Ana Sayfa
Kavram Arama : THS Google   |   Forum İçi Arama  

Üye İsmi
Şifre

Aktif Makale Olağanüstü Hal Organları

Yazan : Av.M.Lamih Çelik [Yazarla İletişim]

Olağanüstü Hal Organları

M.Lamih ÇELİK
Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Teftiş Kurulu Başkanı

Giriş

Olağanüstü yönetim usulleri, devletin hukuk düzeninin olağan kuralları ile üstesinden gelinmesine olanak olmayan olağanüstü bir tehdit veya tehlike karşısında başvurduğu usullerdir. Anayasada “olağanüstü haller” ve “sıkıyönetim, seferberlik ve savaş hali” olmak üzere iki kategori olağanüstü yönetim usulü düzenlenmiştir . Anayasada düzenlenen olağanüstü haller (m.119-120) ile sıkıyönetim, savaş, seferberlik halleri (m.122) birlikte olağanüstü yönetim usullerini oluşturmaktadır5. Ancak, 1982 Anayasasında, 1961 Anayasasından farklı olarak, olağanüstü haller, doğal afet ve ağır ekonomik bunalım hallerine bağlı olarak ilan edilebilen olağanüstü hal ilanı (m.119) ve şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddi biçimde bozulması nedenleriyle ilan edilebilen olağanüstü hal ilanı(m.120 ) olarak ikiye ayrılmaktadır. Ancak halkoylamasına sunulan değişiklik teklifinde bu ayırım sona ermektedir.
Mevcut Anayasada öngörülen ikinci olağanüstü yönetim usulü ise, “Sıkıyönetim, Seferberlik ve Savaş Hali” başlığı altında Anayasanın 122/1. maddesinde düzenlenmiştir. Sıkıyönetim , olağanüstü hallerden daha vahim bir durumu ifade etmektedir. Anayasanın tanıdığı hür demokrasi düzenini veya temel hak hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelen ve olağanüstü hal ilanını gerektiren hallerden daha vahim şiddet hareketlerinin yaygınlaşması veya savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, ayaklanma olması veya vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın veya ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dışarıdan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması durumlarında ilan edilebilir. Ancak, Anayasada, seferberlik ve savaş hallerinin nasıl ilan edileceği ve uygulanacağına ilişkin düzenleme yoktur. Anayasa, bu düzenlemenin yapılmasını kanunlara bırakmaktadır.

Halkoylamasına sunulan Anayasa değişiklik metnine göre ise;
“sıkıyönetim” uygulamasına son verilmiştir. 119. Madde de yer verilmediği gibi dayanağı olan 122. Madde yürürlükten kaldırılmaktadır.
Yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde olağanüstü hal veya sıkıyönetim ilanına yetkili kurul, Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kuruludur. Bakanlar Kurulu, bu yetkiyi, şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddi şekilde bozulmasına bağlı hallerde ve sıkıyönetim ilanında Milli Güvenlik Kurulu’nun da görüşünü aldıktan sonra, doğal afet ve ağır ekonomik bunalım hallerine bağlı olarak ilan edilebilen olağanüstü hal ilanında ise kendi değerlendirmesiyle kullanabilir. Bakanlar Kurulunun konuya ilişkin kararları Resmi Gazetede yayınlanır ve olağanüstü hal ilanına ilişkin kararları derhal, sıkıyönetim ilanına ilişkin kararları ise aynı gün TBMM’nin onayına sunulur. Olağanüstü halin her iki türü ve sıkıyönetimin süresi kural olarak altı ayı geçemez. TBMM bu süreyi değiştirebileceği gibi, gerekli görürse olağanüstü hali ve sıkıyönetimi kaldırabilir veya Bakanlar Kurulunun talebi üzerine her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Ancak, savaş hallerinde, sıkıyönetimin uzatılmasında, dört aylık süre ile sınırlı olma koşulu aranmaz (Any.m.119-122). Anayasa, olağanüstü yönetim usullerini düzenlerken, getirilecek sınırlamaların ve yükümlülüklerin kanunla belirlenmesi koşulunu getirmiştir. Ancak, Anayasanın 121/3. ve 122/2. maddelerine göre, gerek olağanüstü hal süresince ve gerekse sıkıyönetim süresinde Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, “olağanüstü halin ya da sıkıyönetim halinin gerekli kıldığı konularda” kanun hükmünde kararname çıkarabilecektir. Anayasanın anılan maddelerine uygun olarak, olağanüstü hali ayrıntılı olarak düzenleyen 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu çıkarılmıştır. Olağanüstü yönetim usullerinin diğer türü olan Sıkıyönetim, Savaş ve Seferberlik halleri ile ilgili kanuni düzenlemeler ise, 1402 sayılı Sıkıyönetim Kanunu ve 2941 sayılı Seferberlik ve Savaş Hali Kanununda yer almıştır .

