Fazla Çalışma Ücretinde Hakkaniyet İndirimi

4857 S.lı İş Kanunu MADDE 41

FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ

Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.

       Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.

       Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dahilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.

       Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi isterse, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir.

       İşçi hak ettiği serbest zamanı altı ay zarfında, çalışma süreleri içinde ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır.

       63 üncü maddenin son fıkrasında yazılı sağlık nedenlerine dayanan kısa veya sınırlı süreli işlerde ve 69 uncu maddede belirtilen gece çalışmasında fazla çalışma yapılamaz.

       Fazla saatlerle çalışmak için işçinin onayının alınması gerekir.

       Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz.

(Ek fıkra: 6552 - 10.9.2014 / m.4) Bu Kanunun 42 nci ve 43 üncü maddelerinde sayılan hâller dışında yer altında maden işlerinde çalışan işçilere fazla çalışma yaptırılamaz.

(Ek fıkra: 6552 - 10.9.2014 / m.4 / Yürürlük / m.145/a) Yer altında maden işlerinde çalışan işçilere, bu Kanunun 42 nci ve 43 üncü maddelerinde sayılan hâllerde haftalık otuz altı saati aşan her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yüzden az olmamak üzere arttırılması suretiyle ödenir.

       Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışmaların ne şekilde uygulanacağı çıkarılacak yönetmelikte gösterilir.

Üyemizin Notu: Uygulamada karşımıza çıkan kurumlardan biri de fazla çalışma ücretlerinde yapılan hakkaniyet indirimidir.

Yargıtay 9. Hukuk Dairesi istikrarlı bir şekilde uyguladığı kararlarında fazla çalışma ücretinden “işçinin mazeretsiz olarak işe gelmediği günler, raporlu olduğu günler” vs gibi olguları dikkate alarak hakkaniyet indirimine gitmektedir. Hakkaniyet indiriminin yanında Yargıtay’ın fazla çalışma süresinin azami miktarıyla ilgili olarak “hayatın olağan akışı”na uygunluk kuralını uyguladığını da görmekteyiz. Bu kural çerçevesinde 9. HD, işçinin günde ortalama 3-3,5 saatten fazla çalışmasını hayatın olağan akışına aykırı bulmaktadır. Bu iki uygulama yanında Yargıtay’ın geliştirdiği başkaca uygulamalar da mevcut olup bunlar da fazla çalışma ücretinin azalmasına etki eder niteliktedir.

Temel olarak ele alacak olursak bu iki uygulama birleşince normalde daha fazla çalışan işçinin elde edebileceği fazla çalışma ücreti Yargıtay pratiği ile sınırlanmış olmaktadır.

Örneğin haftada 6 gün çalışıp günde 5 saat fazla çalışma yapan bir işçinin açtığı fazla çalışma ücreti alacağı davasında “günlük fazla çalışma süresi ortalama 3 saat olarak belirlenmekte” bu süre üzerinden yapılan hesaplama sonu elde edilen miktarında da “ortalama %30 hakkaniyet” indirimi yapılmaktadır. Bu halde saat ücreti 10birim olan işçi normalde haftalık 450birim fazla çalışma ücreti elde edecekken Yargıtay uygulamasına göre haftada 189birim fazla çalışma ücreti elde edebilecektir.

Yargıtay’ın mevcut uygulaması işçi kesimi tarafından yoğun bir şekilde eleştirilmektedir. Özellikle işyerine giriş – çıkış kayıtlarının olduğu sistemlerde dahi hakkaniyet indirimine gidiliyor olmasının hukuki dayanaktan yoksun olduğu ifade edilmektedir. Gerçekten de fazla çalışma süresinin yazılı belgelerle ispatlandığı durumlarda artık hakkaniyet indiriminin ya da azami saat faraziyesinin uygulanmaması gerekir. Ancak Yargıtay fazla çalışma süresinin tanık beyanıyla ispatlandığı durumlarda tanık beyanının güvenilirliğinin az olması nedeniyle bir bakıma da haklı olarak yerleştirdiği bu görüşünden şimdilik bir değişiklik yapacak gibi durmamaktadır.

Buna karşın 2008 yılı kararlarının tartışıldığı Milli Komite toplantısında Yargıtay 9. Hukuk Dairesi Başkanı Mustafa Kılıçoğlu “Borçlar Kanunu Tasarısında fazla çalışma ücretinin korunduğunu, İş Kanunu’nun daha koruyucu nitelikte olması gerektiğinden tasarı yasalaştığında fazla çalışma ücretlerinde hakkaniyet indiriminin kaldırılacağını” bildirmiştir.

Borçlar Kanunu Tasarısı’nın konuyla ilgili 401. maddesinde fazla çalışma ücretinin yüzde elli fazlasıyla ödeneceği yazılıdır. Fazla çalışma ücretinden indirim yapılamayacağına dair bir kural tasarıda yer almasa da bu konuda Borçlar Kanunu’nun hizmet sözleşmeleriyle ilgili uyuşmazlıklarının görüleceği Yargıtay hukuk dairesinin kararları oluşuncaya kadar “hakkaniyet indirimi” uygulamasına ara verileceğini söyleyebiliriz.

Şerhi Ekleyen Üyemiz:

Av.Engin ÖZOĞUL

Hukukçu

Avukat

Şerh No : 4816

Şerh Son Güncelleme: 18-03-2010

THS Sunucusu bu sayfayı 0,01892900 saniyede 8 sorgu ile oluşturdu.