|
FRANCHİSE-BAYİLİK SİSTEMİNDE BAYİNİN EĞİTİMİ
Franchise sistemini incelemeye devam ettiğimiz bu makalede eğitim konusuna ve bunun hukuki sonuçlarına değinmeye çalışacağım.
Franchise sisteminin doğası gereği en önemli konularından biri franchise alan bayilerin eğitimidir. Franchise sistemi daha önce piyasada denenip belirli bir standard ve içerik kazanan ispatlanmış bir konseptin farklı şubelerde hayata geçirilmesi olduğu için yeni şubeleri işletecek bayilerin eğitilmesi ve bu şekilde franchise konseptini oluşturan bilgi ve deneyim birikiminin (know-how) yeni bayi ve personeline etkin biçimde aktarılması kaçınılmazdır.
EĞİTİM FRANCHİSE SİSTEMİNİN KADERİNİ BELİRLER
Franchise verenin yeni franchise alanları eğitip onları konseptle tanıştırması ve bu suretle sistemin farklı yerlerde aynı kalite ve standartlarda sürdürülebilmesi için olduğu kadar franchise sisteminin ve bayilerin başarısı için de kaçınılmazdır. Franchise veren ve alanların eğitime verecekleri önem işbiliğinin kaderini belirleyecek en önemli bir kaç husustan biridir.
EĞİTİM FRANCHİSE TARAFLARI İÇİN TEMEL BORÇTUR
Hukuken bakıldığında sürekli eğitim verme ve alma borcu franchise ilişkisinin temel yüümlülüklerindendir Nitekim franchise siteminin amaçlarından biri franchise koseptinin başkalarına aktarılarak ister şahıs ister şirket olsun girişimcilerin bir sisteme dahil olarak yeni bir iş dalında işletme kurup sürdürmesidir.
Franchise verenlerin eğitim konularını şekillendirmesi beklenir. Eğitimin öncelikle temel girişimcilik konularında olması, gayrimenkul ekonomisi, hukuku, kira sözleşmelerinin temelleri, temel iş hukuku, vergi ve muhasebe, finans, promosyon,franchise sisteminin kullandığı kasa ve benzeri elektronik üniteler ve bilgisayar programları ve devamında konseptin ayrıntıları,işletim sistemi,ürün ve hizmetler,personel seçimi ve yönetimi, franchise çalışma modeli, tarafların yükümlülükleri gibi önemli noktaları içermelidir.
DÜNYA’DA FRANCHİSE VE EĞİTİM
Dünya genelindeki örneklere bakıldığında franchise sisteminde eğitim konusunda oldukça büyük ilerlemeler kaydedildiğini, eğitim konuları ve içeriği ile ilgili geniş bir birikime ulaşıldığını görüyoruz. Franchise verenlerin bir kısmı kendi training akademilerini kurmuş durumda. Bazı markalar eğitim konusunu o kadar geliştirmiştir ki örneğin Mc Donalds ABD’de hamburger üniversitesi kurmuştur. Aynı şekilde sürekli eğitim veren eğitim kuruluşlarının franchise eğitimini de programlarına dahil ettiklerini ve bu eğitimler alanında ciddi bir rekabetin çoktan başladığını görmekteyiz. Özellikle franchise sisteminin ana vatanı olan ABD’de franchise verenlerin eğitim konusunda yıllardır (outsourcing) dışarıdan hizmet alımına başladıklarını ve müşteri psikolojisi,iletişim,hijyen, emlak, muhasebe, finans, iş hukuku, personel yönetimi gibi temel konulardan sonra süreki eğitim veren kuruluşlarla anlaşarak konseptlerine yönelik özel eğitim programlarının da aynı eğitim kuruluşları tarafından verilmesini sağladıklarını görüyoruz. Ülkemizde özel dershane ve sürekli eğitim kuruluşları sektörü oldukça yaygın olduğuna göre aslında franchise siteminin gerektirdiği temel konular ve devamında franchise verenin belirleyeceği konsepte yönelik eğitim düzenlemeleri kanımca önemli bir adım olur.
