|
IPOTEK ALACAKLISININ GAIP VE YERLESIM YERININ MEÇHUL OLMASI VEYA BORCU ALMAKTAN VE IPOTEGI ÇÖZMEKTEN KAÇINMASI HALINDE IPOTEGIN TERKINI
( TERS ICRA TAKIBI: UYGULAMADA IIK'NUN 153. MADDESI UYARINCA
IPOTEGIN KALDIRILMASI )
Av.Fatih Kabadayi1
Özet
Icra ve Iflas Kanunu'nun 153. maddesi uyarinca, ipotekle temin edilmis bir alacagin borçlusu, icra dairesine basvurarak alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul bulunmasi veya borcu almaktan ve ipotegi çözmekten imtina etmesi halinde borcu faizi ile icra dairesi hesabina ödemek suretiyle ipotegi terkin ettirme imkanina sahiptir.
Bu makalede ipotekle temin edilmis bir borcun, icra dairesi hesabina ödenmesi suretiyle icra mahkemesi karariyla ipotegin terkini usulü, sartlari ve bu usulün uygulamasi ayrintili olarak incelenmis, yerlesik yargi kararlari, ögretideki görüsler ve uygulamada dikkat edilmesi gereken hususlara yer verilmistir.
Anahtar Kelimeler : Icra ve Iflas Kanunu m. 153, ipotek, icra dairesi, icra mahkemesi, ipotegin terkini.
1. GIRIS
IIK'nun 153. maddesi, tasinmazi ipotekten kurtarmayi kolaylastirmak maksadiyla düzenlenmistir. Bu maddede ipotekli alacakta alacaklinin ortada olmamasi veya borcu almaktan kaçinmasi halinde borçlunun ve ayni zamanda alacaklinin da hakkini koruyan kurallara yer verilmistir. Anilan madde uyarinca ipotegin terkini2 usulü, icra dairesine (müdürlügüne) ipotegin terkini basvurusu ve icra mahkemesinin ipotegin terkini karari olmak üzere iki asamadan olusmaktadir.
Ipotegin terkini IIK'nun 153. maddesi uyarinca (sartlar saglaniyorsa) icra dairesinden istenebilecegi gibi, genel hükümlere göre dava edilmek suretiyle de istenebilir3. Fakat IIK 153. madde uyarinca ipotegin terkini usulünde dava yoluna göre nispeten sekli ve sinirli inceleme yapildigindan bu usul daha kolay ve seridir. Ancak IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini yoluna uygulamada nadiren basvurulmaktadir. Zira ipotekler genel olarak borcu ödenmek ya da Icra ve Iflas Kanunu hükümlerince takip yoluyla paraya çevrilmek suretiyle kaldirilmakta oldugundan bu yola daha çok eski tarihli ( Eski Türk Lirasi üzerinden kurulan ) ipotekler için basvurulmaktadir. Tapu kayitlarinda çok az görünen bu miktarlar ise genellikle önemsenmeyerek tasinmazlar is bu ipotekler baki kalmak üzere devredilmektedir. Hal böyle olunca IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini yoluna basvurular sinirli sayida kalmaktadir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini usulü; 6098 sayili Türk Borçlar Kanunu'nun Alacaklinin temerrüdü baslikli 106. maddesi, Borçlunun temerrüdü baslikli 117. maddesi, 4271 sayili Türk Medeni Kanununun Ipotegin terkinini isteme baslikli 883. maddesi, Borçtan sorumlu olmayan malikin hakki baslikli 884. maddesi, Ipotekten kurtarma baslikli 885. maddesi, 2004 sayili Icra ve Iflas Kanununun Ipotegin Paraya Çevrilmesine iliskin 148-152, 153/a maddelerinde düzenlenen benzer kurumlardan sartlari, usulü ve sonuçlari bakimindan farklidir4. Bu makalede IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini usulüne iliskin ayrintili inceleme yapilmis olup benzer kurumlarin ayrintili incelemesi ve karsilastirmasi yapilmamistir.
Icra ve Iflas Kanununun ipotekli alacakta alacaklinin gaip bulunmasi veya borcu almaktan imtinai baslikli 153.maddesinde, "Ipotekle temin edilmis ve vadesi gelmis bir alacagin borçlusu icra dairesine müracaatla alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul bulundugunu veya borcu almaktan ve ipotegi çözmekten imtina ettigini beyan ederse icra dairesi on bes gün içinde daireye gelerek parayi almasini ve ipotegi çözmesini alacakliya usulüne göre teblig eder. Alacakli bu müddet içinde gelmedigi veya gelip de kanunen makbul bir sebep beyan etmeksizin parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina eyledigi takdirde borçlu borcunu icra dairesine tamami ile yatirirsa icra mahkemesi verilen paranin alacakli namina hifzina ve ipotek kaydinin terkinine karar verir. Bu karar tapu dairesine teblig edilerek ipotekli tasinmazin sicilline geçirilir. Vadesi gelmeyen borcun ipotek senedi mucibince islemis ve isleyecek bütün faizleri ile birlikte tediyesini deruhde eden borçlu hakkinda da yukariki hüküm cereyan eder." hükmü yer almaktadir.
IIK'nun 153. maddesinin gerekçesi söyledir: "153. madde encümence bu bab'a ilave edilmistir. Maliye vekaletince hazirlanan Adliye encümenine havale edilen bir kanun layihasinda (tasarisinda) ipotekli gayrimenkullerde alacaklilarin gaip ve ikametgahlari meçhul veya borçlunun kendilerine müracaatina ragmen alacagini alip gayrimenkuldeki ipotek kaydinin kaldirilmasi için tapu dairelerinde takrir vermekten (söylemekten) imtina edenler hakkinda hususi hükümler konmasi teklif edilmis olup bu teklif esas itibari ile encümence varit (yerinde) görülerek müstakil bir kanun tanzimi (düzenlenmesi) yerine Icra Kanununa bu maksadi temin eden bir hüküm konmasi tensip ve mezkur (bahsi geçen) layihanin (tasarinin) müzakeresinde hazir bulunan Tapu Umum Müdürü Cemal Bey de hükümet namina bu tensibi kabul etmekle ol veçhile (böylece) bu madde kaleme alinmistir.
Tapu kayitlarinin ancak mahkeme karari ile degistirebilmesi esasina nazaran ipotekli gayrimenkullerde alacaklinin ortada bulunmamasi veya borçlunun teklifi ile alacagini alarak ipotegi çözmekten imtinai halinde, tespit edilen usuller dairesinde borçlunun müracaati üzerine icra dairesi alacakliya sahsen veya ikametgahi meçhul ise ilanen tebligat yaparak daireye gelip alacagini almaya davet eder. Bunun üzerine alacakli gelmez veya gelip de imtinai (kaçinmasi) hakkinda makbul bir sebep beyan etmezse, 'borçlu tarafindan borcun icra veznesine yatirilmasina ve ipotek kaydinin terkinine (silinmesine, kaldirilmasina)' tetkik merciince karar verilir ve bu karar tapu dairesine bildirilir.
Borçlunun bu hallerde icra dairesine müracaat ettigi sirada borcunu yatirmasi mecburiyeti ile takyit edilmemistir (kisitlanmamistir). Sebebi de ekseriya (çogunlukla) ipotekli gayrimenkullere haricen müsteri bulan borçluya gayrimenkulü ayni zamanda hem ipotekten kurtarmasina ve hem de buldugu aliciya ferag takriri vermege (devretmeye) imkân verilmesi maksadina müstenittir (dayalidir).
Vadesi gelmeyen ipotekli alacaklilara müdayene (borç) senedindeki sartlar dairesinde islemis ve isleyecek faizlerle birlikte borcunu ödemek isteyen borçlular hakkinda dahi bu hükmün tatbik edilmesi, borçlu lehine bir hüküm oldugu gibi ve alacaklinin da hak ve menfaatini ihlal etmeyecegi mülahazasi (düsüncesi) ile maddeye son bir fikra ilave edilmistir."
Icra ve Iflas Kanununun 153 üncü maddesi ticari isletme rehninin terkini halinde de tatbik edilir (1447 sayili Ticari Isletme Rehni Kanununun 19/II. maddesi).
Gemi ipotekleri hakkinda 153 üncü maddesinin yerine Türk Ticaret Kanununun 1052 ve 1053 üncü maddeleri uygulanir5 (Icra ve Iflas Kanununun 153/a, III/4. maddesi).
2. ICRA VE IFLAS KANUNUNUN 153. MADDESI UYARINCA IPOTEGIN TERKINI IÇIN GEREKLI SARTLAR
Icra ve Iflas Kanununun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini için gerekli sartlarin tamami madde metninde açikça düzenlenmemistir. Alacagin ipotekle temin edilmis olmasi ve ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul olmasi veya borcu almaktan ve ipotegi çözmekten imtina etmesi sartlari madde metninde açikça düzenlenmisken, ipotegin taraflarin özgür (serbest) iradesi ile konulmus olmasi ve (devam eden) ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla takibin mevcut olmamasi Yargitay kararlarinda yer verilen sartlardandir.
2.1. Alacak Ipotekle Temin Edilmis Olmalidir
Tasinmaz rehninin bir çesidi olan ipotek, Türk Medeni Kanunu'nun (TMK) 881 ila 897. maddeleri arasinda düzenlenmistir. Söz konusu maddelerde ipotek tanimlanmaksizin, ipotegin amaci ve niteligi (m. 881), kurulmasi ve sona ermesi (m. 882-887), hükümleri (m. 888-891) ve kanuni ipotek haklari (m. 892-897) ile ilgili hususlar ele alinmistir.
Ögretide ipotek kavrami, kisisel bir alacagi güvence altina alma amacini güden, kiymetli evraka bagli olmayan ve bir tasinmazin degerinden alacaklinin alacagini elde etmesi olanagini saglayan sinirli ayni hak olarak tanimlanmaktadir6.
IIK'nun 23. maddesine göre, bu kanunun uygulanmasinda, "Ipotek" tabiri ipotekleri, ipotekli borç senetlerini, irat senetlerini, eski hukuk hükümlerine göre tesis edilmis tasinmaz rehinlerini, tasinmaz mükellefiyetlerini, bazi tasinmazlar üzerindeki hususi imtiyazlari ve tasinmaz eklenti üzerine rehin muamelelerini kapsar.
Halen mevcut olan veya henüz dogmamis olmakla beraber dogmasi kesin veya olasi bulunan herhangi bir alacak, ipotekle güvence altina alinabilir. Ipotege konu olacak tasinmazin, borçlunun mülkiyetinde bulunmasi gerekmez (TMK m.881). Alacak sona erince ipotekli tasinmazin maliki, alacaklidan ipotegi terkin ettirmesini isteyebilir (TMK m.883/1). Borçtan sahsen sorumlu olmayan rehinli tasinmaz maliki, borçluya ait kosullar içinde borcu ödeyerek tasinmazin üzerindeki ipotegin kaldirilmasini isteyebilir (TMK m.884/1).
2.2. Ipotek Taraflarin Özgür (Serbest) Iradesi ile Konulmus Olmalidir
Yargitay kararlarinda 153. madde uyarinca ipotegin terkin edilebilmesi için, ipotegin taraflarin özgür (serbest) iradesi ile konulmus olmasi gerektigi sartina yer verilmistir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkin edilebilmesi için ipotegin, taraflarin özgür (serbest) iradeleri sonucu konulmus olmasi, ipotek bedelinin fer'ileri (eklentileri) ile birlikte icra dairesine ödenmesi ve alacaklinin da parayi almaktan makbul bir sebep ileri sürmeksizin kaçinmis olmasi gerekir.
Ipotek eger taraflarin özgür (serbest) iradeleri kurulmamissa, bir diger ifade ile taraflarin özgür iradesiyle düzenlenmis bir ipotek akit tablosu bulunmuyorsa, IIK'nun 148. ve sonraki maddelerinde öngörülen nitelikte bir hukuki iliskinin varligi söz konusu olmadigi için IIK'nun 153. maddesinin uygulanmasi mümkün degildir.
Örnegin,
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/17104 Esas, 2015/28194 Karar ve 16.11.2015 tarihli ilaminda "...taraflar arasinda düzenlenmis bir ipotek sözlesmesi bulunmamaktadir. Kaldirilmasi talep edilen ipotek, ... Belediye Encümeninin 02/02/1990 Tarih, 153 no'lu Islah Imar Plani nedeniyle Imar Yasasi geregince kurulmus oldugundan ipotegin IIK'nun 153. maddesi geregince kaldirilmasina yasal olanak bulunmamaktadir. Bu nedenle ipotegin kaldirilmasi talebinin reddi gerekir...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/15265 Esas, 2014/17702 Karar ve 17.06.2014 tarihli ilaminda "...Somut olayda fekki talep edilen ipotek, tasinmazin belediye adina kayitli iken 775 Sayili Gecekondu Kanunu geregince sikayetçinin murisine satisindan kaynaklanmistir. Ipotek sebebi 775 Sayili Kanunun uygulanmasi olmakla, taraflarin özgür iradesiyle düzenlenmis ipotek akit tablosunun bulunmamasi nedeniyle, IIK'nun 148 ve sonraki maddelerinde öngörülen nitelikte bir hukuki iliskinin varligindan söz edilemeyecegi için olayda IIK'nun 153/2. maddesinin uygulanmasi mümkün degildir...";
Yargitay 8. Hukuk Dairesinin 2012/15031 Esas, 2013/2659 Karar ve 04.03.2013 tarihli ilaminda "...Sikayet konusu ipotegin ve eklerinin incelenmesinde; 775 sayili Yasa geregince olusturulmus kanuni ipotek oldugu, taraflarin özgür iradesiyle düzenlenmis ipotek akit tablosunun bulunmadigi görülmektedir. Bu durumda IIK.nun 148. ve sonraki maddelerinde öngörülen nitelikte bir hukuki iliskinin varligindan söz edilemeyecegi için olayda IIK.nun 153/52. maddesinin uygulanmasi mümkün bulunmamaktadir. Mahkemece ihtilafin çözümü yargilamayi gerektirdiginden sikayetin reddine karar verilmesi gerekirken kabulüne karar verilmesi isabetsizdir...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2009/17933 Esas, 2009/26371 Karar ve 28.12.2009 sayili ilaminda "...Somut olayda kaldirilmasi istenen ipotek, ... 2. Noterliginin 10.10.1986 tarih ve 2216 nolu insaat sözlesmesi sonucunda kurulan bir ipotek olup, IIK.nun 148.ve sonraki maddelerinde öngörülen hukuki bir iliskinin varligindan söz edilemez. Bu nedenle IIK.nun 153/2.maddesinin olayda uygulanmasi mümkün bulunmamaktadir..." ;
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 14304/8469 ve 19.06.1992 tarihli ilaminda "...Ilgililerince Vakiflar Idaresine ödenmeyen taviz bedellerinin Vakiflar Idaresince ne sekilde hesaplanip alinacagi 2762 sayili kanunun 2888 sayili degisik 27/2.maddesinde gösterilmistir. Ivaz alacagina yasa ile getirilen teminat Yargitayin yerlesmis görüslerine göre bir gayrimenkul mükellefiyetidir. IIK'nun 153. Maddesinde yazili serbest irade ile kurulmus bir ipotek degildir. Bu nedenle ipotegin dar yetkili mercide çözülemeyecegi düsünülerek istemin reddi gerekirken kabulü isabetsizdir...7" denilmektedir.
2.3. (Devam Eden) Ipotegin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip Mevcut Olmamalidir
Yargitay kararlarinda ipotek alacaklisinin icra takibi yapmamis olmasi halinde153. madde uyarinca ipotegin terkini yoluna basvurulabilecegine yer verilmistir.
IIK'nun 153. maddesi hükmü, ipotek alacaklisinin devam eden bir icra takibi baslatmamis olmasi hali içindir. Eger, ipotek alacaklisi borçluya (ve varsa ipotekli tasinmaz malikine) karsi ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla takip baslatmis ise borçlu (veya ipotekli tasinmaz maliki) borcu icra dairesi hesabina ödemek suretiyle icra dairesinden ipotegin kaldirilmasi için tapu sicil müdürlügüne yazi yazilmasini talep edebilir. Takip konusu borcun fer'ileri dahil tamaminin ödenmesi halinde ipotegin kaldirilmasi icra takibinin dogal sonucudur8. Kaldi ki devam eden ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla bir takibin mevcut olmasi, ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul olmadigi gibi borcu almaktan ve ipotegi çözmekten de imtina etmedigi anlamina gelmektedir. Dolayisiyla bu durumda 153. madde uyarinca ipotegin terkini için gerekli sartlar bulunmamaktadir.
Yargitay kararlarinda ipotek alacaklisinin icra takibi yapmamis olmasi halinde 153. madde uyarinca ipotegin terkini yoluna basvurulabilecegine yer verilmisse de bu sartin devam eden takipler için geçerli olup olmadigina dair açik bir ayrintiya yer verilmemistir. Kanimca, eger ipotek alacaklisi daha önceden ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla (ilamli ya da ilamsiz) bir takip baslatmis ancak IIK'nun 150/e maddesi uyarinca takip düsmüsse (bu takibin IIK'nun 78. maddesi uyarinca yenilenmesi de mümkün bulunmadigindan) borçlu (veya ipotekli tasinmaz maliki), borcu icra dairesi hesabina ödemek suretiyle icra dairesinden ipotegin kaldirilmasini saglayamayacagindan, borçlu (veya ipotekli tasinmaz maliki) IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini yoluna basvurabilir. Zira bu durumda 153. madde uyarinca ipotegin terkini yoluna basvuruda borçlunun (veya ipotekli tasinmaz malikinin) hukuki menfaati bulunmaktadir.
2.4. Ipotek Alacaklisi Gaip ve Yerlesim Yeri Meçhul Olmali veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Imtina Etmelidir
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini için ipotek alacaklisi 'gaip' ve 'yerlesim yeri' meçhul olmali9 veya borcu (alacagini) almaktan ve ipotegi çözmekten (terkin ettirmekten) imtina etmelidir (kaçinmalidir). Bu durum ögretide Borçlar Kanununda yer alan "alacaklinin temerrüdü"(m.10610) ve borçlunun "tevdi hakki"(m.10711) hükümlerine benzetilmektedir. Bir görüse göre, IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini, ayni zamanda alacakli temerrüdü bakimindan getirilmis özel bir tevdi yeri kurali niteligi tasir12.
Zira bu durumda ipotek borcu kendisine ödenmek istenilen alacaklinin hakli bir sebep olmaksizin borcu (alacagini) almaktan kaçinmasi "alacaklinin temerrüdü"ne, borçlunun ise borcu icra dairesine tevdi ederek borcundan kurtulmasi "tevdi hakki"na benzemekle beraber her iki kurum sebepleri, sartlari ve sonuçlari bakimindan birbirinden farklidir.
Yargitay borcunu tevdi etmek isteyen borçlunun BK m. 91 vd hükümlerine göre sulh hukuk mahkemesine veya IIK m. 153 hükmüne göre icra mahkemesine basvurmak yollarindan birini seçmek hakkina sahip oldugunu kabul etmektedir13.
Bu sart incelenirken öncelikle IIK'nun 153. maddesinde yer verilen 'gaip' ve 'yerlesim yeri' kelimelerinin manasinin tespiti gerekmektedir.
Türk Medenini Kanununun 32/1. maddesinde 'gaiplik' söyle tabir edilmektedir: "Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alinamayan bir kimsenin ölümü hakkinda kuvvetli olasilik varsa, haklari bu ölüme bagli olanlarin basvurusu üzerine mahkeme bu kisinin gaipligine karar verebilir."
Türk Medenini Kanununun 19. maddesinde 'yerlesim yeri' ise söyle tabir edilmektedir: "Yerlesim yeri bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle oturdugu yerdir. Bir kimsenin ayni zamanda birden çok yerlesim yeri olamaz. Bu kural ticarî ve sinaî kuruluslar hakkinda uygulanmaz."
IIK'nun 153. maddesinde geçen 'gaip' ve 'yerlesim yeri' kelimeleri, Türk Medeni Kanununda düzenlenen 'gaiplik'ten ve 'yerlesim yeri'nden farkli olup günlük hayatta kullanilan, gaip için nerede oldugu bilinmeyen (ortada olmayan), yerlesim yeri için ise adres manalarina gelmektedir. Zira IIK'nun 153. maddesinde TMK'nun 19. ve 32.maddesine bir atif bulunmadigi gibi, IIK'nun 153. maddesinin gerekçesinde de TMK'nun 19. ve 32. maddesine herhangi bir gönderme yoktur. Kaldi ki IIK'nun 153. maddesinde, "...alacakliya usulüne göre teblig edilir..." hükmüne yer verilmek suretiyle (bu maddeye göre düzenlenecek) muhtiranin, ipotek alacaklisina teblig edilecegi belirtilmistir. Ancak TMK'nun 32. maddesine göre bir kimsenin gaipligine karar verilmesi halinde ölüme bagli haklar, aynen gaibin ölümü ispatlanmis gibi kullanilir. Bu durumda ise hakkinda gaiplik karari verilen kimseye degil bu kimsenin mirasçilarina tebligat yapilir. Oysa ki 153. maddede 'gaip'in kendisine tebligat yapilacagi düzenlenmistir. Sonuç olarak 153. maddenin tasinmazi ipotekten kurtarmaya yönelik kolaylik saglama amaci, gerekçesi ve düzenlenis biçimi göz önüne alindiginda Türk Medeni Kanundaki 'gaiplik' ve 'yerlesim yeri'ni kastetmedigi anlasilmaktadir. Nitekim yargi kararlarinda da Türk Medenini Kanununda düzenlenen gaiplik ve yerlesim yeri ile ilgili herhangi bir tartisma yapilmadigi da görülmektedir.
Ipotek alacaklisinin adresinin meçhul olup olmadigi Tebligat Kanunu ve Tebligat Kanununun Uygulanmasina Dair Yönetmelik'e göre tespit olunur. 7201 sayili Tebligat Kanununun 28/2. maddesinde "... Yukariki maddeler mucibince tebligat yapilamayan ve ikametgahi, meskeni veya is yeri de bulunamayan kimsenin adresi meçhul sayilir."; Tebligat Kanununun Uygulanmasina Dair Yönetmelik'in 48/1-2 maddesinde "(1)Yönetmelik hükümleri uyarinca kendisine tebligat yapilamayan, teblig memuru tarafindan adresi tespit edilemeyen, adres kayit sisteminde de yerlesim yeri adresi bulunmayan kisinin adresinin tespiti için tebligati çikaran merci tarafindan adres arastirmasi yapilir14. (2) Tebligati çikaran merci, muhatabin adresini öncelikle resmî veya özel kurum ve dairelerden, bunlardan sonuç alinamadigi takdirde kolluk vasitasiyla arastirabilir ve tespit ettirebilir. Yapilan arastirmalara ragmen muhatabin adresinin tespit edilememesi halinde adres meçhul sayilir." hükmüne yer verilmektedir.
Tüzel kisi adreslerinin ilgili sicile (sirketler için ticaret siciline, dernekler için dernek kütügüne, vakiflar için vakif siciline) tescil edilmesi sebebiyle adresin meçhul olmasi daha çok gerçek kisiler yönünden söz konusudur15. Her ne kadar Adres Kayit Sistemi Yönetmeligine göre gerçek kisilerin adres bildirim ve adrese iliskin degisiklikleri yirmi is günü içinde nüfus müdürlüklerine veya Nüfus ve Vatandaslik Isleri Genel Müdürlügüne bildirme yükümlülügü, bildirmediginde ise idari para cezasi yaptirimi bulunmakta ise de uygulamada bazi kisilerin adres kayit sisteminde adresi (mernis adresi) bulunmadigi görülmektedir.
Bir diger durumda ise ipotek borçlusu borcunu ödemeye hazir olup da ipotek alacaklisi gaip olmayip adreside biliniyor fakat (kanunen makbul bir sebep olmaksizin) borcu (alacagini) almaktan ve ipotegi terkin ettirmekten kaçiniyorsa, ipotek borçlusu yine IIK'nun 153.maddesi uyarinca ipotegi terkin ettirebilir.
3. BIRINCI ASAMA: ICRA VE IFLAS KANUNUNUN 153. MADDESI UYARINCA ICRA DAIRESINE (MÜDÜRLÜGÜNE) BASVURU USULÜ VE ICRA DAIRESINCE (MÜDÜRLÜGÜNCE) YAPILMASI GEREKEN IS VE ISLEMLER
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini için birinci asama, icra dairesine (müdürlügüne) basvuru asamasidir. Icra dairesine ipotegin terkini talebi kural olarak her zaman yapilabilir. Ancak yukarida16 bahsedildigi üzere devam eden bir ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla icra takibi varsa bu yola basvurulamaz.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini yoluna alacakli degil (ipotek) borçlu(su) basvurdugundan bu yol, uygulamada "ters icra takibi" olarak da anilmaktadir. Ancak IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotek borçlusunun ipotek alacaklisi aleyhine icra dairesine basvurmasi icra takibi niteliginde degildir17. Zira bu yola alacakli (örnek no 1) takip talebi ile basvurmadigi gibi borçluya ödeme veya icra emri gönderilmez ve borçluya karsi cebri icra uygulanmaz. Fakat uygulamada ve Yargitayin bazi kararlarinda IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini basvurusu için 'takip'18 kelimesinin kullanildigi da görülmektedir.
3.1. Ipotegin Terkini Basvurusunda Bulunabilecekler
Icra ve Iflas Kanununun 153. maddesinde ipotegin terkini yoluna borçludan baska kimlerin de basvurabilecegi hususu açikça düzenlenmemistir.
Ipotekle temin edilmis bir alacagin borçlusunun bu yola basvurabilecegi asikardir. Ancak bu yola (asil) borçludan baskalari da basvurabilmektedir.
Halen mevcut olan veya henüz dogmamis olmakla beraber dogmasi kesin veya olasi bulunan herhangi bir alacak, ipotekle güvence altina alinabilir. Ipotege konu olacak tasinmazin, borçlunun mülkiyetinde bulunmasi gerekmez (TMK m.881). Alacak sona erince ipotekli tasinmazin maliki, alacaklidan ipotegi terkin ettirmesini isteyebilir (TMK m.883/1). Borçtan sahsen sorumlu olmayan rehinli tasinmaz maliki, borçluya ait kosullar içinde borcu ödeyerek tasinmazin üzerindeki ipotegin kaldirilmasini isteyebilir (TMK m. 884/1). Bu sebeple bu yola borçludan baska, borçtan sahsen sorumlu olmayan ipotekli tasinmazin maliki19, tasinmazi ipotekle yükümlü olarak devralan tasinmaz maliki20, ipotek borçlusunun vefat etmis olmasi halinde mirasçilari21 basvurabilecegi gibi, ipotek alacaklisinin vefat etmis olmasi halinde mirasçilarinin22 tamamina23 veya ipotek alacagini temlik alarak ipotek alacaklisinin haklarina halef olan alacakliya karsi da basvurulabilir.
Ipotegin terkini basvurusunda bulunabilecekler gerçek kisiler olabilecegi gibi tüzel kisiler de olabilir.
3.2. Yetkili Icra Dairesi
Tasinmaz üzerindeki ayni hakka iliskin veya ayni hak sahipliginde degisiklige yol açabilecek davalarin, tasinmazin bulundugu yer mahkemesinde açilmasi hakkindaki yetki kurali, kamu düzenine iliskin ve kesin oldugu için tasinmazin aynina iliskin olan ipotegin terkini talebi için de yetkili icra dairesi, tasinmazin bulundugu yer icra dairesidir24. Ancak icra dairesi, yetkili olup olmadigini kendiliginden (re'sen) inceleyemeyecegi gibi taraflar ileri sürse dahi bu hususta degerlendirme yapamaz. Bu nedenle icra mahkemesinin ipotegin terkini talebini incelemesi asamasinda, icra mahkemesi kamu düzenine iliskin kesin yetki kurali uyarinca icra dairesinin ve kendisinin yetkili olup olmadigini kendiliginden incelemeli, eger ipotegin terkini basvurusu tasinmazin bulundugu yer icra dairesine (mahkemesine) yapilmamissa mahkemece kendiliginden yetkisizlik karari verilmelidir.
3.3. Icra Dairesine Basvuru Usulü
IIK'nun 8/1. maddesinde "Icra ve iflas daireleri yaptiklari muamelelerle kendilerine vaki talep ve beyanlar hakkinda bir tutanak yaparlar. Sözlü itirazlar ile talep ve beyanlarin altlari ilgililer ve icra memuru veya yardimcisi veya katibi tarafindan imzalanir." hükmü yer almaktadir. Bu hüküm geregi IIK'nun 153.maddesi geregi ipotegin kaldirilmasi beyani (talebi) yazili veya sözlü olarak yapilabilir. Ancak uygulamada icra dairelerinin yogunlugu sebebiyle, ilgililer sözlü olarak degil yazili olarak basvuruda bulunmaktadirlar.
Ipotek borçlusu tasinmazin bulundugu yer icra dairesinden baska bir yerde bulunmaktaysa, ipotegin terkinine dair yazili basvurusunu, bulundugu yerdeki adliyenin ilgili birimi (varsa muhabere bürosu, yoksa nöbetçi icra müdürlügü gibi) vasitasiyla, tasinmazin bulundugu yer icra dairesine muhabere yolu ile göndertmek suretiyle de yapabilir.
