Kamulaştırmasız Hukuki El Atma Davalarında uzlaşma şartı var mıdır?

Meslektaşlarım merhaba,
1983 senesinden önce müvekkilimin arsası ilkokul alanı olarak belirtilmiş ancak arsa üzerinde herhangi bir fiili el atma durumu yok. Hukuki el atma nedeniyle tazminat davası açmadan önce uzlaşmak gerekiyor mu ? Kanunda 83 yılından önce fiilen gerçekleştirilen el atma durumlarında uzlaşma şartı var diye belirtiyor bu durumda hukuki el atmada uzlaşma şartı kamulaştırma tarihi 83 senesinden önce olsa da geçerli değil dimi

Kamulaştırma K.nun geçici 6 maddesindeki hükümler ve bu madde ile ilgili Anayasa Mahkemesi kararları bir arada değerlendirildiğinde,ortaya çıkan son durum şöyledir;

09.10.1956 ile 04.11.1983 arası kamulaştırmasız el atmalarda uzlaşmanın dava şartı olduğu hususu kesinleşmiş olup, 5.HD.sinin uzlaşma olmadan da dava açılabileceği şeklindeki görüşünün yasal dayanağı kalmamıştır. 04.11.1983 tarihinden sonraki el atmalarda ise uzlaşma şart olmaktan çıkmıştır.

Kamulaştırmasız hukukî el atma olgusuna dayalı açılacak davalarda uygulanacak olan yasal düzenleme 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun Ek 1. maddesi olup el atma tarihinin bu tür davalarda önemi yoktur. Bu düzenlemede yer alan uzlaşma dava şartı, Anayasa Mahkemesinin 20/12/2018 tarihli ve E.: 2016/181 K.: 2018/111 sayılı Kararı ile iptal edildiğinden uzlaşma usûlü uygulanmaksızın adlî yargıda dava açılabilecektir.

Alıntı: Yazan Mustafa AKTAŞ Kamulaştırmasız hukukî el atma olgusuna dayalı açılacak davalarda uygulanacak olan yasal düzenleme 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu'nun Ek 1. maddesi olup el atma tarihinin bu tür davalarda önemi yoktur. Bu düzenlemede yer alan uzlaşma dava şartı, Anayasa Mahkemesinin 20/12/2018 tarihli ve E.: 2016/181 K.: 2018/111 sayılı Kararı ile iptal edildiğinden uzlaşma usûlü uygulanmaksızın adlî yargıda dava açılabilecektir.

"Tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmaz olgusu kamulaştırmasız el koymanın özel bir biçimi olarak kabul edilmesi gerekir" (Erdoğan BUYURGAN (5.HD. önceki Bşk.) Emel KARABAĞ( Ankara Bölge Ad.Mah.Üyesi) (Kamulaştırma Kamulaştırmasız El Atma İmar Mevzuatından Doğan Davalar, 2020 ,Sh:1006)

Nitekim Yargıtay 5. HD.si aşağıdaki kararında, hukuki el atma davasını kamulaştırmasız el atma davası olarak nitelendirmektedir.

Dolayısı ile, hukuki el atma davalarında da, kamulaştırmasız el atma davalarında geçerli görülüp uygulanan kurallar uygulanacaktır.

Anayasa Mahkemesi , 2942 sayılı Kamulaştırma K.nun Geçici 6 m.sindeki 09.10.1956-04.11.1983 arası kamulaştırmaszı el atmalarda uygulanan uzlaşma şartını iptal etmiş değildir. Ek m. 1 deki hükmün iptalindeki gerekçeye bakılırsa ;yüksek mahkeme 04.11.1983 öncesi uygulamalarındaki uzlaşma hükmünü, tasfiyeye ve geçmişe yönelik istisnai bir hüküm olarak değerlendirip bu hükmün 04.11.1983 sonrasın olaylara da uygulanmasını anayasaya aykırı görmüştür.Nitekim 04.11.1983 öncesi el atmalarda uzlaşma şartının aranacağı kuralı, yargıtay uygulamalarında da kabul edilmektedir.

5. HD.si aşağıdaki kararında, " hukuki el atmalarda da,04.11.1983 tarihinin esas alınarak el atma tarihinin kesin olarak tespit edilip uzlaşma yönünden değerlendirme yapılması gereğine"işaret ederek ,ilk cevabımındaki görüşü doğrulamıştır.

T.C.
YARGITAY
5. HUKUK DAİRESİ
E. 2020/4535
K. 2021/5527
T. 14.4.2021


"... Dava, kamulaştırmasız el atılan taşınmaz bedelinin tahsili istemine ilişkindir...Dosyada bulunan kanıt ve belgelere göre dava konusu ... Köyü 14, 22, 140 parsel sayılı taşınmazların E. Belediye Başkanlığı yazısına göre 1/5000 ölçekli ...- Sultangazi nazım imar planı kapsamında olduğu anlaşımıştır.