Franchise sisteminde eğitimin sadece başlangıçta bir kez vermekle yeterli olmayacağı ve belirli dönemlerde yeni eğitimlerin verilmesi gerekeceği yani eğitimin sürekli olması gerektiği de açıktır. Özellikle bu noktada bir alternatif olarak dijital eğitim de içerik emailleri göndererek geri dönüşün talep ve takip edilmesi ile önemli bir kolaylık olduğunu ve seçenekler arasında değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum.
FRANCHİSE SİSTEMİNDE İLK EĞİTİMİN ZAMANLAMASI
Franchise sisteminde ilk eğitimin nihai franchise sözleşmesi imzalanmadan bir ön protokolden sonra gerçekleştirilmesi düşünceme göre en idealidir. Bu şekilde franchise veren markalar bayi adaylarını en iyi değerlendirme ve seçme ve diğer yandan franchise almayı düşünenler ise konsept ve başarı şansı ile ilgili en iyi ve somut fikir oluşturma imkanına sahip olur. Aynı zamanda franchise verenler de kendileri için çok önemli olan sözleşme öncesi aydınlatma yükümlülüğünü olabilecek en iyi şekilde yerine getirmiş olur.
FRANCHİSE VEREN MARKA İŞ ADAMI YARATMAK ZORUNDA DEĞİLDİR
Eğitim ile hedeflenen franchise alacak bayinin temel iş yapma ve girişimcinin ihtiyacı olacak konularda ve devamında konsepte dair özel ve ayrıntılı bilgi ve tecrübe aktarımı ile işletmesini başarılı olarak yürütebilmesi için hazırlanmasıdır. Fakat bununla birlikte hiç bir franchise verenden eğitim vermek sureti ile başarılı bir iş adamı meydana getirme rolü beklenemez. Franchise alan bayilerin bağımsız girişimciler olmaya devam edecekleri de unutulmamalıdır. Özellikle ABD ve Alman franchise yargı kararlarında da bu yönde vurgulamalar yapılmakta ve franchise verenin eğitim, destek, reklam-tanıtım gibi çalışmalarla piyasada denenmiş bir konsepti pazarladıkları ama bunla birlikte eğer bu görevlerini layıkı ile yerine getirdiklerini ve sözleşme öncesi aydınlatma yükümlülüklerini de ifa etmiş olduklarını ispatlamakla sorumluluktan kurtulduklarına karar vermektedir. Kısacası franchise veren bu yükümlülüklerini yerine getirmiş ise bunun ötesinde bir başarı veya kazanç garantisi vermis sayılamaz.
FRANCHİSE SİSTEMİNDE EĞİTİM KONUSUNDA HUKUKİ DURUM
Franchise ile ilgili hukuki konular ülkemizde henüz çok başlardadır. Franchise sistemine dair ayrıntılı yasal düzenlemeler olmadığı gibi yargısal karar birikimi de henüz çok yetersizdir. Mahkemelerimz ne yazık ki hala franchise davalarına hangi mahkemelerin bakmakla görevli olduğu meseleleri ile meşguldür ve bu konu dahi şimdilik istikrarlı bir çözüme kavuşmuş değildir. Bununla birlikte teknik ve iyi bir dilekçe ve iyi bir takiple franchise veren veya alan bayinin en azından istinaf veya temyiz aşamasında sistemi ve eğitimin öneminin anlaşılmasını sağlayıp haklarına kavuşması mümkündür.