Bu basvuru (örnek no 1) takip talebi ile yapilmaz. Zira (örnek no 1) takip talebi alacakli tarafindan borçlu aleyhine doldurulur25. Ipotegin terkini basvurusu IIK'nun 153. maddesi geregi anilan sartlari saglar sekilde düzenlenecek (asagidaki gibi) bir dilekçe ile (ipotek akit tablosu, ipotek resmi senedi vb.) ipotek (borç) belgesini de ekleyerek yapilir. Ancak icra dairesi ipotek borçlusunun sundugu ipotek belgesi ile yetinmemeli, gerek dosya borcunun hesabi, gerekse borçlunun bildirdigi taraflarin teyidi bakimindan ilgili tapu müdürlügünden borca konu ipotek akit tablosu ve ipotek resmi senedini istemelidir.
Ipotek borçlusu (ya da tasinmaz maliki) öncelikle, ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul bulundugunu (bilinmedigini) veya borcu (alacagi) almaktan ve ipotegi çözmekten (terkin ettirmekten) imtina ettigini (kaçindigini) beyan ederek icra dairesine (müdürlügüne) basvurmalidir. IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini ancak bu maddede öngörülen sartlarin gerçeklesmesi halinde icra mahkemesinden istenebilir. Bunun disindaki nedenlere26 dayali olarak, tasinmazin tamamen yok oldugu, ipotegin geçersiz oldugu27 veya borcun olmadigi28 gibi gerekçeler ile ipotegin kaldirilmasi ancak genel hükümler çerçevesinde talep edilebilir.
Eger ipotek borçlusu (ya da tasinmaz maliki) IIK'nun 153. maddesi geregi "ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin (adresinin) meçhul bulundugunu (bilinmedigini) veya borcu (alacagi) almaktan ve ipotegi çözmekten (terkin ettirmekten) imtina ettigini (kaçindigini)" beyan etmeden sebep bildirmeksizin ya da bu manalara gelmeyecek (ipotegin geçersizligi gibi) baska bir sebep bildirerek ipotegin terkini talebinde bulunursa icra dairesi ipotek borçlusunun bu talebini reddetmeli ve ipotek alacaklisina muhtira göndermemelidir.
Icra Müdürlügüne Basvuruda Verilecek Dilekçe Örnegi:
... ICRA MÜDÜRLÜGÜ'NE
IPOTEGIN TERKININI ISTEYEN
BORÇLU : Adi, Soyadi, TC Kimlik No ve adresi
IPOTEK ALACAKLISI : Adi, Soyadi, (Biliniyorsa) TC Kimlik No ve adresi
KONUSU :IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini talebidir.
AÇIKLAMALAR :
Ipotek alacaklisina olan borca karsilik ... ili, ... ilçesi, ... ada, ... parsel, ... mahallesi, ... cinsi tasinmaz üzerine alacakli lehine ipotek konulmustur.
Borcu ödemeye hazirim ancak ipotek alacaklisi gaip ve yerlesim yeri bilinmemektedir. / Ipotek alacaklisi borcu (alacagini) almaktan ve ipotegi çözmekten kaçinmaktadir.
TALEP :
Bu nedenle IIK'nun 153. uyarinca ipotegin terkini için ipotek alacaklisina muhtira gönderilmesini talep ederim. Tarih.
Borçlu
Ad, Soyad, Imza
EK : Ipotek akit tablosu ve ipotek resmi senedi
3.4. Alinmasi Gereken Harçlar ve Masraflar
IIK'nun 153. maddesi uyarinca icra dairesine basvuruda, ipotek borçlusundan sadece basvurma harci alinir29. Cebri icra uygulanmak üzere borçluya karsi baslatilan bir takip bulunmadigindan pesin harç, icranin yerine getirilmesi harci, basvurma harcinin yarisi kadar (maktu) cezaevi yapi harci vb. harç alinmaz. Yine cebri icra uygulanmak suretiyle borçludan tahsil edilen bir para bulunmadigindan ipotek alacaklisina ödenen paradan ise tahsil harci30 ve cezaevi yapi harci31 vb. harç kesilmez32.
Basvurma harci disinda ipotek alacaklisina teblig edilecek muhtira için posta masrafi ve borç hesabi hususunda bilirkisi incelemesi yapilmasi gerekmekte ise bilirkisi ücreti ayrica alinir.
3.5. Ipotek Borcunu Kimin Hesaplayacagi ve Borcun Ne Zaman Ödenecegi
Icra ve Iflas Kanununun 153. maddesinde borç miktarini kimin hesaplayacagi hususu açikça düzenlenmemistir. Uygulamada duraksama olmaksizin ipotek borcu icra dairesi tarafindan hesaplanmakta (geregi halinde bilirkisiye hesaplatmakta) ise de ögretide farkli görüsler bulunmaktadir.
Bir görüse göre, icra dairesi talep konusu alacak hakkinda bir inceleme yapmak yetkisine sahip olmamakla birlikte (IIK m.61'e kiyasen), borçlunun talebi üzerine bir tutanak düzenleyerek ödenmesi gereken tutari, varsa islemis ve isleyecek faizini de hesaplamak suretiyle tespit etmeli ve tespit edilen tutarin icra veznesine yatirilmasi için borçluya uygun bir süre vermelidir33.
Diger bir görüse göre, IIK m. 153'e göre ödeme ve ipotegin terkini imkanindan yararlanmak isteyen borçlu, faiz ve giderleriyle birlikte borcun miktarini kendisi hesaplamali ve borcun toplam tutarini beyan ederek icra veznesine yatirmalidir. Kanuna göre, icra dairesinin borcun miktarini hesaplama ve belirlenen miktarin yatirilmasini isteme görevi ve yetkisi bulunmamaktadir. Icra dairesi borcun miktarini belirlemek için hesaplama yapmis veya bu hesaplamayi bilirkisiye yaptirmis olsa dahi daha sonra icra mahkemesi asamasinda icra mahkemesinin yeniden borcun miktarini hesaplama veya bu hesaplamayi bilirkisiye yaptirma yetkisi bulunmaktadir. Sonuç olarak icra mahkemesinde ayni süreç tekrar edileceginden icra dairesinin borcun miktarini hesaplamasi gerekli degildir34. Yine bu görüse göre, ihbarnamenin gönderilebilmesi için borçlu tarafindan ipotekle teminat altina alinan borcun tamami icra dairesine yatirilmalidir. Borcun miktarinin belirlenmesi bakimindan alacaklinin beyanina da basvurmak gerekeceginden, icra dairesinin borcun gerçek miktarini inceleme ve belirledigini miktarin hesaba yatirilmasini emretme yetkisi bulunmamaktadir. Tevdi edilen borcun miktarinin dogru olup olmadigi alacaklinin tutumuna göre ve daha sona icra mahkemesinde yapilacak incelemeyle belirlenecektir. Alacakli ihbar üzerine süresi içinde icra dairesine gelerek alacagini ihtirazi kayit ileri sürmeksizin almasi halinde icra mahkemesinin dahi inceleme yapmasina gerek kalmayacaktir35.
Ancak yukarida bahsedildigi üzere uygulamada duraksama olmaksizin borç miktari icra dairesi tarafindan hesaplanmakta ya da hesabin detayli olmasi halinde yine icra dairesi tarafindan bilirkisiye hesaplatilmaktadir. Zira icra dairesi alacakliya on bes gün içinde parayi (alacagini) almasini ve ipotegi kaldirmasini muhtira ile teblig etmektedir. Ipotek borçlusunun tek tarafli iradesi dogrultusunda belirleyecegi, belki de eksik hesaplanmis olan bir paranin alinarak ipotegin kaldirilmasinin muhtira ile teblig edilmesi, alacaklinin alacagini eksik almasina sebebiyet verebileceginden borcun icra dairesi tarafindan hesaplanmasi ( geregi halinde icra dairesi tarafindan bilirkisiye hesaplatilmasi) gerektigi kanaatindeyim. Pek tabidir ki icra mahkemesi asamasinda icra dairesi islemleri denetlendiginden36 icra mahkemesince de hesaplama yapilacaktir. Ancak ipotek alacaklisinin icra dairesi tarafindan gönderilen muhtirada yazili olan borç miktarina güvenerek ipotegi tapu müdürlügüne basvurmak suretiyle kaldirmasi halinde icra mahkemesi asamasina geçilmeyecegi için mahkemede hesaplama teyit edilemeyecek ve belki de alacagini eksik alan ipotek alacaklisi hak kaybina ugrayacaktir.
Uygulamada icra dairelerinin emanet, harç, cezaevi harci ve vadeli banka hesaplari bulunmaktadir. Icra Dairesince hesaplanan ipotek borcu, icra dairesinin 'emanet' banka ( IIK m. 9) hesabina depo edilir.
Icra ve Iflas Kanununun 153. maddesinde borcun icra dairesi hesabina ne zaman ödenecegi hususu da açikça düzenlenmemistir. 153. madde uyarinca ipotek borçlusunun icra dairesine basvurusu esnasinda ipotek borcunu derhal (ayni gün) depo etmesi gerekmez. Yukarida bahsedildigi üzere icra dairesi ipotek borçlusunun sundugu ipotek belgesi ile yetinmemeli, gerek dosya borcunun hesabi, gerekse borçlunun bildirdigi taraflarin teyidi bakimindan ilgili tapu müdürlügünden borca konu ipotek akit tablosu ve ipotek resmi senedini istemelidir. Nitekim uygulamada ipotek borcuna konu ipotek akit tablosu ve ipotek resmi senedinin ilgili tapu müdürlügünden temin edilmesi ve özellikle de borcun bilirkisi marifetiyle hesaplanmasi gerektigi hallerde borcun hesaplanmasi vakit alabilmektedir. Ancak 153. madde uyarinca düzenlenecek muhtira, borcun tamamen ödenmesi halinde teblige gönderilmelidir. Nitekim uygulama da duraksama olmaksizin bu yöndedir.
Her ne kadar 153. maddenin gerekçesinde "...Borçlunun bu hallerde icra dairesine müracaat ettigi sirada borcunu yatirmasi mecburiyeti ile takyit edilmemistir (kisitlanmamistir). Sebebi de ekseriya (çogunlukla) ipotekli gayrimenkullere haricen müsteri bulan borçluya gayrimenkulü ayni zamanda hem ipotekten kurtarmasina ve hem de buldugu aliciya ferag takriri vermege (devretmeye) imkân verilmesi maksadina müstenittir (dayalidir)..." denilmekte ise de ipotek borcunun ferileri dahil tamami icra dairesi hesabina depo edilmeden alacakliya muhtira gönderilmemelidir. Zira 153. maddenin "...Ipotekle temin edilmis ve vadesi gelmis bir alacagin borçlusu icra dairesine müracaatla alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul bulundugunu veya borcu almaktan ve ipotegi çözmekten imtina ettigini beyan ederse icra dairesi on bes gün içinde daireye gelerek parayi almasini ve ipotegi çözmesini alacakliya usulüne göre teblig eder."; "Alacakli bu müddet içinde gelmedigi veya gelip de kanunen makbul bir sebep beyan etmeksizin parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina eyledigi takdirde" ve "Vadesi gelmeyen borcun ipotek senedi mucibince islemis ve isleyecek bütün faizleri ile birlikte tediyesini (ödenmesini) deruhde eden (üstlenen, kabul eden) borçlu hakkinda da yukariki hüküm cereyan eder." hükmü ile icra dairesi alacakliya on bes gün içinde icra dairesine gelerek parayi (ipotek alacagini) almasini muhtira ile teblig eder. Dolayisiyla henüz depo edilmemis bir paranin (ipotek alacaginin) alinmasi alacakliya teblig edilemeyeceginden ve yine henüz depo edilmemis bir paranin (ipotek alacaginin) alinmasindan imtina edilemeyeceginden borcun fer'ileri dahil tamaminin mutlaka muhtira düzenlenmeden önce icra dairesi hesabina depo edilmesi sarttir. Yerlesik Yargitay kararlarina göre de ipotegin kaldirilabilmesi için borcun tamaminin ödenmesi sarttir37.
Kanaatimce 153. madde uyarinca açilan dosyanin sürüncemede kalmamasi için ipotek borçlusuna, basvurusu esnasinda tebligat masrafi yatirtilmali ve borç hesaplandiktan sonra hesaplanan borcun makul bir sürede icra dairesi hesabina depo edilmesi, aksi halde dosyanin islemden kaldirilacagi tebligat ile ihtar edilmeli, icra dairesince borçluya verilecek bu makul sürede borç depo edilmezse dosya islemden kaldirilmalidir.
3.6. Icra Dairesince Borcun Hesaplanmasi Usulü
Ipotek borçlusu IIK'nun 153.maddesi uyarinca gerekli beyanda bulunursa icra dairesince ipotek borç belgelerine göre ipotegin anapara ipotegi ya da üst sinir ipotegi olup olmadigi, faizi, varsa vade tarihi vb. hususlar gözetilerek borç hesaplanmalidir. Eger hesaplanan borç tamamen icra dairesi hesabina yatirilmazsa ipotek alacaklisina muhtira gönderilmemelidir. Nitekim borcun eksik depo edilmesi halinde ipotegin terkini talebi icra mahkemesince reddedilmelidir38.
Icra dairesine depo edilmesi gereken borç miktari, alacak miktarinin ipotegin kurulusu esnasinda belirli olup olmamasina göre, baska bir deyisle ipotegin niteligine göre hesaplanir. TMK'nun 851. maddesinden de anlasildigi üzere ipotek, güvence altina alinmasi istenilen alacagin miktarinin belirli olup olmamasina göre iki sekilde kurulabilir. Buna göre, ipotekle güvence altina alinmasi düsünülen alacagin miktari belirli ise anapara (kesin borç, karz, kapital) ipotegi, belirli degilse üst sinir (limit, azami meblag, maksimal) ipotegi kurulur39.
Alacak miktari ipotegin kurulusu sirasinda belli ve bu miktar tapu siciline tescil edilmisse bu durumda anapara ipotegi söz konusu olur. Örnegin (A), (B)' den ödünç aldigi 500.000,00 TL'yi temin etmek üzere tasinmazi üzerinde (B) lehine 500.000,00 TL'lik bir ipotek kurmussa bu durumda anapara ipotegi söz konusu olur. Buna karsilik, alacagin miktari ipotegin kurulusu sirasinda belli degilse, bu durumda üst sinir ipotegi söz konusu olur. Örnegin (A)'nin dogmus ve ileride dogabilecek tüm kredi borcunu temin etmek üzere tasinmazi üzerinde (B) Bankasi lehine 500.000,00 TL'lik bir ipotek kurulmussa bu durumda üst sinir ipotegi söz konusu olur.
TMK'nun 875. maddesine göre, tasinmaz rehninin alacakliya sagladigi güvencenin kapsamina sunlar girer: 1. Ana para, 2. Takip giderleri ve gecikme faizi, 3. Iflasin açildigi veya rehnin paraya çevrilmesinin istendigi tarihe kadar muaccel olmus üç yillik faiz ile son vadeden baslayarak isleyen faiz.
Anapara ipoteginde alacakli, ipotegin kaldirilmasi için ana paranin disinda geçen günlerin faizlerini de isteyeceginden bu durumda ipotegin terkini talebi tarihine kadar ana para ve eklentilerinin ödenmesi halinde ipotegin kaldirilmasina karar verilebilir. Bu sebeple anapara ipoteginde icra dairesince islemis faiz de hesaplanarak icra dairesi hesabina depo ettirilmelidir.
Üst sinir ipotegi ise TMK'nun emredici hükümlerinden olan 851. ve 881. maddelerinde düzenlenmistir. Üst sinir ipotegi, ileride dogacak veya dogmasi muhtemel olan bir alacagin teminati olarak tesis edildigi için bu belirsizligin ileride getirecegi sorunlari önlemek amaciyla tasinmazin bu belirsiz borca azami ne miktar için teminat teskil edecegi ipotek akit tablosunda bir limitle belirlenir. Iste bu nedenledir ki ileride vücut bulacak ana borç ile buna eklenecek faiz, icra takip giderleri ile yanlarca kararlastirilan diger ferileri, yani TMK'nun 875. maddesinde belirtilen ve ipotekle teminat altina alinan toplam borç miktari, bu tür ipotekte taraflarin ipotek tesis edilirken rizalari ile tespit edilen bu limiti asmasi mümkün degildir. Bu özellik üst sinir ipotegini kesin borç ipoteginden ayiran önemli bir unsur olmaktadir. Zira kesin borç ipoteginde ipotek akit tablosunda belirtilen ana alacaktan baska TMK'nun 875. maddesi uyarinca takip giderleri ile faiz ve diger ferileri de teminat kapsamina girmektedir40.
Üst sinir ipotegi kurulurken akit tablosuna üst sinir belirlenmesi yapildiktan sonra "bu meblaga ilaveten" denilmek suretiyle ilave yapma olanagi bulunmamaktadir. Yapilsa da geçerli sayilmaz. Kisaca, ipotegin üst sinir ipotegi olmasi durumunda borçlu sadece ipotek akit tablosunda belirtilen miktar ile sinirli olmak üzere sorumludur41. Bir diger ifade ile, Ipotek akit tablosunda limit miktari saptandiktan sonra, "bu meblaga ilaveten ve ayrica" ibareleri ile ipotegin kapsamini genisleten kayitlarin eklenmesinin, üst sinir ipotegi olarak tesis edilen ipotegin türünü anapara ipotegine dönüstürmesi mümkün degildir.
Zira, TMK'nin emredici nitelikteki 851, 881, 875 ve 876. maddeleri hükümlerini bertaraf etmeye yönelik bu kayitlarin hukuki sonuç dogurmalari kabul edilemez (YHGK'nun 24.05.1989 tarih ve 111-294 E., 378 K. sayili ilami bu yöndedir)42. Dolayisiyla üst sinir (limit) ipoteginde faiz dahil borç miktari limitten fazla ise "bu meblaga ilaveten" denilmek suretiyle limite ekleme yapilmasi halinde dahi sadece limite kadar olan kisim icra dairesi hesabina depo ettirilmelidir.
Vadesi henüz gelmemis ipotek borcunu, ipotek senedine göre islemis ve isleyecek bütün faizleri ile birlikte ödeyen borçlu hakkinda da bu hüküm uygulanir. Yine bu durumda da limit ipoteginde faiz dahil borç miktari limitten fazla ise sadece limite kadar olan kisim icra dairesi hesabina depo ettirilmelidir.
Limit ipotegi veren kimse bu siniri asan tutar ile sorumlu tutulamaz. Limit ipoteginde teminat altina alinan asil borç, faiz, icra takip ve giderleri ve ferilerden olusan toplam borç miktari bu limiti asamayacagi için alacakli limiti asan miktar yönünden ayrica ilamsiz takip yapabilir43 ya da genel hükümlere göre dava açabilir.
Yargitay, toplu ipotekte (MK m. 855), tasinmazlardan birini ipotekle yükümlü olarak iktisap eden üçüncü kisinin (MK m. 889/1), IIK'nun 153. maddesi uyarinca bu bagimsiz bölüme isabet eden ipotek bedelini ödeyerek ipotegin kaldirilmasini saglayabilecegine karar vermistir44.
Hesabi incelik arz eden 'Vadeli' (Süreli), 'Faizsiz' (Bilafaiz), 'Fekki Bildirilinceye Kadar (FBK) Vadeli (Süreli)' olarak ve 'Eski Türk Lirasi' (ETL) üzerindenkurulan ipotek borçlarinin hesabinda Yargitay kararlarindaki kriterlere uyulmalidir.
Ipotekle temin edilmis borç, ipotek belgesinde belirtilen sürenin dolmasi ( tarihin ya da vadenin gelmesi) ile muaccel olur. Ipotek alacaklisi bu tarihten itibaren gecikme (temerrüt) faizi isteyebilir. Ipotegin süresiz (vadesiz) olarak kurulmasi halinde ise borç, alacaklinin ihtari ile muaccel hale geleceginden ihtar tarihinden itibaren gecikme faizi istenebilir.
Ipotek bir vadeye baglanmis ise, bu süre muacceliyet kosulunu ifade eder. Bir baska anlatimla konulan süre bu tarihten önce ipotege dayali hakkin talep edilemeyecegini, ipotegin paraya çevrilmesi yolu ile takip yapilamayacagini, sürenin dolmasi ile takip hakkinin kullanilabilecegi anlamini tasir. Ayrica faizsiz kurulan ipoteklerde, temerrüt faizi de belirtilen bu vade tarihinden baslar45.
Ipotek vadeli (süreli) ve faizsiz (bilafaiz) olarak kurulmussa, vade tarihinden ipotegin terkini talebi tarihine kadar yasal faiz hesaplanmalidir46. Ipotek vadeli (süreli) ancak faizli olarak kurulmussa vade tarihinden ipotegin terkini talebi tarihine kadar ipotek belgelerinde kararlastirilan oranda faiz hesaplanmalidir47.
Ipotek akit tablosunda (resmi senedinde) taraflarin vade tarihinden ipotegin kaldirilacagi tarihe kadar da faiz talep edilemeyecegi hususu kararlastirilmissa akit tablosunda yer alan bu hüküm adi geçenleri baglar. Ipotek akdinin faizsiz olarak kurulmasi halinde vade tarihine kadar faiz istenemeyecegi, ancak vadeden sonra faiz istenmesinin mümkün oldugu yolundaki ilke, taraflarca ipotek akit tablosunda vadeden sonraki dönem için baglayici bir anlasmanin bulunmamasi halinde geçerlidir48. Dolayisiyla bu durumda vade tarihinden sonrasi için de faiz hesaplanmaz.
Ipotek akit tablosundaki 'fekki bildirilinceye kadar süre ile'49 açiklamasi ise muacceliyet kosulu olmayip, ipotegin süresiz olarak yapildigini göstermektedir. Bir diger ifade ile bu açiklama, mevcut alacaga faiz istenebilmesinin bir bildirimle borçlunun temerrüde düsürülmesi gerektigi sartina baglandigi anlamindadir. Borçlar Kanunu'nun 117/2.maddesinde yer alan borcun ifa edilecegi gün (vade tarihi) sözlesmede yer almiyorsa, bu durumda borçlunun temerrüdünün ne zaman gerçeklestiginin tespitinde Borçlar Kanunu'nun 117/2.maddesinin (818 Sayili BK'nun101/1.maddesi) "muaccel bir borcun borçlusu, alacaklinin ihtariyla mütemerrit olur" hükmü dikkate alinmalidir. Bu halde borçlu ihtar ile temerrüde düseceginden alacakli ihtar tarihinden itibaren geçmis günler faizini isteyebilecektir. Borçluya bir ihtarname teblig edilmisse islemis faizin ihtarnamenin teblig tarihinden (ihtarnamede ödeme süresi verilmisse sürenin bitiminden) itibaren hesaplanmasi gerekir50. Ancak borçluya anilan sekilde bir ihtarname teblig edilip edilmediginin icra dairesince tespiti mümkün degildir. Bu sebeple 'fekki bildirilinceye kadar süreli' bir ipotegin terkini için IIK'nun 153. maddesi uyarinca icra dairesine basvurulmasi halinde, ipotek borçlusundan kendisine anilan sekilde bir ihtarname teblig edilip edilmedigi hususunda beyan (ve varsa ihtarname örneginin dosyaya) alinmasi, teblig edilmisse ihtarnamenin teblig tarihinden (ihtarnamede ödeme süresi verilmisse sürenin bitiminden) itibaren faiz hesaplanmasi gerektigi kanaatindeyim. Ipotek borçlusunun kendisine ihtarname teblig edilip edilmedigi ve ihtarname içerigi hususunda yanlis veya eksik bir beyanda bulunmasi halinde ipotek alacaklisinin kendisine teblig edilecek muhtiraya karsi bu hususta da icra dairesine beyanda (itirazda) bulunmasi mümkündür.
Uygulamada genellikle Eski Türk Lirasi ile ipotek borcu için 153. madde uyarinca ipotegin terkini yoluna basvuruldugundan Eski Türk Lirasinin Yeni Türk Lirasina nasil çevrilerek hesaplanacagi hususu da önem arz etmektedir.
5083 sayili Türkiye Cumhuriyetinin Para Birimi Hakkinda Kanunun 2. maddesi uyarinca, Türk Lirasi degerler Yeni Türk Lirasina dönüstürülürken, bir milyon Türk Lirasi (1.000.000 TL) esittir bir Yeni Türk Lirasi (1 YTL) degisim orani esas alinir, hükmü nazara alinarak alti sifir atilmak suretiyle Yeni Türk Lirasina dönüstürülür 51.
Uygulamada icra daireleri tarafindan Eski Türk Lirasi, Yeni Türk Lirasina çevrilirken ipotek bedelinin günümüz sartlarina güncellenip güncellenmeyecegi ve bu hususta bilirkisi raporu alinip alinmayacagi hususunda bazen tereddütler yasansa da Eski Türk Lirasi, anilan kanun hükmü uyarinca Yeni Türk Lirasina çevrilmelidir. Zira ipotek bedelinin günümüz sartlarina güncellenmesi gerektigi ancak ipotek alacaklisi tarafindan kanunen makbul birsebep olarak ileri sürülebilir, bu husus re'sen nazara alinamaz.
3.7. Icra Dairesince Ipotek Alacaklisina Gönderilecek Muhtira Örnegi
Borçlu yukarida anilan sekilde hesaplanacak borcu icra dairesi hesabina tamamen öderse, icra dairesi alacakliya (vefat etmis olmasi halinde mirasçilarina52) 15 gün içinde daireye gelerek ipotek bedelini almasini ve ipotegi çözmesini (terkin ettirmesini), Yargitay kararlarindaki ve uygulamadaki adiyla (asagidaki gibi bir) "muhtira"53 ile teblig eder, ödeme veya icra emri gönderilmez.
... ICRA MÜDÜRLÜGÜ
DOSYA NO :
IIK'NUN 153. MADDESI UYARINCA MUHTIRA
IPOTEK ALACAKLISI : Adi, Soyadi, (Biliniyorsa) TC Kimlik No ve adresi
Ipotek borçlusu ... tarafindan, ... ili, ... ilçesi, ... ada, ... parsel, ... mahallesi, ... cinsi tasinmaz üzerine lehinize ipotek tesis edilmis olup borçlu tarafindan ... TL ipotek borcu müdürlügümüz hesabina depo edilmistir. IIK'nun 153. Maddesi uyarinca is bu muhtiranin tebliginden itibaren on bes (15) gün içinde dairemize (müdürlügümüze) gelerek parayi (ipotek bedelini) almaniz ve ipotegi çözmeniz (terkin ettirmeniz),
Bu müddet içinde gelmediginiz veya gelip de kanunen makbul bir sebep beyan etmeksizin parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina eylediginiz (kaçindiginiz) taktirde icra mahkemesi karariyla ipotek kaydinin terkinine karar verilecegi hususu teblig ve ihtar olunur. Tarih.
Icra Müdürü (veya Yardimcisi), Sicil no
Imza
3.8. Ipotek Alacaklisina Gönderilecek Muhtiranin Teblig Usulü
7201 Sayili Tebligat Kanununun 7/a maddesindebelirtilen gerçek ve tüzel kisilere54 tebligatin elektronik yolla yapilmasi zorunludur. Bunlar disinda kalan gerçek ve tüzel kisilere, talepleri halinde elektronik tebligat adresi verilir. Bu durumda bu kisilere tebligatin elektronik yolla yapilmasi zorunludur. TK. 7/a-1-2. fikra hükümlerine göre elektronik yolla tebligatin zorunlu bir sebeple yapilamamasi halinde bu Kanunda belirtilen diger usullerle tebligat yapilir. Elektronik yolla tebligat, muhatabin elektronik adresine ulastigi tarihi izleyen besinci günün sonunda yapilmis sayilir55.
Bu sebeple elektronik tebligat adresi mevcut olan kisilere tebligatin elektronik yolla yapilmasi zorunlu oldugundan 153. madde uyarinca düzenlenen muhtira öncelikle ipotek alacaklisinin varsa elektronik tebligat adresine gönderilir. Elektronik tebligat adresi bulunan ilgililerin bu adresi, icra dairesince tebligat hazirlanmasi esnasinda gözükmekte ve uyap sistemi tarafindan ilgilinin elektronik tebligat adresi bulunduguna dair uyari verilmektedir. Ancak gaip ve yerlesim yeri meçhul olan ipotek alacaklisinin elektronik tebligat adresinin bulunmasi düsük bir ihtimaldir.
Ipotek alacaklisinin elektronik tebligat adresi bulunmuyorsa; 7201 Sayili Tebligat Kanununun 10/1.maddesinde "Tebligat, teblig yapilacak sahsa bilinen en son adresinde yapilir" hükmüne yer verilmektedir. Bu durumda 153. madde uyarinca düzenlenen muhtira alacaklinin (varsa) ipotek senedindeki (borç belgesindeki) adresine gönderilir.
Tebligat Kanununun 10/2. maddesinde "Bilinen en son adresin tebligata elverisli olmadiginin anlasilmasi veya tebligat yapilamamasi hâlinde, muhatabin adres kayit sisteminde bulunan yerlesim yeri adresi, bilinen en son adresi olarak kabul edilir ve tebligat buraya yapilir" hükmüne yer verilmekte olup ipotek senedindeki (borç belgesindeki) adrese tebligat yapilamazsa veya ipotek senedinde alacaklinin hiç adresi bulunmuyorsa, gerçek kisilerin adres kayit sisteminde bulunan (varsa) adresine tebligat yapilir.
