ADLİYELERE FOTOĞRAF MAKİNESİ SOKULABİLİR Mİ, FOTOĞRAF ÇEKİLEBİLİR Mİ?
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun yürürlüğe girmesinden sonra adliyelere fotoğraf makinesi sokulup sokulamayacağı, adliye binaları içerisinde fotoğraf çekilip çekilemeyeceği konusunda değişik görüşler ortaya atıldığı gözlenmektedir.
Bu bağlamda son olarak, Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü’nün 01.01.2006 tarih ve B.03.0.CİG.0.00.00.05/010.06.02/26 sayılı genelgeleri uyarınca Ankara Adliyesi’ne fotoğraf makinesi sokulmasını ve duruşmalarda fotoğraf çekilmesini yasaklayan Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nın idari mahiyetteki bu işlemine karşı bir medya mensubunun İdare Mahkemesi nezdinde açtığı yürütmeyi durdurma talepli davayı kazandığına ilişkin haberler medyada yer almıştır.
Kanımızca sorunun bu şekilde gündeme gelmesi; Hükümet tarafından Meclis’e sunulan Ceza Muhakemesi Kanunu Tasarısının 189 uncu maddesinin birinci fıkrasının değiştirilerek kanunlaştığının gözden kaçırılması ve Tasarı’daki Gerekçe’nin maddenin yeni haline uyarlanmamasından kaynaklanmaktadır.
Aşağıda tam metni sunulan Tasarı’nın 189 uncu maddesinin birinci fıkrasında ve bu düzenlemeye uygun Gerekçe’de; kayıt ve nakil olanağı sağlayan aletlerden, TBMM.’de kabul edilen 183 üncü maddenin birinci fıkrasında ise kayıt veya nakil olanağı sağlayan aletlerden bahsedilmektedir. Dikkat edilirse Tasarı’da kayıt ve nakil işlevini gerçekleştirme kapasitesine sahip, bu iki niteliği birlikte bünyesinde bulunduran aletler, yürürlükteki madde metninde ise kayıt veya nakil yapabilecek aletler tanımlaması mevcuttur. Bir fotoğraf makinesinin kayıt ve nakil işlevlerini aynı anda birlikte yerine getiremeyeceği açıktır. Bu işlevleri televizyon kameraları veya benzeri sair aletler yerine getirebilir. Fotoğraf makinelerinin ise, kayıt yapabilme özellikleri olmakla birlikte nakletme özellikleri yoktur. Dolayısıyla Tasarı’nın 189 uncu maddesinin birinci fıkrasındaki bu tanıma uygun olarak düzenlenen Gerekçe’ye göre adliye binaları içerisine ve duruşma salonlarına fotoğraf makinesi sokulabilmesi ve hatta bu mekanlarda fotoğraf çekilebilmesi mümkün idi. Ancak madde bu haliyle kanunlaşmamıştır. Yürürlükteki 183 üncü maddedeki tanımda ; (ve) bağlacı yerine (veya) bağlacı kullanılarak kayıt veya nakil olanağı sağlayan aletlerden bahsedilmiş ve fotoğraf makinelerini de içine alacak şekilde yasağın kapsamı genişletilmiştir. Bu düzenlemeye göre artık hem kayıt yapacak ve hem de nakil yapacak aletlerin cümlesinin adliye binalarının içerisinde ve özellikle duruşma salonlarında kullanılmasının yasaklandığı söylenebilir. Diğer bir deyişle televizyon kameralarında olduğu gibi artık bu aletlerin kayıt ve nakil işlevlerini aynı anda bünyelerinde bulundurmaları aranmamış, kayıt yapan aletler (fotoğraf makineleri) ile kayıt ve nakil yapan aletlerin (televizyon kameraları) tümü yasak kapsamına alınmıştır. Yasalaşan 183 üncü maddenin Gerekçe’sinde buna uygun değişiklik yapılmadığı ve 189 uncu maddenin Gerekçe’sindeki; “ Madde, her türlü sesli ve görüntülü kayıt ve nakil olanağı sağlayan aletleri yasakladığından fotoğraf çekilmesine engel yoktur.” cümlesi aynen kaldığı için değişik yorumlar söz konusu olabilmektedir.
