Ana Sayfa
Kavram Arama : THS Google   |   Forum İçi Arama  

Üye İsmi
Şifre

Aktif Makale Genel Aydınlatma Giderleri

Yazan : Av.M.Lamih Çelik [Yazarla İletişim]

GENEL AYDINLATMA GİDERLERİ

M.Lamih ÇELİK
Şanlıurfa Büyükşehir Belediyesi Teftiş Kurulu Başkanı

Giriş;
2012 yılında kabul edilerek 2014 yerel seçimleri ile hayata geçirilen yeni büyükşehir modeli çerçevesinde yeni tarz bir şehir-bölge yaklaşımı, bir başka ifadeyle, bir alan yönetimi ortaya çıkmıştır. Türkiye'de yeni yasanın uygulamaya geçmesiyle kent nüfusu artmış, köy nüfusu düşmüştür. Ancak kâğıt üzerindeki bu kavramsal değişim reel anlamda kırsal alanları kentsel bir birim haline getirmemektedir. Ayrıca belediye sayılarında 30 Mart 2014 öncesine göre % 52 dolayında azalma söz konusudur. Bugün, 30’u büyükşehir belediyesi olmak üzere 1.396 belediye vardır. Bunların 519’u büyükşehir ilçe belediyeleri, 400’ü büyükşehirler dışında yer alan ilçe belediyeleri, 396’sı ise belde belediyeleridir. Büyükşehir belediye sınırları içinde yaşayanların tüm belediyeli nüfusa oranı % 92.8 olarak ortaya çıkmaktadır (http://www.migm.gov.tr, 2014).
Türkiye’de belediyeler enerji üretimi konusunda hukuken bir imkâna sahiptir. Birkaç büyükşehir belediyesi de içme suyu amaçlı barajlarda bir yan ürün olarak elektrik üretmektedir. Keza, bazı mahalli idare birliği ve belediyelere ise İçişleri Bakanlığı kararıyla katı atık alanında imtiyaz verilmiş olup bu imtiyazlar çerçevesinde üretilen çöplerin dönüşümü ile enerji üretimi sağlanmaktadır. Yasal olarak belediyelerin lisans alma işleminden muaf olarak elektrik üretmesine de imkan tanınmıştır. Bu çerçevede 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14. maddesi uyarınca belediyeler; lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğünden muaftır. Böylece belediyeler katı atık tesisleri ile arıtma tesisi çamurlarının bertarafında kullanılmak üzere elektrik üretim tesisi kurabilecek ve ihtiyacının üzerindeki elektrik enerjisini pazarlayabilecektir. Bu Kanun, sermayesinin yarısından fazlası belediyeye ait olan tüzel kişilerce, belediyeler tarafından işletilen su isale hatları ile atık su isale hatları üzerinde teknik imkânın olması ve Devlet Su İşleri (DSİ) tarafından uygun bulunması hâlinde enerji üretim tesisi kurulabilmesine de imkân vermektedir.
1-Genel aydınlatma giderlerinde belediyelerin sorumluluğu
EPK’da 9/7/2008 tarihli 5784 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun(5784 sayılı Kanun)’la özellikle genel aydınlatmaya ilişkin farklı bir düzenleme getiren Geçici 17 nci madde eklenmiştir. Bu maddede, aydınlatma yükümlülüğünün kapsamı, aydınlatma payının belirlenmesi, ölçüme ilişkin teknik esaslar ile ödemeye, kesinti yapılmasına, uygulamaya ve denetime ilişkin esas ve usullerin Bakanlık ve Hazine Müsteşarlığının görüşleri alınmak suretiyle Kurul tarafından yürürlüğe konulacak yönetmelikle düzenlenmesi öngörülmektedir. Bu çerçevede; 10/07/2009 tarihli ve 27284 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 01/01/2009 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Aydınlatma Yönetmeliği yürürlüğe girmiştir. Anılan hüküm ile dağıtım şirketi, dağıtım bölgesinde ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde otoyollar hariç, kamunun genel kullanımına yönelik cadde ve sokak aydınlatmasından ve bunlara ait gerekli ölçüm sistemlerinin tesis edilmesi ve işletilmesinden sorumlu tutulmuştur. Bu tür aydınlatmaya ve trafik sinyalizasyonlarına ait tüketim giderlerinin, 1/1/2009 ila 31/12/2015 tarihleri arasındaki dönem için Hazine Müsteşarlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanması öngörülmüştür. Aydınlatma Yönetmeliğinde de dağıtım şirketinin EPK ile getirilen yükümlülüğü tekrar edilmiş ve bu sorumluluğun imar planlarında cadde veya sokak olarak belirlenen meskûn yerlerin tamamını kapsadığı belirtilmiştir