Tebligat Kanununun 21/2.maddesinde "Gösterilen adres muhatabin adres kayit sistemindeki adresi olup, muhatap o adreste hiç oturmamis veya o adresten sürekli olarak ayrilmis olsa dahi, teblig memuru teblig olunacak evraki, o yerin muhtar veya ihtiyar heyeti azasindan birine veyahut zabita amir veya memurlarina imza karsiliginda teslim eder ve tesellüm edenin adresini ihtiva eden ihbarnameyi gösterilen adresteki binanin kapisina yapistirir. Ihbarnamenin kapiya yapistirildigi tarih, teblig tarihi sayilir" hükmüne yer verilmesi ve 20.04.2021 tarihli ve 31460 sayili Resmi Gazetede yayinlanan, Yargitay Içtihadi Birlestirme Kurulunun 2019/2 Esas, 2020/3 Karar ve 20.11.2020 tarihli kararinda "Muhatabin bilinen en son adresine çikartilan tebligatin iade edilmesi ve adres kayit sistemindeki yerlesim yeri adresinin bu adresten farkli olmasi halinde; adres kayit sistemindeki yerlesim yeri adresine "Mernis adresi" serhi verilerek Tebligat Kanunu'nun 21/2. maddesi uyarinca dogrudan tebligat çikartilmasinin yeterli olduguna, öncelikle bu adrese normal bir tebligat çikartilmasinin gerekmedigine" karar verilmesi sebebiyle, ipotek senedindeki adrese tebligat yapilamazsa gerçek kisilerin adres kayit sisteminde bulunan adresine dogrudan "mernis serhli tebligat" yapilir.
Tüzel kisilerin ipotek senedindeki adresine tebligat yapilamazsa veya ipotek senedinde alacaklinin hiç adresi bulunmuyorsa, Tebligat Kanununun 35/4. maddesinde "Daha önce tebligat yapilmamis olsa bile, tüzel kisiler bakimindan resmî kayitlardaki adresleri esas alinir ve bu madde hükümleri uygulanir" hükmüne yer verilmesi sebebiyle öncelikle tüzel kisinin resmi kayitlardaki (sirketler için ticaret siciline, dernekler için dernek kütügüne, vakiflar için vakif siciline) adresine (normal) tebligat, tüzel kisinin resmi kayitlardaki adresine de tebligat yapilamazsa, bu adrese "35.Maddeye Göre Tebligat" serhi ile tebligat yapilir.
Bütün bunlarin yani sira, yukarida anilan yollarla tebligat yapilamazsa, IIK'nun 21/2. maddesinde; "Ilamda ve 38. maddeye göre ilam hükmünde sayilan belgelerle ipotek senedinde yazili olan adresi degistiren alacakli veya borçlu, keyfiyeti birbirlerine noter vasitasi ile bildirmis olmadikça, tebligat ayni adrese yapilir ve bu adreste bulunmadigi takdirde Tebligat Kanunu'nun 35. maddesi uygulanir" yasal düzenlemesine yer verilmistir. Buna göre; borçlunun adrese dayali kayit sisteminde kayitli adresinin bulunmamasi halinde ipotek akit tablosunda yazili adresine daha önce usulüne uygun tebligat yapilmamis olsa bile bu adrese Tebligat Kanunu'nun 35. maddesine göre tebligat yapilabilir56.
Ipotek alacaklisinin elektronik tebligat adresi bulunmuyor, ipotek senedinde adresi bulunmuyor, gerçek kisi ise adres kayit sisteminde (mernis adresi) adresi bulunmuyor, tüzel kisi ise resmi kayitlarda adresi bulunmuyor veya adres bulunmakla birlikte tebligat yapilamiyorsa artik ilanen tebligat hükümleri uygulanir.
Adresi meçhul olanlara tebligat ilanen57 yapilir. Yukaridaki maddeler mucibince tebligat yapilamayan ve ikametgahi, meskeni veya is yeri de bulunamayan kimsenin adresi meçhul sayilir. Adresin meçhul olmasi halinde keyfiyet teblig memuru tarafindan mahalle veya köy muhtarina serh verdirilmek suretiyle tespit edilir. Bununla beraber tebligi çikaran merci, muhatabin adresini resmi veya hususi müessese ve dairelerden gerekli gördüklerine sorar ve zabita58 vasitasiyla tahkik ve tespit ettirir. Yabanci memleketlerde oturanlara ilanen tebligat yapilmasini icabettiren ahvalde tebligi çikaran merci, teblig olunacak evrak ile ilan suretlerini yabanci memlekette bulunan kimsenin malum adresine ayrica iadeli taahhütlü mektupla gönderir ve posta makbuzunu dosyasina koyar (Tebligat Kanunum. 28). Ilanen teblig, son ilan tarihinden itibaren yedi gün sonra yapilmis sayilir. Ilanen teblige karar veren merci, icabina göre daha uzun bir müddet tayin edebilir. Ancak, bu süre 15 günü geçemez (Tebligat Kanunum. 31).
Tüzel kisi adreslerinin ilgili sicile (sirketler için ticaret siciline, dernekler için dernek kütügüne, vakiflar için vakif siciline) tescil edilmesi sebebiyle adresin meçhul olmasi daha çok gerçek kisiler yönünden söz konusudur.
Ayrica belirtmek gerekir ki uygulamada sik görüldügü üzere tebligat yapilmak istenen muhatabin bulundugu binanin yikilmis olmasi gibi sebeplerle gerçek kisinin mernis veya tüzel kisinin resmi adresi mevcut olmasina ragmen bu adreste tebligatin yapistirilacagi-asilacagi bir kapi bulunmadigi için (yukarida anilan diger yollar ile de tebligat yapilamiyorsa) bu durumda da ilanen tebligat yapilir59.
Uygulamada ipotegin konulmasindan uzun yillar sonra ipotegin terkini yoluna basvuruldugunda, ipotek alacaklisi sirketlerin ticaret sicilinden silinebildigi görülmektedir. Sirketlerin ticaret sicilinden terkini halinde tüzel kisiligi sona erer. Sirketin tüzel kisiligi ticaret sicilinden terkini üzerine son bularak davada taraf ve dava (takip) ehliyeti de bulunmaz. Tüzel kisiligi sona ermis sirketin taraf gösterilmesi, Tebligat Kanunu 35. maddeye göre tebligat yapilmaya çalisilmasi ve IIK'nun 153.maddesindeki kosullari saglanmaya çalisilmasi mümkün degildir. Taraf ehliyeti kamu düzeni ile ilgili olup bu hususun re'sen de göz önünde bulundurmasi zorunludur. Dolayisiyla tüzel kisiligi bulunmayan ipotek alacaklisi sirket taraf gösterilerek IIK'nun 153. maddesine göre ipotegin fekki talep edilemez. IIK'nun153. maddesi uyarinca icra müdürlügü tarafindan alacakli sirkete tebligat yapilmasi zorunlulugu bulunmaktadir. Sirketin münfesih durumda olmasi bu tebligat zorunlulugunu ortadan kaldirmayacaktir. Ticaret sicilinden terkin edilmis sirket hakkinda takip islemlerine baslanmasi ve yürütülmesi tasfiye memuru ile ticaret sicile yöneltilecek dava sonucunda tüzel kisiligin yeniden ihyasi ile mümkündür60. Bu durumda icra dairesince ipotek borçlusuna, alacakli sirketin yeniden ihyasi için görevli ve yetkili mahkemede dava açabilmesi için yetki belgesi verilmeli, sirketin ihya karariyla yeniden tüzel kisilik kazanmasi durumunda ise sirkete usulüne göre tebligat yapilarak IIK'nun 153. maddesindeki prosedür isletilmelidir.
3.9. IIK'nun 153. Maddesi Uyarinca Teblig Edilen Muhtira Karsisinda Ipotek Alacaklisinin Durumu
Ipotek alacaklisi bu muhtira üzerine, icra dairesine gelerek (paranin adina kayitli banka hesabina ödenmesi talebiyle) alacagi tahsil edebilir ve ilgili tapu müdürlügüne basvurmak suretiyle ipotegi terkin ettirebilir veya itirazi varsa kanunen makbul bir sebep bildirebilir (itirazda bulunabilir) ya da icra dairesine gelmeyebilir veya gelmesine ragmen kanunen makbul bir sebep bildirmeyebilir.
Bir görüse göre, Alacakli icra dairesine gelerek alacagi tahsil ederse, yani alacaklinin kendisine yapilan bildirim üzerine icra dairesine gelerek parayi tahsil etmesi halinde, ipotegin fekki için icra mahkemesine basvurulmasi gerekli olmayip icra müdürünün ipotegin kaldirilmasi için dogrudan dogruya tapu dairesine müzekkere yazmasi gerekir61. Ancak kanaatimce ipotek alacaklisi icra dairesine gelip itirazda bulunmaksizin alacagini tahsil etse, hatta icra dairesinden ipotegin kaldirilmasini talep dahi ipotek icra dairesince kaldirilamaz62. Zira 153. maddeye göre ancak icra mahkemesi ipotegin terkinine karar verebilir. Hal böyle olunca ipotek, ancak icra mahkemesi karari ile ya da ipotek alacaklisinin tapu müdürlügüne müracaati halinde kaldirilir. Nitekim 153. maddenin gerekçesinde de "...Tapu kayitlarinin ancak mahkeme karari ile degistirebilmesi esasina nazaran ... ipotek kaydinin terkinine tetkik merciince karar verilir" denilmektedir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca kendisine muhtira teblig edilen ipotek alacaklisi, ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmasi için genel mahkemelerde dava açabilir ve böyle bir dava açtigini beyan ederek ipotegin terkini talebine karsi icra müdürlügüne itiraz edebilir. Ipotek alacaklisi, böyle bir dava açmadan da63, kanunen makbul bir sebep64 beyan ederek ipotegin kaldirilmasi talebine karsi icra müdürlügüne "itiraz" edebilir. Sebebin kanunen makbul olup olmadigi icra mahkemesince incelenir. Buradaki itiraz deyimi, IIK'nun 62. maddesinde düzenlenen itiraz kavramindan içerigi, sekli, süresi, etkisi vb. yönlerden farklidir. Zira 62. maddedeki (süresinde) itiraz, ödeme emrine karsi borçlu tarafindan yapilir ve bunun üzerine icra dairesi takibi durdurur. Buradaki itiraz deyimi ise ipotek alacaklisinin muhtiraya karsi kanunen makbul bir sebep beyan etmesi halidir. Nitekim bu beyan (itiraz) üzerine icra dairesi (takibin durdurulmasi gibi) bir karar da vermez, sebebin makbul olup olmadigini icra mahkemesi degerlendirir. 153. madde uyarinca icra dairesinin görevi, borcu hesaplayip hesaba depo ettirmek ve alacakliya muhtiranin tebligini saglamaktir.
Ipotek alacaklisi muhtiranin tebliginden itibaren 15 gün içinde icra dairesine gelmez veya gelip de "kanunen makbul bir sebep" beyan etmeksizin parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina ederse icra mahkemesi (yukarida anilan sartlarin saglanmasi halinde) ipotek bedelinin alacakli adina saklanmasina (hifzina) ve ipotek kaydinin terkinine karar verir.
Alacaklinin icra dairesine gelmemesinden kasit yukarida anilan muhtiraya sözlü ya da yazili olarak itirazda (beyanda) bulunmamasidir. Yukarida izah edildigi üzere icra dairelerine sözlü beyan mümkün ise de önemle belirtmek gerekir ki muhtiraya karsi "kanunen makbul bir sebep" beyan eden (itiraz eden) alacaklinin bu itirazini (beyanini)süresinde yapmasi ve icra dairesine yazili olarak tutanak altina aldirmasi gerekir65. Ipotek alacaklisi muhtira gönderen yer icra dairesinden baska bir yerde bulunmaktaysa, IIK'nun 153. maddesi uyarinca beyanini (itirazini) bulundugu yerdeki adliyenin ilgili birimi (varsa muhabere bürosu, yoksa nöbetçi icra müdürlügü gibi) vasitasiyla, icra dairesine muhabere yolu ile göndertmek suretiyle de yapabilir.
Önemle belirtmek gerekir ki, Yargitaya göre, icra dairesine muhtiraya karsi itiraz edilmeksizin, sadece icra mahkemesine verilen cevap dilekçesi ile ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmasinin talep edilmis olmasi, IIK'nun 153. maddesi geregince icra müdürlügüne yapilmis itiraz sayilamaz. Bu durumda (diger sartlarinda saglanmasi halinde) icra mahkemesi tarafindan IIK'nun 153. maddesi geregince ipotegin kaldirilmasina karar verilmesi gerekir66. Ancak Yargitayin kanuni süresinden sonra itirazda bulunulsa dahi, ipotegin kanuni ipotek olmasi halinde 153. madde uyarinca kaldirilamayacagina dair karari da mevcuttur67. Ipotegin, taraflarin özgür (serbest) iradeleri sonucu konulmus olmasi, IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkin edilebilmesi için gerekli sartlardan biri oldugundan ipotek alacaklisi tarafindan böyle bir itirazda hiç bulunulmasa dahi ipotegin terkini sartlarinin mevcut olup olmadigi icra mahkemesince re'sen incelenmesi gerektiginden ipotegin kaldirilamayacagi asikardir.
Pek tabidir ki muhtiranin usulsüz tebligi halinde ipotek alacaklisi tarafindan tebligin usulsüz oldugu öne sürülerek icra dairesine itirazda bulunulabilir. Bu durumda tebligin usulüne uygun olup olmadigi icra mahkemesince degerlendirilecektir.
3.10. Icra Dairesinin IIK'nun 153. Maddesi Uyarinca Yapacagi Is ve Islemlere Karsi Sikayet Usulü
Sikayet, icra (ve iflas) dairelerinin, kanuna aykiri olan veya hadiseye uygun bulunmayan islemlerinin iptali veya düzeltilmesi veya yerine getirilmeyen veya sebepsiz sürüncemede birakilan bir hakkin yerine getirilmesi için basvurulan kendine özgü bir kanun yoludur68. Bu kanun yolu, medeni usul hukukundaki kanun yollarina benzemez.
Sikayet, icra-iflas hukukunda (kendine özgü) bir kanun yoludur. Sikayet, dava da degildir69.
2004 Sayili Icra ve Iflas Kanununun Sikayet ve sartlar baslikli 16. maddesinde "(1)Kanunun hallini mahkemeye biraktigi hususlar müstesna olmak üzere Icra ve Iflas dairelerinin yaptigi muameleler hakkinda kanuna muhalif olmasindan veya hadiseye uygun bulunmamasindan dolayi icra mahkemesine sikayet olunabilir. Sikayet bu muamelelerin ögrenildigi tarihten yedi gün içinde yapilir. (2)Bir hakkin yerine getirilmemesinden veya sebepsiz sürüncemede birakilmasindan dolayi her zaman sikayet olunabilir." hükmüne yer verilmektedir.
Bu maddenin uygulanmasindan kaynakli uyusmazliklar (harcin yanlis alinmasi, borcun yanlis hesaplanmis olmasi, alacakliya muhtira teblig edilmemesi vb sebepler) için ilgililer icra dairesi (müdürlügü) is ve islemlerine karsi icra mahkemesine (icra memur muamelesini) sikayet yoluna basvurabilir. Zira bu durumda ilgililerin sikayet yoluna basvurmasinda hukuki menfaati vardir.
4. IKINCI ASAMA: ICRA VE IFLAS KANUNUNUN 153. MADDESI UYARINCA ICRA MAHKEMESINCE YAPILMASI GEREKEN IS VE ISLEMLER
153. madde uyarinca ipotegin terkini için ikinci asama, icra dairesince düzenlenen muhtiranin ipotek alacaklisina tebliginden itibaren 15 günlük sürenin dolmasi sonrasinda icra mahkemesince ipotegin terkini asamasidir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini talebi, dava niteligi tasimayan yargi isi oldugundan arabuluculuga basvurulmasina gerek yoktur.
4.1. Görevli Mahkeme
Icra ve Iflas Kanununun 153.maddesinde "... icra mahkemesi verilen paranin alacakli namina hifzina ve ipotek kaydinin terkinine karar verir..." hükmü yer almakta olup bu madde uyarinca ipotegin terkininde görevli mahkemenin icra mahkemesi oldugu asikardir. Ipotegin niteliginin görevli mahkemenin tayinine etkisi bulunmamaktadir70.
4.2. Yetkili Icra Mahkemesi
Icra mahkemesine ipotegin terkini basvurusu kural olarak her zaman yapilabilir. Ipotegin terkini basvurusu, tasinmazin aynina71 iliskin oldugu için, (kesin) yetkili mahkeme72 tasinmazin bulundugu yer mahkemesidir73 (HMK. m.12/I).
IIK'nun 4. maddesi geregince ipotegin terkini basvurusu hangi icra dairesine yapilmis ise bu basvuru ile ilgili islemler (sikayetler, ipotegin terkini talebi vs) basvurunun yapildigi yer icra müdürlügünün bagli bulundugu icra mahkemesinde çözümlenir. Her ne kadar icra dairesi yetkili olup olmadigini degerlendiremez ise de icra mahkemesi kamu düzenine iliskin kesin yetki kurali uyarinca icra dairesinin ve kendisinin yetkili olup olmadigini kendiliginden (re'sen) degerlendirmeli, eger ipotegin terkini basvurusu tasinmazin bulundugu yer icra dairesine (mahkemesine) yapilmamissa mahkemece kendiliginden yetkisizlik karari verilmelidir.
4.3. Dosyanin Icra Mahkemesine Gelis Usulü
IIK'nun 153. maddesi uyarinca bir karar verilmesi için dosyanin icra mahkemesine gelis usulüne iliskin bir uygulama birligi bulunmamaktadir.
Ögretide ileri sürülen görüse göre, "Icra dairesi on bes gün içinde icra dairesine gelerek ipotegi çözdürüp parayi (alacagini) almasini alacakliya usulüne göre (özellikle ipotek senedindeki adresine; m.21,II) teblig eder (m.153,1 c.l). Alacakli, (kendisine verilen) bu on bes günlük süre içinde icra dairesine gelmez veya gelip de kanunen geçerli bir mazeret bildirmeksizin ipotegi çözmekten ve parayi (alacagi) almaktan kaçinirsa, icra dairesi, dosyayi icra mahkemesine verir"74. Yargitaya göre de75 icra dairesi, ipotek borçlusunun talebi dogrultusunda bir karar verilmek üzere dosyayi icra mahkemesine gönderebilir.
Uygulamada da icra daireleri genellikle, ipotek alacaklisina muhtiranin tebliginden itibaren baslayan 15 günlük sürenin dolmasindan sonra talep halinde, (icra mahkemesine ipotegin terkini basvurusu yapilmadigi halde) IIK'nun 153. maddesi uyarinca bir karar verilmek üzere dosyayi icra mahkemesine göndermektedir. Ancak bazi icra daireleri ise ipotek borçlusunun IIK'nun 153. maddesi uyarinca icra mahkemesine dogrudan ipotegin terkini basvurusu yapmasi gerektiginden bahisle dosyanin icra mahkemesine gönderilmesi talebini reddetmekte, bazi icra mahkemeleri ise (kendisine ipotegin terkini basvurusu yapilmadigi halde) icra dairesi tarafindan IIK'nun 153. maddesi uyarinca bir karar verilmek üzere kendisine gönderilen dosyalari, ipotek borçlusunun IIK'nun 153. maddesi uyarinca icra mahkemesine dogrudan ipotegin terkini basvurusu yapmasi gerektiginden bahisle icra dairesine iade etmektedir.
Icra ve Iflas Kanununda icra müdürünün dava açilmaksizin (icra mahkemesine basvuru yapilmaksizin) dosyayi icra mahkemesine gönderebilecegi haller sinirli olarak sayilmistir76. IIK'nun 153. maddesinde ise dosyanin bu usulde icra mahkemesine gönderilecegine dair ibare bulunmamaktadir. Nitekim uyap (avukat portal) sisteminde, icra mahkemesinde "Ipotegin kaldirilmasi (fekki)" adli dava açma (basvuru) bölümü de mevcuttur. Kanaatimce, ipotek alacaklisina muhtiranin tebliginden itibaren baslayan 15 günlük sürenin dolmasindan sonra icra dairesi dosyayi bu usulde icra mahkemesine göndermemeli, ipotek borçlusu ipotegin terkini talebiyle icra mahkemesine basvurmali ve icra dairesi bu basvuruya istinaden dosyayi icra mahkemesine (mahkemenin istemi üzerine) göndermelidir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini basvurusu, HMK anlaminda bir dava olmayip Icra ve Iflas Kanununa özgü bir hukuki yoldur. Ancak ipotek borçlusunun icra mahkemesinden ipotegin terkini talebi için uygulamada 'ipotegin terkini davasi' tabiri de kullanilmaktadir.
4.4. Yargilama Usulü
Icra mahkemesi çekismesiz yargi usulüne göre inceleme yapar (HMK m.382/2-f/1). Çekismesiz yargi islerinde aksine bir hüküm bulunmadikça re'sen arastirma ilkesi geçerli oldugundan77 icra mahkemesi öncelikle (kesin yetki kurali kamu düzenine iliskin oldugu için) yetkili olup olmadigini, ipotegin terkini sartlarinin mevcut olup olmadigini, bu kapsamda ipotegin özgür irade ile kurulan bir ipotek olup olmadigini, halen devam eden ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla takibin (tapu kaydinda IIK m.150/c78 serhinin) mevcut olup olmadigini, ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul olup olmadigini, 15 günlük beyan (itiraz) süresinin dolup dolmadigini, (geregi halinde bilirkisi raporu alinarak) borcun tamaminin icra dairesi hesabina depo edilip edilmedigini (borcun dogru hesaplanip hesaplanmadigini)79, muhtiranin usulüne uygun olarak teblig edilip edilmedigini80, varsa itirazin süresinde olup olmadigini ve itiraz sebebinin kanunen makbul bir sebep olup olmadigini re'sen incelemelidir. Özetle icra dairesinin tüm islemleri 153. madde çerçevesinde denetlenmelidir.
Çekismesiz yargi islerinde, niteligine uygun düstügü ölçüde, basit yargilama usulü uygulanir (HMK m. 385/1). Icra mahkemesine arz edilen hususlar ivedi islerden sayilir ve bu islerde basit yargilama usulü uygulanir ( IIKm. 18/1). (Basit Yargilama Usulünde) Mahkeme, mümkün olan hallerde taraflari durusmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verir (HMK m. 320/1). Eger muhtiraya karsi bir beyanda (itirazda) bulunulmamissa (dosya kapsamina göre) durusma açilmaksizin dosya üzerinden karar verilebilir81. Ancak muhtiraya karsi bir beyanda bulunulmussa, bu beyanin "kanunen makbul bir sebep" kapsaminda kalip kalmadiginin anlasilmasi ya da icra dairesince hesaplanan miktara itiraz edilmesi halinde hesabin dogrulugunun tespiti bakimindan icra mahkemesince, isin niteligi gözetilerek durusma açilip ipotek alacaklisi ve ipotek borçlusu durusmaya davet edilerek, IIK'nun 153. maddesinde belirtilen ilke ve kurallar çerçevesinde, geregi halinde bilirkisi incelemesi yapilarak ipotegin kaldirilmasi kosullarinin olusup olusmadigi denetlenerek sonucuna göre karar verilmesi gerekir.
Yargitay kararlari, durusma açilip taraf teskili saglanarak ipotek alacaklisinin iddia ve delillerinin arastirilmasi, ipotek belgelerinin celp edilmesi, IIK'nun 153.maddesi ve TMK'nun 875. ve devami maddeleri hükümleri de nazara alinarak ipotegin nevi (türü) belirlenerek ve gerektiginde bilirkisiden de yararlanilarak olusacak sonuca göre bir karar verilmesi gerektigi yönündedir 82.
Icra mahkemesi genel hükümlere göre, isin esasi hakkinda inceleme yapmaz. Icra mahkemesi sadece 153. maddede belirtilen sekil sartlarinin yerine getirilip getirilmedigine iliskin sinirli incelemekle yapmakla yetkilidir83. Dar yetkili icra mahkemesinde ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmasi talebinde bulunulamaz84.
4.5. Hangi Durumlarin Kanunen Makbul Bir Sebep Olarak Kabul Edilecegi
IIK'nun 153. maddesi hangi durumlarin "kanunen makbul bir sebep" olarak kabul edilecegi hususunu düzenlememistir.
Uygulamada sik rastlandigi üzere ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmadigi85 ve borçlular hakkinda ipotegin paraya çevrilmesi yolu ile takibe geçildigi86 gibi sebepler87 IIK'nun 153. maddesinde belirtilen "kanunen makbul bir sebep" niteligindedir88.
Ayrica belirtmek gerekir ki ipotek alacaklisinin birden fazla mirasçisi varsa IIK'nun 153. maddesi uyarinca gönderilen muhtiraya alacaklilardan (mirasçilardan) birinin "kanunen makbul bir sebep" öne sürmesi halinde, bu itiraz muhtiraya itiraz etmeyen diger alacakli(lar) lehine de sonuç dogurur ve ipotegin terkini talebinin reddi gerekir89.
Icra mahkemesi ileri sürülen sebebin kanunen makbul bir sebep olup olmadigini incelemeli, alacaklinin parayi almaktan ve ipotegi kaldirmaktan kaçinma sebebi olarak alacakla ilgili maddi hukuka iliskin bir uyusmazlik ileri sürülmesi halinde, ihtilafin çözümlenmesi yargilama yapilmasini zorunlu hale getirdiginden, sebebi "kanunen makbul bir sebep" olarak kabul etmeli, bu durumda ipotegin terkini bu madde kapsaminda sinirli yetkili icra mahkemesinden talep edilemeyeceginden ipotegin terkini talebinin reddine karar vermelidir90.
Uygulamada "kanunen makbul bir sebep" ibaresi genis yorumlanmakta, neredeyse alacaklinin her beyani (itirazi) kanunen makbul bir sebep olarak degerlendirilmektedir. Yargitay (bozma) kararlarinda da makbul olarak kabul edilmeyen bir sebebe rastlanilmamistir. Bu sebeple IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini usulü daha çok ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul olmasi halinde etkili olan bir yoldur. Zira uygulamada sikça rastlandigi üzere bu durumda alacakliya genellikle ilanen tebligat yapilmakta ve alacakli genellikle (ilanen tebligattan haberi olmadigi için) itirazda da bulunmamaktadir.
4.6. Icra Mahkemesince Verilecek Karar
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkin edilebilmesi için ipotegin, taraflarin özgür (serbest) iradeleri sonucu konulmus olmasi, ipotek bedelinin fer'ileri ile birlikte icra müdürlügüne ödenmesi ve alacaklinin da parayi almaktan kanunen makbul bir sebep ileri sürmeksizin kaçinmis olmasi gerekir. Eger ipotek taraflarin özgür (serbest) iradeleri kurulmamissa, bir diger ifade ile taraflarin özgür iradesiyle düzenlenmis bir ipotek akit tablosu bulunmuyorsa, IIK'nun 148 ve sonraki maddelerinde öngörülen nitelikte bir hukuki iliskinin varligindan söz edilemeyecegi için IIK'nun 153. maddesinin uygulanmasi olanagi yoktur. Bu durumda mahkemece, durusma açilarak, öncelikle ipotek akit tablosu getirtilmek suretiyle ipotegin niteligi belirlenmeli ve olusacak sonuca göre karar verilmelidir. Ipotek taraflarin özgür (serbest) iradesi ile konulmamissa, borçlunun ipotegin terkini talebinin reddi, ipotek alacaklisinin basvurunun iptalini talep etmesi halinde ise IIK'nun 153/2. maddesi geregince fekkine yönelik basvurunun iptaline karar verilmesi gerekir. Bu durumda Yargitay'in takibin iptaline karar verilmesi gerektigine dair karari da mevcuttur 91.
Ipotek alacaklisi borçluya (ve varsa ipotekli tasinmaz malikine) karsi ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla takip baslatmis ise borçlu (veya ipotekli tasinmaz maliki) borcu icra dairesi hesabina ödemek suretiyle icra dairesinden ipotegin kaldirilmasi için tapu sicil müdürlügüne yazi yazilmasini talep edebilecek olup bu durumda ipotek alacaklisi gaip ve yerlesim yeri meçhul olmadigi gibi borcu almaktan ve ipotegi çözmekten imtina da etmediginden 153. madde uyarinca ipotegin terkini için gerekli sartlarin yoklugu sebebiyle borçlunun ipotegin terkini talebinin reddi gerekir.
