|
HIV/AIDS
SORUNLAR VE HAK İHLALLERİ
İÇERİK:
Dünyada HIV/AIDS
Türkiye'de Durum
Pozitif Yaşam Destek Merkesi Projesi
Danışma Araçları
Gizlilik İlkesi
Danışma Sayısı
Yaşanan Sorunlar Ve İhlaller
Haklar ve Hukuksal Dayanakları
Sonuç
Öneriler
Yararlanılan Kaynaklar
DÜNYADA HIV/AIDS
BM raporlarına göre, günümüzde 40 milyondan fazla insan HIV/AIDS virüsüyle yaşıyor. Bu güne kadar HIV/AIDS virüsünden etkilenerek ölen insan sayısı 21 milyon. Dünyanın değişik yerlerinde günde 14 bin civarında insan HIV/AIDS virüsünden etkilenmektedir.
TÜRKİYE'DURUM:
2003 yılı itibariyle Türkiye’nin nüfusu 70,8 milyondur.
(10)
Nüfusun yaklaşık yarısı 25 yaşın altındadır ve HIV/AIDS’in saldırgan etkilerine çok açık olan adölesan yaş grubunun (10-19 yaş) oranı yüzde 18,5’dir
Resmi olarak rapor edilen HIV/AIDS vakalarının büyük bir çoğunluğu 15 – 39 yaş grubunda kümelenmektedir. Bu, infekte bireylerin üçte ikisinin virüsle 20’li yaşlarında temas ettikleri anlamına gelmektedir. Rapor edilen vakaların arasında, heteroseksüel cinsel temas ana bulaşma yoludur. HIV pozitif vakalarının cinsiyete göre dağılımı, erkekler ve kadınlar arasında bir denge oluşacak şekilde değişmeye başlamıştır. 15 – 19 yaş grubunda HIV ile infekte çocukların üçte ikisini kızlar oluşturmaktadır.
2003 yılı verilerine göre 1985-2003 yılları arasında 0-14 yaş grubunda HIV virüsü taşıyan ya da AIDS hastalığına yakalanan otuz iki vaka bildirilmiştir
2005 yılı Sağlık Bakanlığı’nın istatistiklerine göre
Ekim,1985 – Haziran, 2006 tarihleri arasındaki dönemde 15 yaşın altındaki HIV pozitif çocukların toplam sayısı 51;
15–19 yaş arasındaki HIV pozitif çocukların toplam sayısı 59;
HIV enfeksiyonunun anneden çocuğa bulaştığı vakaların toplamı ise 41 olmuştur T.C. Sağlık Bakanlığı HIV/AIDS Veri Tabloları; 01 Ekim 1985 – 31 Aralık 2006;
TÜRKİYE’DE BİLDİRİLEN AIDS VAKA VE TAŞIYICILARININ YAŞ
VE CİNSİYETE GÖRE DAĞILIMI (Ekim 1985 – Haziran 2006)
YAŞ GRUPLARI ERKEK KADIN TOPLAM
0 13 4 17
1-4 5 11 16
5-9 3 8 11
10-12 3 2 5
13-14 1 1 2
15-19 23 36 59
20-24 142 163 305
25-29 227 127 354
30-34 298 99 397
35-39 251 51 302
40-49 279 68 347
50-59 148 60 208
60+ 69 25 94
BLNM 200 95 295
TOPLAM 1662 750 2412
POZİTİF YAŞAM DESTEK MERKEZİ PROJESİ:
Pozitif Yaşam Derneği ;Sağlık Bakanlığı Ve Küresel Fon desteği ile Pozitif Yaşam Destek Merkezi projesi kapsamında HIV taşıyıcıları ve yakınlarına hukuki danışma ve destek sağlanmıştır.Proje; sağlanan başkaca kaynaklar desteği ile halen sürdürülmektedir.
