|
YENİ KORONAVİRÜS (COVID-19) SALGINI NEDENİYLE ERTELENEN VEYA ALINMAYACAK BELEDİYE ALACAKLARI
M.Lamih ÇELİK
Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Teftiş Kurulu Başkanı
Giriş
İlk olarak 2019 yılı aralık ayında Çin’in Wuhan şehrinde tespit edilen yeni koronavirüs(Covid-19) hastalığı Dünya sağlık Örgütü tarafından 11/3/2020 tarihinde küresel salgın hastalık ilan edilerek gerekli önlemlerin alınması konusunda tüm ülkelere acil durum çağrısında bulunmuştur.Ülkemizde ilk vaka 10/3/2020 tarihinde görülmüştür.Ülkemiz bu salgınla mücadelede önleyici tedbirler alma konusunda en erken davranan ülkelerin başında gelmektedir. Bu güne kadar salgının vatandaşlarımız ve toplum sağlığı ile ekonomi üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirmek ve bertaraf etmek amacıyla çeşitli tedbir programları uygulamaya konulmuştur. Bu kapsamda COVİD-19 salgının sosyal ve ekonomik hayata olumsuz etkilerinin azaltılması amacıyla TBMM’de kabul edilerek yürürlüğe giren 7244 sayılı Yeni Koronavirüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 17 Nisan 2020 tarih ve 31102 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.Kanunda, belediyeleri ilgilendiren bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bu yazımızda belediyeleri ilgilendiren hususlar ele alınacaktır.
A-7244 Sayılı yasaya göre tahsilinden vazgeçilecek/alınmayacak alacaklar
COVİD-19 ile mücadele kapsamında, İçişleri Bakanlığınca 16.03.2020 tarihinde yayınlanan 11 maddelik 2020/5 sayılı Genelge ile 1593 sayılı Kanun gereğince umuma açık işyerleriyle ilgili bazı tedbirler getirilmiştir. Bu tedbirler kapsamında; tiyatro, sinema, gösteri merkezi, konser salonu, nişan/düğün salonu, çalgılı/müzikli lokanta, kafe, gazino, birahane, taverna, kahvehane, kıraathane, kafeterya, kır bahçesi, nargile salonu, nargile kafe, internet salonu, internet kafe, her türlü oyun salonları (atari, playstation vb.), her türlü kapalı çocuk oyun alanları (alışveriş merkezi ve lokanta içindekiler dahil), çay bahçesi, dernek lokalleri, lunapark, yüzme havuzu, hamam, sauna, kaplıca, masaj salonu, SPA ve spor merkezlerinin faaliyetlerinin geçici bir süreliğine 16.03.2020 Pazartesi saat 24:00 itibarıyla durdurulmuştur. Bu geçici süreli durdurmanın ne zamana kadar süreceğini ise salgının seyri etkileyecektir.
21.03.2020 tarihinde İçişleri Bakanlığı’nca gönderilen bir ek genelge berber, kuaför, güzellik merkezlerinin faaliyetleri 21 Mart 2020 günü, saat 18.00 itibariyle geçici süreliğine durdurulmasına karar verilmiştir.
Faaliyetleri geçici bir süreliğine durdurulan bu işyerlerinin bir kısmının, belediyelerin kiraya verdiği yerler olması kaçınılmazdır. Diğer bir ifade ile belediyelerin bu amaçlarla faaliyet gösteren, kiraya verilmiş gayrimenkulleri, dolayısıyla bu kapsamda belediyenin kiracısı olan işyeri sahipleri mevcuttur.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yayınladığı 19.03.2020 tarih ve 2020/7 sayılı genelgesi ile mahalli idarelerce kiraya verilen ve faaliyeti durdurulan veya faaliyeti durdurulmamasına rağmen salgından etkilenen işyerlerinin kira borçları ile içme suyuna ilişkin düzenlemeler getirdi.
Bakanlıkça yayınlanan genelgedeki düzenleme şu şekildedir:
“1) İl özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşları ile bunların üyesi olduğu mahalli idare birlikleri ve bunların sermeyesinin yarısından fazlasına doğrudan doğruya veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sahip oldukları şirketlerinin mülkiyetinde veya tasarrufunda olup 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve ilgili diğer mevzuat çerçevesinde kiraya verilen taşınmazlar hakkında;
a) Kamu kuramlarınca alman ve alınacak tedbirler nedeniyle geçici olarak faaliyetleri durdurulan işyerleri kullanılamayacağından; faaliyetlerin durdurulduğu süre boyunca kira bedeli tahakkuk ettirilmemesi, ayrıca bu süreler kadar sözleşme sürelerinin uzatılması, hususları uygun görülmüştür. Ancak genelgede yer alan ayrıca bu süreler kadar sözleşme sürelerinin uzatılması” hususuna 7244 sayılı yasada yer verilmemiştir. Bu durumda faaliyetin durdurduğu sürelerin sözleşme süresine eklenerek uzatılması mümkün olmayacaktır.