Eger ipotek borçlusu (ya da tasinmaz maliki) IIK'nun 153. maddesi geregi "ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin (adresinin) meçhul bulundugunu (bilinmedigini) veya borcu (alacagi) almaktan ve ipotegi çözmekten (terkin ettirmekten) imtina ettigini (kaçindigini)" beyan etmeden sebep bildirmeksizin ya da bu manalara gelmeyecek (ipotegin geçersizligi gibi) baska bir sebep bildirerek ipotegin terkini talebinde bulunmussa 153. madde uyarinca ipotegin terkini için gerekli sartlarin yoklugu sebebiyle borçlunun ipotegin terkini talebinin reddi gerekir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkin edilebilmesi için ana para ile onun fer'ilerinin de icra dairesi hesabina depo edilmesi gerekir. Icra dairesince borcun eksik hesaplanmis olmasi halinde Yargitayin genel kararlari "...mahkemece durusma açilarak, ipotegin fekki için ödenmesi gerekli tüm borcun gerektiginde bilirkisi incelemesi yaptirilmak suretiyle belirlenip (eksiklik varsa) icra müdürlügüne bu dogrultuda islem yapilmasi için talimat verilmesi yolunda karar verilmesi gerekir"92 yönünde ise de baska bir karari "...ipotek akit tablosunda yazili bonolarin vade tarihlerinden itibaren islemis faizi bilirkisi vasitasi ile hesaplattirip bu miktarin IIK'nun 153. maddesi uyarinca ödenmesi için borçluya süre vermesi ve sonucuna göre bir karar vermesi gerekir..."93 yönündedir. Kanaatimce borcun eksik hesaplanmis olmasi halinde icra dairesine eksikligin tamamlatilmasi için talimat verilmesi yerine icra dairesi tekrar araci kilinmaksizin eksik hesaplanan miktarin da icra dairesi hesabina ödenmesi için borçluya kesin süre verilmesi usul ekonomisine daha uygundur.
Icra mahkemesi ileri sürülen sebebin kanunen makbul bir sebep olup olmadigini incelemeli, alacaklinin parayi almaktan ve ipotegi kaldirmaktan kaçinma sebebi olarak alacakla ilgili maddi hukuka iliskin bir uyusmazlik ileri sürülmesi halinde, ihtilafin çözümlenmesi yargilama yapilmasini zorunlu hale getirdiginden, sebebi "kanunen makbul bir sebep" olarak kabul etmeli, ipotegin terkini bu madde kapsaminda sinirli yetkili icra mahkemesinden talep edilemeyeceginden ipotegin terkini talebinin reddine karar vermelidir.
Yargitayin ipotegin kosula bagli olarak kurulmus olmasi halinde, bu kosulun gerçeklesip gerçeklesmediginin yargilamayi gerektirmesi nedeniyle, IIK'nun 153. maddesi uyarinca, bu ipotegin kaldirilmasinin istenemeyecegine dair karari mevcuttur94. Pek tabidir ki kosula bagli bir ipotege iliskin IIK'nun 153. maddesi uyarinca kendisine muhtira gönderilen ipotek alacaklisi kosulun gerçeklesmedigini kanunen makbul bir sebep olarak da ileri sürebilir.
Ipotek alacaklisi muhtiranin tebliginden itibaren 15 gün içinde icra dairesine gelmez veya gelip de "kanunen makbul bir sebep" beyan etmeksizin parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina ederse, icra mahkemesi (yukarida anilan sartlarin saglanmasi halinde) ipotek bedelinin alacakli adina saklanmasina (hifzina) ve ipotek kaydinin terkinine karar verir. Sartlarin saglanmamasi halinde ise ipotegin terkini talebinin reddine karar verir.
Icra ve Iflas Kanununun 153. maddesi uyarinca, ipotek alacaklisinin muhtiraya bir itirazi var ise bu itirazini, tebligden itibaren 15 günlük yasal sürede icra dairesine bildirmesi gerekip, anilan sürede herhangi bir beyanda bulunmayan alacaklinin, icra mahkemesinde sebep bildirmesinin sonuca etkisi olmayacaktir. Pek tabiidir ki, icra müdürlügünce yapilan muhtira teblig isleminin usulüne uygun olmasi gerekip, alacaklinin, anilan teblig isleminin usulsüzlügünü ileri sürmesi mümkündür. Ipotek alacaklilari tarafindan IIK'nun 153/1. maddesinde öngörülen yasal süreden sonra icra müdürlügüne basvurularak ipotek bedeline itiraz edilmesi halinde icra mahkemesince (diger sartlarinda saglanmasi halinde) ipotegin terkinine karar verilmesi gerekir95.
Ipotegin terkini talebinin yargilamayi gerektirmesi halinde talebin reddi gerekir, görevsizlik karari verilemez96. Kaldi ki icra mahkemeleri önlerine gelen takip hukukuna yönelik sikayet, itiraz ve itirazin kaldirilmasina yönelik basvurular hakkinda ya kabul ya da ret karari verebilirler. Ancak görevsizlik karari veremezler97.
Icra mahkemesince ipotek kaydinin terkinine (kaldirilmasina) karar verilirse, bu karar mahkemece tapu dairesine teblig edilerek ipotekli tasinmazin sicilline geçirilir, yani ipotek kaldirilir. Uygulamada bazi icra daireleri, icra mahkemesinin ipotegin terkini karari geregi (icra mahkemesi kararini da ekleyerek) ipotegin terkini hususunda ilgili tapu müdürlügüne müzekkere yazmakta ise de is bu kararin (kesinlesme serhi ile) icra mahkemesince ilgili tapu müdürlügüne tebligi gerektigi, icra dairesinin tapu müdürlügüne ayrica bir yazi göndermesine gerek olmadigi kanaatindeyim.
4.7. Icra Mahkemesinin Ipotegin Terkini Kararinin Infazi Için Kesinlesmesi Gerekip Gerekmedigi
Kisisel bir alacagin teminat altina alinmasi amacini güden ve bir tasinmaz degerinden alacaklinin alacagini elde etmesini saglayan ve sinirli bir ayni hak olan ipotegin fekkine dair icra mahkemesi karari bu özelligi ile tasinmazin aynina iliskin bir karardir. IIK 364/3. maddesinde ''temyiz satistan baska icra muamelelerini durdurmaz'' hükmü yer almakta ise de, maddede belirtildigi üzere icra muamelelerine etkili olacaktir. IIK'nun 153.maddesine göre, icra mahkemesinceverilen ipotegin fekkine dair kararlar bir takipten kaynakli degildir. Bir baska anlatimla alacaklinin baslattigi bir takip söz konusu olmayip, borçlunun basvurusu üzerine anilan madde kosullarinda bir degerlendirme yapilarakipotegin fekki talebinin kabulü ya da reddine dair kararlardir. Bu nedenle anilan kararin infazi için kesinlesmesi gerekir98. Nitekim ipotegin terkini karari bir icra muamelesi ile ilgili olmadigindan IIK'nun 363/4. ve 364/3. maddelerinin uygulanma olanagi bulunmamaktadir99.
HGK'nun 2005/12-534 Esas, 2005/554 Karar ve 05.10.2005 tarihli ilaminda da "...Ipotek, sinirli bir ayni hak oldugundan, ipotegin fekkine iliskin davanin tasinmazin aynina iliskin oldugunun kabulü gerekir..." denilmektedir.
Bir görüse göre ise mahkemenin bu karari tasinmazin ayni ile ilgili olmadigindan kesinlesmesi beklenmeden tapu dairesine teblig edilerek ipotegin kaldirilmasi saglanir100.
4.8. Ipotek Bedelinin Nemalandirilip Nemalandirilamayacagi
Icra ve Iflas Kanununun 153. maddesinde ipotek bedelinin nemalandirilip nemalandirilmayacagina dair açik bir hüküm bulunmamaktadir.
IIK'nun muhafazasina gerek kalmayan mallarin tasfiyesine iliskin 88/a maddesinde tasfiye kapsaminda dosyaya ödenen tutardan kalan tutarin nemalandirilacagi ve talep halinde nemalariyla birlikte hak sahiplerine ödenecegi, IIK'nun ihalenin neticesi ve feshine iliskin 134. maddesinde ihalenin feshine iliskin sikayette bulunulmasi halinde sikayet sonunda verilecek karar kesinlesinceye kadar paranin bankada nemalandirilacagi ve ihalenin feshine iliskin sikâyetin kabulüne veya reddine iliskin kararin kesinlesmesi üzerine, ihale bedelinin nemalari ile birlikte hak sahiplerine ödenecegine iliskin 'istisnai' olarak açik bir düzenleme mevcuttur.
Uygulamada Anayasa Mahkemesinin 2014/6577 basvuru numarali ve 16/02/2017 tarihli kararina101 kadar, Icra ve Iflas mevzuatinda paranin nemalandirilacagina iliskin açik bir hüküm yoksa icra dairesince nemalandirma islemi yapilmamaktaydi102. Yargitay da önceden benzer durumlarda icra müdürlügünün parayi nemalandiramayacagina, nemalandirsa bile nemanin hazineye ait olduguna karar vermekte, Adalet Bakanligi da ayni yönde görüs bildirmekteydi103. Son zamanlarda Bölge Adliye Mahkemelerinin benzer durumlarda, paranin nemalandirilip nemalandirilmayacagina dair açikça yasal bir düzenleme mevcut olmamasi, ancak nemalandirilmamasini gerektirir yasal bir engel de mevcut olmamasi, bir diger ifade ile paranin nemalandirilmayacagina veya nemalandirilmasi halinde nemanin ilgilisine ödenmeyecegine iliskin de bir düzenleme olmamasi, icra dosyasina yatan paranin nemalandirilmasinin hem alacaklinin hem de borçlunun menfaatine olmasi gerekçeleri ile paranin nemalandirilabilecegine ve ilgilisine ödenebilecegine karar verdigi de görülmektedir104. Yargitay da son kararinda bir nema geliri varsa bunun hak sahiplerine ödenecegi yönünde görüs degisikligine gitmistir105.
Yukarida bahsedildigi üzere, IIK'nun 88/a maddesindeki muhafazasina gerek kalmayan mallarin tasfiyesi kapsaminda dosyaya ödenen tutardan kalan tutar ile 134. maddesindeki ihalenin feshine iliskin sikayette bulunulmasi halinde ihale bedelinin nemalandirilacagina iliskin 'istisnai' düzenleme haricindeki 'diger' paralarin nemalandirilacagina iliskin Icra ve Iflas Kanununda açik bir yasal bir düzenleme mevcut degildir.
Kanaatimce yasa koyucu 'diger' paralarin da nemalandirilmasini isteseydi (genel bir hüküm koyarak dahi) bu yönde bir düzenleme yapabilirdi. Böyle bir düzenleme bulunmadigina ve icra müdürlügüne böyle bir görev verilmedigine göre genis ve askin bir yorum ile icra müdürlügüne görevi olmayan bir rol biçerek bu paranin nemalandirilmasini saglamak yasal olmayacaktir. Hal böyle olunca, 'mevcut hukuk' bakimindan ipotek bedelinin nemalandirilacagina iliskin açik bir hüküm bulunmadigindan icra mahkemesinin ve icra dairesinin böyle bir görevi bulunmamaktadir. Bu sebeple ipotek bedeli nemalandirilmamalidir. Nitekim uygulamada da ipotek bedeli nemalandirilmamaktadir. Ancak 'olmasi gereken hukuk' bakimindan taraflarin menfaatleri mümkün oldugu kadar gözetilerek ipotek bedelinin nemalandirilacagi açikça belirtilmek suretiyle 153. maddenin yeniden düzenlenmesi gerektigi kanaatindeyim.
Bir görüse göre ise özellikle alacaklinin gaip veya ikametgahinin meçhul oldugu hallerde alacakli namina saklanan paranin alacakliya veya mirasçilarina geçmesi uzun süre alabileceginden IIK m. 134/5 hükmüne kiyasen paranin nemalandirilmasi gerekir106.
4.9. Icra Mahkemesinin Ipotegin Terkinine Iliskin Kabul veya Red Kararinin Istinaf veya Temyiz Edilip Edilemeyecegi
Icra ve Iflas Kanunu'nun 363. maddesinin birinci fikrasina göre "Icra mahkemesince 85 inci maddenin uygulanma biçimi, icra dairesi tarafindan hesaplanan vekâlet ücreti, 103 üncü maddenin uygulanma biçimi ve bu maddede düzenlenen davetiyenin içerigi, yediemin ücreti, yediemin degistirilmesi, hacizli tasinir mallarin muhafaza sekli, kiymet takdirine iliskin sikâyet, ihaleye katilabilmek için teminat yatirilmasi ve teminatin miktari, satisin durdurulmasi, satis ilâninin iptali, süresinde satis istenmemesi nedeniyle satisin düsürülmesi, 263 üncü maddenin uygulanma biçimi, iflâs idaresinin olusturulmasi, icra mahkemesinin iflâs idaresinin islemleri hakkinda sikâyet üzerine verdigi kararlara karsi, iflâs idare memurunun ücret ve masraflari hakkindaki hesap pusulasi ve 36 nci maddeye göre icranin geri birakilmasina iliskin kararlarina karsi" istinaf yoluna basvurulamaz. Icra mahkemesinin bu kararlari disindaki kararlarina karsi istinaf yoluna basvurulabilir107. Istinaf yoluna basvuru süresi tefhim veya teblig tarihinden itibaren on gündür (IIK m. 363/1).
Istinaf yoluna basvurulabilen kararlara nazaran daha niteliksiz olmasi sebebiyle 363. maddede belirtilen kararlara karsi istinaf yolu kapalidir. Kanaatimce, esasen kiymet takdirine iliskin sikayet, ihaleye katilabilmek için teminat yatirilmasi ve teminatin miktari, satisin durdurulmasi, satis ilâninin iptali, süresinde satis istenmemesi nedeniyle satisin düsürülmesi gibi hususlar Icra ve Iflas Kanunu'nun 134. maddesi geregince açilacak ihalenin feshi davasinda da ihalenin feshi sebepleri olarak ayrica ileri sürülebileceginden bu kararlara karsi istinaf kanun yolu kapatilmistir.
Ipotegin terkini karari, Icra ve Iflas Kanunu'nun 363. maddesinde sayilan istinaf edilemeyecek kararlar arasinda yer almadigindan bu kararlara karsi istinaf yolu açiktir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini basvurularinda, borçlu taraf maliki bulundugu tasinmaz üzerindeki serhin kaldirilmasini talep ederken, serhin kaldirilmasi karsiliginda ödeyecegi ipotek bedelini düsük göstermek suretiyle basvuru yapmakta ve gösterdigi bedel üzerinden talebinin kabulünü talep ederken, alacakli taraf da ipotek bedelinin günümüz kosullarina göre uyarlanmasi gerektigini, dolayisiyla ipotek bedelinin çok daha yüksek oldugunu beyan etmektedir. Dolayisiyla ipotek bedeli belirli olmadigindan ve hüküm altina alinan bedel ayni zamanda kanun yoluna basvuru siniri degerini gösterdiginden, bu deger taraflar arasinda ihtilaflidir. Zira uygulamada genellikle eski ipotek borçlari için 153. madde uyarinca ipotegin terkine yoluna basvurulmakta, icra dairesince yapilan (ya da bilirkisiye yaptirilan) hesaplamada, ipotek bedelinden alti sifir atilip faiz isletildiginde dahi ipotek borcu çogu zaman birkaç lira olarak hesaplanmaktadir. Ancak borcun günün kosullarina uyarlanmis miktari genellikle istinaf ve temyiz sinirinin üzerindedir. Bu sebeple icra mahkemesince ipotegin terkini karalarinda taraflarin hak kaybina sebebiyet verilmemesi için miktar gözetilmeksizin içerik itibariyle istinaf yolu açik olmak üzere karar verilmelidir.
Icra ve Iflas Kanunu'nun 364. maddesinin birinci fikrasina göre, Bölge adliye mahkemesi hukuk dairelerince verilen ve miktar veya degeri (2024 yili için) 378.290,00 TL'yi geçen Türk lirasini geçen nihaî kararlara karsi temyiz yoluna basvurulabilir. Miktar veya degeri bu miktari geçmeyen kararlara karsi temyiz yoluna basvurulamayip bu kararlar kesindir. Yukarida belirtilen kararlara karsi temyiz yoluna basvurma ve incelemesi Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu hükümlerine göre yapilir. Buna göre temyiz yoluna basvuru süresi teblig tarihinden itibaren 2 haftadir (HMK m. 361/1).
Ipotegin terkini karari, Icra ve Iflas Kanunu'nun 363.maddesinde sayilan istinaf edilemeyecek kararlar arasinda yer almayip bu karara karsi istinaf yolu açik oldugundan temyiz yolu da açiktir108.
Her ne kadar, çekismesiz yargi islerinde verilen kararlar temyiz edilemez (HMK m. 362, I, ç) ise de Yargitayin genel uygulamasinda temyiz basvurulari kabul edilmekte ve incelenmektedir. Zira IIK, HMK'ya göre özel bir kanun olup özel kanun (hüküm) varken genel kanun (hüküm) uygulanmaz.
Özel bir kanun olan Icra ve Iflas Kanunundaki hükümlerin daha genel bir kanun olan HMK ile degistirildigi söylenemez. Uygulamada da HMK'daki hükümlerin, açikça bir yollama yapmadikça IIK'da uygulanmayacagi kabul edilmektedir109.
Nitekim faiz dahil ipotek borcunun bir TL hesaplanmadigi basvurularda dahi Yargitay temyiz basvurularina iliskin olarak, ihtilaf konusunun ipotek alacaginin miktari olmasi, alacaklinin talebi dikkate alindiginda gerek miktar ve gerekse içerik itibariyle temyizin kabil olduguna karar vermektedir. Kanaatimce Yargitayin temyiz basvurularini miktar gözetmeksizin kabul etmesi hukuka uygundur. Zira yukarida bahsedildigi üzere, ipotek bedeli belirli olmadigindan ve hüküm altina alinan bedel ayni zamanda kanun yoluna basvuru siniri degerini gösterdiginden, bu deger taraflar arasinda ihtilaflidir. Ipotek borcu çogu zaman birkaç lira olarak hesaplanmakta ise de borcun günün kosullarina uyarlanmis miktari genellikle temyiz sinirinin üzerindedir. Bu sebeple taraflarin hak kaybina sebebiyet verilmemesi için miktar gözetilmeksizin temyiz basvurulari kabul edilmelidir110.
4.10. Icra Mahkemesinin Ipotegin Terkini Talebinin Kabul ya da Reddi Kararinin Maddi Anlamda Kesin Hüküm Teskil Edip Etmedigi
Icra mahkemeleri dar yetkili yargi yeri olup genel olarak icra ve iflas takibi sirasinda dogan uyusmazliklari sekli olarak incelemeye ve karar vermeye yetkilidir. Genel mahkemeler gibi genis yetkili bir mahkeme degildir. Bu sinirlandirilmis yetkisinden dolayi icra mahkemelerinin kararlari kural olarak maddi anlamda kesin hüküm teskil etmez. Icra mahkemesinin takip hukukuna iliskin kararlari sadece yürütülen takip konusu bakimindan taraflari baglamakta ve sadece takip hukuku bakimindan kesin hüküm teskil etmektedir. Icra mahkemesinin takip hukukuna iliskin kararlari (istihkak davalarinda verilen kararlar ile ihalenin feshi isteminin reddi kararlari hariç111) kural olarak maddi anlamda kesin hüküm teskil etmez112. Ayrica, Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, çekismesiz yargi kararlari maddi anlamda kesin hüküm teskil etmez (HMK m.388). Bu sebeple icra mahkemesinin ipotegin terkini talebinin kabulü ya da reddi karari maddi anlamda kesin hüküm teskil etmez.
Icra mahkemesince ipotegin terkini talebinin reddine karar verilmesi halinde, bu ret karari maddi anlamda kesin hüküm teskil etmediginden, red kararindaki eksikligin giderilebilmesi mümkünse, borçlu IIK'nun 153. maddesi kapsaminda tekrar basvuru yapabilir. Örnegin muhtiranin usulüne uygun teblig edilmediginden bahisle ipotegin terkini talebi reddedilmisse, borçlu icra dairesine eksikligi giderttikten sonra, tekrar ipotegin terkinini talep edebilir113. Kanaatimce, borçlunun eksikligin giderilmesini mevcut icra dosyasindan saglamasi usul ekonomisine daha uygundur.
Bununla beraber, Icra mahkemesinin ipotegin terkini talebinin reddi karari maddi anlamda kesin hüküm teskil etmediginden, ipotek borçlusu veya ipotekli tasinmazin maliki, borcun ödenmis oldugu, ipotegin geçersiz oldugu gibi gerekçeler ile ipotegin terkini için ipotek alacaklisina karsi genel hükümler çerçevesinde asliye hukuk mahkemesinde tapu sicilinin düzeltilmesi (uygulamadaki adiyla ipotegin fekki/kaldirilmasi/terkini ) davasi açabilir ( TMK m. 883, 884 ).
Icra mahkemesinin ipotegin terkini talebinin kabulü karari da maddi anlamda kesin hüküm teskil etmediginden, tescil (ipotek) yolsuz olarak terkin olunmus ise, bu yüzden ayni hakki zedelenen ipotek alacaklisi, ipotegin yolsuz olarak terkin edildigi gerekçesi ile ipotek borçlusu ve ipotekli tasinmazin malikine karsi genel hükümler çerçevesinde asliye hukuk mahkemesinde tapu sicilinin düzeltilmesi davasi açabilir. Bununla beraber, Iyiniyetli üçüncü kisilerin bu tescile dayanarak kazandiklari aynî haklar ve her türlü tazminat istemi saklidir. ( TMK m. 1025 ).
Icra mahkemesinin ipotegin terkini talebine iliskin karari maddi anlamda kesin hüküm teskil etmediginden, bu karara karsi yargilamanin iadesi yoluna da basvurulamaz114.
SONUÇ
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini yoluna alacakli degil (ipotek) borçlu(su) basvurdugundan bu yol, uygulamada "ters icra takibi" olarak da anilmaktadir. Ancak IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotek borçlusunun ipotek alacaklisi aleyhine icra dairesine basvurmasi icra takibi niteliginde degildir. Fakat uygulamada ve Yargitayin bazi kararlarinda IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini basvurusu için 'takip' kelimesinin kullanildigi da görülmektedir.
Tasinmazi ipotekten kurtarmayi kolaylastirmak maksadiyla düzenlenen ve icra dairesine (müdürlügüne) ipotegin terkini basvurusu ve icra mahkemesinin ipotegin terkini karari olmak üzere iki asamadan olusan Icra ve Iflas Kanununun 153. maddesi uyarinca ipotegin kaldirilabilmesi için:
1. Alacak ipotekle temin edilmis olmalidir.
2. Ipotek taraflarin özgür (serbest) iradesi ile konulmus olmalidir.
3. (Devam eden) Ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla takip mevcut olmamalidir.
4. Ipotek alacaklisi gaip ( nerede oldugu bilinmemeli) ve yerlesim yeri (adresi) meçhul olmali veya borcu almaktan ve ipotegi çözmekten imtina etmelidir.
Tasinmaz üzerindeki ayni hakka iliskin veya ayni hak sahipliginde degisiklige yol açabilecek davalarin, tasinmazin bulundugu yer mahkemesinde açilmasi hakkindaki yetki kurali, kamu düzenine iliskin ve kesin oldugu için tasinmazin aynina iliskin olan ipotegin terkini talebi için de yetkili icra dairesi ve icra mahkemesi, tasinmazin bulundugu yer icra dairesi ve icra mahkemesidir.
Bu madde uyarinca basvuruda bulunmak isteyen ipotek borçlusu (ya da tasinmaz maliki) öncelikle, ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul bulundugunu (bilinmedigini) veya borcu (alacagi) almaktan ve ipotegi çözmekten (terkin ettirmekten) imtina ettigini (kaçindigini) beyan ederek icra dairesine (müdürlügüne) basvurmalidir. Bu basvuru (örnek no 1) takip talebi ile yapilmaz. Ipotegin terkini basvurusu IIK'nun 153. maddesi geregi anilan sartlari saglar sekilde düzenlenecek bir dilekçe ile (ipotek akit tablosu, ipotek resmi senedi vb.) ipotek (borç) belgesini de ekleyerek yapilir.IIK'nun153. Maddesiuyarinca icra dairesine basvuruda, ipotek borçlusundan sadece basvurma harci alinir. Basvurma harci disinda ipotek alacaklisina teblig edilecek muhtira için posta masrafi ve borç hesabi hususunda bilirkisi incelemesi yapilmasi gerekmekte ise bilirkisi ücreti alinir.
Eger ipotek borçlusu IIK'nun 153. maddesi geregi gerekli beyanda bulunursa icra dairesince ipotek senedine göre ipotegin kesin borç (anapara) ipotegi ya da üst sinir (limit) ipotegi olup olmadigi, faizi, varsa vade tarihi vb. hususlar gözetilerek (hesabi incelik arz eden ipotek borçlarinin hesabinda Yargitay kararlarindaki kriterlere uyularak) borç (geregi halinde bilirkisi raporu alinmak suretiyle) hesaplanmalidir. Icra Dairesince hesaplanan ipotek borcu icra dairesi banka (emanet) hesabina tamamen depo edildikten sonra icra dairesi alacakliya (vefat etmis olmasi halinde mirasçilarina) 15 gün içinde daireye gelerek ipotek bedelini almasini ve ipotegi çözmesini (terkin ettirmesini), bu müddet içinde gelmedigi veya gelip de kanunen makbul bir sebep beyan etmeksizin parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina eyledigi (kaçindigi) taktirde icra mahkemesi karariyla ipotek kaydinin terkinine karar verilecegi hususunu "muhtira" ile teblig ve ihtar eder. Ödeme veya icra emri gönderilmez. Ikametgahi meçhul olanlara ilanen tebligat yapilir.
Bu maddenin uygulanmasindan kaynakli uyusmazliklar (harcin yanlis alinmasi, borcun yanlis hesaplanmis olmasi, alacakliya muhtira teblig edilmemesi vb sebepler) için ilgililer icra dairesi (müdürlügü) is ve islemlerine karsi icra mahkemesine (icra memur muamelesini) sikayet yoluna basvurabilir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca kendisine muhtira teblig edilen ipotek alacaklisi, ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmasi için genel mahkemelerde dava açabilir ve böyle bir dava açtigini beyan ederek ipotegin terkini talebine karsi icra müdürlügüne itiraz edebilir. Ipotek alacaklisi, böyle bir dava açmadan da, kanunen makbul bir sebep beyan ederek ipotegin kaldirilmasi talebine karsi icra müdürlügüne "itiraz" edebilir. Sebebin kanunen makbul olup olmadigi icra mahkemesince incelenir.
Ipotek alacaklisi icra dairesine gelip itirazda bulunmaksizin alacagini tahsil etse, hatta icra dairesinden ipotegin kaldirilmasini talep dahi ipotek icra dairesince kaldirilamaz. Zira 153. maddeye göre ancak icra mahkemesi ipotegin terkinine karar verebilir. Hal böyle oluncaipotek, ancak icra mahkemesi karari ile ya da ipotek alacaklisinin tapu müdürlügüne müracaati halinde kaldirilir.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini basvurusu, HMK anlaminda bir dava olmayip Icra ve Iflas Kanununa özgü bir hukuki yoldur. Ancak ipotek borçlusunun icra mahkemesinden ipotegin terkini talebi için uygulamada 'ipotegin terkini davasi' tabiri de kullanilmaktadir.
Icra mahkemesi çekismesiz yargi usulüne göre inceleme yapar (HMK m.382/2-f/1). Çekismesiz yargi islerinde aksine bir hüküm bulunmadikça re'sen arastirma ilkesi geçerli oldugundan icra mahkemesi öncelikle (kesin yetki kurali kamu düzenine iliskin oldugu için) yetkili olup olmadigini, ipotegin terkini sartlarinin mevcut olup olmadigini, bu kapsamda ipotegin özgür irade ile kurulan bir ipotek olup olmadigini, halen devam eden ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla takibin (tapu kaydinda IIK m.150/c serhinin) mevcutolup olmadigini, ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul olup olmadigini, 15 günlük beyan süresinin dolup dolmadigini, (geregi halinde bilirkisi raporu alinarak) borcun tamaminin icra dairesi hesabina depo edilip edilmedigini (borcun dogru hesaplanip hesaplanmadigini),muhtiranin usulüne uygun olarak teblig edilip edilmedigini, varsa itirazin süresinde olup olmadigini ve itiraz sebebinin kanunen makbul bir sebep olup olmadigini re'sen incelemelidir. Özetle icra dairesinin tüm islemleri 153. madde çerçevesinde denetlenmelidir. Yargitay kararlari, durusma açilip taraf teskili saglanarak ipotek alacaklisinin iddia ve delillerinin arastirilmasi, ipotek belgelerinin celp edilmesi, IIK'nun 153.maddesi ve TMK'nun 875. ve devami maddeleri hükümleri de nazara alinarak ipotegin nevi (türü) belirlenerek ve gerektiginde bilirkisiden de yararlanilarak olusacak sonuca göre bir karar verilmesi gerektigi yönündedir.
Icra mahkemesi ileri sürülen sebebin,kanunen makbul bir sebep olup olmadigini incelemeli, alacaklinin parayi almaktan ve ipotegi kaldirmaktan kaçinma sebebi olarak alacakla ilgili maddi hukuka iliskin bir uyusmazlik ileri sürülmesi halinde, ihtilafin çözümlenmesi yargilama yapilmasini zorunlu hale getirdiginden, sebebi "kanunen makbul bir sebep" olarak kabul etmeli, bu durumda ipotegin terkini bu madde kapsaminda sinirli yetkili icra mahkemesinden talep edilemeyeceginden ipotegin terkini talebinin reddine karar vermelidir.
Uygulamada "kanunen makbul bir sebep" ibaresi genis yorumlanmakta, neredeyse alacaklinin her beyani (itirazi) kanunen makbul bir sebep olarak degerlendirilmektedir.Yargitay (bozma) kararlarinda da makbul olarak kabul edilmeyen bir sebebe rastlanilmamistir. Bu sebeple IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini usulü daha çok ipotek alacaklisinin gaip ve yerlesim yerinin meçhul olmasi halinde etkili olan bir yoldur. Zira uygulamada sikça rastlandigi üzere bu durumda alacakliya genellikle ilanen tebligat yapilmakta ve alacakli genellikle itirazda da bulunmamaktadir.