EPK’da kamuya ait park, bahçe, tarihî ve ören yerleri gibi halka açık yerler ile reklam ve benzeri amaçlı panoların genel aydınlatmalarına ilişkin tüketim giderlerinin, ilgisine göre ilgili belediye veya il özel idaresince karşılanması öngörülmüştür. Belediyeler tarafından ödenmeyen bu kapsamdaki genel aydınlatma tüketim giderlerinin, ilgili belediyenin Elektrik ve Hava Gazı Tüketim Vergisi ile genel bütçe vergi gelirlerinden belediyelere aktarılan paylardan kesinti yapılmak suretiyle tahsil edilmesi öngörülmüştür. Aydınlatma Yönetmeliğinde de söz konusu kanuni düzenleme tekrar edilmiştir. Bu kapsamda gerekli sistemlerin, ilgisine göre ilgili belediye veya il özel idaresi tarafından tesis edilmesi, işletilmesi ve aydınlatma giderlerinin ödenmesi düzenlenmiştir.
Belediyelerin ve il özel idarelerinin aydınlatmakla sorumlu oldukları yerler EPK ve Aydınlatma Yönetmeliğinde açıkça düzenlenmektedir. Buna göre, ilgili belediye ve il özel idaresi kamuya ait park, bahçe, tarihî ve ören yerleri gibi halka açık yerler ile reklam ve benzeri amaçlı panoların genel aydınlatmalarından ve trafik sinyalizasyonuna ilişkin aydınlatmadan sorumlu tutulmaktadır
Ancak 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu’nunda ve 5393 sayılı Belediye Kanunu’nunda; kamunun genel kullanımına yönelik meydan, bulvar, cadde ve sokakların aydınlatılmasından bu kurumların sorumlu olduğuna ilişkin bir düzenleme yer almamaktadır.
EPK’da güvenlik amacıyla yapılan sınır aydınlatmalarına ait tüketim giderlerinin, İçişleri Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten, toplumun ibadetine açılmış ve ücretsiz girilen ibadethanelere ilişkin aydınlatma giderlerinin ise Diyanet İşleri Başkanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanması belirtilmiştir. Aydınlatma Yönetmeliğinde, güvenlik amacıyla yapılan sınır aydınlatmaları için gerekli sistemlerin İçişleri Bakanlığı tarafından tesis edilmesi, işletilmesi ve aydınlatma giderlerinin ödenmesi öngörülmüştür. Toplumun ibadetine açılmış ve ücretsiz girilen ibadethanelerin içlerinin ve çevrelerinin aydınlatılması için gereken sistemlerin Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından tesis edilmesi, işletilmesi ve aydınlatma giderlerinin ödenmesi düzenlenmiştir.
Aydınlatma Yönetmeliğinde, trafik sinyalizasyonu amacıyla tüketilen elektrik enerjisi giderlerinin; belediye sınırları içerisinde ilgili belediye, belediye sınırları dışarısında ilgili il özel idaresi tarafından ödenmesi öngörülmektedir. Bununla birlikte, EPK’da açıkça trafik sinyalizasyonlarına ait tüketim giderlerinin, 1/1/2009 ila 31/12/2015 tarihleri arasındaki dönem için Hazine Müsteşarlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanması öngörülmüştür. Aydınlatma Yönetmeliğinde, aydınlatma giderlerinin 1/1/2016 tarihinden itibaren ilgili mevzuat hükümlerine göre tahakkuk ve tahsil edileceği öngörülmüştür.Aydınlatma Yönetmeliğinde, organize sanayi bölgesi (OSB) içerisindeki genel aydınlatma yükümlülüğünün OSB tüzel kişiliğine ait olduğu düzenlenmiştir
Sonuç olarak, dağıtım şirketleri, belediyeler, il özel idareleri, İç İşleri Bakanlığı, Diyanet İşleri Başkanlığı ve OSB tüzel kişilikleri EPK ve yönetmelikle belirlenen alanlarda “aydınlatma yükümlüsü” olarak düzenlenmişlerdir. Aydınlatma yükümlülüğünün kapsamını aydınlatma için gerekli elektrik enerjisini satın almak, gerekli sistemleri tesis etmek, işletmek ve giderleri ödemek oluşturmaktadır.
Kent aydınlatması aşağıdaki şekilde bir mekanizmaya dayanmaktadır (6446 s. Kanun, Geçici 6. madde).
i. 31/12/2015 tarihine kadar, genel aydınlatma kapsamında aydınlatılan yerlerde gerçekleşen aydınlatma giderleri Enerji Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten ve ilgili belediyeler ve il özel idarelerinin genel bütçe vergi gelirleri payından karşılanır.
ii. Belediyelerin genel bütçe vergi gelirleri payından yapılacak kesinti, büyük- şehir belediyeleri ve mücavir alanlarındaki belediyelerde aydınlatma giderlerinin yüzde onu, diğer belediyelerde yüzde beşi olarak uygulanır.
