Uluslararası insan hakları hukuku yerlerde sürünüyor

Saddam Hüseyin'in yargılanması ve idamı uluslararası adaletin ayrımcı niteliğini bir kez daha ortaya koydu. Mahkemeye çıkarılan tiranlar var, çıkarılmayanlar var. Uluslararası insan hakları hukukunun güvenilir ve etkili olması için adil ve tutarlı bir biçimde uygulanması gerekir. Sadece Saddam ve Miloseviç gibi Batı'nın gözde şeytanlarına değil, onu ihlal eden herkese karşı. Batı yanlısı diktatörler daima adaletten korunmuştur. 1960'larda 1 milyon solcu ve solcu olduğundan şüphe edilen insanı katleden Endonezya Devlet Başkanı Suharto asla yargılanmadı. Aynı Augusto Pinochet, Botha, Alfredo Stroessner, İran Şahı, Antonio Salazar, Ferdinand Marcos, Anastasio Somoza ve Washington'ın istediklerini yapan sayısız başka tiran gibi.
Eski ABD Dışişleri Bakanı Kissinger da adaletten hâlâ kaçıyor; Kamboçya ve Laos'ta yüz binlerce sivilin ölümüne yol açan halı bombardımanlarının emrini veren ondan başkası değildi. Bu ayrımsız bombardımanları savaş suçuydu. Ancak benim Londra'da açtığım davalar ve Fransa'yla Belçika'daki benzer girişimler Kissinger'ı adalete teslim edemedi.
Uluslararası hukukun tutarsız uygulanışı iyice göze batıyor. Eski Liberya Devlet Başkanı Charles Taylor hapiste savaş suçundan yargılanmayı bekliyor. Sudan Devlet Başkanı Ömer el Beşir ve Zimbabveli Robert Mugabe gibi komşu Afrika despotları için adaletle böyle bir randevu söz konusu değil. Rejimleri keyfi tutuklama, işkence, tecavüz ve katliam suçlamalarıyla yüz yüze. Ancak onlara insanlığa karşı işledikleri bu suçların hesabının kısa vadede sorulması umudu yok. Burma, İran, Özbekistan, Endonezya ve Uganda gibi ülkelerdeki siyasi mahkûmlara yönelik kötü muameleye dair de aynı endişe verici kayıtsızlık sergileniyor.
Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) kurulması uluslararası hukuk açısından önemli bir aşama olsa da, etkinliği sınırlı. ABD mahkemeyi tanımıyor. Mahkeme yaptırım gücünü tam anlamıyla kullanma mekanizmalarından yoksun. 2002'deki kuruluşundan önce işlenmiş suçları yargılayamıyor ve diktatörleri gözaltına alıp mahkemeye çıkaramıyor.
Geçen yılki Lübnan savaşında hem İsrail hem Hizbullah sivil bölgeleri bombaladı. Bu tür eylemler uluslararası hukuk ve UCM hükümleri uyarınca savaş suçudur. UCM soruşturma kararı alsaydı, önüne suçlananları kimin tutuklayacağı sorunu çıkacaktı. Uzun hapis cezaları alması muhtemel insanlar kendi ayaklarıyla gelip teslim olmaz. İsrail polisi ve Hizbullah'ın da kendi liderlerini UCM'nin önüne çıkaracak hali yok.
Başka bir büyük sorun, görev başındaki devlet yetkililerini yargılanmaktan muaf kılan gelenekten kaynaklanıyor. UCM'yi kuran Roma Anlaşması insanlığa karşı işlenen suçlar ve savaş suçları için bu dokunulmazlığı kaldırdı. Fakat bu sadece 2002'den bu yana işlenen suçlar için geçerli. Önceki insan hakları ihlalleri için yargı muafiyeti sürüyor. Zaten UCM'nin son dönemdeki insan hakları ihlallerinden sorumlu liderleri yargılamak konusunda ciddi olduğuna dair bir işaret yok. Anlaşılan üst düzey devlet yetkilileri için dokunulmazlık sadece teoride kaldırıldı. İran lideri Ahmedinecad rejiminin azınlıklara yönelik baskıları nedeniyle hiç soruşturulmadı.
İnsan hakları hukukunun adaletle ilgili olduğu söyleniyor. Soykırım, işkence ve diğer lanet suçların kurbanları, çektikleri acılardan sorumlu insandan sırf bir devletin başı olduğu için hesap soramıyorsa bunun neresi adalet? Zulmün baş tertipçileri, yani devlet başkanları ve
üst düzey yetkililer yargılanamıyorsa, insan hakları hukukunuz olmuş olmamış ne anlamı var?


http://www.radikal.com.tr/haber.php?...rih=08/01/2007