Ipotek alacaklisi muhtiranin tebliginden itibaren 15 gün içinde icra dairesine gelmez veya gelip de "kanunen makbul bir sebep" beyan etmeksizin parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina ederse icra mahkemesince (yukarida anilan sartlarin saglanmasi halinde) ipotek bedelinin alacakli adina saklanmasina (hifzina) ve ipotek kaydinin terkinine (silinmesine, kaldirilmasina)' karar verilir ve bu karar tapu dairesine bildirilir. Yani ipotek kaldirilir.Sartlarin saglanmamasi halinde ise ipotegin terkini talebinin reddine karar verir.
Ipotegin terkini karari, Icra ve Iflas Kanunu'nun 363.maddesinde sayilan istinaf edilemeyecek kararlar arasinda yer almayip bu kararlara karsi istinaf yolu açik oldugundan temyiz yolu da açiktir.
Kisisel bir alacagin teminat altina alinmasi amacini güden ve bir tasinmaz degerinden alacaklinin alacagini elde etmesini saglayan ve sinirli bir ayni hak olan ipotegin fekkine dair icra mahkemesi karari bu niteligi sebebiyle tasinmazin aynina iliskin oldugu için kararin infazi için kesinlesmesi gerekir.
Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde, çekismesiz yargi kararlari maddi anlamda kesin hüküm teskil etmez (HMK m.388). Bu sebeple icra mahkemesinin ipotegin terkini talebinin kabulü ya da reddi karari maddi anlamda kesin hüküm teskil etmez.
IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini ancak bu maddede öngörülen sartlarin gerçeklesmesi halinde icra mahkemesinden istenebilir. Bunun disindaki nedenlere dayali olarak, tasinmazin tamamen yok oldugu, ipotegin geçersiz oldugu veya borcun olmadigi gibi gerekçeler ile ipotegin kaldirilmasi ancak genel hükümler çerçevesinde talep edilebilir.
Borçlu genel hükümlere göre mahkemeden tayin ettirecegi tevdi yerine borcu yatirarak veya tasinmazin bulundugu yerdeki mahkemeye ipotegin kaldirilmasi davasi açarak da ipotekle temin edilmis borcundan kurtulabilir. Fakat IIK 153. madde uyarinca ipotegin terkini usulünde sekli ve sinirli inceleme yapildigindan bu usul daha kolay ve seridir. Ancak önemle belirtmek gerekir ki Türk Medeni Kanununun 883. Maddesinde " (1) Alacak sona erince ipotekli tasinmazin maliki, alacaklidan ipotegi terkin ettirmesini isteyebilir. (2) (Ek fikra:4/7/2019-7181/19 md.) Ipotek süreli olarak kurulmussa, sürenin bitiminden itibaren otuz gün içinde ipotekli tasinmaz üzerinde 9/6/1932 tarihli ve 2004 sayili Icra ve Iflas Kanununun 150/c maddesinde belirtilen serhin konulmamasi hâlinde ipotek, malikin talebiyle tapu müdürlügünce terkin edilir" hükmüne yer verilmektedir. Buna göre, süreli olarak kurulan ipoteklerin, süresinin bitiminden itibaren otuz gün içinde, ipotekli tasinmaz üzerine IIK'nun 150/c maddesinde belirtilen serhin konulmamis olmasi sartiyla, tasinmaz malikinin talebi halinde tapu müdürlügünce ( harci da alinarak ) terkin edilmesi gerekmektedir. Bu sebeple sartlari saglayan süreli ipoteklerde ipotegin terkin edilmesinin en kolay ve seri yolu tapu müdürlügüne dilekçe ile basvuru usulüdür. Zira bu durumda icra dairesi (müdürlügü) araciligi gerekmedigi gibi herhangi bir mahkeme kararina da ihtiyaç bulunmamaktadir.
Uygulamada nadiren basvurulan IIK'nun 153. maddesi kanaatimce daha açik, net ve detayli olarak yeniden düzenlenmelidir. Kanaatimce, Icra dairesinin tüm islemleri icra mahkemesince denetlendiginden, 153. maddenin (birinci asamasi olan) icra müdürlügü araciligi kismi kaldirilarak dogrudan icra mahkemesine basvurulacak, yetkili mahkemeyi, ödeme yeri ve zamanini, ipotek borcunu hesaplayacak kisiyi veya makami, ipotegin terkini için gerekli sartlarin tamamini, kararin kesinlesmesinin gerekip gerekmedigini, ipotek bedelinin nemalandirilip nemalandirilamayacagini, sinirlara tabi olmadan istinaf veya temyiz edilip edilemeyecegini, makbul sebebin hangi manaya geldigini içerir sekilde ayrintili olarak düzenlenmesi uygulama farkliliklarini ortadan kaldiracaktir.
KAYNAKÇA
KITAPLAR
AKIPEK, Jale/ AKINTÜRK, Turgut: Esya Hukuku, 2009, s. 786;
ALTAY, Sümer/ ESKIOCAK, Ali: Türk Medeni Hukukumuzda Tasinmaz Rehni, Istanbul, 2007.
BERKIN, Necmeddin M. : Iflas Hukuku Dersleri, Istanbul, 1966.
GÜRSOY, Kemal/ EREN, Fikret/ CANSEL, Erol: Türk Esya Hukuku, 1984.
HÜDAYIOGLU, Behçet: Icra ve Iflas Kanunu ve Tatbikati, Ankara, 1967.
KAÇAK, Nazif: Açiklamali ve Içtihatli Son Degisiklerle Ipotek ve Ipotegin Paraya Çevrilmesi, 3.Baski, Ocak 2013.
KARAHASAN, Mustafa Resit: Türk Esya Hukuku, Istanbul, 1991.
KARAYAZGAN, Güngör/ VAROL, Behlül: Tatkibi Icra ve Iflas Hukuku ve En Son Içtihatlar, Istanbul, 1971.
KORKUSUZ, Refik: Icra Hukuku Uygulamasi, Istanbul, 2004.
KURU, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, 1991.
KURU, Baki/ ARSLAN, Ramazan/ YILMAZ, Ejder: Icra ve Iflas Hukuk Ders Kitabi, 27.Baski, Ankara, 2013.
KURU, Baki: Icra ve Iflas Hukuku El Kitabi, 2.Baski, Ankara, 2013.
KURU, Baki: Medeni Usul Hukuku El Kitabi, Mart, 2020.
NOMER, Haluk Nami/ ERGÜNE, Mehmet Serkan: Esya Hukuku (Rehin Hukuku), Istanbul, 2016.
OLGAÇ, Senai: Içtihatlarla Tatbikatimizda Icra ve Iflas Kanunu - Icra Iflas, Istanbul, 1974.
OSKAY, Mustafa/ KOÇAK, Coskun/ DEYNEKLI, Adnan/ DOGAN, Ayhan: I.I.K. Serhi, Ankara, 2007.
ÖZKAN, Hasan: (Izahli-Içtihatli) Asliye Hukuk Davalari ve Tatbikati, Ilaveli 2.Baski, 1973.
ÖZKAN, Hasan: Izahli-Içtihatli Icra Iflas Davalari ve Tatbikati, Istanbul, 1977.
PEHLIVANLI, Mehmet Gündüz: Açiklamali Icra Ve Iflas Kanunu, Ankara, 1998.
PEKCANITEZ, Hakan/ ATALAY, Oguz/ SUNGURTEKIN ÖZKAN, Meral/ÖZEKES, Muhammet: Icra ve Iflas Hukuku, 9.Basi, 2022.
POSTACIOGLU, Ilhan E. : Icra Hukuku Esaslari, Istanbul, 1958.
SIRMEN, Lale: Esya Hukuku, 7.Baski, Ankara, 2019.
SÜPHANDAG, Yavuz: Icra ve Iflas Hukukunda Uygulamalar, 8.Basi, Eylül 2012.
UYAR, Talih: Gerekçeli-Içtihatli Icra ve Iflas Kanunu Serhi, 3.Baski, Mart 2008.
UYAR, Talih: Icra ve Iflas Kanunu Serhi El Kitabi, 2.Cilt, 2.Baski, Ekim 2012.
ÜSTÜNDAG, Saim: Icra Hukukunun Esaslari, Istanbul, 1995.
YELEKÇI, Memduh/ YELEKÇI, Ilhami/ GENÇEL, Ihsan :Son Degisikliklere Göre Notlu-Gerekçeli-Izahli-Içtihatli Icra ve Iflas Kanunu Ilgili Kanunlar ve Yönetmeligi, Ankara, Kasim 1973.
YILDIRIM, Mehmet Kamil: Icra Hukuku Ders Notlari, 2.Basi, Istanbul, 2004.
MAKALELER
AKÇAAL, Mehmet: "Ipotegin kaldirilmasi davasi", Inönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi - InÜHFD 10(2): 563-578 (2019).
AKKAYA, Tolga: "Ipotek Alacaklisinin Adresinin Meçhul Olmasi Veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Kaçinmasi Sebebiyle Icra Mahkemesi Karari Ile Ipotegin Terkini", Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Akar Öcal Armagani, Hukuk Fakültesi Yayini N.19, Eskisehir, 2016, s.305- 325.
BUDAK, Ali Cem: "Ipotekten Kurtarma", YÜHFD, C. IV, S. 2, Y. 2007, s. 3-9.
BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 37-52.
GÜMÜS, Mustafa Alper: "TMK m.883 Uyarinca Ipotekle Teminat Altina Alinmis Alacak Hakkinin Sona Ermesine Bagli Olarak Ipotege Iliskin Tescilin Terkini (Ipotegin Fekki)", Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt:5 - Sayi:10 - Aralik 2019, s.17-41.
KABADAYI, Fatih: "Icra Harçlari, Genelge ve Yargitay Kararlari", hukukihaber.net
KABADAYI, Fatih: "Icra Mahkemesi Kararlarinin Istinaf ve Temyizinin Icra Islemlerine Etkisi", Istanbul Barosu Dergisi Mayis-Haziran 2020, Cilt 94, Sayi: 2020/3, ISSN 1304-737X, s. 100-123.
ÖZBAY, Ibrahim: "Ipotegin Iptali Davasi (IIK. M. 150, C.3) Üzerine Bir Inceleme", Erzincan Binali Yildirim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XI (2007 ): 403-451.
INTERNET KAYNAKLARI
e-uyar.com
karararama.yargitay.gov.tr
1 Istanbul Barosuna Kayitli Avukat, Arabulucu, Eski Icra ve Iflas Müdürü.
av.arb.fatihkabadayi@gmail.com, ORCID: 0000-0003-4754-426X, Makalenin gönderim tarihi 08.07.2024.
2 Ipotegin terkini, ögretide ve uygulamada ipotegin kaldirilmasi, fekki veya silinmesi olarak da anilmaktadir.
3 KARAHASAN, Mustafa Resit: "Türk Esya Hukuku", 4. Cilt, 1991, s. 934: Ipotegin terkini için mahkemeye de basvurulabilir.
Dava, ipotegin terkinine iliskindir. Icra Memurluguna depo edilmek suretiyle merciinden ipotegin fekki istenebilecegi gibi bu konuda dogrudan dogruya mahkemeye dava açilmasi da mümkün oldugundan görev yönünden dava dilekçesinin reddine isabet görülmemistir (14. HD. 10.12.1975 T. 5588 E. 5769 K.);
UYAR, Talih: "Gerekçeli-Içtihatli Icra ve Iflas Kanunu Serhi", 3.Baski, Mart 2008, s.12631: Borçlu bu maddeye göre hareket etmeyerek, genel hükümler geregince mahkemeden tayin ettirecegi tevdi yerine (IID. 28.12.1971 T. 13045/13538) borcu yatirarak ya da dogrudan dogruya -tasinmazin bulundugu yerdeki- mahkemede dava açarak da ipotekle temin edilmis borcundan kurtulabilir.
4 Ipotegin terkini usulü ve kurumlar arasindaki iliskinin ayrintili incelemesi için bknz:
BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 38-42.;
AKKAYA, Tolga: "Ipotek Alacaklisinin Adresinin Meçhul Olmasi Veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Kaçinmasi Sebebiyle Icra Mahkemesi Karari Ile Ipotegin Terkini", Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Akar Öcal Armagani, Hukuk Fakültesi Yayini N.19, Eskisehir, 2016, s. 319- 324.
5 Türk Ticaret Kanunu m. 1052:
(1) Alacaklinin kim oldugu bilinmiyorsa, gemi siciline ipotekle ilgili olmak üzere yapilan son kayittan itibaren on yil geçtigi ve alacaklinin hakki bu süre içinde malik tarafindan Türk Borçlar Kanununun 154 üncü maddesi geregince zamanasimini kesecek tarzda taninmis olmadigi takdirde, alacakli ilan yoluyla çagrilarak ipotegin düsmesine karar verilebilir. Vadeli alacaklarda bu süre, vadenin dolmasindan önce islemeye baslamaz.
(2) Düsme kararinin verilmesiyle ipotek sona erer.
Türk Ticaret Kanunu m. 1053:
(1) Malik, alacaklinin alacagini ödeme veya feshi bildirme hakkina sahip olur ve alacak tutarini, geri almak hakkindan feragat ederek, alacaklinin adina tevdi ederse, belli olmayan alacakli ilan yoluyla çagrilarak ipotegin düsmesine karar verilebilir. Faizler ancak miktari sicile geçirilmis ise, tevdi olunur; düsme kararinin verilmesinden önceki üç yillik dönem hariç, faiz tevdi edilmez.
(2) Alacakli, Türk Borçlar Kanununun tevdi ile ilgili hükümlerine göre daha önce hakkini almis sayilmadikça düsme kararinin verilmesi ile borç ödenmis sayilir.
(3) Alacakli daha önce tevdi yerine basvurmadigi takdirde, tevdi edilen bedel üzerindeki hakki, düsme kararinin verilmesinden itibaren on yil geçmekle sona erer. Bu hâlde tevdi eden kisi, tevdi sirasinda geri almak hakkindan feragat etmis olsa bile, tevdi ettigi bedeli geri alabilir.
6 AKIPEK, Jale / AKINTÜRK, Turgut: Esya Hukuku, 2009, s. 786; GÜRSOY, Kemal / EREN, Fikret / CANSEL, Erol: Türk Esya Hukuku, 1984, s. 1032 (Yargitay Hukuk Genel Kurulunun 2017/(19)11-899 Esas, 2021/1564 Karar ve 02.12.2021 tarihli ilami).
7 KAÇAK, Nazif: "Açiklamali ve Içtihatli Son Degisiklerle Ipotek ve Ipotegin Paraya Çevrilmesi", 3.baski, Ocak 2013, s.1234.
8 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2011/18127 Esas, 2012/3968 Karar ve 16.02.2012 tarihli ilami:
"...Alacakli tarafindan ipotegin paraya çevrilmesi yoluyla baslatilan takibe karsi borçlunun, ipotek bedelinin icra dosyasina yatirildigi ve alacakli tarafindan da tahsil edildigi halde ipotegin kaldirilmasi talebinin icra müdürlügünce reddedildigini belirterek ipotegin fekki istemi ile icra mahkemesine basvurdugu, mahkemece, IIK.nun 153.maddesindeki sartlarin olusmadigi, takip alacaklisinin imtinasinin olmadigi, bu prosedürün isletilmedigi gerekçesi ile sikayetin reddine karar verildigi anlasilmaktadir.
...IIK.nun 153.maddesi hükmüne göre, ipotek alacaklisinin icra takibi yapmamis olmasi halinde ipotek konusu borç tamamen ödenirse anilan madde kosullarinda ipotegin fekki istenebilecektir. Ipotek alacaklisinin icra takibi yapmasi durumunda ise, takip konusu borç ve fer'ilerinin tamamen ödenmesi halinde ipotegin kaldirilmasi icra takibinin dogal sonucu oldugundan, borçlunun icra müdürlügünden, ipotegin kaldirilmasi hususunda tapu sicil müdürlügüne yazi yazilmasini isteyebilecegi tartismasizdir.
... takip dayanagi üst sinir ipotegi olduguna ve ipotek limitinin tamami, hatta fazlasinin ödendigi alacakli vekilinin beyanindan anlasildigina, diger bir ifade ile, takip konusu borç tamamen ödendigine göre, ipotegin kaldirilmasi icra takibinin dogal sonucudur. Kaldi ki, alacakli vekili 24/12/2010 tarihli beyaninda ipotegin kaldirilmasi yönünde tapu sicil müdürlügüne müzekkere yazilmasini istemis olup, ipotegin kaldirilmasi hususunda taraflar arasinda bir ihtilaf bulunmamaktadir.
O halde mahkemece, yapilan açiklamalar dogrultusunda, icra müdürlügünün, ipotegin kaldirilmasi konusunda ilgili tapu sicil müdürlügüne yazi gönderilmesi talebinin reddi yönündeki isleminin iptaline karar verilmesi gerekirken olaya uygun düsmeyen yazili gerekçe ile sikayetin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir..."
9 Yargitay, ipotek alacaklisinin gaip veya ikametgahinin meçhul bulundugu iddiasinin ispat edilmesi gerektigi yönünde kararlar vermistir.
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/7041 Esas, 2014/10323 Karar ve 08.04.2014 tarihli ilami:
"...Olayimizda alacaklinin gaip veya ikametgahinin meçhul bulundugu iddia ve ispat edilememistir. Ipotek akit tablosundaki borcun asli yatirilmis ise de vadesinden sonraki faizi yatirilmamistir. Bu durumda, sözü edilen madde uyarinca ipotegin fekki icra mahkemesinden istenemez. Bu konuda genel mahkemeye gidilmesi gerekir. Mahkemece isin hallinin yargilamayi gerektirdiginden bahisle istemin reddi gerekir...";
Ayni yönde Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2005/26430 Esas, 2006/3062 Karar ve 20.02.2006 tarihli ilami.
10 Borçlar Kanunu m. 106:
Yapma veya verme edimi geregi gibi kendisine önerilen alacakli, hakli bir sebep olmaksizin onu kabulden veya borçlunun borcunu ifa edebilmesi için kendisi tarafindan yapilmasi gereken hazirlik fiillerini yapmaktan kaçinirsa, temerrüde düsmüs olur.
Alacakli, müteselsil borçlulardan birine karsi temerrüde düserse, digerlerine karsi da temerrüde düsmüs olur.
11 Borçlar Kanunu m. 107:
Alacaklinin temerrüde düsmesi durumunda borçlu, hasar ve giderleri alacakliya ait olmak üzere, teslim edecegi seyi tevdi ederek borcundan kurtulabilir.
Tevdi yerini, ifa yerindeki hâkim belirler. Bununla birlikte ticari mallar, hâkim karari olmadan da bir ardiyeye tevdi edilebilir.
12 GÜMÜS, Mustafa Alper: "TMK m.883 Uyarinca Ipotekle Teminat Altina Alinmis Alacak Hakkinin Sona Ermesine Bagli Olarak Ipotege Iliskin Tescilin Terkini (Ipotegin Fekki)", Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:5, Sayi:10, Aralik 2019.
13 UYAR, Talih: "Gerekçeli-Içtihatli Icra ve Iflas Kanunu Serhi", 3. Baski, Mart 2008, s.12658. ( Dava vadesi gelmemis ipotek alacaginin ödeneceginden bahisle tapudaki ipotek kaydinin kaldirilmasi isteginden ibarettir. Bu gibi halde borçlu ister IIK 153. maddesi uyarinca icra memurluguna basvurur isterse genel hükümlere göre hukuk mahkemesine dava açabilir. Bu iki yoldan birini seçmek borçlunun hakkidir. Bu nedenle, davanin esasi incelenerek bir karar verilmesi gerekirken görev yönünden dilekçenin reddi yolsuzdur. 12. HD. 7.11.1975, 4490/4925, Uyar, Icra ve Iflas Kanunu Serhi, 2. Basi, Cilt 3, s.4678 )
14 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/21387 Esas, 2017/2138 Karar ve 20.02.2017 tarihli ilami:
"...Ipotek alacaklisi ...oglu ...'in kim oldugunun tespiti ile buna göre IIK'nun 153. maddesi geregince muhtira çikartilmasi gerekirken, ...oglu ...'in ipotek akit tablosundaki adresine IIK'nun 153. maddesi geregi muhtira çikartilip bila teblig dönmesi üzerine, belirtilen arastirma yapilmaksizin gazete ilani ile muhtira tebliginin usulsüz oldugu anlasilmistir..."
15 Hukuk Genel Kurulunun 2020/225 Esas, 2020/1002 Karar ve 08.12.2020 tarihli ilami:
"... 6099 sayili Kanun'un 9. maddesi ile Tebligat Kanunu'nun 35. maddesinde yapilan degisikligingerekçesinde; "...maddenin dördüncü fikrasi tüzel kisiler bakimindan özel ve açik bir düzenleme getirmektedir. Tüzel kisilerin adreslerinin, bir sicil veya resmi kayitta belirli olmasi sebebiyle meçhul olmasi düsünülemez. Bu çerçevede daha önce kendilerine tebligat yapilmamis olsa bile, tüzel kisiler bakimindan resmi kayitlardaki adreslerinin esas alinacagi ve bu madde hükümlerinin uygulanacagi açikça düzenlenmistir..." açiklamasina yer verilmistir... Muhatabin tüzel kisi olmasi hâlinde tüzel kisilerin adresleri bir sicil veya resmi kayitta olacagi için adreslerinin meçhul oldugundan söz edilemez. Tebligat Kanunu'nun 28. maddesinin 2. Fikrasinda belirtilen adresi meçhul olanlar ancak gerçek kisi muhataplar olabilir. Tüzel kisilerin adresi meçhul olamayacagindan adres arastirmasi yapilamaz. Bu nedenle ticaret sicilinde kayitli adresi gerçekte var olmayan sirketin baska adresinin bulunup bulunmadigi arastirilmadan Tebligat Kanunu'nun 28. Maddesi uyarinca ilân yoluyla tebligat yapilabilir. Nitekim bu hususlar Hukuk Genel Kurulunun 16.04.2019 tarihli ve 2015/10-2878 E., 2019/456 K. sayili kararinda da benimsenmistir..."
16 Bknz: "2.3. (Devam Eden) Ipotegin Paraya Çevrilmesi Yoluyla Takip Mevcut Olmamalidir"
17 Yargitay 8. Hukuk Dairesinin 2012/10469 Esas, 2012/12447 Karar ve 14.12.2012 tarihli ilami:
"...talep IIK'nun 153. maddesinden kaynaklanmakta olup yasal anlamda bir takipten söz edilemez..."
18 Yargitay 8. Hukuk Dairesinin 2013/21484 Esas, 2014/14060 Karar ve 03.07.2014 tarihli ilami.
"...Sikayete konu 'takip' dosyasinin incelenmesinde; IIK'nun 153. maddesine göre..."
19 KURU, Baki: "Icra ve Iflas Hukuku El Kitabi", 2013 Ikinci Baski, s. 1031: (Dipnot 1) Ipotekli tasinmazin maliki üçüncü kisi de IIK'nun 153. Maddesine göre, borcu icra dairesine yatirmak suretiyle ipotegin kaldirilmasini isteyebilir (MK m.884).;
UYAR, Talih: "Icra ve Iflas Kanunu Serhi El Kitabi", 2.Cilt, 2.Baski, Ekim 2012, s. 2086: Tasinmaz maliki üçüncü kisi, esasen MK. mad. 894 geregince borcunu ödeme suretiyle tasinmazini ipotekten kurtarma hakkina sahip oldugundan, IIK. Mad. 153'deki imkan da kendisine taninmalidir.;
UYAR, Talih: "Gerekçeli-Içtihatli Icra ve Iflas Kanunu Serhi", 3.Baski, Mart 2008, s.12631 (Dipnot 13: Kuru, B. Icra ve Iflas Hukuku El Kitabi, s:878, dipn. 1 - ÜSTÜNDAG, S. Icra Hukukunun Esaslari, s:334, dipn.96)
20 AKKAYA, Tolga: "Ipotek Alacaklisinin Adresinin Meçhul Olmasi Veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Kaçinmasi Sebebiyle Icra Mahkemesi Karari Ile Ipotegin Terkini", s. 310: Borçlu ipotekle teminat altina alinan alacagi doguran hukuki iliskinin tarafi olabilecegi gibi, bu alacagi teminat altina almak üzere tasinmazi üzerinde ipotek kurulmasina izin veren ve daha sonra ipotekli tasinmazin mülkiyetini elde eden üçüncü kisi de olabilir. (Dipnot 14: Budak Ipotegin Terkini, s. 50, dn. 24; Uyar, T./Uyar A./Uyar, C., Icra ve Iflas Kanunu Serhi El Kitabi, C. II, Ankara 2012, s. 2085-2086; Uyar, Rehnin Paraya Çevrilmesi, s. 475).;
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2007/8945 Esas, 2007/11558 Karar ve 01/06/2007 tarihli ilami:
"...Müsteki ipotekli tasinmazi ipotekle yükümlü olarak satin alan H... C... T... olup, IIK'nun 153. maddesi geregince 2. derecede 6.000.000.000 TL. limit ipotegi olarak kurulan ipotek bedelinin tarafindan ödenmesini ve ipotegin fek edilmesini talep etmistir. Gerçekten incelenen akit tablosunda ipotegin ... lehine açilmis ve açilacak her türlü kredilerin teminatini teskil etmek üzere azami meblag ipotegi seklinde kuruldugu görülmüstür. Bu durumda faiz, masraf vs. gibi eklentiler de dahil olmak üzere tasinmazin sorumlulugu 6.000.000.0000 TL. ile sinirlidir. (Ikinci derecedeki sikayete konu ipotekle ilgili olarak) limiti asan borcun varligi halinde alacaklinin bu alacak için ipotek disinda ayrica asil borçlu hakkinda takip yapmasi mümkündür. Mahkemece müsteki malik sikayetinin kabulüne karar vermek gerekir..."
21 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2008/27681 Esas, 2009/7185 Karar ve 06/04/2009 tarihli ilami:
"...asil olan ipotek borcunun ödenmesi olup, düzenlenen sekliyle borç ödendigi veya alacakli hesabina yatirildigi halde, alacakli ipotegi çözmekten imtina ederse, her bir mirasçi, I.I.K. 153. maddedeki düzenlemeden yararlanarak ipotegin fekkini isteyebilir..."
22 Ipotek alacaklisinin vefat etmis olmasi halinde icra dairesinden alacaklinin mirasçilik belgesini almak üzere yetki belgesi alinip, is bu alinacak mirasçilik belgesine istinaden talebin mirasçilara yöneltilmesi mümkündür.;
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2017/55 Esas, 2017/11671 Karar ve 28.09.2017 tarihli ilami:
"...HMK'nun 124/3. maddesi uyarinca maddi bir hatadan kaynaklanan veya dürüstlük kuralina aykiri olmayan taraf degisikligi talebinin kabulü için, karsi tarafin rizasi aranmaz. Ayni maddenin 4. fikrasinda da "dava dilekçesinde tarafin yanlis veya eksik gösterilmesi kabul edilebilir bir yanilgiya dayaniyorsa, hâkim karsi tarafin rizasini aramaksizin taraf degisikligi talebini kabul edebilir" düzenlemesi yer almaktadir. Anilan hükmün icra takiplerinde de uygulanmasi gerekir.
Buna göre, alacakli tarafindan ölü kisinin mirasçisi yerine ölü kisi hakkinda takip yapilmasi, maddi hataya ve kabul edilebilir bir yanilgiya dayali olup, dürüstlük kuralina da aykiri olmadigindan alacaklinin HMK.nun 124/3-4.maddesi uyarinca taraf degisikligi yapmak suretiyle bu yanlisligi düzeltmesi mümkündür. Bu durumda, alacakli vekili tarafindan, ek takip talebi düzenlenerek, takibin usulünce mirasçilara yöneltilmesinin istenmesi gerekmektedir..."
23 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2021/6071 Esas, 2021/7154 Karar ve 30.06.2021 tarihli ilami:
"...Ipotek alacaklisinin tüm mirasçilarina ayri ayri IIK'nun 153. maddesi uyarinca muhtira gönderilmeden ipotegin fekkedilmesi hukuka uygun degildir..."
24 Ayni yönde bknz: KURU, Baki: "Icra ve Iflas Hukuku El Kitabi", 2013 Ikinci Baski, s. 1031: Ipotek borçlusu, ipotek alacaklisinin gaip oldugunu, adresinin (yerlesim yerinin) bilinmedigini veya borcu (alacagi) almaktan ve ipotegi çözmekten kaçindigini bildirerek, (tasinmazin bulundugu yerdeki) icra dairesinden, ipotegin çözülmesini ister.
25 Takip talebinin 9 nolu kisminda "alacaklinin takip yollarindan hangisini seçtigi", " yukaridaki ( ) bentte yazdigim hakkimin alinmasini talep ederim" ve "Alacakli veya Vekilinin imzasi" kisimlari bulunmaktadir. Bu yola borçlunun basvurmasi sebebiyle takip talebi, 153. madde uyarinca basvuruya uygun degildir.