Kanımızca bu konuda değişik fikirler serdedilmesinin diğer bir nedeni de maddedeki yazılım hatasıdır. 183 üncü maddede nedense; “adliye binası içerisinde ve duruşma başladıktan sonra duruşma salonunda” tümceleri birlikte kullanılmıştır. Halbuki “adliye binası içerisinde” denildikten sonra ayrıca “duruşma başladıktan sonra duruşma salonunda” lafzının kullanılmasına gerek yoktu. Zira “duruşma salonları” zaten adliye binalarının içerisindedir. Bunu aynı cümle içerisinde ayrıca zikretmenin mantıklı bir açıklaması yoktur ve doğal olarak farklı yorumlara neden olmaktadır. Gerçi çok istisnai bazı hallerde duruşmaların adliye binaları dışında yapıldığı vakidir, şayet kastedilen bu ise bunun açık bir şekilde yazılması icap ederdi. Zaten 183 üncü maddedeki; “ Bu hüküm adliye binası içerisinde ve dışındaki diğer adli işlemlerin icrasında da uygulanır.” cümlesi bu ihtimali dahi karşıladığı için buna gerek de yoktur. Adliye binası dışındaki adli işlemlere örnek olarak; keşif, yer gösterme, adli muayene, otopsi ve benzeri konulardaki düzenlemeler gösterilebilir.
183 üncü maddedeki düzenlemeye göre bu yasağın iki istisnası vardır. Bunlar da aynı Yasanın 180 inci maddesinin beşinci fıkrası ile 196 ncı maddenin dördüncü fıkrasındaki hallerdir. Bunlardan ilki; tanıklarla bilirkişilerin aynı anda sesli ve görüntülü olarak beyanlarının alınması, ikincisi ise; sanıkların yine aynı teknik imkanlar kullanılarak sorgularının yapılması ile alakalı olup, medya mensuplarının adliyelerde ya da duruşma salonlarında bu niteliklere sahip aletleri kullanmaları ile alakalı değildir. Diğer bir deyişle yasakoyucu sadece bu iki istisnai halde sesli ve görüntülü iletişim vasıtalarının adliye binalarına ve duruşma salonlarına sokulmasına ve kullanılmasına cevaz vermektedir. Şüphesiz ki bu iletişim vasıtalarını medya mensupları değil bu işle görevlendirilen memurlar kullanacaktır.
Netice olarak; medya mensuplarının, fotoğraf makinelerini adliye binalarında ve duruşma salonlarında kullanmaları, fotoğraf çekmeleri mümkün değildir, dolayısıyla kullanımları yasaklanan bu makinelerin binalara ve duruşma salonlarına sokulmak istenmesindeki ısrarın mantıklı bir açıklaması da bulunmamaktadır.
(Hükümet Tasarısı) Madde 189/1. – 186 ncı maddenin son fıkrası ile 202 nci maddenin dördüncü fıkrası hükmü saklı kalmak üzere, adliye binası içerisinde ve duruşma başladıktan sonra duruşma salonunda her türlü sesli veya görüntülü kayıt ve nakil olanağı sağlayan aletler kullanılamaz. Bu hüküm adliye binası içerisinde ve dışındaki diğer adli işlemlerin icrasında da uygulanır.
(Hükümet Tasarısı) Madde 189. - (Gerekçe) Madde, ülkemiz bakımından yeni bir hüküm getirmiş olmaktadır. İtalya, İspanya, Polonya'da, bazen duruşmalar kayda alınarak veya kısmen televizyonda yayınlanmakta ve bu yayınların halkın haber alma gereksinimini karşılaması veya eğitim amacıyla yapıldığı öne sürülmektedir. Ancak öğreti, bu tür yayınların suçsuzluk karinesini ihlâl ettiğini, mahkeme salonuna şiddet getirdiğini, adaletin koşulu olan sükûneti bozduğunu, savunmayı güçleştirdiğini, adalete siyasetin karıştırılmasını tahrik ettiğini ileri sürmekte ve mahkeme salonlarına kameraların sokulmasının yasaklanmasını istemektedir.