6745 Sayılı Kanun'un 33. maddesiyle eklenen Kamulaştırma Kanununun EK 1. maddesinin birinci fıkrasının ''Uygulama imar planlarında umumi hizmetlere ve resmi kurumlara ayrılmak suretiyle mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazlar hakkında, uygulama imar planlarının yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıllık süre içerisinde imar programları veya imar uygulamaları yapılır ve bütçe imkanları dahilinde bu taşınmazlar ilgili idarelerce kamulaştırılır veya her halde mülkiyet hakkını kullanmasına engel teşkil edecek kısıtlılığı kaldıracak şekilde imar planı değişikliği yapılır/yaptırılır. Bu süre içerisinde belirtilen işlemlerin yapılmaması halinde taşınmazların malikleri tarafından, bu Kanunun geçici 6. maddesindeki uzlaşma sürecini ve 3194 Sayılı İmar Kanununda öngörülen idari başvuru ve işlemleri tamamlandıktan sonra taşınmazın kamulaştırmasından sorumlu idare aleyhine idari yargıda dava açılabilir.'' hükmü uyarınca ve Anayasa Mahkemesi'nin 25.09.2013 gün ve 2013/93 Esas, 2013/101 Karar sayılı kararı gereğince hukuki elatmaya ilişkin olarak davaların çözüm yerinin idari yargı yerleri olması nedeniyle görev yönünden davanın reddine karar verilmiş ise de;

Anayasa Mahkemesi'nin 05/04/2019 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan 20/12/2018 gün 2016/181 Esas, 2018/111 Sayılı kararı ile ''Kamulaştırma Kanununun EK 1. maddesinin''. Bu süre içerisinde belirtilen işlemlerin yapılmaması halinde taşınmazların malikleri tarafından, bu Kanunun geçici 6. maddesindeki uzlaşma sürecini ve 3194 Sayılı İmar Kanununda öngörülen idari başvuru ve işlemleri tamamlandıktan sonra taşınmazın kamulaştırmasından sorumlu idare aleyhine idari yargıda dava açılabilir. '' kısmı iptal edilmiştir.

Bu nedenle, adli yargının görevli olduğu gözetilmeksizin davaya idari yargıda bakılması gerektiğinden bahisle görev yönünden reddine karar verilmesi,

.... Köyü 89 parsel sayılı taşınmaz yönünden yapılan incelemede ise, dava konusu taşınmaza fiilen hangi tarihte ( ay, gün ve yıl olarak ) el atıldığı taraflardan sorularak, el atma tarihine ilişkin tüm belgeler ( yer teslim tutanağı, geçici ve kesin kabul tutanakları vs ) ile dava konusu taşınmaz ve çevresine ait 04.11.1983 tarihinden öncesini ve bu tarihten sonrasını gösterir şekilde hava fotoğrafları getirtilip, hava fotoğrafları ile ölçekli kroki çakıştırılmak suretiyle el atma tarihinin kesin olarak tespit edilerek, sonucuna göre uzlaşma yolu yönünden değerlendirme yapılması gerektiği düşünülmeden, eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm kurulması,
Doğru görülmemiştir."

Katkınız için teşekkür ediyorum.

Ancak öncelikle dayandığınız içtihadın emsal olup olmadığı hususu tetkike muhtaç. Zira söz konusu ilâmda "el atma tarihine ilişkin tüm belgeler (yer teslim tutanağı, geçici ve kesin kabul tutanakları vs)"in getirilmesi gerekliliğinden söz edilmesine göre, el atmanın hukukî değil fiilî olduğu anlaşılıyor. Nitekim kararın bütünü okunduğunda hukukî ve fiilî el atma olgularının birlikte dava konusu edildiği görülüyor. Bu nedenle görüşünüze dayanak olarak gösterdiğiniz içtihadın emsal olamayacağı kanaatindeyim.

Bunun dışında kanaatimce Kamulaştırma Kanunu'nun Geçici 6. maddesinin kapsamı, "fiilen kamu hizmetine ayrılan veya kamu yararına ilişkin bir ihtiyaca tahsis edilerek üzerinde tesis yapılan taşınmazlara veya kaynaklara kısmen veya tamamen veyahut irtifak hakkı tesis etmek suretiyle malikin rızası olmaksızın fiili olarak el konulması" olgularını havidir. Madde metninde yer alan ifadelerde fiilen el atma vurgusu tekraren bulunduğundan hukukî el atmalar yönünden -Ek 1. maddede açık bir atıf olmadığı sürece- söz konusu düzenlemenin uygulama sahası bulmayacağı düşüncesindeyim. Nitekim Kanun'un Ek 1. maddesinde yer alan düzenleme, Geçici 6. maddeden farklı ve müstakil biçimde düzenlendiğinden her iki hükmün birbiri yerine ikame edilemeyecektir.

Kaldı ki Anayasa Mahkemesi, hukukî el atmalarda uzlaşma usulü hakkında Geçici 6. maddeye yapılan atfı iptal etmiştir. Buna rağmen hukukî el atmalar için hâlâ Geçici 6. maddenin uygulanma ısrarı anlaşılabilir değildir. İptal kararı doğrultusunda yasal düzenleme yapılmamışken 1983 öncesi için Geçici 6. maddeye yapılan atfın uygulanacağını kabul etmek mümkün değildir.

Hukukî el atma olgularının da kamulaştırmasız el atma davalarında içinde değerlendirilmesi, uygulanacak mevzuat hükümlerinin ayrı tutulduğu vakıasını değiştirmemekte, iptal kararının sonuçlarını ortadan kaldırmamaktadır.

Sorunun nihaî çözümü için Yargıtay 5. Hukuk Dairesinin kararlarını tarama çalışmalarım devam etmekte, net bir sonuca ulaşabilirsem buradan paylaşacağım.

Saygılarımı sunarım.