26 BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 52: Ipotekli borcun, icra dairesine ödeme disindaki ifa veya diger sona erme sebeplerinden biri ile sona ermesi halinde basvuracak yol ise IIK m. 153 hükmü ile ilgili degildir. Bu durumda, alacaga bagli fer'i bir hak olan rehin hakki kendiliginden sona ermis olacagindan tapudaki ipotek kaydi geçersiz hale gelmis olacak ve alacaklinin ipotegin terkinine riza göstermemesi halinde tapu kütügünün düzeltilmesini talep etmek gerekecektir (BK m. 113, fikra 1, MK m. 883). (Örnegin bkz. 14. HD 1.10.1984, 904/5719, Izmir Barosu Dergisi, 1985/1, s.86 vd. veya Uyar, Gerekçeli Notlu Içtihatli Icra ve Iflas Kanunu, Cilt 3, Manisa 1996, s.4669-4671.);
ÖZKAN, Hasan: Izahli-Içtihatli Icra Iflas Davalari ve Tatbikati, Istanbul, 1977, s.455: Ipotekli alacak, icra takibine geçilmeksizin ortadan kalkmissa ve alacakli ipotegi kaldirmaktan kaçinirsa borçlu genel mahkemelerde dava açmalidir. Bu dava tapu kaydinin düzeltilmesi, ipotegin kaldirilmasi davasi olacaktir.
27 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2009/13913 Esas, 2009/22040 Karar ve 10.11.2009 tarihli ilami:
"...ipotegin kaldirilmasi ancak IIK. nun 153.maddesinde öngörülen sartlarin gerçeklesmesi halinde icra mahkemesinden istenebilir. Bunun disindaki nedenlere dayali olarak ipotegin geçersiz oldugu gerekçesi ile kaldirilmasi ancak genel hükümler çerçevesinde talep edilebilir..."
28 UYAR, Talih: "Gerekçeli-Içtihatli Icra ve Iflas Kanunu Serhi", 3.Baski, Mart 2008, s.12641 (Yargitay 12. HD. 1.7.2004 T. E:14331, K:17404).
29 UYAR, Talih:"Icra ve Iflas Kanunu Serhi El Kitabi", 2.Cilt, 2.Baski, Ekim 2012, s. 2085: HIGM.'nün 14.2.1966 T. 2910 sayili ve Gel. Gn. Müd. 31.12.1964 T. 22323-310-4/49356 sayili mütalaasi söyledir: "IIK'nun 153.maddesi hükmüne göre...icra dairesine basvurulmasi halinde pesin harç tahsili gerekmemekte ise de Harçlar Kanununun 1 sayili tarifesinin B bölümünün 1/1 sayili bendi icra dairesinde icra tetkik mercii karari ile sonuçlandigindan ve takibin icra dairesinde intaci(sonuçlandirilmasi) bahis konusu olmadigindan ayni bölümün 1/2 sayili bendi geregince 'icranin yerine getirilmesi harci'nin alinamayacagi, 'basvurma harci'nin ise alacakliya tahmil edilecegini(yüklenemeyecegini)...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/22986 Esas, 2014/29810 Karar ve 09.12.2014 tarihli ilami:
"...IIK'nun 153. maddesinde de ipotek bedelinin depo edilip alacakliya ödeme yapilmasi halinde harç alinacagina iliskin bir düzenleme bulunmadigindan maktu basvurma harci disinda baska harç alinamaz..."
30 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/22986 Esas, 2014/29810 Karar ve 09.12.2014 tarihli ilami:
"...Ipotek borçlusu tarafindan IIK'nun 153. maddesi geregince ipotek bedelinin ... 1. Icra Müdürlügü'nün 2013/3663 Esas sayili dosyasina depo edildigi, icra müdürlügünce ipotek alacaklisina ödeme yapilirken depo edilen ipotek bedelinden tahsil harci kesildigi, ipotek alacaklisi tarafindan tahsil harci kesilmesine iliskin islemin iptali istemiyle icra mahkemesine basvuruldugu, mahkemece; 492 sayili Harçlar Kanununa göre açikça istisna tutulmayan hallerde harcin tahsil edilecegi ve sikayete konu hususta açikça bir muafiyet bulunmadigi gerekçesiyle sikayetin reddine karar verildigi anlasilmaktadir.
492 Sayili Kanuna göre; harç, yapilan bir hizmet karsiligi olarak devletin aldigi paradir. Harç tahsil edilebilmesi için açik bir yasal düzenleme bulunmasi zorunludur. 492 sayili Harçlar Kanunu'na ekli (1) sayili tarifenin B/I- 3. fikrasinda belirtilen hallerde ve takip safhalarina göre tahsil harci alinir. Ancak bu tahsil harcinin dogabilmesi için takibin o safhasinin yerine getirilmesi gerekir. IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin fekki talebinde alacakli tarafindan yapilmis bir takip bulunmadigindan anilan maddeye dayali olarak tahsil harci alinmasi mümkün degildir..."
31 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/4866 Esas, 2015/14892 Karar ve 01.06.2015 tarihli ilami:
"...2548 sayili Cezaevleri ile Mahkeme Binalari Insasi Karsiligi Olarak Alinacak Harçlar ve Mahkûmlara Ödettirilecek Yiyecek Bedelleri Hakkinda Kanunun 1.maddesi uyarinca icra dairelerince miktar ve kiymeti belirli olan ilamli ve ilamsiz alacaklardan tahsil olunan paranin % 2'si oraninda harç alinir.
Su hale göre, IIK'nun 153. maddesine dayali olarak ipotegin fekki talebi, bir icra takibi olmadigindan, tahsil harcinin ve cezaevi harcinin tahakkuku kosullari olusmamistir.
Bunun yaninda, IIK'nun 153. maddesinde de, ipotek bedelinin depo edilip alacakliya ödeme yapilmasi halinde harç alinacagina iliskin bir yasal düzenleme de bulunmadigindan maktu basvurma harci disinda baska harç alinamaz.
Bu durumda icra müdürlügünün tahsil ve cezaevi harci kesilmesine iliskin islemi yasaya aykiri oldugundan mahkemece sikayetin kabulüne karar verilmesi gerekirken, yazili gerekçe ile istemin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir..."
32 Harçlar konusunda ayrintili bilgi için bknz: Fatih KABADAYI, "Icra Harçlari, Genelge ve Yargitay Kararlari", hukukihaber.net, https://www.hukukihaber.net/icra-harclari-genelge-ve-yargitay-kararlari-makale,7487.html
33 BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 43-44.
34 AKKAYA, Tolga: "Ipotek Alacaklisinin Adresinin Meçhul Olmasi Veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Kaçinmasi Sebebiyle Icra Mahkemesi Karari Ile Ipotegin Terkini", s. 312.
35 AKKAYA, Tolga: "Ipotek Alacaklisinin Adresinin Meçhul Olmasi Veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Kaçinmasi Sebebiyle Icra Mahkemesi Karari Ile Ipotegin Terkini", s. 314.
36 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/12227 Esas, 2017/3025 Karar ve 01.03.2017 tarihli ilami:
"...IIK.nun 153.maddesi uyarinca ipotegin kaldirilabilmesi için borçlu tarafindan, ipotek akit tablosunda yer alan vade tarihinden talep tarihine kadar ana para ve eklentilerinin ödenmesi zorunlu olup, icra müdürlügü tarafindan borçluya çikartilacak muhtirada bu hususlarin gözetilip gözetilmedigi de icra hakimince denetlenmelidir..."
37 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/12227 Esas, 2017/3025 ve 01.03.2017 tarihli ilami:
"...Bu durumda IIK.nun 153.maddesi uyarinca ipotegin kaldirilabilmesi için borçlu tarafindan, ipotek akit tablosunda yer alan vade tarihinden talep tarihine kadar ana para ve eklentilerinin ödenmesi zorunlu olup, icra müdürlügü tarafindan borçluya çikartilacak muhtirada bu hususlarin gözetilip gözetilmedigi de icra hakimince denetlenmelidir...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2011/11356 Esas, 2011/29651 Karar ve 20.12.2011 tarihli ilami:
"...borçlu ipotek borç asli ve senet vadelerinden sonra alinan faiz toplamini depo ettigi takdirde, icra mahkemesinden ipotegin kaldirilmasini isteyebilir...".
38 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/12227 Esas,2017/3025 Karar ve 01.03.2017 tarihli ilami:
"...Icra mahkemesince IIK'nun 153. maddesinde öngörülen kosullarin olusmasi halinde ipotegin kaldirilmasina karar verilmesi gereklidir. Buna göre ipotegin kaldirilabilmesi için öncelikle ipotek akit tablosuna göre hesaplanacak alacak miktarinin tam olarak icra veznesine yatirilmasi zorunludur...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2011/18127 Esas, 2012/3968 Karar ve 16.02.2012 tarihli ilami:
"...IIK.nun 153.maddesi hükmüne göre, ipotek alacaklisinin icra takibi yapmamis olmasi halinde ipotek konusu borç tamamen ödenirse anilan madde kosullarinda ipotegin fekki istenebilecektir...".
39 Köprülü; B:/Kaneti,S.: Sinirli Ayni Haklar, 1982- 1983, s. 284, 287; Oguzman,K./Seliçi, Ö./Oktay, S.- Özdemir, Esya Hukuku, 12. Baski, 2009, s. 720; Ayiter, N.:Esya Hukuku, 1983, s. 171; Akipek/Akintürk, s. 757; Dural, M.: Esya Hukuku Dersleri, 1981, s. 136; Ayan, M: s. 136(Yargitay Hukuk Genel Kurulunun 2017/356 Esas, 2019/711 Karar ve 18.06.2019 tarihli ilami).
40 Yargitay Hukuk Genel Kurulunun 2017/356 Esas, 2019/711 Karar ve 18.06.2019 tarihli ilami.
41 Yargitay 14. Hukuk Dairesinin 2019/1246 Esas, 2021/4009 Karar ve 14.06.2021 tarihli ilami.
42 Yargitay 23. Hukuk Dairesinin 2015/2344 Esas, 2015/6488 Karar ve 12.10.2015 tarihli ilami.
43 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2006/15017 Esas, 2006/19057 Karar ve 12.10.2006 tarihli ilami.
44 UYAR, Talih: "(Gerekçeli-Içtihatli) Icra ve Iflas Kanunu Serhi", 3.Baski, Mart 2008, s.12646: "324 ada, 9 parsel sayili ana tasinmazdaki 16,17,18,110 ve 112 nolu bagimsiz bölümler ipotek veren 3.kisi tarafindan banka lehine 8.800.000.000 lira limitli ipotek edilmistir. Sikayetçi sonradan 112 nolu bagimsiz bölümü, ipotekle yükümlü olarak iktisap etmis ve 'IIK 153.maddesi uyarinca bu bagimsiz bölüme isabet eden ipotek bedelini ödeyeceginden ipotegin kaldirilmasini' istemistir. Merciice MK 770.maddesi (4721 sayili MK 855) uyarinca bilirkisi araciligi ile bütün bagimsiz bölümlerin kiymetlerinin belirlenerek, kiymetleri ile mütenasip olarak ipotek limitinin tevzii ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken, yazili gerekçeyle sikayetin kabul edilmesi isabetsizdir." 12. HD 7.11.1995, E: 15141 K:15286.
45 Yargitay 8.Hukuk Dairesinin 2012/13423 Esas, 2013/1048 Karar ve 31.01.2013 tarihli ilami (Talih Uyar, Icra Iflas Kanunu serhi, 2. Baski, 8. Cilt, Sayfa 148 ve devami).
46 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/12227 Esas, 2017/3025 Karar ve 01.03.2017 tarihli ilami:
"...Türk Medeni Kanunu'nun 875. maddesi geregince, kesin borç ipotegi, anapara yaninda gecikme faizini de güvence altini alir. Ipotek akit tablosunda yer alan iki yillik süre, faiz ödenmeden geçecek zamani ifade etmekte olup, bu dönemin geçmesinden sonra talep tarihine alacaga yasal faiz hesaplanmasi gerekir.
Bu durumda IIK.nun 153.maddesi uyarinca ipotegin kaldirilabilmesi için borçlu tarafindan, ipotek akit tablosunda yer alan vade tarihinden talep tarihine kadar ana para ve eklentilerinin ödenmesi zorunlu olup...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/30106 Esas, 2015/5714 Karar ve 12.03.2015 tarihli ilami:
"...Sikayetçi tarafindan ipotekle yüklü olarak satin alinan tasinmaz kaydi üzerine 08.03.2004 tarih ve 3046 yevmiye numarasi ile 10.000.000.000 eski TL bedelle 1 yil süreyle faizsiz ipotek tesis edildigi ve bu ipotegin karz ipotegi (kesin borç ipotegi) oldugu anlasilmaktadir...
Somut olayda ipotek akit tablosunda yer alan bila faizli dönem, 08.03.2004-08.03.2005 arasi zamani ifade etmekte olup, vade tarihinden talep tarihine kadar anapara ve eklentilerinin ödenmesi halinde ipotegin kaldirilmasina karar verilebilir..."
47 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/23200 Esas, 2017/472 Karar ve 17.01.2017 tarihli ilami:
"...Taraflar arasinda tapu sicil müdürlügünde tanzim edilen 05.02.1963 tarih ve 337 yevmiye nolu ipotek akit tablosunun incelenmesinde; ipotegin, 50000 lira bedelle, 1 yil vadeli olup, vadede ödenmeyen borç için gecikmis günler için %7 faize tabi olacaginin düzenlendigi görülmüstür. Açiklanan bu niteligi itibariyle ipotek, kesin borç (karz) ipotegidir.
Türk Medeni Kanunu'nun 875. maddesi geregince, kesin borç ipotegi, anapara yaninda gecikme faizini de güvence altini alir. Ipotek akit tablosunda yer alan bir yillik süre, faiz ödenmeden geçecek zamani ifade etmekte olup, bu dönemin geçmesinden sonra talep tarihine alacaga %7 faiz hesaplanmasi gerekir.
... O halde mahkemece, yukaridaki ilkeler dogrultusunda ipotek alacagina vade tarihinden itibaren ipotek akit tablosunda kararlastirilan orana göre göre faiz hesaplanip..."
48 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2005/26399 Esas, 2006/3037 Karar ve 20.02.2006 tarihli ilami:
"...Icra takibinin dayanagi olan 05.11.2003 tarih ve 9943 yevmiye nolu ipotek akit tablosunda, ipotegin (15.08.2004 vade tarihine kadar faizsiz) olarak kuruldugu açiklandiktan sonra, ayrica; taraflarin (15.08.2004 vade tarihinden ipotegin kaldirilacagi tarihe kadar) da faiz talep edilemeyecegi hususunu kararlastirildiklari görülmektedir. Akit tablosunda yer alan bu hüküm adi geçenleri baglar. Ipotek akitinin faizsiz olarak kurulmasi halinde vade tarihine kadar faiz istenemeyecegi, ancak vadeden sonra faiz istenmesinin mümkün oldugu yolundaki ilke, taraflarca ipotek akit tablosunda vadeden sonraki dönem için baglayici bir anlasmanin bulunmamasi halinde geçerlidir. O halde, sikayetin tümden kabulüne karar verilmesi gerekirken yazili sekilde hüküm tesisi isabetsizdir..."
49 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/26415 Esas, 2015/1029 Karar ve 19.01.2015 tarihli ilami:
"...Somut olayda, takibe konu 13.01.2009 tarih ve 1076 yevmiye numarali ipotek akit tablosunun incelenmesinde, borca karsilik 200.000,00 TL bedelle 1. derecede, faizsiz ve fekki bildirilinceye kadar süre ile kurulan ipotegin kayitsiz sartsiz bir para borcu ikrarini ihtiva etmesi nedeniyle kesin borç ipotegi niteliginde oldugu...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/26424 Esas, 2015/1030 Karar ve 19.01.2015 tarihli ilami:
"...Somut olayda, takibe konu 09.01.2009 tarih ve 651 yevmiye numarali ipotek akit tablosunun incelenmesinde, borca karsilik 300.000,00 TL bedel mukabilinde, 1. derecede, faizsiz ve fekki bildirilinceye kadar süre ile kurulan ipotegin kayitsiz sartsiz bir para borcu ikrarini ihtiva etmesi nedeniyle kesin borç ipotegi niteliginde oldugu..."
50 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/16549 Esas, 2015/22377 Karar ve 29.09.2015 tarihli ilami;
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2020/6850 Esas, 2021/3147 Karar ve 18.03.2021 tarihli ilami.
51 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/31983 Esas, 2015/5940 Karar ve 16.03.2015 tarihli ilami:
"...Icra Iflas Kanunu'nun 153. maddesindeki kosullarin olusmasi halinde ipotek borçlusu ipotegin çözülmesi için icra dairesine dogrudan basvurabilir. Somut olayda, borçlunun tasinmaz kaydi üzerine 09.07.1990-0 tarih ve yevmiye numarasi ile 7.699,913 ETL bedelle ipotek tesis edildigi anlasilmaktadir.
Kabule göre, 5083 sayili Türkiye Cumhuriyetinin Para Birimi Hakkinda Kanunun 2. maddesi uyarinca, Türk Lirasi degerle Yeni Türk Lirasina dönüstürülürken, bir milyon Türk Lirasi (1.000.000 TL) esittir bir Yeni Türk Lirasi (1 YTL) degisim orani esas alinir, hükmü nazara alindiginda, ipotek bedelinin günümüze uyarlandiginda 7,69 TL olacagi, bu nedenle ipotek borçlusu tarafindan ipotek bedeli ve ferileri için Icra Müdürlügüne yatirilan 250,00 TL'nin ipotek bedelini fazlasiyla karsiladigi ve IIK.nun 153/2. maddesi uyarinca usulünce yapilmis bir itiraz da olmadigindan ipotegin kaldirilmasi gerekirken talebin yazili sekilde reddine karar verilmesi isabetsizdir....";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/33899 Esas, 2015/8853 Karar ve 07.04.2015 tarihli ilami: "...
Somut olayda, 02.08.1979 tarihinde 200.000.-TL (eski TL) bedelli ipotek tesis edilmis; borçlu tarafindan 2.- TL ipotek bedeli icra müdürlügüne depo edilmistir.
O halde mahkemece öncelikle ipotek borçlusunun sikayetinin mahiyeti dikkate alinarak sikayet hakkinda durusma açilip taraf teskili saglanarak taraflar çagrildiktan sonra ipotek alacaklisinin müddeti içinde gelip de kanunen makbul bir sebeple parayi almaktan imtina edip-etmedigi degerlendirilip, makbul bir sebep bildirilmemesi halinde Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Para Birimi Hakkinda (5083 sayili) Yasa uyarinca ipotek tesis tarihindeki TL'nin YTL'na çevrilmesi ve buna göre borçlunun ipotek senedi mucibince islemis ve isleyecek bütün faizleri ile birlikte borcu depo edip etmedigi incelenerek sonucuna göre hüküm tesisi gerekirken, eksik inceleme ile yazili gerekçeyle istemin reddi isabetsizdir...";
52 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2021/6071 Esas, 2021/7154 Karar ve 30.06.2021 tarihli ilami:
"...Ipotek alacaklisinin tüm mirasçilarina ayri ayri IIK'nun 153. maddesi uyarinca muhtira gönderilmeden ipotegin fekkedilmesi hukuka uygun degildir...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/5387 Esas, 2016/23160 Karar ve 08.11.2016 tarihli ilami:
"...sözü edilen muhtiralarin ipotek alacaklisinin mirasçilarinin tümüne ayri ayri teblig edildigi, mirasçilardan ..., ... ve ...'nin 01.09.2015 havale tarihli dilekçeleriyle depo edilen ipotek bedelinin hisseleri oraninda kendilerine ödenmesini ve ipotegin fekkini talep ettikleri, diger ipotek alacaklisinin mirasçilarinin ise, icra müdürlügünden ipotek bedelini almadiklari gibi teblig edilen muhtiralara da itiraz etmedikleri anlasilmaktadir.
Bu durumda, mahkemece, IIK'nun 153. maddesi geregince ipotegin terkini kosullarinin olustugu gözetilerek talebin kabulü ile icra dosyasina yatirilmis olan paranin ödeme talep eden mirasçilara hisseleri oraninda ödenmesine, itiraz etmeyen ve ipotek bedelini almayan alacaklilar namina hifzina ve ipotek kaydinin terkinine karar verilmesi gerekir";
Mirasin devlete geçtigi hallerde ( TMKmd. 501, 588, 594 ) mirasçi hazine olacagindan hazineye karsi IIK'nun 153. maddesi uyarinca ipotegin terkini yoluna basvurulabilir.
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2021/3567 Esas, 2021/7477 Karar ve 15.09.2021 tarihli ilami:
"...Somut olayda, ipotek alacaklisi Maliye Hazinesi'nin dosyaya sunduklari 16.08.2019 ve 05.11.2020 tarihli dilekçeleri ile, ipotegin günümüz kosullarina göre uyarlanmasi gerektigini, bu dogrultuda yapilacak hesaplamaya göre ipotek bedelinin depo edilebilecegi iddiasiyla, depo edilen ipotek bedeline itiraz ettikleri, bu durumda, ihtilafin çözümlenmesi yargilama yapilmasini zorunlu hale getirdiginden, ipotegin fekki anilan madde kapsaminda talep edilemez..."
53 153. madde uyarinca icra dairesince düzenlenen yazi için Yargitay kararlarinda genellikle "muhtira" ibaresi kullanilmakta ise de zaman zaman "ihbar" ibaresi kullandigi da görülmektedir.
https://karararama.yargitay.gov.tr adli internet sitesinden yapilan arastirmaya göre;
"Muhtira" ibaresi Yargitay 12. Hukuk Dairesince 01.12.2008-15.09.2021 tarihleri arasinda 60 kez, Yargitay 8. Hukuk Dairesince 10.05.2012-17.02.2015 tarihleri arasinda 19 kez;
"Ihbar" ibaresi ise Yargitay 12. Hukuk Dairesince 11.11.2014-15.09.2021 tarihleri arasinda 8 kez, Yargitay 8. Hukuk Dairesince 31.11.2012-10.06.2013 tarihleri arasinda 4 kez kullanilmistir.
54 Asagida belirtilen gerçek ve tüzel kisilere tebligatin elektronik yolla yapilmasi zorunludur.
1. 10/12/2003 tarihli ve 5018 sayili Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanununa ekli (I), (II), (III) ve (IV) sayili cetvellerde yer alan kamu idareleri ile bunlara bagli döner sermayeli kuruluslar.
2. 5018 sayili Kanunda tanimlanan mahallî idareler.
3. Özel kanunla kurulmus diger kamu kurum ve kuruluslari ile kanunla kurulan fonlar ve kefalet sandiklari.
4. Kamu iktisadi tesebbüsleri ile bunlarin bagli ortakliklari, müessese ve isletmeleri.
5. Sermayesinin yüzde ellisinden fazlasi kamuya ait diger ortakliklar.
6. Kamu kurumu niteligindeki meslek kuruluslari ve üst kuruluslari.
7. Kanunla kurulanlar da dahil olmak üzere tüm özel hukuk tüzel kisileri.
8. Noterler.
9. Baro levhasina yazili avukatlar.
10. Sicile kayitli arabulucular ve bilirkisiler.
11. Idareleri, kamu iktisadi tesebbüslerini veya sermayesinin yüzde ellisinden fazlasi kamuya ait diger ortakliklari; adli ve idari yargi mercileri, icra müdürlükleri veya hakemler nezdinde vekil sifatiyla temsile yetkili olan kisilerin bagli bulundugu birim.
55 Yargitay Hukuk Genel Kurulunun 2020/547 Esas, 2020/924 Karar ve 24.11.2020 tarihli ilami:
"...7201 sayili Tebligat Kanunu'nun 7/a maddesinde muhatabin elektronik tebligati tebellüg etmis sayilacagi tarihe iliskin özel bir düzenleme yer almaktadir. Bu düzenlemeye göre "Elektronik yolla tebligat, muhatabin elektronik adresine ulastigi tarihi izleyen besinci günün sonunda yapilmis sayilir." Bunun sonucu olarak elektronik tebligatta tebellüg tarihi elektronik tebligatin muhatabin elektronik posta hesabina ulastigi veya okundugu tarih olmayip, tebligatin muhatabin elektronik adresine ulastigi tarihi izleyen besinci günün sonu olmaktadir..."
56 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2017/6617 Esas, 2018/1877 Karar ve 26.02.2018 tarihli ilami;
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2017/3042 Esas, 2017/10827 Karar ve 18.09.2017 tarihli ilami.
57 Bknz: Ilanin sekli 7201 sayili TebligatKanununun 29. m., Ilanin ihtiva edecegi kayitlar 7201 sayili Tebligat Kanununun 30. m.; Tebligat Kanunun Uygulanmasina Dair Yönetmelik 48-52. m.
58 Zabita arastirmasi hakkinda Içisleri Bakanligi Emniyet Genel Müdürlügünün 25/12/2012Tarihli, B.05.1.Egm.0.11.49761 Sayili ve Adres Tespiti Islemleri Konulu (Içisleri Bakanligi Genelge No: 2012/73,Egm Genelge No2012/113) yazisi söyledir:
Bu çerçevede polis birimlerince adres tespiti ve teyidi taleplerinin yerine getirilmesinde, asagidaki esaslara uyulacaktir:
I. Tebligata iliskin adres arastirmasi görevi Tebligat Kanunun Uygulanmasina Dair Yönetmelik'in 48/1 maddesi hükmü ile tebligi çikaran mercie ait bir görevdir. Yönetmelik'te bunun nasil yapilacagi belirli bir siralamaya tabi kilinmistir. Buna göre;
1)Tebligati çikaran merci, muhatabin adresini öncelikle resmî veya özel kurum ve dairelerden,
2) Bunlardan sonuç alinamadigi takdirde kolluk vasitasiyla arastirabilir ve tespit ettirebilir.
3)Yapilan arastirmalara ragmen muhatabin adresinin tespit edilememesi halinde adres meçhul sayilir.
II. Kisilerin adresi öncelikle Nüfus ve Vatandaslik Isleri Genel Müdürlügü il ve ilçe birimleri ile diger ilgili kurumlar nezdinde arastirilacaktir. Gerçek kisiler tarafindan polis birimlerine yapilan adres tespiti taleplerinin yetkili nüfus müdürlüklerine yönlendirilmesi saglanacaktir.
III. Ilgili mevzuat geregince her türlü adres tespitinde, Kimlik Paylasimi Sistemi'nde yer alan bilgilerin kullanilmasi ve polisten bu yönde talepte bulunulmasinin önlenmesi yönünde mülkî idare amirlerimizce gereken tedbirler alinacaktir.
IV. Ilgili kurumlardan arastirma yapilmaksizin veya Kimlik Paylasimi Sistemi kullanilmaksizin, polisten yerine getirilmesi istenilen adres tespiti talepleri, açikça yukarida belirtilen mevzuat hükümlerine aykiri oldugundan, bu talepler isleme konulmaksizin yetkili mülkî idare amirinin imzasi ile talepte bulunan kuruma iade edilecektir.
V. 7201 sayili Kanun'un 28/3 maddesi ve Yönetmelik hükmüne göre; kisinin adresi, resmi veya hususi kurumlar ve dairelerden, ilgili mevzuat dâhilinde yetkili nüfus müdürlüklerinden tespit edilememis ve Kimlik Paylasimi Sistemi'nde yer almiyor veya belirlenen adresler yanlis ise adres tespiti isteyen kurumun nerelerde arastirma yaparak sonuca ulasamadigini gerekçelendirerek en son çare olarak adresin arastirilmasi için polisten talepte bulunulabilecektir. Kimlik Paylasimi Sistemi'nde bilgisi yer alan kisinin adresinin tespiti ve teyidi için ayrica polis görevlendirilmemesi için gereken tedbirler alinacaktir.
59 Yargitay 4. Hukuk Dairesi 2016/1300 Esas, 2016/5500 ve 25.04.2016 tarihli ilami:
"...Somut olayda; davalinin adres kayit sistemindeki adresine tebligatlar yapilmis ise de PTT memurunun tebligata serh olarak "adres yikilip arsa oldugundan TK/21-2 ye göre islem yapilamadi" seklindeki ifadeleri yazarak tebligati mercie iade ettigi, buna ragmen belirtilen adrese TK 35. maddesine göre tebligat yapildigi anlasilmaktadir. Su halde; fiziken mevcut olmayan bir adrese belirtilen sekilde tebligat yapilmasi davalinin savunma hakkini sinirlar mahiyette olup usul ve yasaya uygun olmamis, dosya kapsamindan adresi meçhul sayilan davaliya Tebligat Kanunu'nun 28. maddesi geregince ilanen tebligat yapilmak üzere dosyanin yerel mahkemesine geri çevrilmesi gerekmistir..."
60 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/12279 Esas, 2016/16813 Karar ve 14.06.2016 tarihli ilami.
61 BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 44.
62 Ayni yönde bknz: AKKAYA, Tolga: "Ipotek Alacaklisinin Adresinin Meçhul Olmasi Veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Kaçinmasi Sebebiyle Icra Mahkemesi Karari Ile Ipotegin Terkini", s. 315; AKKAYA'ya göre, alacakli icra dairesine gelerek alacagini tahsil ederse, tapu dairesine basvurarak ipotegin terkinini talep etmelidir. Alacakli alacagini tahsil etmesine ragmen ipotegi çözmezse, borçlu artik borcun ödenerek sona ermesi sebebiyle icra mahkemesinden ipotek kaydinin terkin edilmesine karar verilmesi talep etmelidir. Ögretide bu durumda icra dairesinin ipotegin terkini için dogrudan tapu dairesine yazi gönderebilecegi görüsü ileri sürülmüstür. Kanimizca icra dairesinin ipotegin terkinine karar verme yetkisi bulunmamaktadir. Zira Kanuna göre, alacakli icra dairesine gelmesine ragmen makbul bir sebep beyan etmeksizin ipotegi çözmekten kaçinirsa ipotegin terkinine icra mahkemesi karar verebilecektir.