“Büyükşehir belediyeleri, belediyeler, il özel idareleri ve bağlı kuruluşları ile bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinin mülkiyetinde veya tasarrufunda olan taşınmazlara ilişkin olarak faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunamayan işletmelerin faaliyette bulunmadığı döneme ilişkin olarak kira bedelleri tahsil edilmez.(7244/m.1/ç) Burada erteleme söz konusu değildir. Tamamen alacaktan vazgeçme durumu vardır. Faaliyeti genelge veya pandemi kurulu/mülki amir tarafından durdurulanların tespiti kolay ancak burada tereddüt yaratacak bir husus, “faaliyette bulunmayan işletmelerin” neye göre tespit edileceği, bunun kriterinin ne olacağı hususudur.Burada kendi kararı ile faaliyetine ara veren kiracının belediyeye dilekçe vererek hangi tarihler arasında faaliyetini durduracağını beyan etmesinin ispat açısından yararlı olacağı görüşündeyiz.
Covid-19 salgını ile mücadele kapsamında faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunamayan işletmelerin yıllık ilan ve reklam vergileri ile yıllık çevre temizlik vergilerinin, faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunulamayan dönemlere isabet eden kısmının alınmayacağı hükme bağlanmıştır. Bu süre şimdilik, faaliyetlerin durdurulduğu tarihten Haziran sonuna kadardır. Haziran sonu itibariyle faaliyeti durdurulan veya faaliyette bulunmayan işyerlerinin bu durumları uzatılır ve devam ederse, o sürelere isabet eden söz konusu vergileri de tahsil edilmeyecektir.(m.1/1-g)
B-7244 Sayılı yasaya göre ertelenecek belediye alacakları
1-Taşınmaz Satış, Ecrimisil ve Kiralama Bedelleri;
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yayınladığı 19.03.2020 tarih ve 2020/7 sayılı genelgesi ile
“1) İl özel idareleri, belediyeler ve bağlı kuruluşları ile bunların üyesi olduğu mahalli idare birlikleri ve bunların sermeyesinin yarısından fazlasına doğrudan doğruya veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sahip oldukları şirketlerinin mülkiyetinde veya tasarrufunda olup 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ve ilgili diğer mevzuat çerçevesinde kiraya verilen taşınmazlar hakkında;
b) Kamu kuramlarınca alman ve alınacak tedbirler nedeniyle geçici olarak faaliyetleri durdurulan işyerleri arasında olmamakla birlikte koronavirüs pandemisi sebebiyle ekonomik olarak olumsuz etkilenen işyerlerinin kira sözleşmesinden kaynaklanan borçlarının ödenmesinde değişen koşullar göz önüne alınarak alacağın ertelenmesi hususunun ilgili idarelerce değerlendirilmesi,hususları uygun görülmüştür.
7244 sayılı yasa ile “Büyükşehir belediyeleri, belediyeler, il özel idareleri ve bağlı kuruluşları ile bunların üyesi olduğu mahalli idare birliklerinin mülkiyetinde veya tasarrufunda olan taşınmazlara ilişkin olarak ilgili mevzuatınca yapılan satış, ecrimisil ve kiralamadan kaynaklanan bedellerin veya tutarların, 19/3/2020 tarihinden itibaren 3 aylık döneme ilişkin tahsil edilmesi gereken kısımlarının 3 ay ertelenmesi” hüküm altına alınmıştır.
3 ay ertelenme kararı için;
- Büyükşehir belediyeleri, belediyeler, il özel idareleri ve birliklerde meclis;
- Bağlı kuruluşlarda ise yetkili karar organı yetkilidir.
Bu süreler, bitiminden itibaren ilgisine göre Çevre ve Şehircilik Bakanı veya İçişleri Bakanı tarafından 3 aya kadar uzatılabilir.