Yeni Anayasa değişiklik teklifinde Aayasa'nın 119. maddesinde yapılması öngörülen değişiklik uyarınca, olağanüstü hal ilân yetkisi "Cumhurbaşkanı Başkanlığı'ndaki Bakanlar Kurulu"ndan alınarak, Cumhurbaşkanı'na bırakılmaktadır.Ayrıca Milli Güvenlik Kurulunun görüşü alınması şartı da ortadan kaldırılmaktadır.
Halkoylamasına sunulacak metin;

II. Olağanüstü hal yönetimi

Madde 119- Cumhurbaşkanı, savaş hali, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, tabii afet veya tehlikeli salgın hastalık yada ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilân edebilir.
Olağanüstü hal ilanı kararı verildiği gün Resmi Gazetede yayımlanır ve aynı gün Türkiye Büyük Millet Meclisinin onayına sunulur.
Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde ise derhal toplantıya çağırılır; Meclis gerekli gördüğü takdirde olağanüstü halin süresini kısaltabilir, uzatabilir veya olağanüstü hali kaldırabilir.
Cumhurbaşkanının talebiyle Türkiye Büyük Millet Meclisi her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilir. Savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmaz.
Olağanüstü hallerde vatandaşlar için getirilecek para, mal ve çalışma yükümlülükleri ile 15 inci maddedeki ilkeler doğrultusunda temel hak ve hürriyetlerin nasıl sınırlanacağı veya geçici olarak durdurulacağı, hangi hükümlerin uygulanacağı ve işlemlerin nasıl yürütüleceği kanunla düzenlenir.
Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Kanun hükmündeki bu kararnameler Resmi Gazetede yayımlanır, aynı gün Meclis onayına sunulur.
Savaş ve mücbir sebeplerle Türkiye Büyük Millet Meclisinin toplanamaması hariç olmak üzere; olağanüstü hal sırasında çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnameleri üç ay içerisinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde görüşülür ve karara bağlanır. Aksi halde olağanüstü hallerde çıkarılan Cumhurbaşkanlığı kararnamesi kendiliğinden yürürlükten kalkar.