63 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2021/3567 Esas, 2021/7477 Karar ve 15.09.2021 tarihli ilami:
"... kendisine bu madde sartlarinda ihbar çikarilan ipotek alacaklisi, ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmasi için genel mahkemelerde dava açabilir ve böyle bir dava açtigini belirterek, icra müdürlügündeki ipotegin fekki talebine itiraz edebilir. Ipotek alacaklisi, böyle bir dava açmadan da, ipotegin fekki talebi üzerine, ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmasi gerektigi sebebi ile borçlunun yatirdigi parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina edebilir. Bu sebep, IIK'nun 153. maddesinde yazili "kanunen makbul" sebep niteligindedir.
Somut olayda, ipotek alacaklisi Maliye Hazinesi'nin dosyaya sunduklari 16.08.2019 ve 05.11.2020 tarihli dilekçeleri ile, ipotegin günümüz kosullarina göre uyarlanmasi gerektigini, bu dogrultuda yapilacak hesaplamaya göre ipotek bedelinin depo edilebilecegi iddiasiyla, depo edilen ipotek bedeline itiraz ettikleri, bu durumda, ihtilafin çözümlenmesi yargilama yapilmasini zorunlu hale getirdiginden, ipotegin fekki anilan madde kapsaminda talep edilemez..."
64 Bknz: "4.5. Hangi Durumlarin Kanunen Makbul Bir Sebep Olarak Kabul Edilecegi"
65 OLGAÇ, Senai: "Içtihatlarla ve Tatbikatimizda Icra ve Iflas Kanunu - Icra Iflas", Istanbul 1974, s. 373:
Sözlü yapilan itirazin IIK'nun 8. maddesinin açikligina ve 18. maddenin kiyasen uygulanmasina göre ilgili icra memurunun itirazcinin itiraz beyanini tutanaga geçirtmesi ve itiraz edenin imzasini almasi ve bu konuda tutanak düzenledigini tevsik yönünden kendisinin de bu tutanagi imzalamasi suretiyle olacaktir. Borçlunun veya vekilinin kendiliginden icra dosyasindaki tutanaga itirazini yapmis olmasi geçerli degildir. Zira, itirazla birlikte, itirazin yapildigi tarihin tevsik edilmis olmasi da önemlidir. Bu tevsik ise ancak memurun kendi imzasi ile olabilir (Dipnot 9: IID. 12.6.1956 T., E.3580, K.3524 sayili karari).
66 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/24357 Esas,2015/26172 Karar ve 27.10.2015 tarihli ilami:
"...Somut olayda, borçlunun tasinmaz kaydi üzerine 28.06.1956 tarihinde, 217.000 ETL bedelle ipotek tesis edildigi, ipotek borçlularinin icra dairesine 16.04.2014 tarihinde 2,14 TL. ipotek bedeli yatirdiklari, icra müdürlügünce, ipotek alacaklisinin mirasçilarina gönderilen muhtiralarin ayri ayri teblig edildigi, ancak adi geçenlerce, icra müdürlügünden ipotek bedeli alinmadigi gibi, muhtiralara da itiraz edilmedigi anlasilmistir.
Bu durumda, ipotek alacaklilarinca, icra dairesine usulünce yapilmis bir itiraz bulunmadigindan, icra mahkemesine verilen cevap dilekçesi ile ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmasinin talep edilmis olmasi, IIK'nun 153. maddesi geregince icra müdürlügüne yapilmis itiraz sayilamaz.
O halde mahkemece, IIK'nun 153. maddesi geregince talebin kabulü ile ipotegin kaldirilmasina karar verilmesi gerekir..."
67 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/17104 Esas, 2015/28194 Karar ve 16.11.2015 tarihli ilami:
"...Somut olayda; ipotek borçlusu M... G... mirasçilari tarafindan ipotek bedeli olarak 2,76 TL'nin (eski 2.756,850 TL) icra müdürlügüne depo edildigi, ipotek alacaklisina çikarilan muhtiranin usulünce teblig edilmesine ragmen bedelin alinmadigi ve ipotegin da terkin edilmemis olmasi sebebiyle Mahkemece ipotegin terkini talebinin kabulüne karar verildigi görülmüstür.
Ipotek alacaklisi ... Belediye Baskanligi tarafindan icra dosyasina yasal itiraz süresinden sonra sunulan dilekçeden ve ipotek borçlularinin talep dilekçeleri ekinden de anlasildigi üzere, taraflar arasinda düzenlenmis bir ipotek sözlesmesi bulunmamaktadir. Kaldirilmasi talep edilen ipotek, ... Belediye Encümeninin 02/02/1990 Tarih, 153 no'lu Islah Imar Plani nedeniyle Imar Yasasi geregince kurulmus oldugundan ipotegin IIK'nun 153. maddesi geregince kaldirilmasina yasal olanak bulunmamaktadir.
Bu nedenle ipotegin kaldirilmasi talebinin reddi gerekirken yazili gerekçe ile kabulü isabetsizdir...."
68 KURU, Baki: "Icra ve Iflas Hukuku El Kitabi", 2013, Ikinci Baski, s. 103.
69 KURU, Baki: "Icra ve Iflas Hukuku El Kitabi", 2013, Ikinci Baski, s. 103-104. Dipnot:3 Misaller :
"Sikayet, sekli açidan davaya çok benzemekle beraber, teknik anlamda bir dava degildir. Sikayet dilekçesi de HUMK m.l79'daki (HMK m.ll9'daki) dava dilekçesi niteliginde sayilamaz" (12.HD 23.3.1998, 2697/3400 ; Uyar I.Cilt s.592 no.4). - "Sikayet dava niteliginde bulunmadigindan sikâyet dilekçesinde ilgililerin yanlis gösterilmesi veya hiç gösterilmemesi, yapilan sikâyetin husumet yoklugu sebebi ile reddini gerektirmez. Bunun yargilama asamasinda tamamlattirilmasi mümkündür" (12.HD 31.10.2006, 16845/20303 : Oskay/ Koçak/ Deynekli/ Dogan I.Cilt s.240)
70 Yargitay 17. Hukuk Dairesinin 2010/11727 Esas, 2011/2456 Karar ve 18.03.2011 tarihli ilami:
"...Taraflar arasindaki ipotegin kaldirilmasina iliskin davada Manisa 1. Sulh Hukuk ve Manisa 2. Icra Hukuk Mahkemelerince ayri ayri görevsizlik karari verilmesi nedeni ile yargi yerinin belirlenmesi için gönderilen dosya içindeki tüm belgeler incelendi, geregi düsünüldü:
Dava, ipotegin kaldirilmasi istemine iliskindir.
Manisa 1. Sulh Hukuk Mahkemesince, dava konusu uyusmazlikla ilgili olarak IIK'nun 153. maddesi uyarinca islem yapilmis oldugu belirtilerek davanin çözümünde görevli mahkemenin icra mahkemesi oldugu gerekçesiyle görevsizlik karari verilmistir.
Manisa 2. Icra Hukuk Mahkemesi ise, ipotegin, taraflarin karsilikli rizalari ile tesis edilen bir ipotek olmayip, imar uygulamasi sonucu olustugunu bildirip, IIK'nun 148 ve sonraki maddelerinde öngörülen bir hukuki iliskinin varligindan söz edilemeyecegini ve IIK'nun 153.maddesinin 2. cümlesinin uygulanamayacagini, uyusmazligin yargilamayi gerektirecegi ve imar uygulamasi sonucu olusmus ipoteklerin IIK'nun 153. maddesi uyarinca Icra Mahkemesince kaldirilamayacagi gerekçesiyle görevsizlik yönünde hüküm kurmustur.
...Somut olayda, IIK'nun 153. maddesinin uygulanmasi amaciyla Icra Müdürlügüne yapilmis bir ipotegin fekki talebi mevcuttur. Ortada bir icra takibi olduguna göre IIK'nun 153. maddesi hükümleri uyarinca ipotegin kaldirilmasinin gerekip gerekmedigine Icra Mahkemesi karar vermekle görevli olup, ipotegin niteliginin görevli mahkemenin tayinine etkisi bulunmamaktadir. Bu durumda uyusmazligin Manisa 2. Icra Hukuk Mahkemesinde görülerek çözümlenmesi gerekmektedir..."
71 KURU, Baki: "Medeni Usul Hukuku El Kitabi", Mart 2020, Cilt 1, s.187, HMK Gerekçesinden:
Tasinmaz üzerindeki ayni hakka iliskin dava, dogrudan dogruya tasinmaz üzerindeki ayni bir hakka, örnegin istihkak davasinda oldugu gibi, mülkiyet hakkina iliskin olabilecegi gibi, sahsi bir talep hakki doguran sözlesmeye dayanarak tasinmaz üzerinde bir ayni hak degisikligi veya ayni hak sahipliginde bir degisiklik ortaya çikaran bir dava açiliyorsa, böyle bir talep hakkina iliskin dava da tasinmazin aynina iliskin kabul edilip, madde (m.12) kapsaminda degerlendirilecektir.
72 Bir görüse göre, IIK m. 153'e göre basvurulacak icra mahkemesi, ipotekli borcun ödeme yerindeki icra mahkemesidir ( IIK m. 50 ve BK m. 91, 2. cümleye kiyasen ) BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 42.
73 Yargitay 5. Hukuk Dairesinin 2020/11655 Esas, 2021/1064 Karar ve 08.02.2021 tarihli ilami:
"...Somut olayda, davaci tasinmaz üzerindeki ipotegin kaldirilmasini talep etmektedir. Tasinmazin aynina iliskin davalarin tasinmazin tapu siciline kayitli bulundugu yer mahkemesinde açilmasi gerektigi 6100 sayili HMK'nin 12/1. maddesinde hüküm altina alinmistir. Tasinmaz üzerindeki ayni hakka iliskin veya ayni hak sahipliginde degisiklige yol açabilecek davalarin, tasinmazin bulundugu yer mahkemesinde açilmasi hakkindaki bu yetki kurali kamu düzenine iliskin ve kesin oldugu için, bu konuda yetki sözlesmesi yapilamaz ve yetki sözlesmesi ile baska yetkili mahkeme kararlastirilamaz..."
74 KURU, Baki: "Icra ve Iflas Hukuku El Kitabi", 2013, Ikinci Baski, s.1032;
UYAR, Talih: "(Gerekçeli-Içtihatli) Icra ve Iflas Kanunu Serhi", 3.Baski, Mart 2008, s.12630;
KORKUSUZ, Refik: Icra Hukuku Uygulamasi, Istanbul, 2004, s.157.
75 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/30189 Esas, 2015/5904 Karar ve 16.03.2015 tarihli ilami:
"...Ipotek borçlusu tasinmaz üzerindeki ipotegin fekki için icra müdürlügüne basvurmus, müdürlük taleple ilgili muhtirayi ipotek alacaklisina teblig etmis ancak; ipotek alacaklisi ipotek bedelini almadigi ve ipotegi fek etmedigi için ipotek borçlusu ipotegin kaldirilmasinin icra mahkemesinden sorulmasini talep etmis, talep üzerine Icra Müdürlügü dosyanin ... Icra Hukuk Mahkemesi'ne gönderilmesine karar vermis, Mahkeme Icra Müdürlügü'nce dosya gönderilmek suretiyle talepte bulunulamayacagini, ipotek borçlusunun mahkemeye resen basvuru yapmasi gerektigini belirterek talep konusunda karar verilmesine yer olmadigina hükmetmistir.
IIK'nun 153. maddesi; "..." hükmünü içermektedir.
Yukaridaki maddede açiklandigi üzere alacaklinin yazili yasal müddeti içinde gelmedigi veya gelipte kanunen makbul bir sebep belirtmeksizin parayi almaktan ve ipotegi çözmekten imtina ettigi taktirde ipotegin terkinine karar verilecektir. Ipotek borçlusunun talebi dogrultusunda bir karar verilmek üzere dosyanin Icra Müdürlügü'nce Icra Mahkemesi'ne gönderilmesinde bir usulsüzlük bulunmamaktadir.
O halde mahkemece IIK.nun 153. maddesi kapsaminda degerlendirme yapilarak isin esasi hakkinda bir karar verilmesi gerekirken yazili sekilde hüküm tesisi isabetsizdir...."
76 Örnegin IIK'nun 121. maddesi geregi satisin nasil yapilacaginin icra mahkemesinden sorulmasi, IIK'nun 97. maddesi geregi istihkak iddiasina iliskin karar verilmek üzere dosyanin icra mahkemesine gönderilmesi, IIK'nun 111/a maddesi geregi borçluya satis yetkisi verilmesi halinde satisin onayi ile malin devir ve teslim islemlerinin yapilmasi için dosyanin icra mahkemesine gönderilmesi gibi.
77 HMK m.385/2: Çekismesiz yargi islerinde aksine bir hüküm bulunmadikça re'sen arastirma ilkesi geçerlidir.
78 IIK: Tapu idaresine haber verme: Madde 150/c - (Ek: 18/2/1965-538/72 md.) Icra memuru, ipotegin paraya çevrilmesi hakkindaki takibin basladigini tapu idaresine haber vermeye mecburdur. Tapu memuru, keyfiyeti tasinmazin siciline serh verir. Tasinmazi bu serh tarihinden sonra iktisap edenlere icra veya ödeme emri teblig olunmaz.
79 BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 45: Icra mahkemesi, yapacagi bu incelemede faiz tutarinin icra dairesi tarafindan dogru hesaplanip hesaplanmadigini ve yabanci para üzerinden ipotekte (MK m. 851, fikra 2-4) icra dairesine Türk parasi olarak yatirilan tutarin, icra dairesinin IIK m. 153, fikra 1 uyarinca verdigi on bes günlük sürenin son günü itibariyla, yabanci para borcunu karsilamaya yeterli olup olmadigini da tespit etmelidir.
80 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2009/30331 Esas, 2010/11996 Karar ve 11.05.2010 tarihli ilami:
"...Borçlu tarafindan ipotek limiti olan 400.000.000,00-TL. (400,00-YTL)'nin 08.10.2008 tarihinde icra müdürlügüne yatirildigi ve alacaklinin ipotek akit tablosundaki adresine muhtiranin gönderildigi, çikartilan muhtiranin bila teblig iade edilmesi üzerine, ticaret sicil müdürlügünce bildirilen adrese 7201 sayili Tebligat Kanunu'nun 12, 13 ve Tüzük 18. maddelerine aykiri olarak tebligat yapildigi anlasilmaktadir.
Bu durumda mahkemece, anilan madde hükmü dogrultusunda usulüne uygun olarak muhtiranin teblig edilememesi nedeniyle istemin reddi gerekir..."
81 KURU, Baki: "Medeni Usul Hukuku El Kitabi", Mart 2020, Cilt 2, s.1845: Durusma yapilmayacagi ve dosya (evrak) üzerinde karar verilecegi açikça belirtilmemis olan (özellikle çekisme yoklugu ölçütüne göre çekismesiz yargiya giren) çekismesiz yargi islerinde de sulh hukuk mahkemesi, kural olarak, ilgilileri durusmaya davet etmeden, dosya üzerinden karar verir(HMK m.385/1; m.320/1). Fakat Yargitay, hukuki dinlenilme hakkinin (m.27) bir geregi olarak, çekismesiz yargida da, kural olarak durusma yapilmasi gerektigine karar vermektedir. (Dipnot 84. Misaller: Yargitay 2.HD 12.1.2017, 25262/297; Yargitay 8.HD 7.5.2018, 9278/12219;...)
82 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2010/18430 Esas, 2010/30982 Karar, 21.12.2010 tarihli ilami:
"... Sikayetçi ipotek borçlulari, IIK'nun 153. maddesine dayali olarak icra müdürlügüne ipotek borcunun depo edildigini, muhtiranin tebligine ragmen alacaklinin bedeli almadigi ve ipotegi fekketmediginden bahisle icra mahkemesinde ipotegin fekkini talep etmis, mahkemece ipotek resmi senedi celp edilip incelenmeden, ipotek bedelinin icra dosyasina yatirildigindan ipotegin fekkine karar verilmistir.
...Mahkemece ipotek resmi senedi celp edilip, IIK'nun 153 .maddesi ve TMK'nun 875. ve devami maddeleri hükümleri de nazara alinarak ipotegin nevi belirlenerek ve gerektiginde bilirkisiden borç miktarinin tesbiti için rapor alinarak sonucuna göre karar verilmelidir. Dosya üzerinde ve ipotek resmi senedi celp edilip, ipotegin niteligi vs hususlar incelenmeden eksik inceleme ile yazili sekilde hüküm tesisi isabet sizdir...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/16596 Esas, 2015/27923 Karar ve 12.11.2015 tarihli ilami:
"...IIK'nun 153. maddesinde; "..." hükmü yer almaktadir. Somut olayin incelenmesinde;
Ipotek borçlusunun 150,00 TL ipotek bedelini 11/02/2015 tarihinde ödedigi ve IIK.nun 153. maddesi geregince ipotegin kaldirilmasini istedigi, ipotek alacaklisi belediye baskanligina 16/02/2015 tarihinde tebligat yapildigi, herhangi bir itiraz olmadigindan dosyanin icra mahkemesine gönderildigi, mahkemece, evrak üzerinde ipotegin terkinine karar verildigi görülmektedir.
Ipotek alacaklisi olan ... Belediye Baskanligi temyiz basvurusunda, ipotegin imar uygulamasi sonucu konuldugundan IIK'nun 153. maddesinin uygulanamayacagini, ipotek bedeli uyarlanmadan bilirkisi araciligi ile ipotek bedeli ve ferilerinin hesabi yapilmadan ipotegin terkininin yapilmasinin usulsüz oldugunu ileri sürdügü görülmektedir.
O halde mahkemece, öncelikle sikayet hakkinda durusma açilip taraf teskili saglanarak ipotek alacaklisinin iddia ve delillerinin arastirilmasi gerektiginde bilirkisiden de yararlanilarak olusacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazili sekilde hüküm tesisi isabetsizdir...."
83 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/5008 Esas, 2016/24562 Karar ve 29.11.2016 tarihli ilami:
"...Somut olayda ipotek alacaklisi C... T... 25.02.2015 tarihli celsede ipotek belgesindeki bedelin günümüze uyarlanirken hatalar yapildigini, çok düsük bir bedel ortaya çikartildigini bedelin eksik oldugunu, yeniden hesaplanmasi gerektigini beyan etmis olup bu durumda ihtilafin çözümlenmesi yargilama yapilmasini zorunla hale getirdiginden ipotegin fekki anilan madde kapsaminda talep edilemez. Mahkemece istemin açiklanan nedenlerle yargilamayi gerektirdiginden bahisle reddi gerekirken, isin esasi incelenerek, bilirkisi incelemesi yaptirilmak suretiyle uyarlama yapilmasi ve bedelin depo edilmesi için borçlu tarafa kesin süre verilerek süresinde bedel depo edilmediginden talebin reddine karar verilmesi isabetsiz ise de sonuçta istem reddedildiginden sonucu dogru mahkeme kararinin onanmasi gerekmistir..."
84 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/19592 Esas, 2014/26717 Karar ve 11.11.2014 tarihli ilami;
"...Maddede; icra müdürlügünün ve icra mahkemesinin yetkileri sinirlandirilmis olup, dar yetkili; icra mahkemesinde ipotek bedelinin günün kosullarina uyarlanmasi talebinde bulunulamaz..."
85 Yargitay 12.Hukuk Dairesinin 2016/24074 Esas, 2017/15029 Karar ve 04.12.2017 tarihli ilami;
Yargitay 12.Hukuk Dairesinin 2017/3830 Esas, 2017/13881 Karar ve 09.11.2017 tarihli ilami.
86 Yargitay 12.Hukuk Dairesinin 2016/19830 Esas, 2016/23276 Karar ve 10.11.2016 tarihli ilami.
87 Yargitay 8. Hukuk Dairesinin 2013/15324 Esas, 2014/2613 Karar ve 18.02.2014 tarihli ilami.
"...Somut olayda; ipotek alacaklisi, vekili araciligiyla Icra Müdürlügü'ne verdigi itiraz dilekçesinde; anilan ipotek kapsaminda yer alan kat karsiligi insaat sözlesmesinde insaatin 20 aylik bir süre içinde tamamlanarak, iskani alinmis sekilde teslim edileceginin kararlastirildigini, ipotegin teminat amacini tasimasi ve halen iskanin alinmamasinin kanunun aradigi makul sebep olmasindan dolayi ipotegin terkini talebinin reddi gerektigini açiklamis, IIK'nun 153. maddesinde belirtildigi üzere kendince makbul bir sebep bildirerek, parayi almaktan imtina etmistir. Bu durumda; anilan maddedeki kosullar gerçeklesmediginden bu maddeye göre Icra Mahkemesinden ipotegin fekki istenemez. Mahkemece istemin bu sebeple reddi gerekirken, yazili gerekçelerle kabulü ile ipotegin fekkine karar verilmesi dogru degildir..."
88 BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 47: Esasen, alacaklinin kendisine usulüne uygun sekilde sunulmus bir edimi -ki IIK m. 153 hükmüne göre sunulan edimin usulüne uygun sunuldugunun kabulü gerekir- reddetmesinin hakli sayilabilmesi çok istisnai hallere özgü bir durumdur. Alacaklinin edimi reddetmesi, ancak "yapilmak istenen ödemenin IIK m. 279'a göre iptale tabi bir tasarruf teskil etmesi" veya "faiz ödemeden anaparanin ödenmek istenmesi" gibi istisnai hallerde hakli sayilabilir. (Ezcümle bkz. Oguzman/Öz, Borçlar Hukuku, s.283'te alacakli temürrüdü (BK m.90) hakkindaki açiklamalar.)
89 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/34077 Esas, 2016/5795 Karar ve 01.03.2016 tarihli ilami:
"...Somut olayda; icra dairesince düzenlenen muhtiranin ipotek alacaklisi mirasçilarindan M... E... S....'a 09.10.2014 tarihinde tebligi üzerine adi geçen tarafindan 14.10.2014 tarihinde icra dairesine gönderilen itiraz dilekçesi ile uyusmazligin çözüm yerinin genel mahkemeler oldugunun ileri sürüldügü görülmektedir. Bu durumda, ipotek alacaklisi mirasçilarindan M... E... S..., ipotek bedelinin yargilamayi gerektirdigi gerekçesiyle parayi almaktan imtina etmistir.
TMK'nun 701 ile 703. maddelerinde düzenlenen elbirligi mülkiyeti hükümleri geregince, kural olarak Kanunda veya sözlesmede aksine bir hüküm bulunmadikça gerek yönetim gerek tasarruf islemleri için ortaklarin oybirligi ile karar vermeleri gerekir. Elbirligi halinde mülkiyetin bu özelligi itibariyle ortaklar arasinda zorunlu dava arkadasligi bulunmaktadir. Ancak ayni kanunun 702/son maddesindeki düzenleme geregince de; ortaklardan her biri, topluluga giren haklarin korunmasini saglayabilir. Bu korumadan bütün ortaklar yararlanir.
... ipotek alacaklisi mirasçilarindan olan M... E... S... tarafindan süresinde yapilan itiraz nedeniyle ipotek bedeli yargilamayi gerektirip IIK'nun 153. maddesindeki kosullar olusmadigindan mahkemece istemin reddi gerekirken, kabulü ile ipotegin fekki yönünde hüküm tesisi isabetsiz olup, kararin bu nedenle bozulmasi gerekirken onandigi anlasildigindan ipotek alacaklisi mirasçilarinin karar düzeltme taleplerinin kabulü gerekmistir...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/34421 Esas, 2015/10010 Karar ve 16.04.2015 tarihli ilami:
" ...her ne kadar alacakli S... S..., hakkinda çikarilan muhtiraya karsi icra dairesine basvurarak IIK'nun 153. maddesi kapsaminda " makbul bir sebep" öne sürmemis ise de TMK'nun yukarida yer verilen 702/son maddesi geregince diger iki alacaklinin makbul bir sebep öne sürmesi, bu alacakli lehine de sonuç dogurur.
O halde, mahkemece, borçlunun ipotegin kaldirilmasini ... 2.Sulh Hukuk Mahkemesinin 2011/951 E. sayili dosyasi ile yargilama konusu yaptiktan sonra bu davadan 14.05.2013 günü feragat edip bilahare 18.09.2013 tarihinde alacaklilara IIK'nun 153. Maddesi geregince muhtira gönderilmesini istedigi de dikkate alinarak ihtilafin çözümlenmesi alacakli S... S... yönünden de yargilamayi gerektirdiginden ve bu husus ortak bir sebep teskil ettiginden istemin adi geçen bu alacakli hakkinda da reddine karar verilmesi gerekirken bu alacakli bakimindan ipotegin kaldirilmasi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir..."
90 BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 45-46: Icra mahkemesi alacaklinin parayi almaktan kaçinmak için ileri sürdügü sebebin hakli olup olmadigini da inceleyecektir. Bu inceleme bakimindan icra mahkemesi alacak hakkinda genel hükümlere göre yargilama yapacak olmayip; alacaklinin ileri sürdügü ödemeden kaçinma sebebinin genel hükümlere göre yargilamayi gerektirecek bir maddi hukuk uyusmazligina iliskin olmasi, bu ödemeden kaçinmanin "hakli" oldugunu kabul etmek için yeterlidir. Bu son durumda icra mahkemesi ipotegin fekki talebini reddedecektir. Çünkü, alacakli ile borçlu arasindaki uyusmazligin çözümünün genel hükümlere göre yapilacak yargilamayi gerektirmesi, ipotegin terkini konusunu çekismesiz yargi alanindan çikarip çekismeli yargi alanina sokar ki, (Bkz. Baki Kuru, Nizasiz Kaza (Ankara: Ajans Türk Matbaasi 1961), s.40-42; Ali Cem Budak, Medeni Usul Hukukunda Üçüncü Kisilerin Haklarinin Korunmasi (Istanbul: Beta 2000), s.149-153.s.) bu durumda borçlunun ipotegin terkinini saglamak için MK m. 883 uyarinca genel mahkemede tapu kütügünün düzeltilmesi davasi açmasi gerekecektir.
91 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/11960 Esas, 2014/15048 Karar ve 27.05.2014 tarihli ilami:
"...Ancak ipotek imar uygulamasi sonucu olusturulmus ise bu durumda, taraflarin özgür iradesiyle düzenlenmis bir ipotek akit tablosu bulunmadigindan ve IIK'nun 148 ve sonraki maddelerde öngörülen bir hukuki iliskinin varligindan söz edilemeyeceginden IIK'nun 153/2. maddesinin bu halde uygulama olanagi bulunmaz. Bu husus mahkemenin de kabulündedir. Bu durumda imar uygulamasi sonucu dogan ipotegin IIK'nun 153/2. maddesi geregince fekkine yönelik takibin iptaline karar verilmesi gerekirken istemin reddi isabetsizdir..."
92 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/18082 Esas, 2015/28889 Karar ve 20.11.2015 tarihli ilami.
93 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2011/11356 Esas, 2011/29651 Karar ve 20.12.2011 tarihli ilami;
Ayni yönlü Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2011/8356 Esas, 2011/25194 Karar ve 29/11/2011 tarihli ilami:
"...Mahkemece yeniden bilirkisiden ek rapor alinarak tespit edilen borç miktarinin borçludan icraya yatirilmasinin istenmesi ve sonucuna göre bir karar verilmesi gerekir..."
94 UYAR, Talih: "Gerekçeli-Içtihatli Icra ve Iflas Kanunu Serhi", 3.Baski, Mart 2008, s.12644: IIK'nun 153. Maddesinde (ipotekle temin edilmis ve vadesi gelmis...) bir alacagin borçlusu icra dairesine müracaatla alacaklisinin gaip ve ikametgahinin meçhul bulundugunu veya borcu almaktan ve ipotegi çözmekten imtina ettigini beyan ederse, ipotegin ne suretle kaldirilacagina iliskin hükümler açiklanmistir. Somut olayda incelenen ipotek akit tablosuna göre 'kesin borç ipotegi' mevcut olmayip (...tasinmazin tescili...) kosuluna bagli bir ipotegin mevcut oldugu görülmektedir. Bu kosulun gerçeklesip gerçeklesmedigi yargilama sonucu belli olacak bir husustur. IIK'nun 153. Maddesi uygulanarak icra memurunca ipotegin kaldirilmasi mümkün bulunmamakla, 'sikayetin kabulüne' karar verilmesi gerekirken, reddi isabetsizdir ( 12. HD. 7.10.1997 T. E:9842, K:10209).
