İnternet Alışverişlerinde Aracılık yapan şirket - Havuz Sistemi ve sistemin kötüye kullanımı

Uzun süredir kafamı kurcalayan ve yoğunluktan dolayı oturup adam akıllı bir makale yazamadığım bu konuyu, aciliyet arz ettiğini düşündüğüm için sizlerle paylaşmak istiyorum.

Bilirsiniz ki internet üzerinden ürün alıp-satma hususunda oldukça çok site mevcut. Bu sitelerin ortak paydası, kendi bünyelerinde oluşturdukları bir "havuz hesabı". Hepinizin bildiğini varsayarak, yine de işleyişi hakkında kısaca bilgi vermek istiyorum:

1. Satıcı ürününü listeler (ilan)
2. alıcı ürünü inceler ve satın alır.
3. Para site bünyesindeki havuz hesabına aktarılır.
4. Satıcı ürünü kargolar.
5. Ürün alıcıya ulaşır, alıcı ürünü inceler.
6. Alıcı ürüne onay verir.
7. aracı site havuz hesabındaki parayı satıcıya aktarır.
8. Alışveriş tamamlanmış olur.

Dışarıdan bakıldığında oldukça sorunsuz görünüyor. Tamamen de güvenli.

Şimdi ise satıcı açısından, bu yazıyı yazmama sebep olan aşamayı bir örnekle irdeleyeceğim:

Satıcımız “A”, sorunsuz şekilde çalışır ürünü için bir ilan açar. Kötü niyetli alıcı “B” bu ilanı görür. Ürünü satın alır. Ürün eline ulaştığında, kendi elinde bulunan arızalı aynı ürün ile gelen ürünü değiştirir (Elektronik ürünler için ürünün iç devresi). Site üzerinden ürünü onaylamayıp ayıplı ürün gönderildiğini iddia ederek işlemin iptali talebinde bulunur. Ürün tekrar satıcıya yollanır.

(Bu aşamadan sonra satıcının ürününün çalışırlığını ispat etme açısından bütün hakları elinden alınmış durumda oluyor. Ana konuyu saptırmamak açısından detaylara girmiyorum bu aşama için).

Olayımız hüzünlü bir şekilde sona erer.

Özetle belirtmek istediğim: Havuz sistemi ve benzeri olan sitelerde, “iyi niyetli satıcı” hiçbir şekilde korunmamış olup; kötü niyetli her türlü alıcı için “iyi niyeti istismar” etmeye bir olanak vardır…

Bu konu üzerinde, çözümleri ile birlikte uzun süredir çalışıyorum. Üretmiş olduğum çözümleri tam olarak bir makalede derleyemediğim ve işlevinin tutarlılığı konusunda, vakit ayırıp, çok fazla çalışamadığım için paylaşmakta sakınca görüyorum.

Yazımı sonlandırırken, yazmış olduklarımın “hiçbir şekilde” herhangi bir siteyi kötülemek ve aşağılamak olmadığını belirtirim. Amacım “sadece” görmüş olduğum bir eksikliği dile getirmek ve iyi niyetli satıcıların bilinçlenmesine, çok ufak da olsa, hizmet etmektir.

Akıl akıldan üstündür zihniyetiyle, sizlerin de aklınıza gelen çözüm önerilerini yazmanızı rica ediyorum. Önemli bir konu sonuçta.

Okuduğunuz için teşekkürler.

Bu sistemi benimseyen siteler çoğunlukla üye yorumları sistemini de içerir. Bir üyenin bahsettiğiniz gibi art niyetli davranması mümkündür ancak mağdur olan diğer üye bu üyenin profiline olumsuz yorum ekleyerek diğer kullanıcıları uyarır. Dolayısıyla bunu yapan genelde sadece 1 kez yapabilir ve daha sonra o sitede alışveriş yapması imkansız hale gelir. (Bazı sitelerde satıcının alıcıya olumsuz yorum eklemesine izin verilmediğini biliyorum, ancak en azından çoğu sitede durum bu değil)

Aynı şekilde çeşitli püf noktalarını takip ederek satıcının kendini biraz daha güvence altına alması da mümkün olabilir. Örneğin ürün alıcıya gönderilirken kargo formuna ürünün seri numarasının yazılması, -yedek parça değişimini olmasa dahi- ürünün değiştirilmesini büyük ölçüde engelleyebilir.

Benzer şekilde gerek alıcı, gerekse satıcı için ürün eline ulaştığında kargo görevlisi huzurunda açılıp, gerekirse zabıt tutulması da ilerideki işlemler için ilave bir delil oluşturacaktır.

Öte yandan sorunun kesin çözümü olmadığı ve bazı durumlarda taraflardan birinin mağdur olabileceğini de kabul ediyorum. Ancak bu durum sadece bu sisteme özgü değil, esasen her türlü alışveriş için geçerli. Neticede dükkandan aldığınız sıfır bir ürünün veya yetkili servise verdiğiniz bir ürünün içindeki yedek parça da kötüniyetli bir işletmeci tarafından değiştirilebilir ve ürünün kendilerine sizin tarafınızdan bu şekilde ulaştırıldığı iddia edilebilir. Sonuçta tüm bu olaylar gelip sizin sözünüze karşı diğer tarafın sözü noktasında tıkanıyor. Attığınız her adımda her hukuki işleminizi noter huzurunda yapamayacağınıza göre bu tip riskler ve zaman zaman kayıplar hayatın içinde var diye düşünüyorum.

Sonuç olarak bu tam olarak bir hukuk boşluğu mudur?

Bence hukuk boşluğu değil, hayat boşluğudur. Hayatın normal akışı içinde herşeyi hukuki garanti altına almak mümkün olamayabiliyor.

Bir mal satışını noter huzurunda yapsanız dahi, satılan malın içindeki her parçayı tek tek resmi kayıt altına alamayacağınıza göre örneğin noterden gerçekleşen araç satışlarında dahi benzer sorunlar olabilir.

Size kişisel olarak yeterince güven vermeyen bir sistemse kullanmayabilirsiniz. Neticede bir internet sitesinin verdiği bir hizmettir, kullanılma/tercih edilme zorunluluğu yoktur.