Mecra Hakkı ve El Atmanın Önlenmesi

Değerli meslektaşlarım, (Konunun daha iyi anlaşılması için olayın geçmişini de anlatmak durumunda kaldım.)

Köyde yer alan ve tapuda paylı mülkiyete konu bir arsa var. Arsada yol olarak kullanılan yer müvekkilin payı içerisinde kalmaktadır. Ayrıca müvekkilin payı içerisinde kalan yolun kenarından bir su arkı geçmektedir. Karşı taraf yıllarca bu su arkından geçen su ile bahçesini sulamıştır. Karşı taraf yaklaşık 10 sene önce bu su arkına boru döşetmek istemişler ve su arkı yetersiz geldiği için kepçe ile kazmışlardır. Anca bu kepçe ile kazma sonrasında müvekkilin yolun kenarında eğimli arazide olan ağaçlarına zarar gelmiştir. Ardından müvekkil su arkını taş ile kapatmış ancak karşı taraf suya el atmanın önlenmesi davası açmıştır. Davada ihtiyati tedbirle taşların kaldırılmasına karar verilmiş ve yıllar süren yargılama sonucunda ise taşlar yerinde olmadığı için karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

Günümüzde ise bu su arkından büyük boru ile su geçmektedir. Ancak ağaçlar, zamanında eğimli arazide zarar gördüğünden dolayı her an yıkılma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Karşı taraf yakın zamanda damla sulama sistemine geçmek istemektedir. Ancak bu sefer müvekkil, zarar gören ağaçların yıkılmasını engellemek için istinat duvarı inşa edeceğini belirterek su arkının kullanılmasına izin vermemiş; su arkı ile yolun kesiştiği yerden yeni bir kanal/tünel geçirilerek damla sulama sistemi için gereken küçük boruların oradan geçirilmesini istemiştir. Karşı taraf da bunu kabul etmiştir ve su arkı kapatılarak damla sulama sistemi için gereken borular, su arkı ile yolun kesiştiği yerden yeniden geçirilecektir.

Müvekkil, bu yeniden geçirilecek boruların yeri için tapuda mecra hakkı kurulmasına razıdır ancak bunun için bir bedel de talep etmektedir.

Sorularım ise şu şekilde:

1- Yıllardır su arkı olarak kullanılan yer ile şimdi damla sulama sistemi için döşenecek olan boruların bulunduğu yer, Müvekkilimin payı içerisinde yer almaktadır. Bu nedenle el atmanın önlenmesi davası ve ecrimisil talepli dava açmak mümkün müdür?

2- Müvekkil bu yeni kabloların döşeneceği yerin daha sonrasında bir uyuşmazlık olmaması için tapuda mecra hakkı olarak karşı tarafa irtifak hakkı tanımak istiyor ve bunun karşılığında bir bedel talep ediyor. Nasıl bir yol izlemeliyiz?

3- Aynı zamanda karşı tarafın evine giderken kullandığı yol müvekkilin payı içerisinde kalmaktadır. Burası için de bir geçit hakkı sağlayarak para talep etmek istemektedir. Bunun için nasıl bir yol izlenmelidir?

Merhabalar,

Öncelikle müvekkilinizin parseli içinden geçen gayrı resmî yolun hukuken bir karşılığı yoktur. Malik isterse bu yolu kapatabilir. Ancak aynı şeyi kaynak suları için söyleyemiyoruz çünkü kadimden beri kullanılan kaynakların diğer parsellere geçmesinin ve onlar tarafından kullanılmasının engellenmesi mümkün değildir (TMK Madde 742, 743). Buna göre:

1) Normalde suyun doğal aktığı yer için el atmanın önlenmesi veya ecrimisil talep edilemez. Ancak bahsettiğiniz borular önceki doğal kullanımdan aşırı bir farklılık ve müvekkil taşınmazı üzerinde fazladan yük oluşturuyorsa, dava konusu edilebilir diye düşünüyorum. En kötü eski doğal halinde kalmasına karar verilir.

2) Aynı şekilde suyun doğal akıntı yeri için mecra hakkı istenemez. Ancak yapılacak borular taşınmaz üzerinde kullanımı kısıtlayıcı fazladan bir yük getiriyorsa mecra hakkından da bahsedilebilir. Buna hakimin karar vermesi gerektiğini düşünüyorum.

3) Resmi olmayan yol için ise müvekkilin geçit hakkı istemesi mümkündür. İsterse yolu kullanıma kapatabilir de. Ancak kapatması durumunda karşı tarafın başka yolu yoksa, veya olsa bile o yolu kullanmak çok masraflı ise, bu kez de karşı taraf geçit hakkı için dava açabilir ve o zaman da müvekkile ödenecek bedel de hakim tarafından belirlenmiş olur (TMK 747, 748).

Saygılarımla,
Öğr.Gör.Dr. Yunus Konbul
Har. Müh.