95 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/21463 Esas, 2015/27777 Karar ve 12.11.2015 tarihli ilami:
"...IIK'nun 153/1. maddesi uyarinca ...Bu yasal düzenleme uyarinca, ipotek alacaklisinin muhtiraya bir itirazi var ise bu itirazini, tebligden itibaren 15 günlük yasal sürede icra dairesine bildirmesi gerekip, anilan sürede herhangi bir beyanda bulunmayan alacaklinin, icra mahkemesinde sebep bildirmesinin sonuca etkisi olmayacaktir. Pek tabiidir ki, icra müdürlügünce yapilan muhtira teblig isleminin usulüne uygun olmasi gerekip, alacaklinin, anilan teblig isleminin usulsüzlügünü ileri sürmesi mümkündür.Somut olayda, ipotek borçlusunun mirasçilari tarafindan, ipotegin kaldirilmasi istemiyle icra müdürlügüne basvurularak ... 7. Icra Müdürlügü'nün 2012/15033 esas sayili dosyasina ipotek bedelinin yatirilmasi üzerine, icra müdürlügünce IIK'nun 153. maddesine uygun olarak düzenlenen muhtiranin ipotek alacaklilarina teblig edildigi, alacaklilarin yasal 15 günlük sürede icra dairesine gelerek parayi almadiklari ve ipotegi çözmedikleri, yasal 15 günlük süreyi geçirdikten sonra icra müdürlügüne verdikleri dilekçeler ile depo edilen bedeli kabul etmediklerini, ipotek bedelinin güncel olmadigini ileri sürerek itiraz ettikleri görülmüstür. Bu durumda, ipotek alacaklilari tarafindan IIK'nun 153/1. maddesinde öngörülen yasal süreden sonra icra müdürlügüne basvurularak ipotek bedeline itiraz edilmis olmasi nedeniyle, mahkemece, ipotegin fekkine karar verilmesi gerekirken, yazili gerekçe ile talebin reddi yönünde hüküm tesisi isabetsizdir..."
96 Yargitay 17. Hukuk Dairesinin 2010/11727 Esas, 2011/2456 Karar ve 18.03.2011 tarihli ilami:
"...IIK'nun 153. maddesinin uygulanmasi amaciyla Icra Müdürlügüne yapilmis bir ipotegin fekki talebi mevcuttur. Ortada bir icra takibi olduguna göre IIK'nun 153. maddesi hükümleri uyarinca ipotegin kaldirilmasinin gerekip gerekmedigine Icra Mahkemesi karar vermekle görevli olup, (olayda imar uygulamasi sonucu olusmus) ipotegin niteliginin görevli mahkemenin tayinine etkisi bulunmamaktadir. Bu durumda uyusmazligin ... Icra Hukuk Mahkemesinde görülerek çözümlenmesi gerekmektedir...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/27362 Esas, 2015/2021 Karar ve 27.01.2015 tarihli ilami:
"...Somut olayda; ipotek lehtarinin mirasçilarina icra müdürlügünce IIK'nun 153. maddesine göre muhtira teblig edilmemis oldugu, mirasçilarin bir kisminin yasal sürede icra müdürlügüne verdikleri dilekçe ile icra müdürlügüne depo edilen bedelin çok düsük oldugunu, alacagin aradan çok uzun bir zaman süreci geçtiginden, bu günkü rayiç degerler üzerinden günün kosullarina uygun karsiliginin hesaplanarak ödenmesi gerektigini ödenmek istenilen bedeli kabul etmediklerini belirterek itiraz etmislerdir. Bu durumda artik anilan madde kapsaminda ipotegin fekki istenilemeyeceginden ihtilafin çözümlenmesi yargilama yapilmasini zorunlu hale getirmistir.
Mahkemece istemin açiklanan nedenlerle yargilamayi gerektirdiginden bahisle reddi gerekirken, yazili gerekçe ile görevsizlik karari verilmesi dogru degildir. Kaldi ki icra mahkemeleri önlerine gelen takip hukukuna yönelik sikayet, itiraz ve itirazin kaldirilmasina yönelik basvurular hakkinda ya kabul ya da ret karari verebilirler. Ancak görevsizlik karari veremezler..."
97 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2014/27362 Esas, 2015/2021 Karar ve 27.01.2015 tarihli ilami:
"...Somut olayda; ipotek lehtarinin mirasçilarina icra müdürlügünce IIK'nun 153. maddesine göre muhtira teblig edilmemis oldugu, mirasçilarin bir kisminin yasal sürede icra müdürlügüne verdikleri dilekçe ile icra müdürlügüne depo edilen bedelin çok düsük oldugunu, alacagin aradan çok uzun bir zaman süreci geçtiginden, bu günkü rayiç degerler üzerinden günün kosullarina uygun karsiliginin hesaplanarak ödenmesi gerektigini ödenmek istenilen bedeli kabul etmediklerini belirterek itiraz etmislerdir. Bu durumda artik anilan madde kapsaminda ipotegin fekki istenilemeyeceginden ihtilafin çözümlenmesi yargilama yapilmasini zorunlu hale getirmistir.
Mahkemece istemin açiklanan nedenlerle yargilamayi gerektirdiginden bahisle reddi gerekirken, yazili gerekçe ile görevsizlik karari verilmesi dogru degildir. Kaldi ki icra mahkemeleri önlerine gelen takip hukukuna yönelik sikayet, itiraz ve itirazin kaldirilmasina yönelik basvurular hakkinda ya kabul ya da ret karari verebilirler. Ancak görevsizlik karari veremezler..."
98 Yargitay 8. Hukuk Dairesinin 2014/1112 Esas, 2014/4539 Karar ve 18.03.2014 tarihli ilami;
Ayni yönde görüs için bknz: AKKAYA, Tolga: "Ipotek Alacaklisinin Adresinin Meçhul Olmasi Veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Kaçinmasi Sebebiyle Icra Mahkemesi Karari Ile Ipotegin Terkini", s.318: Kanimizca terkin karari ile tapu sicilinde ayni hak degisikligi meydana geleceginden, icra mahkemesinin terkin kararinin sonuç dogurabilmesi için seklen kesinlesmesi gerekir.
99 Ayrintili bilgi için bknz: KABADAYI, Fatih: "Icra Mahkemesi Kararlarinin Istinaf ve Temyizinin Icra Islemlerine Etkisi", https://www.istanbulbarosu.org.tr/files/yayinlar/dergi/doc/ibd20203.pdf
100 UYAR, Talih: "Icra ve Iflas Kanunu Serhi El Kitabi", 2.Cilt, 2.Baski, Ekim 2012, s. 2086 (Yargitay 12. Hukuk Dairesi 29.09.2005 T. 13501/18340); UYAR, Talih: "(Gerekçeli-Içtihatli) Icra ve Iflas Kanunu Serhi", 3.Baski, Mart 2008, s.12630 (Yargitay 12. Hukuk Dairesi 29.09.2005 T. 13501/18340).
101 Anayasa Mahkemesinin 2014/6577 basvuru numarali ve 16/02/2017 tarihli karari:
"...
60. Olayda icra müdürlügünce sira cetvelinin düzenlendigi tarih ile basvurucuya fiilen ödeme yapildigi tarih arasinda yaklasik dokuz yillik süre geçmistir. Cebri icranin bir parçasi olan sira cetvelinin kesinlesmesi sürecinde geçen dokuz yillik makul olmayan sürede borçlu ve alacaklinin hak ve menfaatlerini koruyucu ve durumun gerektirdigi olagan tedbirlerin idare tarafindan alinmasi beklenmektedir.
61. Borçluya ait tasinmazlarin satisindan tahsil edilen bedelin alacaklilara ödendigi ana kadar alacaklinin para üzerinde tasarrufta bulunma, parayi kullanma veya paranin degerinin enflasyon karsisinda asinmasini önleyici tedbirler alma imkani bulunmamaktadir. Tahsil edilen bedel bu süreçte henüz icra müdürlügünün yedi ve kontrolü altindadir. Dolayisiyla bu paranin enflasyon karsisinda kiymet yitirmesini önleyebilecek olan da para üzerinde tasarrufta bulunma kudretini elinde bulunduran icra müdürlügüdür. Tahsil edilen ihale bedelinin alim gücünü kaybetmesini engellemenin yolu bunun nemalandirilmasidir. Ayrica bu paranin nemalandirilmasi, icra müdürlügüne olagan idari isleyisin ötesinde bir külfet de yüklememektedir. Icra müdürlügünün yapmasi gereken tek sey, ihale bedelinin vadesiz mevduat hesabinda bekletilmesi yerine vadeli bir hesapta tutulmasidir. Bu nedenle olayin somut kosullari gözetildiginde mülkiyet hakkinin korunmasi ödevinin gerektirdigi pozitif yükümlülüklerin, ihale bedelinin nemalandirilmasi tedbirinin alinmasini da içerdigi sonucuna ulasilmaktadir.
62. Bu itibarla icra müdürlügünün, ihale bedelinin vadeli bir mevduat hesabina yatirilmasi biçiminde alacagi basit bir tedbirle icra sürecinin hizli islememesinin basvurucu üzerinde olusturdugu olumsuz etkileri asgari seviyeye indirememis olmasi, mülkiyet hakkinin devlete yükledigi koruma pozitif yükümlülügün ihlali sonucunu dogurmaktadir.
63. Açiklanan nedenlerle basvurucunun Anayasa'nin 35. maddesinde güvence altina alinan mülkiyet hakkinin ihlal edildigine karar verilmesi gerekir.
..."
102 (Anayasa Mahkemesinin 2014/6577 basvuru numarali ve 16/02/2017 tarihli karari üzerine) Adalet Bakanligi PGM 22/09/2017 Tarih, 82084579/7176 Sayili, Nemalandirma konulu yazisi ile "Sira cetvelinin kesinlesmesi sürecinde ise paralarin nemalandirilmasina yönelik bir düzenleme bulunmamakla birlikte, Anayasa Mahkemesinin 16/02/2017 tarihli 2014/6577 sayili karari ile "Mülkiyet hakkinin ihlal edildigine iliskin iddianin kabul edilebilir olduguna, Anayasa 'nin 35 inci maddesi geregince güvence altina alinan mülkiyet hakkinin ihlal edildigine..." yönelik kararina istinaden Anayasa mahkemesi karari dikkate alinarak yasal çalismalarin sürdürülmesine ek olarak sira cetvelinin kesinlesmesi asamasinda idari tedbir olarak paranin nemalandirilmasi gerektigini duyurmustur.
Is bu Adalet Bakanligi yazisi geregi uygulamada sira cetveline itiraz veya sikayete konu para idari tedbir olarak nemalandirilmakta ise de sira cetveline itiraz veya sikayet davasi açilmasi halinde paranin nemalandirilacagina iliskin yasal düzenleme halen yapilmamistir.
103 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2015/4678 Esas, 2015/14165 Karar ve 25.05.2015 tarihli ilami:
"...Genel haciz yoluyla ilamsiz icra takibinde, hacizli tasinmazin satildigi ve ihalenin kesinlestigi, düzenlenen sira cetveline itiraz edilmesi üzerine satis bedelinin alacaklilara ödenmedigi ve icra müdürlügünce bankaya yatirilarak nemalandirildigi anlasilmistir.
IIK.nun 140 vd. maddelerinde sira cetveline itiraz edilmesi halinde icra müdürlügünce alacaklilara ödenmeyen paranin nemalandirilacagina iliskin bir düzenleme yoktur. IIK.nun 134/5.maddesinde yer alan nemalandirmaya yönelik düzenleme ise ihalenin feshi davasi açilmasi halinde ihale bedelinin icra müdürlügünce nemalandirilmasi hakkinda olup, ihalenin kesinlesmis oldugu somut olayda uygulanmasina imkan bulunmamaktadir.
Buna göre sira cetveline itiraz edilmesi nedeniyle alacakliya ödenmeyen paranin icra müdürünce banka hesabina yatirilmasi sonucu elde edilen faiz gelirinin alacakliya ödenmesinin yasal dayanagi olmayip, nemalandirma sonucu elde edilen para hazineye aittir...";
Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/9057 Esas, 2016/12280 Karar ve 26.04.2016 tarihli ilami:
"...Icra dosyasina yatirilan ihale bedelinin nemalandirilmasi IIK'nun 134. maddesinin 5.fikrasinin son cümlesinde düzenlenmis olup buna göre; "Ihalenin feshine iliskin sikayetin kabulüne veya reddine iliskin kararin kesinlesmesi üzerine, ihale bedeli nemalari ile birlikte hak sahiplerine ödenir" hükmüne yer verilmistir. Ihaleden önce ihaleye katilmak için yatirilan teminatin nemalandirilmasina dair bir düzenleme ise bulunmamaktadir. Su halde, IIK'nun 134/5. maddesi disinda nemalandirmaya iliskin bir düzenleme olmadigindan, icra müdürlügünce buna ragmen elde edilen nema var ise, bu para Hazine'ye aittir...";
Adalet Bakanligi Hukuk Isleri Genel Müdürlügünün B030HIG000000-3-352-2005 sayili, 2005 tarihli ve Bankada hesap açilmasi konulu yazisinda "...20/06/2005 tarihli ve 2005/621 Muh. sayili "Istanbul ... Mahkemesi Sayin Hakimligine" ifadeli yazidaki, bu hesabin, satis parasinin dairece sira cetveli tanziminden sonra nemalandirilmasi için açildigina iliskin ifade gözetildiginde, hesaptaki paranin sözü edilen durumda nemalandirilacagina iliskin Kanunda özel bir düzenleme bulunmadigi, icra müdürüne verilen nemalandirma yetkisinin, I.I.K.nun 134. maddesinin 4. fikrasinda belirtilen duruma münhasir olmasi nedeniyle Icra ve Iflas Kanunu Yönetmeliginin 92. maddesinde yazili oldugu biçimde hareket edilmesi gerektigi, sözü edilen yasal zorunluluk yerine getirilmeden I.I.K ve Yönetmelik hükümlerine aykiri olarak açilan vadeli hesaptaki bu paranin Bakanligin 12/05/2005 tarihli ve 13-9871 sayili ve 18/05/2005 tarihli ve 3-16-10379 sayili Genelge hükümleri de gözönünde tutulmak suretiyle, ana paranin Bakanligin öngördügü Bankaya yatirilmasinin, nemayi olusturan paranin ise kasa fazlasi olarak isleme tabi tutularak, ilgililerce açilabilecek bir istirdat davasina konu olabilecegi gözönüne alinmak suretiyle zamanasimina kadar muhafaza edilmesinin, bu süre zarfinda iadesine yönelik kesinlesmis bir ilâm ibraz edilememesi halinde Maliye'ye yatirilmasinin uygun olacagi düsünülmekte..." denilmektedir.
104 Istanbul Bölge Adliye Mahkemesi 22. Hukuk Dairesinin 2018/1749 Esas, 2018/2240 Karar ve 23.10.2018 tarihli ilami:
"...Borçlu vekili tarafindan icra müdürlügünden dayanak ilamin tehiri icra yoluyla temyiz edildigi, tehiri icra talebiyle dosyaya yatirilan 18.534,19 TL'nin kazanma ihtimalleri çok yüksek oldugundan müvekkilinin zarara ugramamasi adina, en yüksek faiz oranindan nemalandirilmasi talep edilmis olup, icra müdürlügünce mehil vesikasi için yatirilan dosya borcu kadar teminatin nemalandirilmasina dair yasal düzenleme bulunmadigindan, borçlu vekilinin talebinin reddine karar verilmistir.
IIK 134.maddesine göre, ihale bedelinin nemalari ile birlikte hak sahiplerine ödenecegi belirtilmistir.
IIK' da yatirilan diger paralarin nemalandirilip nemalandirilmayacagina dair açikça yasal bir düzenleme mevcut degildir. Ancak nemalandirilmamasini gerektirir yasal bir engel de mevcut degildir.
Icra dosyasina tehiri icra talebiyle yatirilan paranin nemalandirilmasi hem alacaklinin hem de borçlunun menfaatinedir.
Tüm bu nedenlerle; mahkemece sikayetin reddine karar verilmesi yerinde olmadigindan..."
105 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2023/2343 Esas, 2023/8718 Karar ve 13.12.2023 tarihli ilami:
"...492 sayili Harçlar Kanunu'nun 36. maddesinin birinci fikrasi, "mahkemeler hakimler; C.Savcilari ve icra iflas daireleri tarafindan adlî ve idari islemlerle takip islemlerinden dolayi herhangi bir sebeple alinmis olan paralarin bankaya yatirilmasi halinde bu paralara ait faiz, ikramiye ve sair menfaatleri Devlete aittir.", ikinci fikrasi ise, "Süyuun giderilmesi neticesinde hasil olan para ve tereke paralari ile kisitli veya gaip adina bankaya yatirilan paralar yukaridaki fikra hükmünden müstesnadir." hükmünü amir iken, söz konusu iki düzenleme de, Anayasa Mahkemesinin 04.5.2023 tarihli Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge giren 05.4.2023 tarih ve 2023/48 E. - 2023/72 K. sayili karari ile, anayasaya aykiri oldugu gerekçesiyle iptal edilmistir.
Daire içtihatlari, IIK'nin 140 vd. maddelerinde sira cetveline itiraz edilmesi halinde icra müdürlügünce alacaklilara ödenmeyen paranin nemalandirilacagina iliskin bir düzenleme bulunmadigi ancak yine de sira cetveline itiraz edilmesi nedeniyle alacakliya ödenmeyen paranin icra müdürünce banka hesabina yatirilmasi sonucu elde edilen faiz geliri varsa, alacakliya ödenmesinin yasal dayanagi olmayip, nemalandirma sonucu elde edilen paranin Hazineye ait oldugu yönünde iken, kararin dayanagi olan Harçlar Kanunu'nun 36. maddesinin birinci ve ikinci fikralarinin Anayasaya aykiri oldugundan bahisle iptali nedeniyle, olusan bir nema geliri varsa bunun hak sahiplerine ödenecegi yönünde görüs degisikligine gidilmistir.
...
Buna göre, her ne kadar Ilk Derece ve Bölge Adliye Mahkemelerinin karar tarihlerinde söz konusu kanun hükmü iptal edilmemis olup yürürlükte oldugundan, kararlar Dairenin eski içtihatlari geregince yerinde ise de; sikayete konu müdürlük kararinin dayanagi olan kanuni düzenlemenin, temyiz incelemesi asamasinda, 04.5.2023 tarihli Resmi Gazete'de yayimlanarak yürürlüge giren 05.4.2023 tarih ve 2023/48 E. - 2023/72 K. sayili Anayasa Mahkemesi karari ile iptal edilmesi nedeniyle, verilen iptal kararinin henüz kesinlesmemis eldeki sikayette uygulanmasi gerektigi sonucuna ulasilmistir.
Hal böyle olunca; Ilk Derece Mahkemesince sikayetin kabulü ile sikayete konu müdürlük kararindaki nema tutarinin Hazineye irat kaydina dair kisminin iptaline karar verilmesi gerektiginden, Bölge Adliye Mahkemesi karari ortadan kaldirilarak Ilk Derece Mahkemesi karari bozulmustur..."
106 BUDAK, Ali Cem: "Ipotekli Borcun Icra Dairesine Tevdii Yoluyla Ipotegin Terkini", Haluk Konuralp Anisina Armagan, 2. Cilt, s. 46.
107 Ait oldugu alacak, hak veya malin deger veya miktarinin (2024 yili için) 66.090,00 Türk lirasini geçmesi sartiyla.
108 Karsi görüs için bknz: AKKAYA, Tolga: "Ipotek Alacaklisinin Adresinin Meçhul Olmasi Veya Borcu Almaktan ve Ipotegi Çözmekten Kaçinmasi Sebebiyle Icra Mahkemesi Karari Ile Ipotegin Terkini", s. 319: Istinaf incelemesi sonucunda bölge adliye mahkemesi tarafindan verilen karara karsi ise temyize basvurulmayacaktir. Zira, IIK m. 153'e göre ipotegin terkini bir çekismesiz yargi isi olup kanunda aksine bir düzenleme olmadikça çekismesiz yargi islerinde verilen kararlar temyiz edilemez (HMK m. 362, I, ç) (Dipnot 53: Çekismesiz yargi islerinde disinda, bölge adliye mahkemesi tarafindan icra mahkemesi kararlarinin incelenmesi üzerine verilen kararlarina karsi ise ancak karara konu olan hak veya malin miktar veya degerinin 10.000 TL'yi asmasi halinde temyize basvurulabilecektir (5311 s.K. ile degisik m. 364, I))
109 Yargitay Hukuk Genel Kurulunun 2012/6-762 Esas, 2013/278 Karar ve 27.02.2013 tarihli ilami.
110 Konu ile ilgili Yargitay Hukuk Genel Kurulu'nun 2021/(14)7-537 Esas, 2023/192 Karar ve 15.03.2023 tarihli ilami ise söyledir:
"...Tasinmaz maliki ipotegin fekkini (kaldirilmasini) dava yolu ile isteyebilir. Uygulamada da görüldügü üzere, ipotek serhinin kaldirilmasi davalarinda, davaci taraf maliki oldugu tasinmaz üzerindeki ipotegin kaldirilmasini ve serhin kaldirilmasi karsiliginda ödeyecegi ipotek bedelini düsük göstermek suretiyle dava açmakta ve gösterdigi bedel üzerinden davasinin kabulünü talep ederken, davali taraf ipotek bedelinin yüksek hesaplanmasini talep etmektedir.
Nitekim somut olay ve dosya kapsamina göre de; davaci tarafindan, 1008 ada 144 parsel sayili tasinmazin tapu kaydi üzerindeki ipotegin 113,50 TL olan borç miktarini ödemeye hazir olduklarini belirterek terkinine karar verilmesi talep edilmis, davali taraf ise davanin öncelikle reddini, olmadigi takdirde ipotek serhine konu borcun gerçek miktari olan 116.200,00 TL'nin davaci tarafindan kendilerine ödenmesini istemistir.
Yapilan yargilamada ilk derece mahkemesince davanin kabulü ile ipotek bedelinin 0.095 TL olduguna ve serhin terkin edilmesine karar verilmistir. Davali vekili, ilk derece mahkemesi kararinin hukuka aykiri oldugunu belirterek istinaf kanun yoluna basvurmustur. Bölge adliye mahkemesi, ilk derece mahkemesinin, karari verdigi tarih itibariyla mahkemece belirlenen ipotek bedelinin kesinlik sinirinin altinda kaldigini belirterek hükmün kesin oldugu, istinaf ve temyiz yoluna basvurulmasinin mümkün olmadigi gerekçesiyle davalinin istinaf basvurusunu usulden reddetmistir.
6100 sayili Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 27 nci maddesinde düzenlenen, iddia ve savunma hakki olarak da bilinen hukuki dinlenilme hakki; taraflarin, yargilama konusunda tam bilgi sahibi olmalarini, açiklama ve ispat hakkini tam ve esit olarak kullanabilmelerini; yargi organlarinin da, bu açiklamalari dikkate alarak geregi gibi degerlendirme yapip karar vermelerini zorunlu kilmaktadir.
Bazi davalara özgü olarak (ipotegin kaldirilmasi, önalim, geçit ve mecra irtifaki vs.) kanun yoluna basvurulmasi hâlinde davacinin talepleri yaninda, davalinin taleplerinin de mahkemece degerlendirmeye alinmasi gerekir. Aksi hâlde davacinin belirledigi degeri asan davalinin taleplerinin dikkate alinmamasi nedeniyle verilen kararin davali tarafindan kanun yoluna götürülmesi ve denetlenmesi engellenmis olacak ve bu baglamda anilan durum savunma hakkini zedeleyecektir. Somut anlatimla ipotegin kaldirilmasi davasinda istinaf siniri belirlenirken, davali tarafin ileri sürdügü taleplerin de nazara alinmasi; kanuna, hukuka, hakkaniyete ve hükmün denetlenmesini talep etme hakkina uygun bir degerlendirme olacagi açiktir.
Dolayisiyla yukarida yapilan açiklamalar isiginda somut olay degerlendirildiginde; her ne kadar hüküm altina alinan ipotek bedeli karar tarihindeki istinaf sinirinin altinda kalsa da, davali taraf yargilama asamasinda ve özellikle istinaf dilekçesinde belirlenen ipotek bedelini kabul etmedigini bildirmis ve ödenmeyen bedel için Istanbul Büyüksehir Belediye Meclisinin 17.03.2017 tarihli ve 412 sayili karariyla Kadiköy ilçesi 2017 yili rayiç bedeli olan 116.200,00 TL'nin ödenmesine yönelik savunmada bulunmustur. Bu nedenle bölge adliye mahkemesince davalinin bu talepleri nazara alinmadan, 6100 sayili Kanun'un istinaf kanun yoluna iliskin hükmü eksik ve hatali degerlendirilmek suretiyle hüküm altina alinan ipotek bedeli gerekçe gösterilerek istinaf dilekçesinin reddine karar verilmesi isabetli degildir..."
111 Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2019/12690 Esas, 2019/16729 Karar ve 19.11.2019 tarihli ilami:
"...Icra mahkemesince verilen kararlar (istihkak davalarinda verilen kararlar ile ihalenin feshi isteminin reddi kararlari hariç), kural olarak maddi anlamda kesin hüküm teskil etmedigi..." ;
Ögretide, icra mahkemesinin hangi kararlarinin maddi anlamda kesin hüküm teskil edip etmeyecegi yönünde farkli görüsler de bulunmaktadir.
112 Bknz : KURU-HMU V.Cilt s.5044-5047 ; VI.Cilt 5737-5738. - Icra mahkemesinin itirazin kaldirilmasi talebinin reddi kararinin, itirazin iptali davasinda (hukuk mahkemesinde) kesin hüküm teskil etmeyecegine bir misal için bkz: 3.HD 19.9.2006, 8677/11139 (RG 22.12.2009 sayi 27440 s.39-40). - Bkz. ayrica : asa. § 23 dipnot 100 ve civari.;
Kural olarak icra mahkemesi kararlari kesin hüküm teskil etmez ise de, ayni konuda, ayni taraflar arasinda ve ayni icra müdürlügü ya da takip islemi hakkinda verilmeleri ve kesinlesmeleri kosuluyla sonraki sikayet yönünden birbirlerine karsi kesin hüküm teskil ederler (Yargitay 12. Hukuk Dairesinin 2016/20173 Esas, 2016/20110 Karar ve 29.09.2016 tarihli ilami).
113 Yargitay 8. Hukuk Dairesinin 2012/2872 Esas, 2012/4025 Karar ve 10.05.2012 tarihli ilami:
"... sikayetçi ... maliki oldugu 1219 ada 6 parsel sayili tasinmazi üzerinde 7.10.1958 tarih 3048 yevmiye sayili ipotek bulundugunu, ipotek bedelini ... Icra Müdürlügünün 2011/2416 sayili dosyasina depo ettigini, ipotek lehtari A... B... mirasçilarina da muhtira teblig edildigi halde ipotek kaldirilmadigindan mahkemece ipotegin fekkine karar verilmesini istemistir. Mahkemece, istem derdestlik nedeniyle reddedilmis, hükmü sikayetçi vekili temyiz etmistir.
Dosya arasina konulan ve derdestlige konu edilen; ... Icra Hukuk Mahkemesinin 31.3.2011 tarih 2009/812 E., 2011/187 K. sayili kararinda ... Icra Müdürlügünde ipotek bedeli depo edildigi ve muhtira çikarildigi ipotek kaldirilmadigindan ipotegin fekkinin istendigi mahkemece, istemin çikarilan muhtira usulüne uygun olmadigindan reddedildigi görülmektedir. ... Icra Hukuk Mahkemesinin 2009/811 E., 2011/248 sayili karari ise taraflarin takipsiz birakmalari üzerine islemden kaldirilan davanin açilmamis sayilmasina iliskindir. Bu kararlardan sonra ipotek borçlusu farkli bir icra dosyasinda yeniden bedeli depo edip alacaklilara usulüne uygun muhtira teblig ettirerek eldeki basvuruyu yapmistir. Ilk kararda belirtilen muhtira eksikligi yeni bir takiple giderilerek IIK.nun 153. maddesi kapsaminda basvuru yapilmasinda bir usulsüzlük bulunmamaktadir. Bir baska anlatimla kosullarini olusturan borçlu anilan maddeye göre herzaman icra mahkemesinden ipotegin fekkini talep edebilir..."
114 Yargitay 8. Hukuk Dairesinin 2015/22811 Esas, 2018/11801 Karar ve 30.04.2018 tarihli ilami:
"...Dava, 6100 sayili HMK'nin 374. maddesi (HUMK.nun 445.) kapsaminda yargilamanin iadesi (yenilenmesi) istemine iliskindir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 374. maddesi uyarinca yargilamanin iadesi, kesin olarak verilen veya kesinlesmis olan hükümlere karsi istenebilir.Bu hüküm ortaya koymaktadir ki, kesin verilen veya kesinlesmis olan kararlar hakkinda sayilan sebeplerle yargilamanin yenilenmesi istenebilir.Önemle vurgulanmalidir ki, ilke olarak, kesin hükme baglanmis bir davaya yeniden bakilamaz. Bunun en önemli istisnasi yargilamanin iadesi yoludur.Yargilamanin iadesi, bazi agir yargilama hatalarinda ve yanlisliklarindan dolayi, maddi anlamda kesinlesen hükmün ortadan kaldirilmasini ve daha önce kesin hükme baglanan bir dava hakkinda yeniden yargilama ve inceleme yapilmasini saglayan olaganüstü bir kanun yoludur.Yargilamanin iadesi, sadece kesinlesmis olan esasa iliskin son kararlara karsi basvurulabilecek bir kanun yoludur. Maddi anlamda kesin hüküm gücü bulunmayan kararlara karsi (örnegin çekismesiz yargida verilen son kararlar) yargilamanin iadesi yoluna basvurulamaz..."
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Ters İcra Takibi: Uygulamada İik'nun 153. Maddesi Uyarınca İpotegın Kaldırılması" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Fatih Kabadayı'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Ters İcra Takibi: Uygulamada İik'nun 153. Maddesi Uyarınca İpotegın Kaldırılması
