|
|
|
|
|||||||
|
Üyemizin Notu:
Elektronik Sözleşmelerde İrade ve Dijital (Sayısallaşmış) İrade Kavramı Bir sözleşme karşılıklı ve birbirleriyle uyuşan irade beyanları ile oluşmaktadır. Geleneksel sözleşmeler için sarf edilen bu tanım elektronik sözleşmeler için de aynen geçerlidir. Ancak elektronik sözleşmeler söz konusu olduğunda akdi kuran bu irade beyanlarının, yani icap ve kabulün, elektronik sözleşmeye özgü biçimde dijital, yani sayısallaşmış olması söz konusu olmaktadır ve esasında bir sözleşmeyi elektronik sözleşme sınıfına sokan yegâne unsur da budur. Elektronik sözleşmelerde bu dijital irade unsuru iki ayrı şekilde tezahür edebilmektedir: İradenin dijital olarak bilgisayar tarafından aktarılması veya iradenin dijital olarak bilgisayar tarafından oluşturulması. Elektronik sözleşmelerde -halihazırda- en sık rastlanılan durum sözleşmeyi kuran irade beyanının bir bilgisayar ya da bilgisayar gibi çalışan bir başka cihaz tarafından karşı tarafa sayısallaştırılmış olarak aktarılması durumudur. Söz gelimi faks cihazı örneğinde durum tam olarak budur. Âkit, icap ya da kabul iradesini zihninde oluşturduktan sonra bu irade beyanını karşı tarafa iletmek için teknolojik bir aygıtı kullanmakta ve yine kendisinin bilgisi dahilinde bu cihaz söz konusu iradeyi sayısal hale dönüştürerek karşı tarafa iletmektedir. Email’le kurulan sözleşmelerde, SMS (Kısa Mesaj), Chat vs. hızlı mesaj teknolojilerinde, dijital yayıncılık platformları üzerinde kurulan sözleşmelerde ve hatta çoğu kez web servisleri üzerinde akdedilen sözleşmelerde hep bu durum söz konusudur. İradenin bilgi işlem teknolojileri ile aktarılması durumunda kullanılan aracın iradenin oluşması sürecinde hiçbir katkısı olmadığına dikkat etmek gerekir. Bu irade beyanlarının özellikleri: a) İrade beyanının kişinin (Âkitin kendisi veya temsilci olabilir) zihninde oluşması b) Bunun doğal sonucu olarak bu irade beyanının söz konusu kişinin bilgisi ve hakimiyeti dahilinde olması c) Bu beyanın yine kişinin gözetiminde bir bilgi işlem teknolojisi ile sayısallaştırılması d) Bu teknolojinin sadece bu beyanın karşı tarafa iletilmesi amacıyla kullanılmasıdır. Bu şekilde akdedilen sözleşmeler esasında telefonla, mektupla ya da telgrafla akdedilen sözleşmelerden hiç farklı değildir ve ayrıldıkları tek nokta elektronik sözleşmelerde iradenin sayısal hale dönüşerek iletilmiş olmasıdır. Bununla beraber, elektronik sözleşmeler söz konusu olduğunda iradenin bilgisayar tarafından iletilmenin ötesinde, bizzat oluşturulduğu durumların varlığı da hatırlanmalıdır. Aslında bir bilgi işlem sistemi tarafından oluşturulan irade beyanları da kendi içinde iki gruba ayrılmalıdır: Bilgisayarın önceden programlanmak suretiyle bir süre sonra oluşturduğu otomatik irade beyanları (“otomatikleştirilmiş irade beyanları” -ki bu beyanlar sadece bilgisayarın kendisine önceden verilen bir talimatı tekrar etmesinden ibarettir ve bilgisayarın kendisinin bu irade beyanının oluşumunda başkaca bir rolü yoktur-) ve bizzat bilgisayarın iradenin oluşma sürecine fiili katılımı suretiyle oluşturulan irade beyanları (Elektronik Aracılar). Otomatikleştirilmiş irade beyanlarının Borçlar Hukuku anlamında geçerli bir irade beyanı niteliğinde olduğu kesindir, zira burada bilgi-işlem sistemi sadece bir araç niteliği taşımaktadır; irade beyanının arkasında onları programlayan ve devre dışı bırakıp bırakmama konusunda son sözü söyleme hak ve iktidarına sahip bulunan bir insan iradesi bulunmaktadır ve bu sistemi programlayan ve işleten kişi, önceden ve genel olarak “eylem”, “hukuki sonuç” ve “beyan” iradelerini açığa vurmuş sayılır.. Elektronik Aracılar için de aynı gerekçe ile aynı sonuca ulaşılmalıdır. Sonuç olarak belirtilmelidir ki, elektronik sözleşmelerde iradeden söz edildiğinde geleneksel sözleşmelerden farklı olarak bu iradenin elektronik olarak “aktarılan” yada “oluşturulan” irade olarak iki ayrı grupta değerlendirilmesi gerektiği hatırda tutulmalıdır. (*) Sinan Öztürk Elektronik Sözleşmeler (Kuruluş ve Geçerlik Şartları) – İ.Ü.SBE.Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002, sf.90 |
|
Şerh Son Güncelleme: 22-12-2009
|
| Türk Hukuk Sitesi (1997 - 2016) © Sitenin Tüm Hakları Saklıdır. Kurallar, yararlanma şartları, site sözleşmesi ve çekinceler için buraya tıklayınız. Site içeriği izinsiz başka site ya da medyalarda yayınlanamaz. Türk Hukuk Sitesi, ağır çalışma şartları içinde büyük bir mesleki mücadele veren ve en zor koşullar altında dahi "Adalet" savaşından yılmayan Türk Hukukçuları ile Hukukun üstünlüğü ilkesine inanan tüm Hukukseverlere adanmıştır. Sitemiz ticari kaygılardan uzak, ücretsiz bir sitedir ve her meslekten hukukçular tarafından hazırlanmakta ve yönetilmektedir. |