a- Olağanüstü hal koordinasyon Kurulu

Olağanüstü hal ilanında koordinasyonu Başbakanlık sağlar. “Başbakanlık Olağanüstü hal koordinasyonu Kurulu” olağanüstü hal ilanına sebep olan konu ile ilgili bulunan bakanlıklar temsilcilerinden meydana gelen Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu kurulur. (2935 sayılı yasa/m.12)
OHAL kanunu kurulla ilgili düzenlemelerin yönetmelikle yapılacağı belirtilmiş olup buna istinaden
“OLAĞANÜSTÜ HAL KURULU VE BÜROLARININ KURULUŞ VE GÖREVLERİ İLE YÜKÜMLÜLÜKLERİNİN KARŞILIĞININ TESPİT VE ÖDENMESİ HAKKINDA YÖNETMELİĞİ” yayınlanmıştır(Kısaca OHAL yönetmeliği denilecektir) OHAL yönetmeliğinin 3. Maddesine göre;“Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu, Başbakanın veya görevlendireceği bir Bakanın başkanlığında, Başbakanın belirleyeceği olağanüstü hal ilanına sebep olan konu ile ilgili bakanlık ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının müsteşar ve üst düzey yöneticilerinden oluşur.Kurul Başkanının gerekli görmesi halinde kurula konu ile ilgili diğer bakanlıklar, kamu ve özel kurum ve kuruluşların temsilcileri de çağrılabilir.”
Nitekim Başbakanlık tarafından 24 Temmuz 2016 tarih ve 29780 sayılı Resmi Gazete yayımlanan Olağanüstü Hal konulu ve 2016/17 sayılı Genelge ile;
-20 Temmuz 2016 tarih ve 2016/9064 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile ülke genelinde 21 Temmuz 2016 saat 01:00’dan itibaren 90 gün süreyle ilan edilen Olağanüstü Hale ilişkin olarak ilgili mevzuatta öngörülen görevleri koordine etmek üzere Başbakanın başkanlığında; Adalet Bakanı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, İçişleri Bakanı, Dışişleri Bakanı, Maliye Bakanı, Milli Eğitim Bakanı, Milli Savunma Bakanı ve Başbakanlık Müsteşarının katılımıyla Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu’nun oluşturulduğu,
- Kurul tarafından alınan kararların; tüm bakanlık, kurum ve kuruluşlar tarafından süratle uygulamaya konulup gecikmeksizin sonuçlandırılacağı,
- Olağanüstü hal uygulamasının illerde koordinasyonunun il valileri tarafından yerine getirileceği
düzenlenmiştir.
OHAL Yönetmeliğine göre, Olağanüstü Hal Koordinasyon Kurulu’nun görevleri şunlardır;(m.5)
a) Bakanlar Kurulunca olağanüstü hale ilişkin olarak verilecek görevlerini yerine getirir.
b) Olağanüstü hal ilan edilen bölgelerdeki bölge ve il valiliklerinden ve diğer kaynaklardan alınan bilgilere ve gönderilen raporlara göre olağanüstü hal ilanını gerektiren olayları izler, değerlendirir ve uygulamaya ilişkin olarak bölge ve il valililerine gerekli emir ve direktifler verir.
c) İhtiyaçların giderilmesi ve sorunların çözümlenmesi için gerekli gördüğü kararları alır. Bakanlıklar, kuruluşlar ve bölgeler arasında koordinasyon ve işbirliğini sağlar.
d) Olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda Bakanlar Kurulunca çıkarılacak kanun hükmünde kararnameler hakkında Başbakanlığa teklifte bulunur.
e) İlgili bakanlıklar ile bölge ve il valilerince Kurula gönderilecek raporların muhtevasını, şeklini ve gönderilme zamanlarını olağanüstü halin konusuna göre belirler.
f) Olağanüstü hale ilişkin olarak Başbakan tarafından istenecek konuları inceler ve görüş bildirir.
Kurul, Başkanın çağrısı üzerine toplanır. Kurul kararları, ilgili bakanlıklar ile kamu kurum ve kuruluşlarına derhal duyurulur. Gerekli görülenler basın-yayın organlarında ilan olunur ve Resmi Gazetede yayımlanır. Kurul başkanının istemi üzerine, bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşları ihtiyaç duyulan personeli, araç ve gereci geçici olarak kurul emrine verirler. Kurul, ilgili bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, bölge ve il valilikleri ile doğrudan yazışma yapabilir.(m.6)

b-Bölge Olağanüstü Hal Kurulu

Bölge Olağanüstü Hal Kurulu ise, bölge valisinin başkanlığında, görevlendireceği il valileri ile diğer kamu kuruşları yöneticilerinin, garnizon komutanı veya görevlendireceği bir temsilcinin üye olarak katılacağı bölge olağanüstü hal kurulu kurulur. Bölge valisinin gerek görmesi veya olağanüstü halin bir ilde ilanı halinde, il merkezlerinde ve ilçelerde birer olağanüstü hal bürosu oluşturulur. İl bürolarına il valisi veya görevlendireceği vali muavini, ilçe bürolarına kaymakamlar başkanlık eder. Adli ve idari yargı ile askeri teşkilatta çalışan personel hariç olmak üzere, başkanlarının uygun göreceği kamu görevlileri, olağanüstü hal süresince, bu kurul ve bürolarda kendi kadroları ile çalıştırılabilir. (2935 sayılı yasa/m.13)
OHAL yönetmeliğine göre(m.7);Bölge olağanüstü hal kurulu, bölge valisinin başkanlığında, görevlendireceği il valileri, garnizon komutanı veya temsilcisi, olağanüstü halin konusuna göre bölge valisinin uygun göreceği bakanlık ve kuruluşların bölge müdürleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarının yöneticilerinden oluşur. Bölge olağanüstü hal kurulları, olağanüstü halin ilanından itibaren ayrıca bir emir beklenmeksizin derhal çalışmalarına başlar. Bölge valisi, gerekli gördüğü konu ile ilgili kamu ve özel kurum ve kuruluş temsilcilerini kurula çağırarak bilgi ve görüşlerini alır.
Bölge olağanüstü hal Kurulunun görevi(m.9);olağanüstü hal ilanını gerektiren olayları ve alınan her türlü karar ve tedbirlerin uygulanmasını izlemek, değerlendirmek, bunlarla ilgili önerilerde bulunmaktır. Yükümlülüklerin karşılığının tespit, takdir ve ödenmesine ilişkin kararları alır. İlgili valilikler ve kuruluşlar arasında işbirliği ve koordinasyonu sağlar.
Bölge olağanüstü hal Kurulu, bölge valisinin çağrısı üzerine salt çoğunlukla toplanır ve kararlarını oyçokluğu ile alır.(m.10) Gerekli görülen kararlar mahalli imkanlarla ilan edilir. Bölge valisinin istemi üzerine, kamu kurum ve kuruluşları ihtiyaç duyulan personeli, araç ve gereci geçici olarak kurul emrine verirler.

