, DPT Yayınları Ankara 1994
· İNAL, Zehra, Factoring Uygulamaları Ve İşletmelerin Finansal Yapılarına Etkisi, İnönü Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Malatya 2006,
- KILIÇOĞLU, Ahmet, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2006,
- KOCAMAN, Arif, Factoring İşleminin Hukuki Niteliği, Ankara, 1992
- ÖZAKMAN, Cumhur, Faktoring Sözleşmeleri, İstanbul 1989
- ŞAHİN, Cumhur, Alacakların Yönetiminde Faktoring’in Belirleyicileri ve Kobilere Yönelik Bir Uygulama, Dumlupınar Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2006,
- ŞENER, Oruç Hami, Faktoring’de Borçlunun Hukuki Durumu ve Özellikle Temlikin Sözleşmeyle Yasaklanması, Seçkin Yayınları Ankara 2005
- TEKŞEN, Ömer, Barter İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Vergilendirilmesinin Yeni Finansal Tekniklerle Karşılaştırılarak İncelenmesi, Yayınlanmış Doktora Tezi, İstanbul 2006,
- TOROSLU, M. Vefa, Hukuksal Ve Finansal Açıdan Factoring Teorisi, Uygulaması Ve Muhasebesi, Kazancı Yayınları İstanbul 2005,
· http://www.faktoringdernegi.org.tr/index.asp?Mtype=5&Op=41 (14/11/2008)
[1] Arif KOCAMAN, Factoring İşleminin Hukuki Niteliği, Ankara, 1992, s.16. ; M. Vefa TOROSLU, Hukuksal ve Finansal Açıdan Factoring Teorisi, Uygulaması Ve Muhasebesi, Kazancı Yayınları İstanbul 2005, s.1. ; Ayfer Uyanık ÇAVUŞOĞLU, Factoring ve Özellikle Milletlerarası Özel Hukukta Factoring Sözleşmesi, Adana 2004, s.8.
[2] KOCAMAN, s.21. ; TOROSLU, s. 1-2. ; Oruç Hami ŞENER, Faktoring’de Borçlunun Hukuki Durumu ve Özellikle Temlikin Sözleşmeyle Yasaklanması, Seçkin Yayınları Ankara 2005, s.5-6. ; Uğur EMEK, Kamu İktisadi Teşebbüslerinde Yeni Finansman Yöntemlerinin Uygulanabilirliği –Finansal Kiralama, Factoring-, DPT Yayınları Ankara 1994, s.76.
[3]Cumhur ÖZAKMAN, Faktoring Sözleşmeleri, İstanbul 1989, s.13. ; Erkut ONURSAL, Dış Ticaretin Finansmanında Factoring ve Factoring’in Hukuki Çerçevesi, (http://www.alomaliye. com/faktoring_dis_ticaretin_finans.htm.) (12/11/2008) ; Halil DOĞRU, Faktoring ve Menkul Kıymetleştirme İşlemlerinin Hukuki Niteliği ve Ödünç Olarak Kabullerinin Yaratacağı Hukuki Meseleler, Legal Hukuk Dergisi-Eylül 2007, s.2857.
[4] TOROSLU, s. 3. ; ÇAVUŞOĞLU, s. 12. ; ONURSAL, s. 1. (http://www.alomaliye.com/faktoring_dis_ ticaretin_finans.htm.) (12/11/2008) ; Güray KÜÇÜKKOCAOĞLU, Factoring Doc. s. 1. (http://www.baskent. edu.tr/~gurayk/finpazpazartesi8.doc) (13/11/2008) ; Cumhur ŞAHİN, Alacakların Yönetiminde Faktoring’in Belirleyicileri ve Kobilere Yönelik Bir Uygulama, Dumlupınar Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya 2006, s.48. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/2008) ; Zehra İNAL, Factoring Uygulamaları Ve İşletmelerin Finansal Yapılarına Etkisi, İnönü Üniversitesi İşletme Anabilim Dalı Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Malatya 2006, s.43. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/2008)
[5] KOCAMAN, s.7. ; ÇAVUŞOĞLU, s. 15. ; TOROSLU, s.4.
[6] EMEK, s. 95.
[7] EMEK, s.94.
[8] TOROSLU, s. 41. ; EMEK, s. 96. ; ONURSAL, s. 5. (http://www.alomaliye.com/faktoring_dis_ticaretin _finans.htm.) (12/11/2008)
[9] TOROSLU, s. 42.
