(Karar Tarihi : 30.09.2013)

Dava: Davacı vekili tarafından, davalı aleyhine 22.10.2009 günlerinde verilen dilekçeyle geçit hakkı istenmesi üzerine yapılan yargılama sonunda; davanın kabulüne dair verilen 05.03.2013 günlü hükmün Yargıtay'ca incelenmesi davalı vekili tarafından istenmekle süresinde olduğu anlaşılan temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra dosya ve içerisindeki bütün kağıtlar incelenerek gereği düşünüldü:

Karar: Dava, Türk Medeni Kanununun 747 nci maddesi gereğince geçit hakkı kurulması isteğine ilişkindir.

Davalı, davanın reddini savunmuştur.

Mahkemece, davanın kabulüne, 1017 parsel sayılı taşınmaz lehine 09.03.2010 ve 13.04.2012 havale tarihli bilirkişi raporları ve ekleri krokilerde belirtilen 140,77 m2 yüzölçümündeki bölüm üzerinde geçit hakkı kurulmasına, geçit bedelinin 1001 parsel sayılı taşınmazın malikine ödenmesine karar verilmiştir.

Hükmü, davalı vekili temyiz etmiştir.

Bu tür davalar ülkemizde arazi düzenlenmesinin sağlıklı bir yapıya kavuşmamış olması ve her taşınmazın yol ihtiyacına cevap verilmemesi nedeniyle zorunlu olarak açılmaktadır. Geçit hakkı verilmesiyle genel yola bağlantısı olmayan veya yolu bulunsa bile bu yol ile ihtiyacı karşılanamayan taşınmazın genel yolla kesintisiz bağlantısı sağlanır. Uygulama ve doktrinde genellikle bunlardan ilkine "mutlak geçit ihtiyacı" veya "geçit yoksunluğu", ikincisine de "nispi geçit ihtiyacı" ya da "geçit yetersizliği" denilmektedir.

Geçit hakkı verilmesine ilişkin davalarda, bu hak taşınmaz leh ve aleyhine kurulacağından leh ve aleyhine geçit istenen taşınmaz maliklerinin tamamının davada yer alması zorunludur. Ancak, yararına geçit istenen taşınmaz paylı mülkiyete konu ise dava paydaşlardan biri veya birkaçı tarafından açılabilir.

Geçit tesisi davalarında başlangıçta davacı tarafından öngörülemediğinden dava dilekçesinde talep edilen yer dışındaki güzergahlardan da geçit kurulması gerekebilir. Bu güzergah üzerindeki taşınmazların maliklerine dava dilekçesiyle husumet yöneltilmemiş olması kabul edilebilir bir yanılgıya dayandığından 6100 sayılı HMK'nun 124 üncü maddesi gereğince dürüstlük kuralına aykırı olmayan bu taraf değişikliği talebi kabul edilerek davacının bu kişilerin harçsız olarak davaya katılmalarını sağlamasına imkan verilmelidir.

Türk Medeni Kanununun 747/2 maddesi gereğince geçit isteği, önceki mülkiyet ve yol durumuna göre en uygun komşuya, bu şekilde ihtiyacın karşılanmaması halinde geçit tesisinden en az zarar görecek olana yöneltilmelidir. Zira geçit hakkı taşınmaz mülkiyetini sınırlayan bir irtifak hakkı olmakla birlikte, özünü komşuluk hukukundan alır. Bunun doğal sonucu olarak yol saptanırken komşuluk hukuku ilkeleri gözetilmelidir. Geçit ihtiyacının nedeni, taşınmazın niteliği ile bu ihtiyacın nasıl ve hangi araçlarla karşılanacağı davacının sübjektif arzularına göre değil, objektif esaslara uygun olarak belirlenmeli, taşınmaz mülkiyetinin sınırlandırılması konusunda genel bir ilke olan fedakarlığın denkleştirilmesi prensibi dikkatten kaçırılmamalıdır.

Uygun güzergah saptanırken önemle üzerinde durulması gereken diğer bir yön ise, aleyhine geçit kurulan taşınmaz veya taşınmazlar bölünerek kullanım şekli ve bütünlüğünün bozulmamasıdır. Şayet başka türlü geçit tesisi mümkün değilse bunun gerekçesi kararda açıkça gösterilmelidir.

Yararına geçit kurulacak taşınmazın tapuda kayıtlı niteliği ve kullanım amacı nazara alınarak özellikle tarım alanlarında, nihayet bir tarım aracının geçeceği genişlikte (emsaline göre 2,5-3 m.) geçit hakkı tesisine karar vermek gerekir. Bu genişliği aşan bir yol verilmesinin zorunlu olduğu hallerde, gerekçesi kararda dayanaklarıyla birlikte gösterilmelidir.