Halihazırda sadece frachise sisteminin yasal tanımı yapılmıştır. 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ilk kez franchise modelinin tanımını yapmış ve franchise terimi yerine özel yetkili işletme adını kullanarak ta olsa kısaca tanımlamıştır;
’’ Özel yetkili işletme: Sözleşmeye dayalı olarak bir işletmenin, yönetim ve organizasyon ile dağıtım veya pazarlama teknolojileri gibi konularda bilgi ve desteğini almak suretiyle bu işletmenin mal veya hizmetinin satışı üzerindeki imtiyaz hakkını bedel, bölge ve süre gibi belirli şartlar ve sınırlamalar dâhilinde kullanan bağımsız ticari işletmeyi,’’ ifade eder denilerek aslında kısa ve öz bir biçimde franchise tanımı ilk kez mevzuatımıza girmiştir.
Franchise sisteminde eğitim konusu, içeriği, ispatı, cezai yaptırımları ve benzeri konularda çözüm için temel yasa olarak işlev gören Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili düzenlemeleri de yol göstericidir. Yargıya intikal eden uyuşmazlıklarda oldukça ilerlemiş olan ABD ve Alman franchise yargı kararlarının benzer olanlarını tercüme ettirerek dava dosyasına sunmayı özellikle tavsiye ediyorum. Çünkü özellikle bu iki ülkenin yargı kararlarında diğer konularda olduğu gibi franchise sisteminde eğitimin önemi, içeriği, ispatı, yeterince eğitim verilmemesi nedeni ile cezai şart ve sözleşmenin feshi gibi konular oldukça ayrıntılı şekilde tartışılmakta ve karara bağlanmaktadır.
Franchise sisteminde eğitim konusu ile ilgili aydınlatıcı diğer bir enstrüman ise AB Grup Muafiyeti Yönetmeliğidir. Anılan yönetmelik hükümlerine göre franchise veren know-how (iş ile ilgili bilgi birikimi) ve tecrübelerini franchise sistemine dahil olmayı düşünen adaylara sadece anlatıp bahsetmeyek ile değil aynı zamanda bunları yeterli bir eğitim ile aktarmakla yükümlüdür.
Yönetmeliğe göre yeterli eğitimin verilmesi franchise veren için bir borçtur. Franchise veren özellikle kendi şubelerinde ve sonrasında franchise verdiği şubelerinde edinen piyasa tecrübelerini ve konseptin karşılaştığı somut işletme tecrübelerini eğitim sureti ile bayi adaylarına aktarmak zorunda.
Franchise sisteminde eğitimin verilmesi,içeriği, sürekliliği ve kalitesi aslında franchise verenin karnesidir diyebiliriz. Somut ihtilaflarda özellikle yerli franchise markalarımızın eğitim konusuna gereken önemi vermediklerini görmekteyim. Madalyonun diğer tarafında franchise adaylarının ve sonrasında franchise bayisi olanların da kendileri ve personelleri için eğitime gereken önemi vermediklerini çok sık görmekteyim. Halbu ki eğitim konusu franchise veren için de franchise adayı için de fikir sahibi olmak açısından en başta gelen göstergelerden biridir.
Franchise sisteminde yasal düzenleme ve yeterli yargısal içtihatlara sahip olmadığımız için eğitimin konusu, süresi, zamanlaması, sürekliliği, masrafların kime ait olacağı ve düzeyi, eğitime bağlı cezai şartlar, taraflara fesih hakkının ve tazminat imkanının doğması gibi konularda Türk Borçlar Kanunu’nun ilgili hükümlerine, 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da yapılan franchise (özel yetkili işletme) tanımına ve yurt dışında benzer davalarda oluşan yargı kararlarına başvurulabilir. Belirtmek gerekir ise franchise verenin maliyetine ücret ilave etmeden, yeterli ve sürekli eğitim verme ve takip etme borcu mevcuttur. Aynı şekilde franchise alan bayilerin de eğitim masraflarını karşılama ve kendileri ve personelinin eğitimlere katılma ve bunları işletmelerinde uygulayıp hayata geçirme yükümlülükleri vardır.
Av.Kemal Çelik
Serbest Avukat-İstanbul Barosu 05324416842 avm-franchise.com
|
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :
"Franchise Sisteminde Eğitim Borcu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.Kemal Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
|
|
Franchise Sisteminde Eğitim Borcu