DANIŞMA ARAÇLARI:
Hukuki danışmalar için görüşme günü olarak Cuma günleri tespit edilmiş ve merkeze gelen danışanlara yüz yüze danışma olanağı oluşturulmuştur.
Derneğe gelemeyen ve özellikle şehir dışında,yurtdışında olan danışanlar çoğunlukla telefon,bazen de mail yolu ile danışma alabilmişlerdir.
Yine telefonla danışma alan danışanlar yüz yüze derneğe gelip görüşmeler de yapmışlardır.
GİZLİLİK İLKESİ:
Danışmalar sırasında ,danışanlar dilerlerse kimlik bilgilerini paylaşmamış ve kural olarak danışma kayıtları kodlu sistemde yapılmıştır.Bilgi ve öyküye hiç kimsenin ulaşması mümkün değildir.
DANIŞMA SAYISI:
Proje kapsamında 91 görüşme yapılmış , benzer veya farklı 109 konuda danışma verilmiştir
HIV tanısı nedeniye yaşanan sorunlar ve ihlaller incelendiğinde en yüksek oranı gizlilik hakkına ilişkin sorunların oluşturduğu gözlenmiştir.
Bu hakkın ihlali ile birlikte ayrımcılık kaçınılmaz olarak HIV taşıyıcılarının hayatına girmekte ve çoğu kez işten çıkarma veya işten çıkmak zorunda kalma ile sonuçlanan bir süreç yaşanmaktadır.
Çalışma hakkından doğrudan veya dolaylı olarak yoksun kalma sosyal güvenlik hakkını ortadan kaldırmakta ve özellikle tedaviye ulaşımda çok ciddi sorunlarla karşılaşılabilmektedir.
Danışanlar yeniden ihlal kaygısı yaşanacağından kaygı duymakta ve genellikle etkili bir iç hukuk yoluna başvuramamaktadır.(A)
http://img138.imageshack.us/img138/8821/hivdisilf1.jpg
Doğrudan HIV taşıyıcısı olmaya ilişkin danışma bulguları ve oranları aşağıdaki gibidir.(B)
http://img81.imageshack.us/img81/6862/hivdanismayd1.jpg
YAŞANAN SORUNLAR VE İHLALLER:
657 sayılı yasaya tabi kişilerin reçetelerinde tanı yazılması zorunluluğu, reçetenin eczacı tarafından tahsilat için kurum muhasebesine götürülmesi ;tıbbi bilginin açıklanması yasağının ,yasal yollardan ihlaline örnektir. Bu durum memurların tedaviye ulaşmalarını engellemektedir. Kayıtlara göre Türkiye’de HIV tanısı almış hiçbir memur bulunmamaktadır.
Hastane ortamında HIV tanısı alanların tüm reçete ve evraklarına HIV pozitif yazısının yazılması, bu dosyaların özen gösterilmeden ortada bulunması, isteyen kişinin buna ulaşması, evrakların açıkta bırakılarak tanının ve tanı alanın teşhiri,
HIV tanısı alan kişinin odasına karantina uygulanması,
HIV tanısı alan annenin bebeği yatağına kocaman HIV yazısının yazılması
Askerlikten muafiyet yazılarında HIV tanısının açıkça belirtilmesi,bu nedenle işe alınmama veya öğrenildiğinde dolaylı biçimde işten çıkarılma
Sağlık personeli tarafından henüz doğrulanmamış ve sonradan negatif olduğu anlaşılan bir şüpheli test sonucun aile ile paylaşılması.
