(Karar Tarihi : 13.05.2008)

T.C.
YARGITAY
21. HUKUK DAİRESİ

ESAS NO. : 2008/4586
KARAR NO. : 2008/7667
TARİH : 13.05.2008


Davacılar murisinin, iş kazası sonucu ölümünden doğan maddi ve manevi tazminatın ödetilmesi davasının yapılan yargılaması sonunda; ilamda yazılı nedenlerle, davalı Kurum ile A. hakkındaki davanın reddine, 23.966,90 YTL maddi ve manevi tazminatın yasal faiziyle birlikte davalılardan U. San. Ltd. Şti. ile H.'dan müştereken ve müteselsilen alınarak davacılara verilmesine ilişkin hükmün süresi içinde temyizen incelenmesi davalılardan U. San. Ltd. Şti., H. ve Kurum vekillerince istenilmesi ve davalılardan U. San. Ltd. Şti. ile H. vekilince de duruşma talep edilmesi üzerine, dosya incelenerek, işin duruşmaya tabi olduğu anlaşıldı, tetkik hakimi tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği konuşulup düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.

Dava, 11.01.2004 tarihinde meydana gelen kaza sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine iş kazası sonucu ölüm nedeniyle kurum tarafından gelir bağlanması gerektiğinin tespiti ile hak sahiplerinin maddi ve manevi zararlarının giderilmesi istemine ilişkindir.

Mahkemece, davacı çocukların maddi tazminat talepleri, maddi zararları sigorta tahsisleri ile karşılandığından reddolunmuş, davacı eşin maddi tazminat isteminin kısmen, davacıların manevi tazminat istemlerinin tümden kabulü ile davalılar U. Metal Sanayi Ltd. Şti. ve H.'dan tahsiline, davalılar SGK Başkanlığı ve A.'e yönelik davanın ise reddine karar verilmiş ve bu karar, süresinde davalılar SGK Başkanlığı ile U. Metal Sanayi Ltd. Şti. ve H. tarafından temyiz edilmiştir

Mahkemece, her ne kadar davacılar murisi M.'ın geçirmiş olduğu kaza nedeni ile hüküm altına alınan maddi ve manevi tazminat alacaklarının davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti. ve H.'dan müşterek ve müteselsilen tahsiline karar verilmiş ise de, kurulan hüküm usul ve yasaya uygun bulunmamaktadır.

Dava, nitelikçe Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı tarafından karşılanmayan zararın giderilmesi istemine yöneliktir. Davanın bu niteliği dikkate alındığında, davacılar murisinin ölümü ile sonuçlanan olayın iş kazası olması, bunun için de öncelikle davacılar murisinin davalı işyerindeki çalışmasının hizmet akdine dayalı olması gerekir.

Her ne kadar davalı SGK Başkanlığı diğer davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti.'yi işveren, davacılar murisinin ölümü ile sonuçlanan kazayı iş kazası olarak kabul ederek hak sahiplerine gelir bağlamış ise de, bu davada SGK Başkanlığı taraf olduğu gibi, diğer davalılar da davacılar murisinin hizmet akdi ile çalışmadığını cevapla birlikte ileri sürdüklerinden, öncelikle davacılar murisinin davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti. işyerindeki çalışmasının hizmet akdine dayalı olup olmadığının belirlenmesi gerekir.

Gerçekten, bir iş kazası sonucu zarara uğrayan işçi veya hak sahiplerinin maddi veya manevi tazminat talepleri, ancak işveren veya kusurlu üçüncü kişilere karşı yöneltilebilir. Bunun dışında, 4857 sayılı Yasa'nın 2. maddesi uyarınca, aracı olarak tabir edilen kişiler aracılığı ile işe alınan işçilerin uğrayacakları zararlardan dolayı, asıl işveren de aracılarla birlikte sorumludur. İşte mahkeme, bu esastan hareketle, SGK'ca davalı şirketin işveren, olayın iş kazası olduğuna ilişkin kararını ve davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti.'yi işveren, diğer davalı H.'ı ise işveren vekili ve işin başında bulunan kişi olarak nitelendiren kusur raporundaki değerlendirmeye bağlı kalmış ve hükmünü buna göre oluşturmuştur.

Davacılar murisinin, davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti. tarafından O. Sanayi Sitesi'nde yeni kiralanan işyerinin, sac ile çatı ve yan örtü kaplamalarının yapılması sırasında kaza geçirdiği, davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti.'nin faaliyet konusunun galvanizli sac alım satımı olduğu uyuşmazlık konusu değildir. Uyuşmazlık, davacılar murisinin hizmet akdine mi, yoksa istisna akdine mi dayalı olarak çalıştığının belirlenmesi noktasında toplanmaktadır.
Dosyadaki bilgi ve belgelerden, davacılar murisi ile davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti. arasındaki hukuksal ilişkiyi hizmet akdi olarak yorumlamak mümkün bulunmamaktadır.
Hizmet akdinin unsurları;
1- Hizmetin belirli veya belirli olmayan bir zaman içinde görülmesi,
2- Hizmet akdinin konusu olan edimin işverene ait işyerinde yerine getirilmesi,
3- Edimin ifası sırasında işverenin denetim ve gözetimi altında bulunması,
4- Edimin ücret karşılığında yapılması ve ücretin zaman esası üzerinden saptanmasıdır. Ücret zaman itibariyle olmayıp yapılan işe göre verildiği takdirde dahi belirli ya da belirli olmayan bir zaman için alınmış veya çalışılmış oldukça hizmet akdi yine mevcuttur.
İstisna akdinde ise; bir eserin ücret karşılığında yaratılması söz konusudur. İstisna akdinde ücretin tespitinde eser gözönünde tutulur. İş sahibinin talimat verme yetkisi ise, elde edilecek sonuç içindir. Halbuki hizmet akdinde emir ve talimat yetkisi işçinin çalışma yerinin, işe başlangıç ve sona eriş saatinin işverence tespiti biçimindedir.