Söz konusu alacaklar ertelenen süre sonunda, ertelenen süre kadar aylık eşit taksitler halinde, herhangi bir gecikme zammı ve faiz uygulanmadan tahsil edilir. (m.1- 1/ ç)
2-Belediyelerin su tüketimine bağlı alacakları
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yayınladığı 19.03.2020 tarih ve 2020/7 sayılı genelgesi ile
“İçme ve kullanma suyu temini ve dağıtımı hizmetlerini yürüten belediyelerimiz ve bağlı kuruluşlarının bu hizmetleri kesintisiz bir şekilde devam ettirmesi ve abonelik sözleşmesinden kaynaklanan su alacaklarının mevcudiyeti dâhil, çeşitli sebeplerle su kesintisine gidilmemesi ” Talimatı verilmişti. 7244 sayılı yasada yapılan düzenleme ile belediyelerin su tüketimine bağlı alacaklarının da ertelenmesi hüküm altına alınmıştır. Buna göre; büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve bağlı kuruluşlarının;
- Konutlara ve
- Faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunamayan işyerlerine
ilişkin su tüketimine bağlı alacakları, bu günden (17 Nisan 2020) itibaren 3 aylık döneme ilişkin tahsil edilmesi gerekenlerle sınırlı olmak üzere belediye meclisi tarafından 3 ay ertelenebilecektir. Yani, bu günden itibaren su tüketimine bağlı alacaklar (su faturası ile tahakkuk ettirilen, su tüketimine endeksli olan alacaklar) 3 ay süre boyunca belediye meclisince üç ay ertelenebilecektir. Bunu şu şekilde anlamak gerekmektedir. Tahakkuklar yapılıp bu dönemde tahsil edilmesi gerekenler, tahsil tarihine göre erteleme işlemine tabi tutulacaktır.
Bu süreler, bitiminden itibaren 3 aya kadar belediye meclisince uzatılabilir. Yukarıdaki borç ve alacaklarda süre uzatımları, Bakanlık ve Cumhurbaşkanlığı tarafından uzatılabilecekken, bu alacaklarda bu yetki belediye meclislerine tanınmıştır.
Bu alacaklar ertelenen süre sonunda, ertelenen süre kadar aylık eşit taksitler halinde, herhangi bir gecikme zammı ve faiz uygulanmadan tahsil edilir.(m.1/1-e)” bu madde de “bağlı kuruluşlarda ise yetkili karar organı” denilmemiş olması eksikliktir.
3-Toplu Taşıma Hizmeti Görenlere Gelir Desteği
Toplu taşımaya getirilen sınırlama ile zaten sürekli zarar eden toplu taşımaların gelirlerinin azalacağı göz önünde bulundurularak 7244 sayılı yasa ile toplu taşıma araçlarına ilişkin olarak bir düzenleme yer almaktadır. Buna göre;
Kanuna göre; büyükşehir belediyeleri ile belediyeler,
- Kendisinden izin veya ruhsat almak ya da
- Hat kiralamak suretiyle çalışan gerçek ve tüzel kişilere,
toplu taşıma hizmetinin kesintisiz olarak yürütülebilmesiyle sınırlı olacak şekilde, bu günden (17 Nisan 2020) itibaren 3 aylık süreyle sınırlı olmak üzere meclis kararıyla;
- Gelir desteği ödemesi yapabilir,
- Belirlenen döneme tekabül eden ruhsat, izin, hat kirası borçlarını faizsiz olarak 3 ay erteleyebilir.
Çevre ve Şehircilik Bakanı bu süreleri, bitiminden itibaren 3 aya kadar uzatmaya yetkilidir. Ruhsat, izin, hat kirası borçları ertelenen süre sonunda, ertelenen süre kadar aylık eşit taksitler halinde, herhangi bir gecikme zammı ve faiz uygulanmadan tahsil edilir.(m.1/1-f)
C- Belediyeler 01/03/2020 tarihinden 30/06/2020 tarihine kadar işleyecek işyeri kira bedellerini ödemediği gerekçesiyle kira sözleşmesini feshedemez.
7226 sayılı “Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 26/03/2020 tarih ve 31080 (Mükerrer) Resmi Gazetede yayınlanmıştır.
7226 sayılı Kanunun geçici 2. maddesinde; “01/03/2020 tarihinden 30/06/2020 tarihine kadar işleyecek işyeri kira bedelinin ödenememesi kira sözleşmesinin feshi ve tahliye sebebi oluşturmaz.” hükmü getirilmiştir. Bu hükümle, işyerlerini kiraya verenlerin, 01/03/2020 tarihinden 30/06/2020 tarihine kadar işleyecek işyeri kira bedelinin ödenmemesi sebebiyle kira sözleşmesini feshetme hakkı ortadan kaldırılmıştır.