Fransız kanun koyucusu duruşmalarda televizyon kayıtlarını ancak adlî tarih yönünden arşiv kurmak amacı ile ve istisnaî olarak kabul etmektedir. (11 Temmuz l985 Kanunu)
Maddede, 186 ncı maddenin son fıkrası ile 202 nci maddenin dördüncü fıkrası hükmü saklı kalmak üzere duruşma salonunda ve adliye binasının içerisinde ses veya görüntü kaydedici aletlerin kullanılması yasaklanmaktadır. Hüküm, Fransız ve Alman Kanunlarından esinlenerek düzenlenmiştir. Duruşmanın açıklığı, kullanılagelen duruşma salonunun alabildiği kadar kişiye açık bir duruşma yapılması demektir. Naklen yayın şeklinde duruşmanın yayınlanması açıklığın gereği değildir. Bu tür yayınlar sanığın suçsuzluk karinesinin ihlâli niteliğinde görülmüştür. Yasak, adliye binası dışındaki diğer adlî işlemlerin icrası sırasında da uygulanacaktır. Diğer bir ifadeyle hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından yapılan keşif veya polis tarafından istisnaî hâllerde yapılabilen yer gösterme işlemlerinde de ses ve görüntü alıcı aletlerin kullanılması yasaklanmaktadır. Tutanak düzenlenmesi amacıyla yapılan ve yasanın izin verdiği ses ve görüntü kayıtlarının bu yasak kapsamına girmeyeceği açıktır.
Madde, her türlü sesli ve görüntülü kayıt ve nakil olanağı sağlayan aletleri yasakladığından fotoğraf çekilmesine engel yoktur. Ancak mahkeme başkanı veya hâkim, duruşmanın amacını ihlâl edecek surette abartılı biçimde fotoğraf cihazlarının kullanılmasını yargılamanın düzenini sağlamak hususundaki yetkisine dayanarak menedebilir. Adliye binası içerisinde söz konusu aletler mutlak olarak kullanılamayacak, bu suretle adliye koridorlarında taraflar arasındaki dövüşmeleri tahrik edebilecek faaliyetlere son verilecektir. Duruşma salonunda ise duruşma başladıktan sonra söz konusu aletlerle görüntü alınması yasaklanmaktadır.
5271 S.K. Madde 183. – 180 inci maddenin 5 inci fıkrası ile 196 ncı maddenin dördüncü fıkrası hükmü saklı kalmak üzere, adliye binası içerisinde ve duruşma başladıktan sonra duruşma salonunda her türlü sesli veya görüntülü kayıt veya nakil olanağı sağlayan aletler kullanılamaz. Bu hüküm adliye binası içerisinde ve dışındaki diğer adli işlemlerin icrasında da uygulanır.
5271 S.K. Madde 180/5. - Yukarıdaki fıkralar içeriğine göre tanık veya bilirkişinin aynı anda görüntülü ve sesli iletişim tekniğinin kullanılması suretiyle dinlenebilmeleri olanağının varlığı halinde bu yöntem uygulanarak ifade alınır. Buna olanak verecek teknik donanımın kurulmasına ve kullanılmasına ilişkin esas ve usuller yönetmelikte gösterilir.
5271 S.K. Madde 196/4. - Yukarıdaki fıkralar içeriğine göre sanığın aynı anda görüntülü ve sesli iletişim tekniğinin kullanılması suretiyle sorgusunun yapılabilmesi olanağının varlığı halinde bu yöntem uygulanarak sorgu yapılır.
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Adliyelere Fotoğraf Makinesi Sokulabilir Mi, Fotoğraf Çekilebilir Mi?" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Cevat Özel'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
Şu ana dek 3 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi :
2 okuyucu (67%) makaleyi yararlı bulurken,
1 okuyucu (33%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
13400
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :
* Son okunma 1 gün 4 saat 50 dakika 16 saniye
önce.
* Ortalama Günde 2,03 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 9159, Kelime Sayısı : 1119,
Boyut : 8,94 Kb.
*
10 kez yazdırıldı.
*
8 kez indirildi.
*
7 okur yazarla iletişim kurdu.
* Makale No : 257
Adliyelere Fotoğraf Makinesi Sokulabilir Mi, Fotoğraf Çekilebilir Mi?