c- İl ve İlçe Olağanüstü Hal Büroları

İl olağanüstü hal bürosu valinin veya görevlendireceği vali yardımcısının, ilçe olağanüstü hal bürosu kaymakamın başkanlığında olağanüstü halin konusuna göre vali ve kaymakamın uygun göreceği kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcilerinden oluşur.(m.11) Valinin uygun göreceği kamu kurum ve kuruluşları temsilcilerinden, bürolara bağlı olarak görev yapmak üzere tam zaman esasına göre çalışan alt komisyonlar oluşturulabilir.
Bürolar vali ve kaymakamlar tarafından verilen görevleri yapar ve yükümlülüklerin karşılığının tespit, takdir ve usulü dairesine ödenmesine ilişkin kararları alır. Bürolar, başkanın çağrısı üzerine salt çoğunlukla toplanır ve kararlarını oyçokluğu ile alır. İlçe bürolarının kararları vali onayı ile yürürlüğe girer.(m.12)
Adli ve idari yargı ile askeri teşkilatta çalışan personel hariç olmak üzere, il valisi ve kaymakamın uygun göreceği kamu görevlileri, olağanüstü hal süresince bölge olağanüstü hal kurulu ile il ve ilçe olağanüstü hal bürolarında kendi kadroları ile çalıştırılabilirler.(m.14)
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :

"Olağanüstü Hal Organları" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.M.Lamih Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.

Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.


[Yazıcıya Gönderin] [Bilgisayarınıza İndirin][Arkadaşa Gönderin] [Yazarla İletişim]
Bu makaleye henüz okuyucu yorumu eklenmedi. İlk siz yorumlayın!
» Makale Bilgileri
Tarih
27-02-2017 - 11:13
(2576 gün önce)
Yeni Makale Gönderin!
Değerlendirme
Şu ana dek 1 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi : 1 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken, 0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
2705
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :  
* Son okunma 7 saat 5 dakika 19 saniye önce.
* Ortalama Günde 1,05 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 13162, Kelime Sayısı : 1577, Boyut : 12,85 Kb.
* 1 kez yazdırıldı.
* 1 kez indirildi.
* Henüz yazarla iletişime geçen okuyucu yok.
* Makale No : 1961
Yorumlar : 0
Bu makaleye henüz okuyucu yorumu eklenmedi. İlk siz yorumlayın!
Makalelerde Arayın
» Çok Tartışılan Makaleler
» En Beğenilen Makaleler
» Çok Okunan Makaleler
» En Yeni Makaleler
THS Sunucusu bu sayfayı 0,03228593 saniyede 14 sorgu ile oluşturdu.

Türk Hukuk Sitesi (1997 - 2016) © Sitenin Tüm Hakları Saklıdır. Kurallar, yararlanma şartları, site sözleşmesi ve çekinceler için buraya tıklayınız. Site içeriği izinsiz başka site ya da medyalarda yayınlanamaz. Türk Hukuk Sitesi, ağır çalışma şartları içinde büyük bir mesleki mücadele veren ve en zor koşullar altında dahi "Adalet" savaşından yılmayan Türk Hukukçuları ile Hukukun üstünlüğü ilkesine inanan tüm Hukukseverlere adanmıştır. Sitemiz ticari kaygılardan uzak, ücretsiz bir sitedir ve her meslekten hukukçular tarafından hazırlanmakta ve yönetilmektedir.