iii. Bu sınırlar dışında ise aydınlatma giderlerinin yüzde onu ilgili il özel idaresi payından kesinti yapılmak suretiyle karşılanır. Bakanlar Kurulu bu oranları iki katına kadar artırmaya yetkilidir.
iv. Bakanlığın belirleyeceği temsilcinin başkanlığında dağıtım şirketi, ilgili belediye ve/veya il özel idaresi temsilcilerinden oluşan aydınlatma komisyonunun genel aydınlatma kararı vereceği bölgelere ilişkin gerekli yatırımlar, dağıtım şirketince yapılır.
v. 2015 yılı sonunda tüm kent aydınlatma giderleri ilgili belediye tarafından ödenecektir. Bakanlık desteği olmadan kentlerin zaten sorunlu olan aydınlatmalarının daha da sorunlu hale gelmesi olasıdır.
5216 sayılı büyükşehir belediye kanunun 7.maddesiyle ilçe belediyelerinin görev alanı ile ile ilçe belediyelerinin görev sahalarının net olmayışı ve büyükşehir belediye meclisince alınan dağıtım kararlarının net olmayışı sorun teşkil etmektedir.
2-Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisinde Büyükşehirlere neden pay verilmiyor?
Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde elektrik ve havagazı tüketimi, Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisine tabidir. Madde metninden, belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında bulunan yerlerde tüketilen elektriğin vergi konusuna girmediği anlaşılmaktadır. Verginin konusu elektrik ve havagazı tüketimi olup doğalgaz tüketimi söz konusu verginin konusuna girmemektedir. Elektrik ve havagazı tüketenler, elektrik ve havagazı Tüketim Vergisini ödemekle mükelleftirler. 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa göre elektrik enerjisini tedarik eden ve havagazını dağıtan kuruluşlar, satış bedeli ile birlikte bu verginin de tahsilinden ve ilgili belediyeye yatırılmasından sorumludurlar.
Elektrik ve havagazı tüketim vergisini tahsil etme yetkisi ilçe belediyelerine aittir. Büyükşehir belediyelerinin söz konusu vergiyi tahsil etme yetkisi bulunmamaktadır. Ancak organize sanayi bölgelerinde tüketilen elektrik enerjisinin vergisi organize sanayi bölgeleri tüzel kişiliklerine ödenecektir. Organize sanayi bölgelerinde tüketilen havagazına ait vergi ise yine ilgili belediyeye ödenecektir.
3030 sayılı yasanın 18.maddesinde elektrik tüketim vergisinin %50 si büyükşehir belediyesinin gelirleri arasında sayılmış ancak 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile 3030 sayılı yasa kaldırılmıştır. 5216 sayılı yasanın 23. Maddesinde büyükşehir belediyesinin gelir
SONUÇ
Aydınlatma kullanıcısı ve abonesi konumunda belediyelerin ve il özel idarelerinin bulunması amaçlanıyorsa bu kamu tüzelkişiliklerine Anayasanın açık hükümleri gereği Bütçe Kanunu dışında Belediye Kanunu, İl Özel İdaresi Kanunu veya Elektrik Piyasası Kanunu ile buna ilişkin görev ve sorumlulukların tanınması gerekmektedir.
Genel aydınlatmanın kamu düzeni, kamu yararı ve kamu hizmeti kavramlarını çok yakından ilgilendiren bir hizmet olması nedeniyle bu alanda yaşanacak tedarik sürekliliği, ticari ve teknik kaliteye ilişkin sorunların önemi gözetilerek ilgili özel ve kamu kurum ve kuruluşlarının sadece bugünü kurtarma kaygısı içerisinde olmadan işbirliği içinde çözüme yönelik gerekli dikkat ve özenle gerekli düzenlemeleri yapması kamu yararına olacaktır. Zira geçmişte bu yönde sergilenen tutumlar nedeniyle bugün genel aydınlatma konusu karmaşık bir hal almıştır. Ancak geçmiş, mevcut ve muhtemel sorunların ve çözümlerin birlikte değerlendirilmesi halinde aslında tüm sorunların genel aydınlatma bedellerinin hangi sistem içinde tahsil edilmek istendiğinin kanun koyucu tarafından açıkça düzenlenmemesinden kaynaklandığı görülecektir. Kanun ve ikincil mevzuatta boşluk bulunan hususların düzenlenmesi ve hatalı düzenlemelerin ise değiştirilmesi halinde genel aydınlatma faaliyetinin sorunsuz olarak sunulabileceği kanaatindeyim.