[10]İNAL, s. 90. (http://tez2.yok.gov.tr)(11/11/2008) ; http://www.faktoringdernegi.org.tr/index.asp?Mtype=5& Op=41 (14/11/2008)
[11] ONURSAL, s. 5. (http://www.alomaliye.com/faktoring_dis_ticaretin_finans.htm.) (12/11/2008)
[12] İNAL, s. 105-106-107. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/2008) ; KÜÇÜKKOCAOĞLU, s.10-11. (http://www.baskent.edu.tr/~gurayk/finpazpazartesi8.doc) (13/11/2008)
[13] TOROSLU, s. 52-56. ; ONURSAL, s. 5-7. (http://www.alomaliye.com/faktoring_dis_ticaretin_finans.htm.) (12/11/2008) ; EMEK, s. 99-102. ; KÜÇÜKKOCAOĞLU, s. 9. (http://www.baskent.edu.tr/~gurayk/ finpazpazartesi8.doc) (13/11/2008)
[14] ŞENER,s. 6. ; ONURSAL, s. 1. (http://www.alomaliye.com/faktoring_dis_ticaretin_finans.htm.) (12/11/2008) ;İNAL, s.41. ( http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/2008)
[15] ŞENER, s. 8-9.
[16] ÖZAKMAN, s. 56. ; KOCAMAN, s. 24. ; ÇAVUŞOĞLU, s. 27. ; TOROSLU, s. 5. ; EMEK, s. 79. ;
[17] TOROSLU, s. 6. ; EMEK, s. 79. ; KOCAMAN, s. 29. ; ÇAVUŞOĞLU, s. 30. ; ŞAHİN, s. 58. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/2008)
[18] TOROSLU, s. 7. ; KOCAMAN, s. 34. ; ÇAVUŞOĞLU, s. 33.
[19] ÇAVUŞOĞLU, s. 34.
[20] TOROSLU, s. 6. ; EMEK, s. 80. ; ÇAVUŞOĞLU, s. 28.
[21] ÇAVUŞOĞLU, s. 28. ; ŞAHİN, s. 57. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/08) ; İNAL, s. 52-53. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/08)
[22] ÖZAKMAN, s. 28. ; ŞENER, s. 14.
[23] ŞENER, s. 16.
[24] KOCAMAN, s. 112 ve 114. ; ŞENER, s. 16.
[25] KOCAMAN, s. 116. ; ÖZAKMAN, s. 96. ; ŞENER, s. 16-17.
[26] Ahmet KILIÇOĞLU, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2006, s. 598-599.
[27] Bkz. Türk Borçlar Kanunu Tasarısı md. 196.
[28] DOĞRU, Legal Hukuk Dergisi-Eylül 2007, s. 2860.
[29] Emsal factoring sözleşmesi için bkz. aşağıda s. 31.
[30] ONURSAL, s. 2. (http://www.alomaliye.com/faktoring_dis_ticaretin_finans.htm.) (12/11/2008)
[31] TOROSLU, s. 7-8. ; EMEK, s. 81-82.
[32] TOROSLU, s. 9. ; EMEK, s. 83.
[33] TOROSLU, s. 10. ; ÇAVUŞOĞLU, s. 38-39.
[34] KOCAMAN, s.46. ; ÇAVUŞOĞLU, s. 38.
[35] TOROSLU, s. 12.
[36] TOROSLU, s.12-13. ; EMEK, s. 88.
[37] ŞAHİN, s. 73. ( http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/08) ; TOROSLU, s. 19-20.
[38] EMEK, s. 90.
[39] TOROSLU, s. 33-34. ; EMEK, s. 90-91. ; KOCAMAN, s. 34. ; Ömer TEKŞEN, Barter İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Ve Vergilendirilmesinin Yeni Finansal Tekniklerle Karşılaştırılarak İncelenmesi, Yayınlanmış Doktora Tezi, İstanbul 2006, s. 70-71. ; ŞAHİN, s. 74-75. ( http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/08) ; İNAL, s. 62-66. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/08) ; ONURSAL, s. 4–5. (http://www.alomaliye.com/faktoring_dis_ticaretin_finans.htm.) (12/11/2008)
[40] TEKŞEN, s. 72. ; İNAL, s. 69. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/08) ; ŞAHİN, s. 75. ( http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/08)
[41] TOROSLU, s. 25-26. ; İNAL, s. 80. (http://tez2.yok.gov.tr) (11/11/08) ; ŞAHİN, s. 76. (http://tez2.yok.gov .tr) (11/11/08)
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Factoring Sözleşmeleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Özge Kaya'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Factoring Sözleşmeleri