Kiracının ve kiraya verenin yükümlülüklerini düzenleyen 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 313. maddesi ve devamı maddelerinde kiracının borçları yer almakta olup; Kanunun 314. maddesine göre; kiracı, aksine sözleşme ve yerel âdet olmadıkça, kira bedelini ve gerekiyorsa yan giderleri, her ayın sonunda ve en geç kira süresinin bitiminde ödemekle yükümlüdür. Kiracının bu edimini yerine getirmemesi durumunda ise yine aynı Kanunun 315. maddesi gereğince, kiraya veren kiracıya yazılı olarak bir süre verecektir. Kiraya veren, ayrıca, bu yazılı bildiriminde, kira bedelinin kiracıya tanınan bu süre içerisinde de ödenmesi halinde sözleşmeyi feshedeceğini bildirebilecektir. Şayet kiracı, bir yıldan kısa süreli kira sözleşmelerinde kira süresi içinde, bir yıl ve daha uzun süreli kira sözleşmelerinde ise bir kira yılı veya bir kira yılını aşan süre içinde kira bedelini ödemediği için kendisine yazılı olarak iki haklı ihtarda bulunulmasına sebep olmuşsa, söz konusu Kanunun 352. maddesinin 2. fıkrasına göre, kiraya veren, kira süresinin ve bir yıldan uzun süreli kiralarda ihtarların yapıldığı kira yılının bitiminden başlayarak bir ay içinde, dava yoluyla kira sözleşmesini sona erdirebilecektir.
Buna göre, 7226 sayılı Kanunun geçici 2. maddesinde getirilen düzenlemeyle; işyeri kiralarında, kiraya verenler, kiracının 01/03/2020 tarihinden 30/06/2020 tarihine kadar işleyecek işyeri kira bedellerini ödemediği gerekçesiyle kira sözleşmelerini feshedemeyeceklerdir.
Bu düzenlemeyi, belediyelerin işyeri olarak kiraya verdikleri taşınmazlara ilişkin kira sözleşmeleri açısından değerlendirecek olursak;
Belediyelere ait taşınmazların işyeri veya başka amaçla kiraya verilmesinde 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri uygulanmaktadır. Dolayısıyla, belediye ile iş yeri kiracıları arasında imzalanan kira sözleşmelerinde öncelikle 2886 sayılı Kanun ile sözleşme hükümlerinin uygulanması, bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde ise Türk Borçlar Kanunu hükümlerinin uygulanması gerekir.
Belediye taşınmazındaki kiracının kira bedellerini ödememesi durumunda, belediyenin kira sözleşmesi ile ilgili olarak 2886 sayılı Kanunun 62. maddesi hükümlerini uygulaması gerekmektedir. Kiracının kira bedelini ödememesi durumunda, belediyenin en az 10 gün süreli ve nedenleri açıkça belirtilen ihtarına rağmen kira bedeli ödenmezse, belediye ayrıca protesto çekmeye ve hüküm almaya gerek kalmaksızın kesin teminatı gelir kaydederek kira sözleşmesini feshedecektir. Ayrıca, mücbir sebepler dışında kiracının taahhüdünü yerine getirmemesi sebebiyle hakkında ihalelere katılmaktan yasaklama kararı verilmesi için Kanunun 84. maddesi gereğince ilgili Bakanlığa (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) bildirimde bulunulması gerekir.
Diğer taraftan, 7226 sayılı Kanunun geçici 2. maddesinde getirilen düzenleme, Coronavirus (Covid-19) salgını (mücbir sebep) kapsamında özel bir düzenleme olduğundan, belediyeler dahil kamu kurum ve kuruluşlarının işyeri olarak kiraya vermiş oldukları taşınmazlara ilişkin kira sözleşmelerini de kapsayacaktır. Dolayısıyla, kamu kurum ve kuruluşları da, kiracıların 01/03/2020 tarihinden 30/06/2020 tarihine kadar işleyecek işyeri kira bedellerini ödemediği gerekçesiyle kira sözleşmelerini feshedemeyeceklerdir. söz konusu yasal düzenlemeler kiraya veren yönünden fesih ve tahliye haklarını kısıtlasa da kiracı açısından bu haklara ilişkin bir kısıtlama söz konusu değildir.
D- Belediye Meclis Toplantılarının Ertelenmiş olması sorunu
7244 sayılı yasada yetkili organ olarak belediye meclisi belirlenmiştir Oysaki İçişleri Bakanlığı, 26.03.2020 tarih ve 89780865-153-E.5887 sayılı genelgesinde valilikler ve kaymakamlıklarca büyükşehir, il, ilçe, belde belediyeleri ve mahalli idare birlikleri meclisleri ile il genel meclislerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ayı toplantılarının ertelenmesini istedi.