Test sonuçlarının,test yaptıranın dışındaki kişilere kolaylıkla verilmesi,açıklanması,sonuçların telefon eden kişilere bile rahatlıkla söylenmesi
Kıbrıs’ta tanı alan kişi, iç işleri bakanlığına ihbar edilmesi, iç işleri bakanlığı asayişe haber vermiş, kolluk çevresini ve ailesini haberdar etmiş ve HIV nedeniyle ifade alma ve test yaptırılmasının istenmesi
Özel sigorta şirketleri HIV tanısı nedeni ile tıbbi tanıyı acente ile paylaşmaktan kaçınmaması, poliçeyi de iptal etmesi, veya HIV ile ilgili olmayan tedavi giderlerini de karşılamaması
Aynı işyerinde çalışan kişilerin tedavi merkezinde, danışanın tanısını öğrenmeleri ve iş yerine bildirmeleri sonucu işten atılma
HIV tanısı nedeni ile tüm işyeri çalışanlarının tanıyı öğrenmeleri ve işten çıkarma
İstirahat raporuna(ortopedi sorunu olmasına karşılık) HIV tanısını iliştirmesi
Evlilik öncesi test sonucunun evlendirme memurunca görülmesi
HIV nedeniyle çalışamaz raporunun verilmesi
Tanı nedeni ile işyerinde pozisyon değişimi
HIV tanısı nedeniyle sınırdışı edilme
HIV tanısı alan kişinin avukatının küfür ve tehdite maruz kalması
Tedavi sırasında abartılmış önlem alınması
Kan alınması ve muayenede hastaya ayrımcı ve kötü davranma
HIV tedavisinin özel bir güne bırakılarak o gün gelen hiv taşıyıcılarının diğer hastalarca tanınması
Terminal dönemde olan hastanın hastaneye kabul edilmemesi
HIV’i her ne kadar kapsam dışı bırakarak sözleşme yapmış olsalar da Özel Sağlık sigortalarının HIV tanısının alınması durumunda gerekçe göstermeden sözleşmenin sona erdirilmesi
Çalışamaz raporu verilen kişilerin maluliyet statüsünden yararlanamamaları.
Kendisine kasten HİV bulaştırıldığını iddia eden mağdurun hukuk yollarına başvurduğunda kimlik bilgilerinin korunmayacağı kaygısı ile şikayet yolunu deneyememesi,
Tedaviye ulaşamayan devlet memurlarının kimlik bilgilerinin açıklanacağı,işlerini ve sosyal çevrelerini kaybedeceği,özel hayatının gizliliğinin ihlal edileceği kaygısı ile dava açamaması konularında danışmışlardır.
SONUÇ:
Taraf olduğumuz Uluslararası sözleşmelerde kişisel bilgilerin ,kişinin rızası dışında açıklanamayacağı ve ayrımcılık yasağı güvenceye bağlamış ve bu bu hak yasalarca da desteklenmiştir.
Bu hukuksal güvencelere karşın ihlaller yaygındır veya büyük bir tehdit oluşturmaktadır.
HIV’le ilişkili haklara fiilen saygı gösterilmesini güvence altına almak ve salgına en etkili
biçimde yaklaşmak üzere yeni politikaların oluşturulması,hükümetin bu stratejilerin
uygulanmasına olanak verecek siyasi iradeyi göstermesi ve mali kaynakları sağlaması
sorumluluğu bulunmaktadır.
ÖNERİLER:
Ayrımcılığa karşı hazırlanmış olan genel yasalar,kişilerin ve grupların korunabilmeleri yönünde tasarlanmalı veya yeniden düzenlenmelidirler.
Maluliyet yasaları, HIV ve AIDS için tanımlanan iş görememezlik durumlarını da kapsayacak şekilde tasarlanmalı veya yeniden düzenlenmelidirler.
Hak ihlalinde davanın hızlı ve etkin bir yasal yol olanağı sağlanmalı ,yargılamanın tüm aşamalarında gizlilik ilkesi sağlanmalı,davaların kamu yararına çalışan kurumların HIV ile yaşayan insanlar adına davalar açabilmesini de mümkün kılacak şekilde düzenlemeler yapılmalıdır.
Toplumdaki çeşitli grupların sahip oldukları pozisyonlara ve maruz kaldıkları muamelelere etki eden geleneksel ve alışılagelmiş kanunlar, ayrımcılık karşıtı yasaların ışığında tekrar gözden geçirilmelidirler.