Hizmet akdinin belirleyici ve ayırıcı unsurları zaman ve bağımlılıktır. Zaman ve bağımlılık unsurlarını birlikte gerçekleştirecek biçimde çalışmanın varlığı halinde aradaki ilişkinin hizmet akdine dayalı olduğunun kabulü gerekir.

Somut olayda ise, davacılar murisi ile davalı işverenler arasında hizmet akdinin ayırıcı unsurlarından olan zaman ve bağımsızlık unsuru yoktur. Davacılar murisinin kendi nam ve hesabına demir doğrama işi ile uğraştığı, ayrı işyerinin ve vergi mükellefiyetinin olduğu, vergi mükellefliğinin ölümünden sonra eşi tarafından verilen dilekçe ile kaza tarihinden önceye çekilecek şekilde sonlandırıldığı, davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti. işyerinin, sac ile çatı ve yan örtü kaplamalarının yapılması işinin davacılar murisinin de aralarında bulunduğu 4 kişi tarafından üstlenildiği, dosya içerisindeki bilgi ve belgelerden anlaşılmaktadır. Hal böyle olunca, davacılar murisi ile davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti. arasındaki hukuksal ilişkinin eser sözleşmesi olduğu açık ve seçiktir. Başka bir anlatımla, davalı U. Metal Sanayi Ltd. Şti., davacılar murisinin işvereni değildir. Kazalının kendi adına bağımsız çalışması nedeniyle Bağ-Kur kaydının bulunmamasının, keza SGK Başkanlığı'nın olayı iş kazası olarak değerlendirerek iş kazası sonucu ölüm nedeniyle hak sahiplerine gelir bağlamasının, taraflar arasındaki hukuki ilişkinin mahiyetinin belirlenmesi ve değerlendirilmesi için yeterli olmadığı da söz götürmez.

Hal böyle olunca da, istisna akdine dayalı bir çalışma söz konusu olduğuna göre, 506 sayılı Yasa'nın 2. maddesi dikkate alındığında, davacılar murisinin anılan yasa kapsamında bir çalışması bulunmadığından, ölümle sonuçlanan olayın iş kazası olarak kabulü mümkün değildir.

Öte yandan, 5521 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu'nun 1. maddesine göre, İş Kanunu'na göre işçi sayılan kimselerle işveren veya işveren vekilleri arasında, iş akdinden veya İş Kanunu'na dayanan her türlü hak iddialarında doğan hukuk uyuşmazlıklarının çözüm yeri İş Mahkemeleridir.

Mahkemelerin görevi kamu düzeni ile ilgili olduğundan, bu hususun mahkemece re'sen gözetilmesi gerekir.

Somut olayda, taraflar arasında işçi, işveren, işveren vekili ilişkisi (hizmet ilişkisi) bulunmadığından, tazminat istemli davanın İş Mahkemesinde değil, miktara göre genel mahkemelerde (Sulh Hukuk-Asliye Hukuk) bakılması gerekir.
Mahkemece, kazalının hizmet akdine dayalı olarak çalışmadığı, dolayısıyla, ölümle sonuçlanan olayın iş kazası olmadığından tespitiyle, davacıların iş kazası sonucu ölüm nedeniyle kurum tarafından gelir bağlanması gerektiğinin tespiti istemine yönelik davalarının reddine, davacıların maddi ve manevi zararlarının giderilmesi istemine yönelik davaları bakımından ise, davalılar U. Metal Sanayi Ltd. Şti. ve H.'ın işveren ya da işveren vekili olmadıkları gözönüne alınarak, dava dilekçesinin bu davalılar yönünden görev yönünden reddine karar verilmek gerekirken, bu maddi ve hukuki olaylar gözetilmeksizin yazılı şekilde hüküm kurulması usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.

O halde, davalıların bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.

KARAR : Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle (BOZULMASINA), bozma nedenine göre davalı şirket ile H.'ın maddi ve manevi tazminatın miktarına ilişkin temyiz nedenlerinin incelenmesine yer olmadığına, temyiz harcının istek halinde davalılardan U. Metal San. Ltd. Şti., H.'a iadesine, 13.05.2008 gününde oybirliğiyle karar verildi.

İlgili Mevzuat Hükmü : (Eski) Hukuk Usulu Muhakemeleri Kanunu - Mülga MADDE 1 :(Değişik madde: 26/02/1985 - 3156/1 md.)
Mahkemelerin görevi kanunla belirlenir.
Görev, dava olunan şeyin değerine göre belirtilmiş ise, görevli mahkemenin tespitinde, davanın açıldığı gündeki değer esas tutulmak üzere, aşağıdaki maddeler hükümleri uygulanır. Faiz, icra tazminatı ve giderler görevin tespitinde hesaba katılmaz.

Şerh Son Güncelleme: 23-11-2009