Genelgede; valilik ve kaymakamlıklarca 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanununun 27’nci ve 72’nci maddeleri hükmü uyarınca büyükşehir, il, ilçe, belde belediyeleri ve mahalli idare birlikleri meclisleri ile il genel meclislerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ayı toplantılarının ertelenmesi sağlanmalıdır denilmiştir. Genelgede; Genelge ile valilik ve kaymakamlıklarca Kanunun 27 ve 75 inci maddesi uyarınca büyükşehir, il, ilçe, belde belediyeleri ve mahalli idare birlikleri meclisleri ile il genel meclislerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ayı toplantılarının ertelenmesi sağlanmalıdır denmesi, tek başına erteleme değil, erteleme kararının alınması talimatıdır. Bu erteleme işleminin Valilik ve Kaymakamlıklarca Umumi Hıfzısihha Kurulları toplanarak, alınacak kararlarla yapılması gerekir.Bu çerçevede, büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve büyükşehir olmayan yerlerde merkez ilçeye bağlı belde belediyeleri için, Valilikler, büyükşehir ile ve diğer ilçe belediyeleri ile ilçelere bağlı belde belediyeleri için Kaymakamlıklarca işlem tesis edilmesi gerekmektedir.
Genelgede “Bu süreçte mahalli idarelerin görevlerinin aksamaması/devamı için meclisin toplanmasının çok zorunlu olduğu hallerde ilgili mevzuatı çerçevesinde olağanüstü toplantı yapılmasına gerekli sağlık tedbirlerinin alınması sağlanarak izin verilebilecektir.” Denilmiştir.
Buna göre de, büyükşehir belediyeleri, il belediyeleri ve büyükşehir olmayan yerlerde merkez ilçeye bağlı belde belediyeleri için, Valilikler, büyükşehir ilçe ve diğer ilçe belediyeleri ile ilçelere bağlı belde belediyeleri için Kaymakamlıklardan izin alınarak olağanüstü belediye meclis toplantısı yapılabilecektir. Belediyeler 7422 sayılı yasayı gerekçe göstererek izin aldıktan sonra belediye meclis toplantısı yapacaklardır. Yasa yapılırken bu dikkate alınarak belediye encümenine yetki verilmesi daha doğru olacaktı.
Değerlendirme
Belediyelerin mali gelir kaynaklarının kısıtlı olduğundan özellikle salgın süresince sunduğu hizmetlerinin kesintisiz devam edebilmesi amacıyla mali anlamda desteklenmesi gerekir. Bu yasanın belediyelerin gelir-gider dengesini bozabileceği dikkate alınarak bazı önlemler alınmalıdır. Bu çerçevede dile getirilen “Belediyelerin mali durumları ölçü alınarak, genel bütçeden bazı yatırımlarının desteklenmesi sağlanmalıdır. Strateji ve Bütçe Başkanlığı bütçesinin ilgili ödeneği, yatırım nitelikli giderler açısından belediyeler açısından Cumhurbaşkanı’nca kullanılmalıdır.” Önerisi vb. hayata geçirilmelidir.
KAYNAKÇA:
Prof.Dr. Ahmet M. Kılıçoğlu, 25.03.2020, “Bulaşıcı Hastalığın Borç İlişkilerine Etkisi”.
Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman, Prof. Dr. Turgut Öz, “Borçlar Hukuku Genel Hükümler”, Cilt-1, 11. Bası, Mart 2013.
ALTINOK ORMANCI Pınar: Sürekli Borç İlişkilerinin Haklı Sebeple Feshi, Doktora Tezi, Ankara 2011
Halil MEMİŞ, COVID-19 DÖNEMİNDE BELEDİYELERDE BÜTÇE YÖNETİMİ VE ÖNERİLER- https://mevzuattakip.com.tr/mevzuat/covid-19-doneminde-belediyelerde-butce-yonetimi-ve-oneriler
Av. Gazi SERT,CORONAVİRÜS SALGINI DOLAYISIYLA BELEDİYE MECLİS TOPLANTILARININ DURUMU https://mevzuattakip.com.tr/mevzuat/coronavirus-salgin-dolayisiyla-belediye-meclis-toplantilarinin-durumu
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgını Nedeniyle Ertelenen Veya Alınmayacak Belediye Alacakları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.M.Lamih Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgını Nedeniyle Ertelenen Veya Alınmayacak Belediye Alacakları
