Emeklilik Halinde Yaş Düzeltmenin Etkisi

Doğum tarihlerinin gerçeği yansıtmaması çalışma yaşamı bakımından sorunlar yaratabiliyor. Geçmişte doğum tarihlerini geç bildirmenin yaygın olduğu, kırsal bölgelerde nüfusa bildirilen doğum tarihlerinin her zaman doğru olmadığı genellikle kabul ediliyor. Erkek çocukların askere gittiklerinde “ezilmesinler” diye yaşlarının küçük yazdırıldığı, köylerde yaşayan yurttaşlarımızın küçük yaşta kaybettikleri çocuklarının nüfus kayıtlarını sonradan doğan çocukları için kullandığı hep söylenegelir. Komşu ülkelerden ülkemize göç sırasında hatalı yaş kayıtları yapıldığı da bir olgu. Bazen de nüfus idareleri hatalı kayıt yapabiliyor. Yani azımsanmayacak sayıda kişi için gerçek doğum tarihleri ile kayıtlı doğum tarihlerinin farklı olması ülkemizin sosyal gerçeklerinden biri.

Nüfusta kayıtlı yaşın gerçeği yansıtmaması emeklilik dönemi yaklaşınca yaş düzeltme girişimlerinin artmasına neden oluyor. Yaş düzeltme işlemi ancak mahkeme kararı ile yapılabiliyor. Nüfus idareleri gerçeğe aykırı kayıtları idari işlemle düzeltemiyor.

1981 yılında, 6 Mart 1981’den sonra sigortalı olanlar bakımından emeklilikte sigorta süresinin başlangıcı için 18 yaşın esas alınacağı koşulu getirildi. Bunun sonucu olarak 18 yaşından önce sigortası başlayanlar, eğer gerçek yaşları daha büyükse mahkeme kararı alarak, sigorta başlangıçlarını değiştirme yoluna gittiler. Örneğin kişinin 16 yaşında sigorta girişi yapılıyor. Ama gerçekte o kişi 18 yaşında. Nüfus kaydı dikkate alınırsa 18 yaşına kadar yapacağı sigortalı çalışma, sigorta süresi yönünden hesaba katılmıyor. Sadece prim ödeme gün sayısı bakımından dikkate alınıyor. Bu nedenle kişi mahkeme kararı ile yaşını büyülterek sigorta başlangıç süresini iki yıl geriye almak istiyor. Sorun bunun mümkün olup olmadığı.


Sosyal Sigorta Kanunu’nda 6 Temmuz 2004 tarihinde bir değişiklik yapıldı. Sigortalıların ilk defa çalışmaya başladıkları tarihten sonraki yaş düzeltmelerinin dikkate alınmayacağı kuralı getirildi. Bu kuralın, sosyal güvenlik hakkını ve mahkeme kararlarının bağlayıcı olması ilkesini ihlal ettiği gerekçesiyle Anayasa’ya aykırı olduğu ileri sürüldü. Ancak Anayasa Mahkemesi 18 Ocak 2005 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan kararı ile kuralın Anayasaya uygun olduğuna karar verdi. Bu gelişmelerden sonra 6 Temmuz 2004 tarihinden sonra yapılacak yaş düzeltmelerinin emeklilik bakımından bir etkisi olmayacağı kesin olarak saptanmış oldu. Yürürlüğü ertelenen yeni Sosyal Sigortalar Kanunu’nda aynı hüküm olduğundan o devreye girince de değişen bir şey olmayacak.


Geriye 6 Temmuz 2004 tarihinden önceki yaş düzeltmelerinin akıbetinin ne olacağı sorunu kaldı. Hukukun temel kuralı, yapılmış bir yasanın geçmişe değil geleceğe etkili olmasıdır. Buna göre yasadan önce yapılmış yaş düzeltmelerinin emeklilik sırasında dikkate alınması gerekir. Ancak uygulamada bu konuda da sorun var. Yargıtay’ın konuyla ilgili karar verme yetkisine sahip iki dairesi var. Bunlardan 10. Daire mahkeme kararlarıyla yapılan yaş düzeltmelerinin dikkate alınması gerektiği görüşündeydi. Oysa 21. Daire yaşa ilişkin mahkeme kararlarının emekliliğe etkisi olmayacağı yönünde kararlar verirdi. Hukuk dairelerinin birliğinden oluşan Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’da 21.Dairenin görüşünü benimsemişti. Bu nedenle yasadan önce alınmış yaş düzeltme kararlarının dikkate alınması da zor gözüküyor. Yasadan önceki tarihi taşıyan yaşla ilgili mahkeme kararına sahip bir sigortalının, kurumun reddi halinde dava yoluyla sonuç alabilmesi için temyiz incelemesinin 10. Dairede yapılması için dua etmekten başka çaresi kalmamış gözüküyor. Bu da yetmiyor. Mahkeme direnirde konu Hukuk Genel Kuruluna giderse yapacak bir şey kalmıyor.


Sonuç şu: Sigortalının ilk defa çalışmaya başlamadan önce mahkeme kararı ile saptanmış yaşı nüfusa bildirilmiş olmasa da emeklilikte dikkate alınıyor. Bunun dışındaki yaş düzeltmelerinin emekliliğe etkisi olmuyor. Bu sonucu paylaşmak ve hukuka uygun olduğunu söylemek mümkün değildir.