Saptanan geçit nedeniyle yükümlü taşınmaz malikine ödenmesi gereken bedel taşınmazın niteliği gözetilerek uzman bilirkişiler aracılığıyla objektif kıstaslar esas alınarak belirlenmelidir. Bu bedel de hükümden önce depo ettirilmelidir. Hemen belirtmek gerekir ki, bedelin belirlenmesinden sonra hüküm tarihine kadar taşınmazın değerinde önemli derecede değişim yaratabilecek uzunca bir süre geçmiş veya bedel tespitinden sonra yörede taşınmazın değerini artıracak değişiklikler meydana gelmiş olabilir. Bu gibi durumlarda mülkiyet hakkı kısıtlanan taşınmaz malikinin mağduriyetine neden olmamak ve diğer tarafın hakkın kötüye kullanılması sonucunu doğuracak olası davranışlarını önlemek için hüküm tarihine yakın yeni bir değer tespiti yapılmalıdır.

Kurulan geçit hakkının Türk Medeni Kanununun 748/3 ve 1012 nci maddesiyle Tapu Sicil Tüzüğünün 60. maddesi uyarınca tapu kaydının beyanlar hanesine yazılması da gereklidir.

Geçit hakkı kurulmasına ilişkin davalarda davanın niteliği gereği yargılama giderleri davacı üzerinde bırakılmalıdır.

Somut olayda; hangi taşınmaz aleyhine geçit hakkı kurulması istendiği dava dilekçesinde belirtilmediği gibi mahkemece de hangi taşınmaz aleyhine geçit hakkı kurulması talep edildiği davacıdan sorulup açıklığa kavuşturulmamıştır. Dava dilekçesinde davalı olarak gösterilen Ş. T.'un aleyhine geçit kurulan 1001 parsel sayılı taşınmazın maliki olduğu da dosya içerisindeki belgelerden anlaşılamamaktadır. Ayrıca hüküm sonucunda atıf yapılan 09.03.2010 ve 13.04.2012 havale tarihli bilirkişi raporları ve eki krokilerinde uygun güzergah olarak belirlenmeyen 1001 parsel sayılı taşınmaz aleyhine geçit hakkı kurularak geçit bedelinin de bu taşınmazın maliklerine ödenmesine karar verilmesi isabetli bulunmamıştır.

Bu durumda mahkemece 09.03.2010 havale tarihli rapor ve eki krokide davacının paydaş bulunduğu 1017 parsel sayılı taşınmazın kuzeyindeki mavi renkle ve (A) ile gösterilen yolun en dar yerinin genişliği paftasından tespit edilerek gerekirse fotoğrafları da çektirilerek 1017 parsel sayılı taşınmazın nispi veya mutlak geçit ihtiyacı olup olmadığının saptanması, geçit ihtiyacı olmadığı takdirde davanın reddine, geçit ihtiyacı bulunduğunun belirlenmesi halinde aleyhine geçit kurulabilecek taşınmazların malikleri davaya dahil edilerek Dairemizin yukarıdaki ilkeleri doğrultusunda inceleme ve araştırma yapılarak uygun güzergahtan geçit kurulması gerekir.

Mahkemece, eksik incelemeyle yazılı şekilde karar verilmesi doğru görülmemiş, bu sebeple hükmün bozulması gerekmiştir.

KARAR : Yukarıda açıklanan nedenlerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının kabulüyle hükmün BOZULMASINA, peşin yatırılan harcın istek halinde yatırana iadesine, 30.09.2013 tarihinde oybirliği ile karar verildi.

İlgili Mevzuat Hükmü : Hukuk Muhakemeleri Kanunu MADDE 124 :(1) Bir davada taraf değişikliği, ancak karşı tarafın açık rızası ile mümkündür.

(2) Bu konuda kanunlarda yer alan özel hükümler saklıdır.

(3) Ancak, maddi bir hatadan kaynaklanan veya dürüstlük kuralına aykırı olmayan taraf değişikliği talebi, karşı tarafın rızası aranmaksızın hâkim tarafından kabul edilir.

(4) Dava dilekçesinde tarafın yanlış veya eksik gösterilmesi kabul edilebilir bir yanılgıya dayanıyorsa, hâkim karşı tarafın rızasını aramaksızın taraf değişikliği talebini kabul edebilir. Bu durumda hâkim, davanın tarafı olmaktan çıkarılan ve aleyhine dava açılmasına sebebiyet vermeyen kişi lehine yargılama giderlerine hükmeder.

Şerh Son Güncelleme: 14-07-2014