Kaynakça:
Dilek CİVAK ERDAŞ,” GENEL AYDINLATMA “http://epddergi.org/articles/2012/Erdas.pdf
Serap FIRAT,”CADDE VE SOKAK AYDINLATMA BEDELLERİNİN BELEDİYELERCE ÖDENMESİ” http://www.serapfirat.com/makaleler/mali6.php
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir :

"Genel Aydınlatma Giderleri" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Av.M.Lamih Çelik'e aittir ve makale, yazarı tarafından Türk Hukuk Sitesi (http://www.turkhukuksitesi.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.

Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak yazarının izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.


[Yazıcıya Gönderin] [Bilgisayarınıza İndirin][Arkadaşa Gönderin] [Yazarla İletişim]
Bu makaleye henüz okuyucu yorumu eklenmedi. İlk siz yorumlayın!
» Makale Bilgileri
Tarih
16-01-2017 - 14:11
(2618 gün önce)
Yeni Makale Gönderin!
Değerlendirme
Şu ana dek 1 okuyucu bu makaleyi değerlendirdi : 1 okuyucu (100%) makaleyi yararlı bulurken, 0 okuyucu (0%) yararlı bulmadı.
Okuyucu
3301
Bu Makaleyi Şu An Okuyanlar (1) :  
* Son okunma 17 saat 19 dakika 37 saniye önce.
* Ortalama Günde 1,26 okuyucu.
* Karakter Sayısı : 11479, Kelime Sayısı : 1330, Boyut : 11,21 Kb.
* 1 kez yazdırıldı.
* 1 kez indirildi.
* Henüz yazarla iletişime geçen okuyucu yok.
* Makale No : 1951
Yorumlar : 0
Bu makaleye henüz okuyucu yorumu eklenmedi. İlk siz yorumlayın!
Makalelerde Arayın
» Çok Tartışılan Makaleler
» En Beğenilen Makaleler
» Çok Okunan Makaleler
» En Yeni Makaleler
THS Sunucusu bu sayfayı 0,03121305 saniyede 14 sorgu ile oluşturdu.

Türk Hukuk Sitesi (1997 - 2016) © Sitenin Tüm Hakları Saklıdır. Kurallar, yararlanma şartları, site sözleşmesi ve çekinceler için buraya tıklayınız. Site içeriği izinsiz başka site ya da medyalarda yayınlanamaz. Türk Hukuk Sitesi, ağır çalışma şartları içinde büyük bir mesleki mücadele veren ve en zor koşullar altında dahi "Adalet" savaşından yılmayan Türk Hukukçuları ile Hukukun üstünlüğü ilkesine inanan tüm Hukukseverlere adanmıştır. Sitemiz ticari kaygılardan uzak, ücretsiz bir sitedir ve her meslekten hukukçular tarafından hazırlanmakta ve yönetilmektedir.