Genel anlamda mahremiyet ve kişisel gizlilik yasaları tasarlanmalıdır. Bireylere ait HIV ile alakalı bilgiler, korunması mecburi olan kişisel/tıbbi veri konusunun tanımına dahil edilmelidir, ve bireylerin HIV ile bağlantısı bulunan bilgilerinin izinsiz bir biçimde kullanılması ve/veya duyurulması yasaklanmalıdır.
Yasalar, mevzuatlar ve toplu sözleşmeler, çalışanların işyerlerindeki haklarını güvence altına alacak şekilde tasarlanmış veya o seviyeye çekilmiş olmalıdır.
Ayrımcılık karşıtı ve koruyucu yasalar, kadınların ve çocukların HIV enfeksiyonu, ve HIV ile AIDS’in yıkıcı etkileri karşısındaki savunmasızlıklarının şiddetini azaltabilmek için, HIV bağlamında maruz bırakıldıkları insan hakları ihlallerinin miktarını en aza indirgeyecek biçimde tasarlanmalıdır.
HIV’den etkilenen kişilerin hakları konusunda eğitilmeleri için hukuki danışma desteklemeli, kişilerin bu haklarını kullanabilmeleri için ücretsiz hukuk hizmeti verilmesini sağlamalı,
HIV’le ilişkili hukuki konularda uzmanlığın gelişmesini ve koruma için mahkemeler dışında sağlıkla ilgili şikayet birimleri ve insan hakları komisyonları gibi diğer mekanizmaları devreye sokmalıdır.
Devlet HIV’le ilgili damgalamayı ve ayrımcılığı azaltmak için tedbirler almalı ve toplum içindeki önyargılara ve eşitsizliklere işaret ederek destekleyici ve kolaylaştırıcı bir çevre yaratılmasını teşvik etmeli ve sosyal ortam içinde olumlu davranış değişimlerinin olmasını sağlamalıdır.
Devlet HIV’le yaşayan kişilerin ve risk altındaki grupların onurlarına ve haklarına saygı duyulmasını teşvik etmek için programları tasarlarken ve uygularken medya gruplarını, STK’ları ve HIV’le yaşayan kişilerin oluşturdukları ağları desteklemeli ve çeşitli medya araçlarını kullanmalıdır .
Devlet eğitim kurumlarını (ilk ve orta öğretim kurumları, üniversiteler ve teknik liseler, yetişkin eğitimleri ve sürekli eğitim merkezleri) sendikaları ve iş yerlerini, HIV ve insan hakları/ayrımcılık yapmama konularını (örn. insan ilişkileri, yurttaşlık/sosyal konular, yasal konular, sağlık bakımı, yasaların uygulanması, aile yaşamı ve/ya cinsel eğitim ve refah/danışmanlık) ilgili müfredat eklemeleri yapılmalıdır.
Devlet devlet memurları, polisler, hapishane çalışanları, politikacılar ve köy, cemaat ve dini liderlerle uzmanlar için HIV’le ilişkili insan hakları eğitimleri desteklemelidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
Pozitif Yaşam Derneği/Pozitif Yaşam Destek Merkezi Ağustos 2006/2007 Hukuk Danışma Verileri
2H-HIV/AIDS Ve İnsan Hakları Üzerine Uluslararası Kılavuz UNAİDS/2006(Murat Yüksel'in Çevirisi)
DİE ve DPT Nüfus Projeksiyon Tahminleri (1990 – 2010)
HIV/AIDS Durum Analizi, 2003; BM HIV/AIDS Tema Grubu
T.C. Sağlık Bakanlığı HIV/AIDS Veri Tabloları; 01 Ekim 1985 – 31 Aralık 2006
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Hiv/aids... Sorunlar Ve Hak İhlalleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Habibe Yılmaz Kayar'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Hiv/aids... Sorunlar Ve Hak İhlalleri
